InfoHub Logo

دۇنيە تۇگەل جارالىپ بولعاننان كەيىن، جەر بەتىن العاش مەكەندەۋشىلەرگە ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمى ۇلەستىرىلە باستاپتى. بۇل حاباردى ەستىگەن ادام ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمى ۇلەستىرىلەتىن جەرگە باسقالاردان بۇرىنىراق بارعان ەكەن، ءومىر ءسۇرۋ ۇلەسىن ۇلەستىرۋشىلەر:

– ادام، – دەپتى، ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىپ، – جەر بەتىن مەكەندەۋشىلەردىڭ ىشىندە سەنىڭ سيپاتىڭ بولەكشە، بارىنەن ارتىقسىڭ. سەن سويلەي الاسىڭ، ءتورت مۇشەڭ تۇگەل ءوز قاجەتىڭە جۇمىس ىستەيدى، ويلاي دا الاسىڭ، اقىلىڭ دا مول. باسقا جانۋارلاردىڭ ءبارى سەنەن كوش تومەن، ولاردىڭ ءبارى سەنىڭ مۇقتاجىڭدى وتەيدى. كەيبىرەۋى اشساڭ، الاقانىڭدا، جۇمساڭ، جۇدىرىعىڭدا بولادى. بارىنە سەنىڭ ۇكىمىڭ جۇرەدى. ساي-سالا مەن قىر-قىراتتاعى جەمىس-جيدەك، اعاشتىڭ ماۋەسى، تەلەگەي تەڭىز، ارىندى وزەن، شالقار كول، اسقار تاۋلار – ءبارىن سەن ءوزىڭنىڭ قاجەتىڭە جاراتاسىڭ. ءسويتىپ، قام-قايعىسىز ءومىر كەشەسىڭ. سوندىقتان جەر بەتىندەگى قىزىقتى سەنەن كوپ كورەتىن ەشكىم جوق. وسىنى ەسكەرىپ، ساعان وتىز جىل ءومىر بەرەمىز.

ادام بۇعان رازى بولماي، ءبىر شەتكە بۇرىلىپ كەتەدى دە وزىنە-وزى: «ەگەر مەن جەر بەتىنىڭ قوجاسى بولسام، ماعان الەمدەگى ەڭ ادەمى سيپات ءتيىستى بولسا، تەك وتىز-اق جىل ءومىر سۇرگەننىڭ نە قىزىعى بار؟» – دەپ، ويلانىپ تۇرادى دا ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمىن الىپ جاتقان جان-جانۋارلارعا قىزىعا قاراپ تۇرادى.

ءبىر مەزگىلدە كەزەك ەسەككە كەلەدى. ءومىر ءسۇرۋدىڭ ۇلەسىن ۇلەستىرۋشىلەر:

– سەن تىرشىلىگىڭدە كوپ جازالانىپ، اۋىر ازاپ شەگەسىڭ، – دەپتى، الداعى كورەر كۇنىن بايانداپ. – ءومىر بويى اۋىر جۇك تاسيسىڭ، قالجىراپ شارشاپ، بولدىرىپ جۇرەسىڭ. سوندا ورنىڭنان تۇرا الماي جاتساڭ دا ۇستىڭە تاياق جاۋادى. تىنىشتىعىڭ از بولادى. جەيتىن جەمگە جارىمايسىڭ، ساعان ارناپ ءشوپ ازىرلەنبەيدى، تىمىسكىلەنىپ ءجۇرىپ تاپقانىڭدى تالعاجاۋ ەتەسىڭ. سوندىقتان ساعان ەلۋ جىل ءومىر ءسۇرۋ ۇلەسىن بەرەمىز.

مۇنى ەستىگەن سوڭ، ەسەك شوگە ءتۇسىپ، تىزەرلەي وتىرا قالىپ:

– اياڭىزدار مەن بايعۇستى، – دەپ جالبارىنىپ، زار ەڭىرەيدى. – ەگەر مەن بۇل دۇنيەدە سونشاما ازاپ شەگىپ، سانسىراپ جۇرەتىن بولسام، ونى قايتەم؟ ماعان بەرىلگەن ءومىردىڭ مەرزىمىن ازايتساڭىزدار ەكەن. مەنىڭ ۇلەسىمە بولىنگەن سول ءومىردىڭ جيىرما جىلىن الىپ قالىڭىزدار. قالعانى دا جەتەدى. ءومىر ءسۇردى دەگەن اتى بولسىن.

سول كەزدە مۇنى ەستىپ تۇرعان ادام ءومىر ءسۇرۋ ۇلەسىن ۇلەستىرىپ تۇرعاندارعا جەتىپ بارىپ:

– ەسەكتىڭ العىسى كەلمەي تۇرعان جيىرما جىلىن ماعان، مەنىڭ ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمىمە قوسۋلارىڭىزعا بولا ما؟ – دەپ سۇراپتى.

– بولادى، الا عوي، – دەپتى ءومىر ۇلەستىرۋشىلەر.

ودان كەيىن كەزەك يتكە كەلىپتى. ءومىر ۇلەسىن ۇلەستىرۋشىلەر وعان دا الداعى بولاتىن ءىسىن بايانداپ بەرىپتى:

– سەنىڭ نەگىزگى جۇمىسىڭ – ءۇي كۇزەتۋ، مال-مۇلىكتەردى قاراۋىلداۋ. بوتەن بىرەۋ كورىنسە ءۇرىپ، جان-جاعىڭا حابار تاراتاسىڭ. ءوزىڭ جازدا ءۇيدىڭ كولەڭكەسىندە، قىستا ءشوپ ىعىندا جاتاسىڭ. قالعان-قۇتقان اس ءىشىپ، سۇيەك كەمىرەسىڭ. سەنىڭ ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمىڭ قىرىق جىل بولسىن.

مۇنى ەستىگەن يت جەرگە باس ۇرىپ، زارلانا ارىز ايتىپتى:

– ەگەر مەن بۇل دۇنيەدە سونشاما قورلىق كورىپ، ءۇي-باراندى، مال-مۇلىكتى كۇزەتىپ، سۇيەك-ساياق كەمىرىپ كۇنەلتەتىن بولسام، ماعان ونداي ءومىردىڭ قىزىعى جوق. مەنىڭ جاسىمنان جيىرما جىلدى الىپ قالىڭىزدار!

سول ۋاقىتتا ادام قايتادان جۇگىرىپ كەلىپ:

– ءيتتىڭ الماي قويعان جيىرما جىلىن مەنىڭ جاسىما قوسىڭىزدار! – دەپ ءوتىنىپتى. بۇل تىلەگى دە ورىندالىپتى.

ەڭ سوڭىندا كەزەك مايمىلعا كەلىپتى. ونىڭ دا بولاشاق ومىرىنە شولۋ جاسالىپتى.

– سەنىڭ سىرتقى كەيپىڭ ادامعا ۇقسايدى. ءبىراق ءومىر بويى بالاعا ۇقساپ اقىماق، ۇشقالاق، شالاعاي بولاسىڭ. بالالاردىڭ ەرمەگىنە اينالاسىڭ. ۇلكەن كىسىلەر دە ويىنشىق قىلىپ، تالكەك ەتەدى. سوندىقتان ساعان الپىس جىل ءومىر ءسۇرۋ ۇلەسىن بەرەمىز، – دەپتى ءومىر ۇلەستىرۋشىلەر مايمىلعا.

مۇنى ەستىگەندە مايمىل وتىرا قالىپ، ەڭىرەپ قويا بەرىپتى:

– ەگەر سىرتقى كەيپىم ادامعا ۇقساعانىمەن، ءوزىم ءومىر بويى اقىماق بولىپ وتسەم، بالالاردىڭ ەرمەگىنە، ۇلكەندەردىڭ ويىنشىعىنا اينالسام، ونىڭ نە ءقادىرى بار. قورلىقپەن وتەم عوي. مەنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇلەسىمدى وتىز جىلعا قىسقارتساڭىزدار ءتاۋىر بولار ەدى...

مايمىلدىڭ زارىن ەستىپ تۇرعان ادام تاعى دا جەتىپ كەلەدى:

– مىنا مايمىلدىڭ العىسى كەلمەي تۇرعان وتىز جىلىن مەنىڭ جاسىما قوسىپ، ماعان بەرىڭىزدەر! – دەپ سۇراپتى. ەرىنبەي، جالىقپاي ءومىر سۇرۋگە قۇمارتىپ جۇرگەن ادامعا قالاۋى بەرىلەدى، بۇل جولى دا تىلەگى ورىندالىپتى.

سودان سوڭ بارلىق جان-جانۋارلار الداعى ۋاقىتتا نە ىستەيتىندەرىن، قالاي كۇن كورەتىندەرىن ءبىلىپ، وزدەرىنە بولىنگەن ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمدەرىن الىپ، بەت-بەتىمەن تاراپ كەتىپتى.

ءبىرتالاي جىلعا يە بولعان ادام دا قۋانىشپەن قايتىپتى.

سودان ادام اۋەلدەن وزىنە بولىنگەن وتىز جىلدىق ءومىرىنىڭ ىشىندە قىزىقتى دا كوڭىلدى داۋرەن ءسۇرىپتى، ەشبىر ۋايىم-مۇڭسىز قىلشىلداعان جىگىت بولىپ تۇرىپتى. ودان كەيىنگى وتىز بەن ەلۋ جاسىنىڭ ارالىعىندا جۇمىس ىستەپ جان باعۋ ءۇشىن تالاي-تالاي قيىنشىلىقتاردى باستان كەشىرىپتى. كوپ اۋىرتپالىق كورىپتى. تىرشىلىگى ءۇشىن ءار الۋان شارۋامەن اينالىسىپ، قاتتى قينالىپتى. سويتسە، بۇل قينالعان مەرزىمى ەسەكتەن العان جيىرما جىلى ەكەن. ودان كەيىن ادام ەلۋ مەن جەتپىس جاستىڭ اراسىندا ۇيىنەن ۇزاپ ەشقايدا شىقپاي، اۋلىنا اينالشىقتاپ، ءۇي ىشىندەگى كور-جەردى كۇيىتتەپ، قىبىرلاي بەرىپتى. نە بولسا، سوعان رەنجىپ، اركىمگە ءتيىسىپ، ىستەگەن ىسىنە، قىلعان قىلىعىنا الارا قارايتىن بولىپتى. شەكەسى تىرىسىپ، كىم بولسا، سوعان ايقايلاپ، جانجالداسۋدان تايىنباپتى. كۇندەلىكتى كىرجىڭى كوبەيىپتى. سويتسە، بۇل مەرزىم ادامنىڭ يتتەن العان جاسى ەكەن. جەتپىستەن اسقان سوڭ، ادام جەڭىلتەك مىنەز تاۋىپتى. بالا ءتارىزدى ويىنپاز بولىپ كەتىپتى. بۇل ۋاقىتتا بەلى بۇكىرەيىپ، كىشكەنە بالالارمەن ويناپ، سولاردىڭ ىرقىنا كونىپتى. بالا قىلىقتارىن ەرمەك ەتىپ، بالاشا سويلەپ ءجۇرىپتى. ونىڭ قىلىعىنا باسقالار كۇلەتىن بولىپتى. كەيبىر ۇلكەن كىسىلەر كۇلۋ ءۇشىن سويلەتەدى ەكەن. وسىلايشا ادام وزىنەن كىشىلەردىڭ ازىلىنە اينالىپتى. سويتسە، بۇل ادامنىڭ مايمىلدان العان جاسى ەكەن. وسىلايشا ادام تەك ءوز ۇلەسىنە تيگەن ءومىر ءسۇرۋ مەرزىمىندە عانا ايباتتى، ايبارلى بولىپتى. ال قالعان جاسىندا ۇلەستەرىن سۇراپ العان جانۋارلاردىڭ مىنەز-قۇلىقتارى بايقالىپ قالادى ەكەن.

---