InfoHub Logo

تاقىرىبى: ادەپتىلىك - الىپپەسى
ماقساتى: 1- سىنىپ وقۋشىلارىنا ادەپتى بولۋدى، سىپايى سوزدەردى، ۇلكەندەرمەن سالەمدەسۋ تۇرلەرىن ۇيرەتۋ.
2. سوزدىك قورلارىن بايىتۋ، تىلدەرىن دامىتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
3. ادامگەرشىلىك، يماندىلىق تاربيەسى، ادەپتىلىككە، ىزەتتىلىككە تاربيەلەۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىگە قامقور بولۋعا باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، سيقىرلى كونۆەرتتەر، سيۋجەتتى سۋرەتتەر، ماقال - ماتەلدەر، «ادەپتىلىك» پاتشالىعى (سۋرەت)، تىيىم سوزدەر.
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، پراكتيكالىق جۇمىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق.
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- بالالار، ءبىز بۇگىن سەندەرمەن « ادەپتىلىك پاتشالىعىنا» ساياحاتقا شىعامىز. ساياحاتىمىزدا ءارتۇرلى ايالدامالارعا توقتايمىز. كەلەسى ايالداماعا ءوتۋ ءۇشىن تاپسىرمالاردى ورىنداپ كەتۋىمىز كەرەك. ال ساياحاتقا ءبىز اۆتوبۋسپەن شىعامىز.
2. نەگىزگى ءبولىم.
1 - ايالداما: «سالەم - ءسوزدىڭ اناسى». بۇل ايالدامادا بىزگە تومەندەگىدەي تاپسىرمالار بەرىلگەن، قانە سونى ورىندايىق.
سالەم بەرە بىلەيىك! ساحنالاۋ.
- وقۋشىلار انا مەن اتا، اتا مەن اتا، اپا مەن قىز، اتا مەن ەر بالا، اپاي مەن وقۋشى، كورشى تاتە مەن ەر بالا.
- سالەمەتسىز بە، ەسەنسىز بە، اسسالاۋماعالەيكۇم، ۋاعالەيكۇماسسالام، كوپ جاسا، ارمىسىز، قايىرلى تاڭ، قايىرلى كۇن، كەش جارىق،، سالەم،.....
2 - ايالداما: «كىشىپەيىلدىلىك - كىسىلىك بەلگىسى»
ا) اتام مەنىڭ ءاماندا.
اتام مەنىڭ ءارقاشان،
كىشىپەيىل بول دەگەن.
اقىل ءسوزى سانامدا،
ماقتانباۋدى ءجون كورەم.

اتام مەنىڭ ءارقاشان،
بول دەيتۇعىن باۋىرمال.
مىناۋ بايتاق عالامدا،
قانشاما دوس باۋىر بار.

اتام مەنىڭ ءارقاشان،
بول دەيتۇعىن ءتىلالعىش.
ۇلكەندەردەن سودان دا،
الىپ جۇرەم كىل العىس.

اتام مەنىڭ ءارقاشان،
مەيىرىمدى بول دەگەن،
اقىل ءسوزى سانامدا،
جاسى ۇلكەنگە جول بەرەم.

اتام مەنىڭ ءارقاشان،
ىنتىماقشىل بول دەيتىن،
بىرلىك بولسا ادامدا،
شىن باقىت قوي ول دەيتىن.

ءا) تاربيەلى
مەيىرىمدى
باۋىرمال
كىشىپەيىل
ۇلگىلى
ۇقىپتى
سىپايى

3 - ايالداما: «سيقىرلى سوزدەر الەمى»
- بالالار، ءبىز «سيقىرلى سوزدەر الەمىنە» كەلدىك. ءبىزدى ادەپتىلىك پاتشالىعىنىڭ حانشاسى قارسى الىپ تۇر:
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
- سالەمەتسىز بە، حانشا!
- بالالار، مەن ادەپتىلىك پاتشالىعىنان كەلدىم. سول ەلدىڭ حانشاسىمىن. ءبىزدىڭ ەلدىڭ تۇرعىندارى ءبىر - بىرىنە تەك «ءسىز» دەپ قانا سويلەسەدى. ءقازىر سىزدەرگە سيقىرلى كونۆەرتتەر تاراتامىن. حاتتا جازىلعان سوزدەردى قاي ۋاقىتتا، كىمگە جانە قاشان ايتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، مىسالدار كەلتىرىڭدەر.
- راحمەت، كەشىرىڭىز، رۇقسات پا، كومەكتەسەيىن.
ءا) «نە دەۋ كەرەك؟» ءانىن حورمەن ورىنداۋ.
اپاڭ سەنىڭ بازاردان،
الما ساتىپ اكەلدى.
ەڭ ۇلكەنىن، جاقسىسىن،
ساعان تاڭداپ اپەردى.
حانشا: نە دەپ بارىپ جەۋ كەرەك؟
حور: راحمەت، اپا دەۋ كەرەك!
بالالار ءجۇر كوشەدە،
ەستىلەدى شۋ - ايقاي.
سەندە شىقتىڭ كورشىڭدى،
قاعىپ كەتتىڭ بايقاماي.
حانشا: مۇندايدا نە دەۋ كەرەك؟
حور: كەشىرىڭىز دەۋ كەرەك!
وسى كەلگەن بەتىڭدە،
دوپتى قۋدىڭ جارىستىڭ،
كوشەنىڭ سول شەتىندە،
كەزىكتى ءبىر تانىسىڭ.
حانشا: ۇمىتتىڭ سەن دەۋدى؟
حور: سالەمەتسىڭ بە دەۋ كەرەك!
دوبىن اپار نازاردىڭ،
دەدى اعاڭ بارمادىڭ.
تاپجىلمادىڭ، سازاردىڭ،
اعا ءتىلىن المادىڭ.
حانشا: سەن قاي ءسوزدى ايتپادىڭ؟
حور: جارايدى اعا دەۋ كەرەك!
اجەڭ سەنىڭ تۇسكى اسقا،
قانت - كامپيت سالدى مول.
جۇرتتان بۇرىن ىدىسقا،
ءوز بەتىڭمەن سالدىڭ قول.
حانشا: نە دەگەنىڭ ءجون ەدى؟
حور: رۇقسات پا دەۋ كەرەك!
ءۇي ارتىندا قوقىستى،
جاتقان كوپتەن ءۇيىلىپ.
تازالايدى قارت كىسى،
بەلى زورعا ءيىلىپ.
حانشا: نە دەگەنىڭ ءجون ەدى؟
حور: كومەكتەسەيىن دەۋ كەرەك!
4 - ايالداما: «ۇلكەنگە قۇرمەت - كىشىگە مىندەت.»
ماقال - ماتەلدەردى جالعاستىر.
1. سىيلاماعان جولداسىن،
سىيلاي الماس ءوز باسىن.
2. بالاڭ جامان بولسا،
كورىنگەننىڭ مازاعى.
3. تىلىڭمەن جۇگىرمە،
بىلىمىڭمەن جۇگىر.
4. اقىلدى قاريا - اعىپ جاتقان داريا.
5. ءوز بىلمەگەنىڭدى كىسىدەن سۇرا،
ۇلكەن جوق بولسا، كىشىدەن سۇرا.
6. ادەپتىلىك بەلگىسى -
ءيىلىپ سالەم بەرگەنى.
7. ادەپتى بالا - اتا - اناسىن ماقتاتار،
ادەپسىز بالا – اتا - اناسىن قاقساتار.
8. ادەپتى بالا - ارلى بالا،
ادەپسىز بالا - سورلى بالا.
9. ءسىز دەگەن - ادەپ،
ءبىز دەگەن - كومەك.
5 - ايالداما: «ونەرلى بالا - سۇيكىمدى»
كورىنىس: «ءبىز ادەپتى بالامىز»
6 - ايالداما: «كوپ ءبىل - از سويلە»
سىيلاپ ۇلكەن اعانى،
سالەم بەرگەن بالانى
كىم دەيمىز؟
ادەپتى ەكەن بۇل دەيمىز!
كىتاپ، داپتەر، قالامى،
كىر شالماعان بالانى
كىم دەيمىز؟
ۇقىپتى ەكەن بۇل دەيمىز!
تاۋداي بيىك تالابى،
جاقسى وقيتىن بالانى
كىم دەيمىز؟
ۇلگىلى ەكەن بۇل دەيمىز!
7 - ايالداما: «اۋلاق بول جامان ادەتتەن» تىيىم سوزدەر ايتۋ.
1. ءبۇيىرىڭدى تايانبا.
2. ۇلكەننىڭ الدىن كەسپە.
3. اناڭا اۋىر ءسوز ايتپا.
4. تۇندە تىرناعىڭدى الما.
5. بوساعانى كەرمە.
6. ۇيدە ىسقىرما.
7. تابالدىرىقتى باسپا.
8. قولىڭدى توبەڭە قويما.
9. ناندى باسپا، ءبىر قولىڭمەن ۇزبە.
3. قورىتىندى:
بالالار، ءبىزدىڭ ساياحاتىمىز اياقتالدى.
- ءبىز قانداي پاتشالىقتا بولىپ قايتتىق؟
- ادەپتىلىك پاتشالىعىنان قانداي سالەم بەرۋ سوزدەرىن ۇيرەندىك؟
- قانداي سيقىرلى سوزدەر ەستەرىڭدە قالدى؟
- ادەپتى بالا قانداي بولۋى كەرەك؟