اعا، بۇل ءسىزسىز بە؟
بازاردان ونى-مۇنىمدى ساتىپ الىپ، شىعار ەسىككە تاياي بەرگەنىمدە تەرىسى سۇيەگىنە ىلىنگەن، ۇرتى سۋالعان، قاقىرىق تولى كەۋدەسى كىركىرەپ تۇرعان، ءتۇرى جاپالاققا اينالىپ كەتكەندەي ءبىر قايىرشى مەنى كوپتەن كورمەگەن تانىسىنداي قۇشاقتاي الدى. شاشىنىڭ ۇيپا-تۇيپاسى شىققان، جارا-جارا بەتىنىڭ ادام قارارلىق كەيپى جوق. يتەرىپ جىبەردىم. جيىركەنىپ، ءۇستى-باسىمدى قاققىشتاي باستادىم.
— كەشىر، كەشىر، — دەدى قالبالاقتاپ. ونىڭ سويلەگەنى تۇنىق دۇنيەنى لايلاپ جىبەرگەندەي بولىپ، تابان استىندا اشۋىم قىزسىن. سالىپ جىبەرگىم كەلىپ تۇرىپ، كوتەرگەن قولىمدى اقىرىن تومەن ءتۇسىردىم. مەكتەپتىڭ جوعارى سىنىبىندا وقىپ جۇرگەنىمدە كۇشى تاسىپ جۇرەتىن كەيبىر جىگىتتەر وسىنداي قايىرشى، بومجداردى «قولىمىزدى جاتتىقتىرامىز، بويىمىزدى ۇيرەتەمىز» - دەپ ۇرىپ كەتەتىن. وندايدا شىر-پىرىم شىعاتىن.
— قۇداي قارعاسا، پايعامبار اسا تاياعىمەن تۇرتسە، سەندەر ۇرساڭدار، نە بولعانى سوندا، — دەيتىنمىن جانىم اۋىرىپ.
ۇزاپ بارىپ، ارتىما قارادىم. دەنەسىندە جانى بار دەمەسەڭ ءولىپ قالعانداي بۇگجيىپ تۇر.
بويىمداعى بۇكىل جيىركەنىشتى تۇكىرىگىمە جيىپ، جەرگە بىلش ەتكىزدىم. جەڭىلدەمەدىم. بۇل داق كيىمىمنەن ءوتىپ، جۇرەگىمە جەتىپ، قانىما قۇيىلىپ، تامىر-تامىرىمدى كەۋلەپ كەتكەن سەكىلدى. «راسىندا دەنەدە ءبىر كەسەك ەت بار، سول ءتۇزۋ بولسا قالعان دەنە بۇتىندەي تۇزەلەدى، ول بۇزىلسا قالعان دۇنيە دە بۇتىندەي بۇزىلادى» - دەگەن پايعامبارىمىزدىڭ ءسوزى ءدوپ كەلىپ تۇر. سەبەپسىزدەن سەبەپسىز تاعى ارتىما قارادىم. كۇستەنگەننەن مۇيىزگە اينالىپ، قارس ايىرىلعان وكشەگە كوزىم ءتۇستى. قۇر سۇلدەرىن سۇيرەتىپ قالتاڭداپ بارا جاتقان تىلەنشى بىرەۋگە ۇقساعانداي ما...
بەيشارا ادامدى يتەرگەنىمە وكىندىم، ىلە-شالا «وي، قويشى، ەكى تۋىپ ءبىر قالعانىم دەيسىڭ بە، ونى تىلەنشى ەتكەن مەن بە ەكەنمىن» — دەپ ءوزىمدى اقتاپ، جۇباتىپ قويدىم. سول ويىما تىنىشتالعانداي بولدىم.
تىنىشتالماپپىن. جاپالاق ءوڭدى ادام قايتا-قايتا ەسىمە تۇسە بەردى. جان قيىسپاس جاقىنىمداي كوز الدىما كەلەدى دە تۇرادى. وتكەن ءومىرىمنىڭ قالتارىس، بۇلتارىستارىن تۇگەل اقتاردىم. ءبىراز جەردە ۇزاق ويلاندىم. كومەسكەلەنگەن، سۇرعىلت تۇستار ايشىقتالعانداي بولدى.
ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، الماتىعا جوعارى وقۋ ورنىنا جۇرگەلى جاتقان كۇنى سوقىرىشەك بولىپ، اۋرۋحاناعا ءتۇستىم. سودان وقۋ جايىنا قالدى. ءبىر اي تىنىققاننان كەيىن كولحوزدىڭ قارا جۇمىستارىنىڭ بىرىنە شىعايىن دەپ ەدىم، ۇيدەگىلەر: «ويباي، اۋىر كۇش تۇسكەن سوڭ ىشەگىڭ قايتا جارىلىپ كەتەدى» دەپ رۇقسات ەتپەدى. ءوزىم دە سونى قالاپ تۇرعان سەكىلدىمىن. سودان نە ىستەيسىڭ؟ ۇيدە جاتاسىڭ. كىتاپ وقيسىڭ. گازەت-جۋرنال قارايسىڭ. اراسىندا شارۋاشىلىقتىڭ ماشينا-تراكتور جوندەۋ شەبەرحاناسىنا ، قىزىلشا پلانتاسياسىنا، قىرمانعا بارىپ ماقالا، رەپورتاج جازامىن. ونى بىردەن اۋداندىق گازەتكە جولدايمىن. جازعانىم اراعا اپتا سالىپ، گازەت بەتىندە جاريالانىپ جاتادى. وسىلايشا اۋىلداعىلار مەنى ءتىلشى دەپ قابىلدايتىن بولدى. بىردە «اۋداندىق گازەتتەن كەلىپ كەت» دەگەن حابار كەلدى. ءدۇدامال ويمەن رەداكسيا ەسىگىن يمەنە اشتىم. كوررەكتور كەرەك ەكەن. قۋانا كەلىستىم.
مەنىڭ جۇمىسقا ورنالاسقانىم رەداكسياداعى جىگىتتەرگە جاقسى بولعان سەكىلدى. الىپ كەل، بارىپ كەلدىڭ بارلىعىنا مەنى جۇمسايدى. اسىرەسە، جۇمىس اياعىنا تامان گاسترونومعا ەكى-ۇش مارتە شاۋىپ بارىپ، شاۋىپ كەلەتىن كەزدەرىم بولادى. ودان قالا بەرسە امان شالوۆ اعام تاڭەرتەڭ گاسترونومنان ءبىر بيدون ءسۇت الىپ، مەنىڭ قولىما ۇستاتادى. شاۋىپ بارىپ، ءبىزدىڭ ۇيگە اپارىپ تاستا، جەڭگەڭ كۇتىپ وتىر دەيدى. 2-3 شاقىرىم جەردەگى ۇيىنە ءسۇتتى اپارىپ بەرەمىن. رەداكتوردىڭ ورىنباسارى نوسەر ازييەۆ دەگەن اعام. كازگۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن جاڭادان ءبىتىرىپ كەلگەن كەزى. وتە ساق، سەكەمشىل كىسى. ءار ءسوزدىڭ تۇبىنەن ءبىر شايتان كورىنىپ تۇرادى-اۋ دەيمىن، ءبىر حاباردىڭ ءوزىن بىرنەشە مارتە وقيدى. مۇنىسى دا ەشنارسە ەمەس. ول كەزدە قازىرگىدەي كومپيۋتەر، لينوتيپ ماشيناسى جوق. گازەتتىڭ ءتورت بەتىن ءتورت قىز كۇنى بويى قولمەن تەرەدى. كوررەكتوردىڭ جۇمىسى كەشكە قاراي باستالادى. جۇمىس ءتۇن ورتاسى اۋا، شامامەن ساعات 3 — 4 -تەر شاماسىندا اياقتالادى. نوسەر اعام كەزەكشى بولعان كۇنى، جۇمىس اياقتالعان سوڭ قولىنا ۇلكەن تاياق الادى، مەنىڭ قولىما دا ءبىر تاياق بەرەدى دە، كەتتىك دەيدى. ول كەزدە اۋدان ورتالىعىندا گرەك ۇلتى كوپ بولاتىن. ولاردىڭ بالالارى بۇزىقتاۋ كەلەدى. كادىمگىدەي سەسكەنەسىڭ. اينالاسىن ىقتىرىپ العان. سودان اياقتى اننان ءبىر، مىننان ءبىر باسىپ نوسەر اعانىڭ ۇيىنە جەتەمىز. ول ۇيىنە جەتە بەرگەندە: «ال جاقسى، ابايلاپ ءجۇر» - دەپ قاقپاسىن ىشتەن بەكىتىپ ۇيىنە كىرىپ كەتەدى. ال مەن بولسام، زارەم ءزار تۇبىنە كەتىپ، ءوز جاندارىن وزدەرى ءتۇتىپ جەپ جۇرگەن بۇزىق بالالار كەزدەسىپ قالماسا ەكەن دەپ، مۇلدەم باسقا باعىتتاعى اعامنىڭ ۇيىنە بەت تۇزەيمىن.
راحىش اعام — جاۋاپتى حاتشى. قامقور. جازعان ماقالاڭدى توقتاۋسىز سالادى. ايدىڭ سوڭىندا وڭاشا شاقىرىپ الىپ، ساعان 25 سوم قالاماقى قويدىم. ون سومى ساعان، ون بەس سومىن ەشكىمگە كورسەتپەي ماعان اكەپ بەر. رەداكسيانىڭ ءتاتتى-شايىن العانعا كەرەك بولادى دەيدى. مەن قالاماقى العان بويدا اپارىپ بەرەمىن.
ءارىپجان اعام دا قىزىق. باسقالارعا قاراعاندا ءوندىرتىپ جازادى. بۇل كىسى دە ساق. بىرەۋگە بىرنارسە ايتۋ ءۇشىن جان-جاعىنا قاراپ الىپ، اۋزىن قۇلاعىڭا تاقاپ، سىبىرلاپ ايتادى. كۇبىرلەپ جەتكىزەتىندەي ەشقانداي قۇپيا ەمەس. كەيدە ەكەۋمىز باسپاحانادان بىرگە قايتامىز. كوشە كەڭ. اينالاڭدا ەشكىم جوق. سول باياعى ادەتىمەن جەڭىڭنەن تارتىپ توقتاتىپ الىپ، جان-جاعىنا قاراپ، قۇلاعىڭا سىبىرلايدى. مەن تاڭ قالامىن، ءبىراق، جانىمىزدا ەشكىم جوق قوي، داۋىستاپ ايتا بەرمەيسىز بە دەگەندى بەتىنە ايتا المايمىن.
ءابدىرازاق — اۋدارماشى. ءوزى وتە ءازىلقوي، قىلجاقپاس كىسى. رەداكسياداعىلاردىڭ بارىمەن ازىلدەسەدى. ءتىپتى، كەيدە تەلەفونمەن كەز-كەلگەن ءنومىردى تەرەدى دە: «بۇل اۋداندىق ەلەكتر ەنەرگياسىن تاراتۋ مەكەمەسىنەن عوي، سىزدەردە جارىق بار ما؟» — دەيدى. ارجاقتان «بار» دەيتىن بولۋ كەرەك. «ە، وندا جاقسى ەكەن، سۆەتتىڭ جارىعىمەن بيتتەرىڭىزدى سىعا بەرىڭىزدەر» دەپ ترۋبكانى قويا سالادى. ازىلدەرى وسى تەكتەس بولىپ كەلەدى. بىردە مىناداي ءبىر وقيعا بولدى. «ارا» جۋرنالىنا «كەكەش پەيىشكە بارمايدى» دەگەن ماقالا شىعىپتى. سونى كورگەن ءابدىرازاق كوكەم جۋرنالدىڭ سول بەتىن اشىپ، اسحانباي كوكەمنىڭ ستولىنا اپارىپ قويدى. ول كىسى — كەكەش. ءبارىمىز وتىرمىز دىم بىلمەگەنسىپ. ءبىر كەزدە اسحانباي كوكە كەلدى تۇسكى ۇزىلىستەن كەشىگىپ. ستول ۇستىندەگى «ارا» جۋرنالىنا كوزى ءتۇستى. ورنىنا وتىرا سالىپ وقۋعا كىرىستى. ارادا ون مينۋتتاي ۋاقىت وتكەندە، تۇتىقپاي، كەكەشتەنبەي، «اتاڭنىڭ باسى، كەكەش پەيىشكە بارادى!» دەپ ورنىنان اتىپ تۇردى. ءبارىمىز جانارتاۋ اتىلعانداي دارىلداي كۇلدىك. كابينەتتىڭ قابىرعالارى دا سەلكىلدەپ كەتتى-اۋ دەيمىن سول كەزدە.
رەداكسياداعى مارات ابزالييەۆ ... وتكەن دۇنيە ساعىمعا اينالىپتى-اۋ. وتە تالانتتى، ءتىلىنىڭ تىكەنى بار جۋرناليست ەدى. ساتيرالىق جانرعا بەيىم بولاتىن. جازعانىن جەڭىل وقيتىنسىڭ. ءبىزدىڭ جازعان ماقالا جاتتاندى، ۇيرەنشىكتى بولسا، ونىڭ ءبىر جازعانى ەكىنشى جازعانىنا ۇقسامايتىن. مانەرى مورلەگەن اق قاعازداي ەدى. سوزگە ءوڭ بەرىپ، ءتۇر سالاتىن. بىرەۋدىڭ شىلاۋىندا جۇرمەيتىن، كوكىرەكتى، كوزدى، ومىراۋلاپ جۇرەتىن ازامات.
مەن «گۇلناز» دەگەن اڭگىمەمدى «وقىپ كورىڭىزشى» دەپ تىزەم دىرىلدەپ، قولىم قالتىراپ الدىنا اپاردىم. قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان «ءومىر باسپالداقتارى» دەگەن سۋرەتكە ءۇڭىلىپ تۇر ەكەن.
— ماحاببات تۋرالى ما؟ — دەپ سۇرادى جايباراقتاپ.
— ءيا، — دەدىم ءوز داۋسىمدى ءوزىم جۇتىپ.
— ءسۇيىپ كوردىڭ بە؟
— ...
— ماحابباتتىڭ نە ەكەنىن بىلمەسەك، ول تۋرالى ايتپاي-اق قويايىقشى، — مارات اعا ماعان وز-وزىنەن ۇرسا جونەلگەندەي كورىندى.
ءبىرتۇرلى جابىرقاپ قالدىم.
— ونى قۋانىش دەپ كىم ايتتى؟ بۇل ءبىزدى جان-دۇنيەمىزبەن قوسا جۇتىپ قوياتىن، ءوزىمىزدى ۇمىتتىراتىن ەسىرتكى، — مارات اعا ماحاببات دەگەندى جەك كورەتىن ادامشا زىلدەندى.
— ماحابباتتىڭ ەرەجەسى جوق. ونى جۇرەك شەشەدى، — دەپ جاتتاندىلاۋ ءسوزىمدى سەنىمسىز داۋىسپەن ايتتىم.
— ونىڭ دا جاقسى كورگەنىن قالاپ تۇراسىڭ، ال ول سەنى جاقسى كورمەسە شە؟ سوندا ول ماحاببات بولۋدان قالا ما؟ سودان كەيىن جۇرەسىڭ ءومىرىڭنىڭ بىت-شىتى شىعىپ. قىزۋسىز، جىلۋسىز، سەزىمسىز ءبىر تىرشىلىك كەشىپ. ماحاببات دەگەندى قورعاۋ كەرەك. ايتپەسە ءولىپ قالادى. وسى سەن قالاي ويلايسىڭ، الەمنىڭ تۇڭعىش قىزى مەن تۇڭعىش ۇلىندا ماحاببات بولدى ما؟ — بەتىمە وقىستان سىناي قارادى.
مارات اعانىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىندەي دەڭگەيدە ەمەس ەدىم. ۇندەمەي تۇرمىن.
— بارا بەر! — دەدى ءتۇر-تۇرپاتىما ونشا كوڭىلى تولماي.
«گۇلناز» گازەتتىڭ ەكى نومىرىنە جاريالاندى. بەس-الدى سويلەمدى وزگەرتىپ، ءۇش-تورت جەرگە وي قوسقاننان كەيىن ءوڭى كىرىپ، شىرايلانىپ كەتكەنى سونداي، اڭگىمەم سويلەپ تۇرعانداي اسەر قالدىردى. ءوزىمنىڭ قابىرعالارىمنىڭ اراسىنان قانات شىعىپ، قالىقتاپ كەتتىم. مارات اعام جازۋىمنىڭ كوتەرمەشىسى، كومەكشىسى بولىپتى. بۇل جولى الدىنا ەركىندەۋ كىردىم. قىزۋلاۋ ەكەن. اۋدانداعى مىقتى اسابا. تارازدىقتار دا وسى كىسىگە قولقا سالعىش. سونداي جيىن-تويدان كەلگەن بەتى عوي دەيمىن.
— جارايسىڭ بالا. تۇرىڭە قاراپ ءشوپ پەن شوڭگەنىڭ اينالاسىنداعىلاردان ۇزامايتىن بىرەۋ عوي دەپ جۇرسەم، اسپاننان جاۋعان نۇردىڭ تامۋىن سەزەتىن جانىڭ سەرگەك ەكەن، - دەدى.
— راحمەت، اعا! — دەدىم شىن ىقىلاستانا. اكەم اراق ىشەتىندىكتەن، بولمەدەگى يىسكە تىجىرىنىپ قالعانىمدى سەزدىرىپ قويدىم.
— وزىڭە، جازۋعا ادال بول! «گۇلنازدى» بۇكىل اۋدان حالقى وقيدى. كەشە پەرزەنتحانادان شىققان بىر-ەكى سابيگە گۇلناز دەگەن ەسىم بەرگەننىڭ كۋاسى بولدىم، اراقتى جەككورگەنىڭ دە دۇرىس. ءبىراق بۇل كەز كەلگەن اۋرۋعا قارسى قولداناتىن امبەباپ ءدارى عوي. ميىڭدى تىنىقتىرادى، جۇرەگىڭدى جايلاندىرادى، ۇيقىڭدى تىنىشتاندىرادى. ەڭ جاقسىسى ەنەرگەتيكالىق كانالدار مەن استرالدى قاباتتارعا شىعۋعا جول اشادى، مەنىڭ وزگەلەرگە ۇقساماي جازاتىنىمنان سىرى دا وسىندا، — مارات اعام تاعدىرىنىڭ وزگەلەردەن ارتىق جەرىن تاپقانداي قويقاڭداپ كەتتى. تولقىنى تاۋعا ۇقساعان تەڭىزدەي بولىپ شالقىدى. ساڭقىلداپ ولەڭ وقىدى. بۋىرقانىپ ساياساتتى ايتتى. وسىدان كەيىن اعا، ىنىگە، ۇستاز — شاكىرتكە اينالدىق.
مەن كەلەر جىلى وقۋعا ءتۇسىپ، الماتىعا اتتاندىم. وقۋدى ءبىتىرىپ، قالادا قالدىق. اۋىلعا جولىم ءتۇسىپ، بارا قالسام مارات اعانى سۇرايمىن. ەشكىم جوندەمدى جاۋاپ بەرمەيدى. سوڭعى كەزدەرى اراققا سالىنىپ، گازەتتەن كەتىپ قالىپتى. «قۇمدا پالەنشەنىڭ قويىن باعىپ ءجۇر» دەگەن عانا سىبىس ەستيمىن. وندايدا اقىلىم ايران بولادى. ارىپتەستەرى سىرتىنان جۇدىرىق كورسەتىپ، ءبىراق ويلارىن قاعازعا تۇسىرۋگە قورقاتىن كەزدە مارات اعام وبلىستىق گازەتكە «حالىق نەسىبەسىمەن جەگەندەر ۇشىنادى» دەگەن ماقالا جازعان. بۇل بۇجىر سارى، سابىن جاققان تەرىدەي جىلپ-جىلپ ەتكەن اۋدانداعى مەيمانامى تاسىپ جۇرگەن ۇلكەن باسشىلاردىڭ بىرىنە ۇلكەن سوققى بولىپتى. اقيقاتتىڭ فورماتى بۇزىلعان كەزەڭ ەمەس پە، ايلا-شارعىسىن اسىرىپ، سيرات كوپىرىنەن وتكەندەي، ۇستىنە شاڭ قوندىرماي، قايتادان كەۋىپ-پىسىپ شىعا كەلىپتى دە، ەندى مارات اعاعا ءتىسىن شىنداپ قايراپتى. اۋدان كولەمىندە ەش جەرگە جۇمىسقا الدىرماپتى. تالانتتى ادامنىڭ تاۋانى وسىلاي شاعىلىپتى. ىشىندەگى وتى دەرتكە اينالىپتى. مارات اعانى وزگەلەرمەن سالىستىرامىن. ميى مەن قالامى ساقىلداپ ىستەپ تۇرعان ادامنىڭ جوعالىپ كەتۋى مۇمكىن بە؟ نە ىزدەدى، ىزدەگەنىن تابا المادى ما؟ جانى نەگە قينالدى؟ اينالاسىن وزگەرتكىسى كەلىپ، ونى وزگەلەرگە تۇسىندىرە الماعاندىقتان با؟ كۇشى نەگە جەتپەي قالدى؟ نازىك جانى نەنى كوتەرە الماي تارىقتى ەكەن دەگەن سۇراقتاردى ارقالاپ الماتىعا قايتاتىنمىن.
ارىستاي ارىنداپ جۇرگەن ادامنىڭ تىلەنشىلىك تۇرمىسقا تۇسكەنىنە جۇرەك سەنبەدى. شىنىمەن مەنى قۇشاقتاماق بولعان مارات اعا، ءسىزسىز بە؟
ادامداردىڭ جۇرەگى الىستاعاندا ولار ايقايلايدى، جاقىنداعاندا سىبىرلايدى دەۋشى ەدىڭىز عوي. ادامداردان الىستاپ كەتكەنىڭىز نە؟
You Might Also Like
-
"اكەم قايتەر ەكەن؟" — اۋىلدىڭ شەتىندەگى شارۋاشىلىق اۋلاسىنان ماشيناعا وتىرىپ، اكەسىنىڭ ۇيىنە جەتكەنشە ۇزاقتى قيناعان وي وسى بولدى. جەكە ءۇي بوپ ءبولىنىپ شىعاتىنىن قالاي ايتپاق؟ جانە ا...
