InfoHub Logo

"اكەم قايتەر ەكەن؟" — اۋىلدىڭ شەتىندەگى شارۋاشىلىق اۋلاسىنان ماشيناعا وتىرىپ، اكەسىنىڭ ۇيىنە جەتكەنشە ۇزاقتى قيناعان وي وسى بولدى. جەكە ءۇي بوپ ءبولىنىپ شىعاتىنىن قالاي ايتپاق؟ جانە اياق استى ءقازىر ايتىپ، دەرەۋ كوشۋى كەرەك. ادەتتە، ەرتەدەن كەلە جاتقان ءداستۇر بويىنشا، قازاق بالاسىن جەكە ءۇي عىپ شىعاراردا اعايىن-تۋعاندارىنا كۇنى بۇرىن تەگىس حابارلاپ، مال ايتىپ سويىپ، اۋىل-ايماققا توي-تومالاعىن جاساپ، باسىنا وتاۋىن تىگىپ، ەنشى بەرىپ شىعارار ەدى. ۇلى ەر جەتكەن، قىزى بوي جەتكەن ءاربىر اتا- انانىڭ كوكەيىندە جاتقان كومبەسى، كوكسەيتىن مۇراتى وسى عوي. كورسەك دەيتىن قىزىعى دا وسى. ال ۇزاقتىڭ اكەسى وسى قىزىقتى ەل قۇساپ كورە المايىن دەپ وتىر... وسى ويدىڭ كەلۋى-اق مۇڭ ەكەن، ۇزاقتىڭ كوڭىلى ۇيقى- تۇيقى بۇزىلىپ، كوكىرەگى الەم-جالەم بوپ ءىرىل، ۋداي اشىپ سىزداپ سالا بەردى. ەرتەدەن بەرگى تىرسىلداپ تەرىسىنە سىيماي جۇرگەن اشۋى سۋ سەپكەندەي باسىلىپ قالدى. ءقازىر اكەسىنە نە دەمەك؟ بارىنەن دە باتقان، قىسىلعانى وسى بولدى. ءبىراق ەندى بەتىنەن قايتپاق ەمەس. ەل قۇساپ كۇنى بۇرىن ءسوز سالىپ اعايىن-تۋعانمەن اقىلداسىپ، اتا-انانىڭ اق باتاسىن الامىن دەپ، جول-جورانى كۇتەر ءجايى جانە جوق.انشەيىندە ءسوزۋار، اۋىز جاپپايتىن شوفەر جىگىت تە ۇزاقتىڭ قينالعان ءتۇرىن كورىپ كوپ سويلەگەن جوق. تەك بار سۇراعانى:

— جاپپاستىڭ ەسكى تامىنا كىرەسىڭ بە؟ - دەدى. ۇزاق باسىن يزەدى.

— تىم ەسكى ەمەس پە؟

— كۇن جىلىنىپ قالدى عوي، ەشتەڭە ەتپەس. جازعا ءوزىم ءۇيسالامىن، الگىڭدە باستىق قۇرىلىس ماتەريالدارىن تاۋىپ بەرۋگە ۋادە ەتتى، - دەپ قويدى ۇزاق.

— ارينە سالىپ الۋعا بولادى. بىر-ەكى رەت اسارعا شاقىرساڭ جىگىتتەر-اق سالىپ بەرمەي مە. وسىمەن ءسوز تىندى. قازىرگى ساتتە ۇزاقتى قيناپ وتىرعان وي ءۇي سالۋدىڭ قايعىسى ەمەس ەدى. "اكەم قايتەر ەكەن؟ بۇل ىسىمە نە دەر ەكەن؟" — دەپ تاعى دا دەگبىرى قاشتى. اكەسى بولماسا، "اپاما نە دەيمىن" دەگەن وي ونىڭ قاپەرىنە دە كەلگەن جوق. قايتا، ءدال ءوستىپ كەتۋىمەن اپاسىنا دەگەن كوڭىل سىزىن، رەنىشىن تانىتىپ كەتپەك. اق ءسۇتىن بەرىپ وسىرگەن اناسى عوي، ونى ەش تابالامايدى، ايىپتامايدى دا، ءبىراق ۇزاقتىڭ كوكىرەگىنە سول اناعا دەگەن رەنىش توڭداي بوپ قاتقان.ويپىرماي، الا قىستاي ەڭ بولماسا ءبىر رەت ءجىبىر، رايىنان قايتار دەپ كۇتكەن ەدى ۇزاق، ءبىراق اناسى ءجىبىر بولمادى عوي. تاناعا (ۇزاقتىڭ كەلىنشەگىنە) دەگەندە بار قىتىمىرلىعىن ىستەپ باقتى-اۋ. بۇگىن ءتۇنى بويى تانا ءىشىم اۋىردى دەپ مازاسى كەتىپ دوڭبەكشىپ شىققان، تەك تاڭ الدىندا عانا كوزى ءىلىنىپ، ءبىر ساتكە تىنشىعان ەدى. وسى كەزدە اپاسىنىڭ اششى داۋىسى شىقتى.

—تانا-ا! ءاي،تانا!.. ۇيدە سۋ جوق!.. ۇزاق سەلك ەتىپ ويانىپ كەتكەن... تانا ءتورت بۇكتەلىپ ءبۇرىسىپ مۇنىڭ باۋىرىنا تىعىلىپ جاتىر ەكەن. جانىنا باتقان ازاپتان قينالىپ كەپ تاپقانساياسى وسى ۇزاقتىڭ باۋىرى سياقتى. قاباعىن ءسال شىتىنا ءتۇسىپ ءتاتتى ۇيقىعا باتىپتى.جۇدەگەن، ءسال سەپكىل باسقان جۇقالتاڭ ءوڭى تاڭعى بۋالدىر جارىقتا تارعىلدانىپ كوگەرەڭ تارتىپ، تىنىس العان سايىن ونە-بويى اۋىرسىنىپ ءدىرىل قاعاتىن ءتارىزدى. ابدەن جىلاپ، تالىقسىپ بارىپ ۇيىقتاعان سابيشە اۋىق-اۋىق ىشەگىن تارتىپ وكسىك قىسقانداي بوپ، قاباعىن كىرجيتەدى. ۇزاق كەلىنشەگىن قاتتى اياپ كەپى. "بايعۇسىم-اي، اياعى اۋىرلاپ، قينالىپ ءجۇر-اۋ، — دەپ قويدى. — كەش جاتادى، ەرتە تۇرادى، ءۇيدىڭ بۇكىل كۇيبىڭ تىرلىگى وسىنىڭ موينىندا".

— ويباي،تانا-ا-اۋ! تا-ناشى-ى!.. ويباي، تۇرساڭشى! — دەدى اپاسى ەسىكتى قاعىپ، ءدال ءبىر دۇنيەنى تۇگەل ءورت قاپتاپ كەلە جاتقانداي اتتانداپ شىقتى داۋسى. تانا ۇشىپ تۇردى. ءدىر-دىر قاعىپ كيىمىن كيە الماي:

— اپا-ا،ءقازىر... ءقازىر... — دەي بەرگەن.

— تانا، سەن جاتا بەرشى، سۋدى مەن اكەلەيىن، — دەدى ۇزاق كەلىنشەگىن يىعىنان تارتىپ. ونان سوڭ ءوزى اياعىن ەتىگىنە قوڭىلتاياق سۇعا سالدى دا، مايكەسىنىڭ سىرتىنان ماقتالى كۇپايكەسىن كيىپ اۋىزعى بولمەگە شىقتى.

— شەلەك قايدا، aپa؟ سۋدى مەن اكەلەم، — دەگەن. سول-اق ەكەن، اپاسى اياعىمەن وت باسىپ العانداي بۇلقان-تالقان بوپ، جەر-كوكتى جۇلىپ الا جونەلدى. تانانى جەتى قابات جەردىڭ استىنا الدەنەشە باتىرىپ، الدەنەشە سۋىرىپ الدى. تاربيە كورمەگەن، تەكسىز، جۇراعاتسىز... نەبىر اۋىر سوزدەر اتىلعان وقتاي قۇلاقتان زۋ-زۋ ەتىپ ءوتىپ جاتتى.ءاي، اپاسى-اي انا ءسۇتىن ەمىزگەن، ەمىرەنە وپكەن اپاسى-اي، تاڭاعا دەپ ايتقاندارىنىڭ ءبارى ءوزىنىڭ ۇزاعىن دا ايازداي قارىپ جاتقانىن سەزبەي مە ەكەن؟بۇل دا بىرەۋدىڭ الپەشتەپ وسىرگەن بالاسى ەمەس پە؟ Heگe كەمسىتەدى، نەگە قورلايدى؟ Heگe ءوزىنىڭ ۇزاعىنان الالايدى؟ "جوق، ەندى ولسەم دە بولەك شىعام. ءدال بۇگىن كەتەم وسى ۇيدەن"، — دەپ ءتۇيدى ۇزاق. سودان ەرتەڭگى شايدى ىشپەستەن كەتكەن. پاتەر ىزدەستىرىپ كورىپ ەدى، جاپپاستىڭ ەسكى تامىنان باسقا ەشتەڭە تابىلمادى. مەيلى، ەسكى دە بولسا سوعان كىرۋگە بەت قويدى. سول ەرتەڭگى كەتكەنىنەن ۇيگە سوقپاستان، پرەدسەداتەلگە كىرىپ، كوشەتىن ماشينا سۇراپ اپ، ءبىرجولا كەلە جاتقان بەتى وسى. "اكەمە نە دەيمىن؟.." ماشينا ەسىكتىڭ ءدال كوزىنە كەپ كولدەنەڭ توقتادى.

— ءاي، ۇزاق، وتە اسىعىسپىن. تەك، تەز تيەندەر جۇكتەرىڭدى، — دەدى شوفەر جىگىت. ءوزى كابينادان تۇسكەن جوق، ەسىنەگەن كۇيى الاقانىمەن بەتىن ىسپالاپ وتىرىپ قالدى. ۇيدە اكەسى جوق بوپ شىقتى. اپاسى توردە ءجۇن ءتۇتىپ وتىر دا، تانا قاپەرىندە تۇك جوق، ىدىس-اياقتاردى جۋىپ، قازان-وشاق جاقتا ءجۇر ەكەن.

— ۇزاقجان-اۋ، قايدا ءجۇرسىڭ قاراعىم، ۋاقىتىمەن تاماعىڭدى ىشپەي، — دەدى اپاسى داعدىلى ۇنمەن مۇسىركەپ.سويتگى دە ءتۇتىپ وتىرعان ءجۇنىن شيىرشىقتاپ جيناي باستادى.

— اكەم قايدا؟

— ە، بىلمەيمىن، ءجۇر دە اۋىل اراسى.

اپاسى تۇرىپ كەپ پەش ۇستىندەگى شاۋگىمدى الدى، سۋىن اۋەلى ءوز قولىنا قۇيىپ كورىپ:

— جىلى ەكەن. كەلە عوي قاراعىم، جۋىناسىڭ با؟ — دەدى ءوزى سۋ قۇيۋعا ىڭعاي ءبىلدىرىپ.

—ءاي، تانا، الگى سورپانى جىلىتشى، ورازاسىن اشپاي كەتىپ ەدى، قارنى اشىپ كەلدى عوي.

— جوق، اپا، جۋىنبايمىن، — دەدى ۇزاق پىشاق كەستى.تەرەزە تۇسىنداعى ورىندىققا بارىپ وتىرا كەتتى. ونان سوڭ سىرتقا بەدىرەيە قاراپ وتىرعان كۇيدە:

— Aپa، ءبىز كوشەمىز، — دەدى. "رۇقسات بولسا" دەپ ايتايىن دەدى دە، ىركىپ قالدى، ويتكەنى، ءبارىبىر اپاسى رۇقساتىن بەرمەيدى.

— كوشكەنى نەسى؟ — دەدى اپاسى. تۇككە تۇسىنبەي ۇلىنا قارادى، ونان تاناعا قارادى. تانا كوزى شاراسىنان شىعىپ باجىرايعان كۇيدە بوپ-بوز سىلەيىپ تۇرىپ قالدى. ول دا تۇككە تۇسىنبەگەن سياقتى.

— ءيا، كوشەمىز، — دەدى ۇزاق بيىك توسقاۋىلدان سەكىرىپ وتكەن ادامداي ەندى جەڭىلەيە تىنىستاپ. سازارعان كەيىپتە ءجۇزىن اپاسىنا بۇردى.

— ەندى ءوسىپ ەرجەتتىم عوي، بولەك شىعامىن، انا جاپپاستىڭ ەسكى تامىن كورىپ كەلدىم، سوندا كوشەمىز. تانا، جينال، بول، ەسىك الدىندا ماشينا تۇر، — دەدى بۇيىرا سويلەپ.

— ەڭ بولماسا شاي ىشپەيسىڭ بە؟ —دەدى ەسى شىققان تانا.

— جوق، ىشپەيمىن. ۇزاق تۇرىپ باردى دا وزدەرىنىڭ توسەك-ورىندارىن ءبىر-اق اۋدارىپ بۇكتەپ، بۋىپ-تۇيۋگە كىرىستى. الاسىنا ەندى قاراماۋعا تىرىستى.

اپاسىنىڭ جىلاپ تۇرعانىن انىق سەزدى. ۇلىنىڭ تومىرىق مىنەزىن جاقسى بىلەتىن اپاسى كوپ ەشتەڭە دەي المادى.

—بالام-اۋ، الگى اكەڭ... اكەڭ... — دەي بەرگەن. ۇزاق ول سوزىنە قۇلاق اسقان جوق. He ىستەرىن بىلمەي قيپاقتاي باستاعان تاناعا:

— بول تەز، كيىن، ماشينا اسىعىس، — دەپ زەكىپ قويدى.ءوزى شوفەر جىگىتتى ەرتىپ كەپ كەرەۋەتتى بۇزىپ، ەكەۋلەپ ماشيناعا سالدى، كورپە-جاستىقتى الىپ شىقتى.

— بولدى، — دەدى شوفەرعا..

— ءتۇۋ، ماشينانى بوسقا اۋرەلەپسىڭ عوي، مىنانىڭ ءبارىن ءبىر ءوزىڭ-اق ارقالاپ بارماس پا ەدىڭ، — دەپ كۇلدى شوفەر. تانانى كابيناعا وتىرعىزىپ ەندى جۇرەيىن دەپ تۇرعاندا اكەسى كەلدى ۇزاقتىڭ. كورگەننەن-اق ءبارىن تۇسىنگەن سياقتى، مۇنىڭ نە دەپ سۇراعان دا جوق. ەشتەڭە دەمەدى. تاياپ كەپ:

— باراتىن ۇيلەرىڭنىڭ پەشى قانداي ەكەن؟ — دەدى ۇزاققا.

— پەشى ەسكىلەۋ ەكەن، پريمۋس جاعامىز عوي.

— بايقاڭدار. تاناشقا سۋىق ءتيىپ قالماسىن. ۇزاق كىنالى پىشىنمەن جالتاقتاپ اكەسىنە بىرەر رەت كوز قيىعىن سالعان. جوق، اكەسىنىڭ قاپەرىندە ەشتەڭە جوق. وسىلاي بولارىن كۇنى بۇرىننان ءبىلىپ، الدىن الا ءبورىن تۇسپالداپ كەسىپ-پىشىپ، بارىنە دە بەكىپ قويعان ادام سياقتى. ءتىپتى جايباراقات، ەش وزگەرمەيتىن، ادەتتەگى سابىرلى قالپى. ماشينا بورتىنان اسىڭقىراپ تۇرعان كەرەۋەتتىڭ باسىن ىرعاپ تومەن ءتۇسىرىپ، ورنىقتى ەتىپ قويدى. ونان ءبىر ەسكى كيىز تاۋىپ اكەپ، الگى كەرەۋەتتىڭ باسى مەن ماشينا بورتىنىڭ اراسىنا قىستىردى، قاجالماسىن دەگەنى. ارينە، مۇنىڭ ءبارى تەك سىرت كوزگە عانا دا، ال ءىشىنىڭ پارە-پورە سوگىلىپ، ەگىلە جىلاپ ەزىلىپ تۇرعانىن ۇزاق جاقسى ۇقتى. ءوز بالاسىن باۋىرىنا سىيعىزباعان قىتىمىر اتانىپ، بۇكىل ەل-جۇرتتىڭ الدىندا سۇيەككە تاڭبا بولار ءدول وسىنداي قورلىقتى باستان كەشۋ قاي اتا-اناعا جەڭىل تيەر دەيسىڭ. اكەسى قايتىپ ءتىل قاتقان جوق. ءار نارسەنى ءبىر شۇقىلاعان بوپ، تەرىس اينالىپ كەتتى. ءسىرا، قانشا بەكەم بولام، سىر الدىرمايمىن دەگەنمەن بالاسىنىڭ كوشىن بەزىرەيە قاراپ تۇرىپ اتتاندىرۋعا ءداتى جەتپەگەن سەكىلدى. اپاسى:

— ءاي، بالام... اناڭدى... — دەپ ەڭىرەي باستاعان ەدى، شالى:

— ءجا، ءوشىر ءۇنىڭدى، — دەپ زەكىپ تاستادى. وسى ساتتە عانا بايقادى ۇزاق اكەسىنىڭ جاساۋراي بەرەتىن شۇڭىرەك كوكشىل كوزى وتقا تۇسكەن تۇزداي شاتىناي قىزارىپ، كەمپىرىن جەپ قويارداي ەجىرەيە قادالىپ قاپتى. ماشينا كوشەنى بويلاپ ءجۇرىپ كەتتى. كورشى-كولەڭ تەگىس بالا-شاعاسىنا دەيىن جاپىرلاسىپ ەسىكتەرىنىڭ الدىنا شىعىپ، ءدال ءبىر توي-دۋماندى قىزىقتاعانداي ءوزارا كۇڭكىلدەي سويلەسىپ كوزدەرىمەن ۇزاتىپ caپ تۇردى بۇلاردى. ۇزاق وسى تۇستا عانا قاتتى قىسىلدى. ءبىر ءتۇرلى قورلانعانداي سەزىندى ءوزىن. "اپىراي، اكەم بايعۇس جەر بوپ قالدى-اۋ، ءا"، — دەپ قويدى ىشىنەن. سول-اق ەكەن، قولقاسى ءۇزىلىپ كەتكەندەي بوپ بۇكىل جان دۇنيەسى استان-كەستەن لىقسىپ كوكىرەگى ۋداي اشىپ سولقىلداپ، ۇلىپ سالا بەردى. ومىرىندە ءبىرىنشى رەت ىزاقورلانا قىستىعىپ، ءوزىنىڭ وسىنشا كۇيكى كورىنگەن تىرلىگىن لاعناتتاپ، اششى داۋىسپەن اڭىراپ تۇرىپ جىلاپ جىبەرگىسى كەلدى. دۇنيەگە ءوزىن اكەلگەن التىن بەسىك ۇياسىن تاستاپ بولەك شىعىپ بارا جاتقانىن ەسىنە الدى. "ەش ۋاقىت ۇمىتپاسپىن-اۋ وسى قورلىق ءساتتى"، — دەپ ويلادى.زاپىرانداي اششى وكسىك القىمىنان سىعىمدايدى. كوزى جاساۋراي بەرگەن سوڭ ماشينانىڭ بورتىنان ۇستاپ، العا قاراپ تۇرەگەپ تۇردى.كۇن بۇلىڭعىر، جەر لايساڭ. قىستايعى قار استىندا جاتقان كوڭ-قوقىستىڭ ەزىلىپ ءشىري باستاعان جاعىمسىز سىز ءيىسى تاناۋدى اشىتادى، جۇرەكتى لوبلىتادى. جەل سوقتى ما، بولماسا ماشينانىڭ ەكپىنىنەن بە، ءدال ماڭدايىن سۋىق ىزعىرىق ەسىپ تۇر ەكەن. بويى توڭازىپ ءسال سەرگيىن دەدى.دەگدي قويماعان جۇمساق جولدا ماشينا ءجۇرىسى بىلق-بىلق ەتەدى. وتكەن كۇزدەگى جاڭبىر مەن قىستايعى قاردان قابىرعالارى سوگىلىپ الاپەس-الاپەس بولعان اۋىل ۇيلەرى ءبىرتىن-بىرتىن قالىپ جاتىر. انە، جاپپاستىڭ تەمىر شاتىرلى بيىك ءۇيى دە كورىندى. الدىندا مىجىرايعان الاسا، ەسكى توقال تامى تۇر. باياعىدا وسى اراعا العاش كولحوز ۇيىسقاندا سالىنعان، ابدەن ەسكىرگەن تام. سىرتى شىبىن ۇيمەلەگەندەي ساتالا-ساتالاق، ايعىز-ايعىز، كىشكەنتاي جالعىز تەرەزەسى اۋرۋ ادامنىڭ شۇڭىرەيگەن كوزى سەكىلدى. "جارايدى... ازىرشە، بىزگە وسى دا جارايدى. اماندىق بولسا جازعا دۇرىستاپ ءۇي سالىپ الام عوي..." ءوزىن ءوستىپ قانشا جۇباتقانمەن، ءۇيدىڭ سيىقسىز كۇيىن كورگەندە ۇزاقتىڭ كوڭىلى تاعى بۇزىلدى، الگىندەگى قىستىعۋ قايتا باستالدى. تاماعىنا تاس تىعىلعانداي بوپ كوزى جاساۋراپ جۇتىنا بەردى.ماشينا جاپپاستىڭ جاڭا ءۇيى مەن ەسكى تامىنىڭ ورتاسىنا كەپ تۇرا قالعان.

— ال، كەڭسارايداي بوز ۇيىڭە دە اكەلدىم، — دەدى جەرگە سەكىرىپ تۇسكەن شوفەر. كابينادا ءوڭى سۇپ-سۇر بوپ كوزى باجىرايىپ ءالى دە ءوڭ مەن تۇستەي حالدە وتىرعان تانا دا ءتۇستى. جاپپاس شال مەن كەمپىرى ەسىكتەرىنىڭ الدىنا شىعىپ، قونىس قۇتتى بولسىن ايتىسىپ، جاندارى قالماي قۋانىپ قاۋقالاقتاسىپ ءجۇر.

— قۇتىلا الماي وتىرعانداي بالالاردىڭ وزدەرىن عانا جىبەرىپ، الگى ەكى قاقپاستى-اي، ءا... — دەپ قويدى كەمپىرى.

— ەشتەڭە ەتپەيدى، قاراقتارىم، كوش جۇرە تۇزەلەدى دەگەن. ءوستىپ ءجۇرىپ ەل قاتارلى ءۇي بوپ كەتەسىندەر، — دەدى جاپپاس شال دا ۇزاقتىڭ ءپاس كوڭىلىن جۇباتقانداي.ءىشى كۇڭگىرت تارتقان ەكى بولمەلى الاسا ءۇيدىڭ تورگى بولمەسىنە جالعىز توسەك قويىلىپ، اپ-ساتتە كورپە-جاستىق تا جينالدى.

— مىنە، وتاۋ تىگىپ، ءۇي بولدى دەگەن وسى، كەلىن شىراعىم.قونىسىڭ قۇتتى، وتباسىڭ بەرەكەلى بولسىن، — دەپ قولپاشتاي سويلەدى كەمپىر. شوفەر جىگىت كەتتى، ارى-بەرىدەن كەيىن جاقسى تىلەك، جىلى سوزدەرىن ايتىپ بوپ كەمپىرى مەن جاپپاس شال دا كەتتى. ۇزاق پەن تانا وڭاشا قالدى. ۇزاق وسى ۇيدەگى جالعىز ورىندىقتا وتىر دا، تانا تەرەزە الدىندا تۇرەگەپ تۇر. ەكەۋى دە مەلشيگەن كۇيدە ءبىر ساتكە ورناي قالعان تىمىرسىق تىنىشتىققا ەلەگىزە قۇلاق تۇرگەندەي تىم-تىرىس. بىر-بىرىنە ءۇنسىز قارايدى. الدەن ۋاقىتتا تانا جايلاپ ءجۇرىپ كەپ ۇزاقتىڭ ۇيىسقان شاشىن ساۋساقتارىمەن سالالاپ تاراي باستادى. ونان سوڭ كۇيەۋىنىڭ باسىنان قۇشاقتاپ كەۋدەسىنە باستى. ۇزاق كۇرسىندى دە كوزىن جۇمىپ كەلىنشەگىنىڭ كەۋدەسىنە باسىن سۇيەدى. تانانىڭ ءىشى ەداۋىر ءوسىپ قالعان. جۇرەگى ءدۇرس-دۇرس ەتەدى. ءبىر قالىپتى ىرعاقپەن قاتتى سوعادى، ەكى ادام ءۇشىن بىردەي سوعىپ تۇرعان ءتارىزدى. ۇزاق باسىن كوتەرىپ كەلىنشەگىنىڭ جۇزىنە قارادى. جىميىپ كۇلدى. كەنەت كەرەمەتتەي ءبىر شەكسىز قۋانىش بيلەي باستادى بويىن. قۋلانعان كەسكىنمەن تانانىڭ تۇرعان تۇرىسىنا، باس-اياعىنا قايتا-قايتا قاراي بەرگەن. قىمسىنعان تانا دا قىزارا كۇلىپ الاقانىمەن ونىڭ كوزىن باستى.

— ولاي قاراماشى، ۇيالام، — دەدى ەركە قىلىقپەن كۇيەۋىنىڭ قۇلاعىنا اۋزىن تاقاپ سىبىرلاپ قانا: — قارنىڭ اشتى عوي، تاماق ىشەسىڭ بە؟ — دەدى. تانانىڭ ەركەلەگەندەگى ادەتىنىڭ ءبىرى ءوستىپ كۇيەۋىنىڭ قۇلاعىنا سىبىرلاپ سويلەيدى.ۇزاق سول كۇلگەن كۇيى باسىن يزەدى.الگىندە عانا، اكە ۇيىنەن اتتاعانداعى قورىنۋدىڭ، قىستىعۋدىڭ ءبارىن ءبىر ساتكە ەستەن شىعارعانداي ەدى ول. وسىناۋ ايتىپ جەتكىزگىسىز قۋانىش كۇيكى تىرلىكتىڭ ءبارىن توز-توز قىپ جىبەرگەن سياقتى. كەلىنشەگىنە ەلجىرەي قاراعان ۇزاق ونىڭ قولىن ءوز الاقانىنا سالدى. الا قىستاي ايەلىنىڭ قولىنا ءبىر زەر سالماپتى-اۋ. سۇمدىق-اۋ، مىناۋ ءتىپتى تانانىڭ قولى ەمەس قوي. ءبىر كەزدەگى ءسۇپ-سۇيىر نازىك ساۋساقتار ءتىلىم-تىلىم جارىلىپ، ويدىم-ويدىم بوپ مۇيىزدەنىپ ءدوربيىپ ءىسىنىپ كەتكەن. تانا قولىن تارتىپ الدى.

— بىلمەيمىن، وزىنەن-وزى ءوستىپ كەتتى، — دەدى. ونان سوڭ اۋىزعى بولمەگە شىعىپ پريمۋس جاعىپ، تاباعا ماي شىجعىرىپ ەت قۋىرا باستادى. قۋىرداقتىڭ ءتاتتى ءيىسى كەلدى. "مىنە، ەندى ءوزىمىز دە ءۇي بولدىق"، — دەپ ويلادى ۇزاق. بولمە ىشىنە كوز جىبەردى. تىم جاداۋ. الا قىستاي ادام تۇرماي ابدەن شاڭ تۇتقان قابىرعالاردىڭ بۇگىن اياق استى اسىعىس ايداق-سايداق اعارتىلعانى بىردەن كورىنىپ تۇر. جاپپاستىڭ كەمپىرى، بايعۇس، جۋىپ، سىپىرىپ تازارتقانسىپ قويىپتى. ءۇيدىڭ توبەسىندە توردەن ەسىككە قاراي بويلاي سالىنعان جالعىز جۋان بورەنە. قانشاما ونداعان جىلدار وتسە دە جۇپ-جۇمىر مىعىم قالپى. ءۇيدىڭ جارىن ەزىپ جىبەرەردەي سالماقتى. ءبىراق ونىڭ ەسەسىنە ارىق ادامنىڭ قابىرعالارىنداي ىرسيعان وڭشەڭ بىركەلكى جىڭىشكە سىرعاۋىلدار مايىسىپتى. كۇزدە جاۋىن وتكەن بولۋ كەرەك، كەي جەردىڭ سىلاعى ءتۇسىپ، جاۋىر اتتىڭ ارقاسىنداي ويىلىپ، كەي جەرلەرۋ سارىسۋ ىزىمەن سارعايىپتى.

— ۇزاق، قولىڭدى جۋ! — دەپ داۋىستادى تانا.ونان سوڭ ەكەۋى ساندىق ۇستىنە داستارقان جايىپ شۇيىركەلەسە شۇڭكىلدەسىپ تاماق ءىشتى. ەكەۋىنىڭ قوسىلعاننان بەرى سىرت كوزدەن قورعانشاقتاماي بەتپە-بەت وڭاشا ءبىرىنشى رەت وتىرۋلارى ەدى بۇل.

— سەن ەندى اۋىلدان ۇزاپ كەتەتىن الىس رەيسكە بارما، — دەدى تانا. — مەن ۇيدە جالعىز قونۋعا قورقام.

— بارمايمىن، — دەدى ناندى بۇرالاي اساعان ۇزاق. — سەن بوسانعانشا باستىق ءوزى دە مەنى الىس رەيسكە جىبەرمەيدى، باعانا ايتقان. — قاسىقپەن تاباقتىڭ ءتۇبىن تىقىرلاتا ءتۇسىپ.

— ءتاتتى قۋىرداق ەكەن، — دەپ قويدى.

— قاپ، از بوپ قالدى-اۋ.

— جوق، تويدىم. ابدەن تويدىم.

— جارايدى، ءقازىر كەشكىسىن تاعى دا تاماق جاسايمىن.

— كەشتىڭ ءوزى دە بولدى عوي. مەن ءتىپتى تويدىم، تاماق ىشەتىن جەرىم جوق. راس ايتام. شارشاعان شىعارسىڭ، بۇگىن ءبىر ەرتەرەك جاتىپ دەمالشى. ۇيىقتايىقشى.

— ەندى ءوزىم دە دەمالاتىن بولدىم عوي. بۇل ۇيدە ىستەيتىن نە بار دەيسىڭ، ءبىر سەنىڭ تاماعىندى ازىرلەۋدەن باسقا، — دەپ كۇرسىنىپ قويدى تانا. بىرتىندەپ قاراڭعىلىق تۇسە باستادى. ۇزاق تا، تانا دا تىرس ەتىپ ۇيدەن شىققان جوق. تاماقتان سوڭ ەكەۋى بىر-بىرىنە قارسى قاراپ وتىرعان كۇيدە، اسىقپاي ۇزىك-ۇزىك سويلەپ ەكەۋىنە دە ورتاق، تاۋسىلماس اڭگىمەگە كوشتى. قالاي تۇرمىس قۇرادى، نە تىرشىلىك ەتەدى، نە الىپ، نە قويۋ كەرەك؟.. قانداي ىستىق اڭگىمە! ەكەۋىنەن باسقا بىردە-بىر جانعا ۇناماس تا. مەيلى.ويتكەنى بۇل اڭگىمە — تەك ەكەۋىنە عانا ءلاززات بەرەر، ەكەۋىن عانا راقاتقا باتىرار اڭگىمە.

— ماي مەيرامىنا قارسى مەن بۇرمەلى كەڭ حالات-كويلەك تىككىزەم.

— تىم ارزان ەمەس پە؟

— جوق، ۇزاق، ارزان بولمايدى. اياعى اۋىر ايەلگە قايتا سونداي كيىم كيگەن ءجون.

— بايقا، جەتىسپەگەن ادامداي جۇرتتان ۇيات بوپ جۇرمەسىن...

قاراڭعىلىق كوز بايلادى. ءبىراق بۇلار تىزە ءتۇيىستىرىپ شۇيىركەلەسىل وتىرا بەردى. تانا شام جاقپاق بولىپ قوزعالا بەرىپ ەدى، ۇزاق جىبەرمەدى، قاراڭعى ۇيدە وسىلاي وتىرعاندى جاقسى كوردى.

— توڭعان جوقسىڭ با؟ —دەدى. ونان سوڭ ءبىر قولىمەن كەلىنشەگىن قاپسىرا قۇشاقتاپ باۋىرىنا تارتتى، بۇرىن "قويشى، ۇزاق، ۇيات ەمەس پە... اپام كىرىپ قالسا..." دەپ بۇلقىنا قىمسىناتىن تانا، بۇل جولى كۇيەۋىنىڭ باۋىرىنا ءوزى كىرىپ تىعىلا ءتۇستى. ۇزاق كەلىنشەگىنىڭ شاشىنان، موينىنان سيپادى، ماندايىنان ءسۇيدى.

— ۇزاق، ءاي، ۇزاق! — دەدى تانا القىنا سىبىرلاپ.

— He؟

— اپام رەنجىپ قالدى عوي بىزگە. بىرەۋ ۇستىنەن سۋىق سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي ۇزاقتىڭ تۇلا بويى تۇگەل تىتىركەنىپ كەتتى.

— ۇزاق، نە دەسەڭ دە ءبىز ءسال اسىعىستىق جاسادىق. قاشان دا بولسا سەنىڭ ءوستىپ اياق استى مورت كەتەتىنىڭ بار. ەكى-ۇش كۇن بۇرىن ەسكەرتىپ، كەمپىر-شالدىڭ ريزاشىلىعىمەن رەنىشسىز كەتۋىمىزگە دە بولاتىن ەدى عوي. ۇزاق ۇندەگەن جوق.

— اكەيدىڭ ءداتى بەرىك كىسى ەمەس پە، سىر بەرمەدى، ءا؟

— ءيا-ا، — دەدى كۇرسىنە تىنىس العان ۇزاق. سىتىر-سىتىر ەتكەن دىبىس ەستىلدى. ەكەۋى دە ەلەڭ ەتىپ قۇلاق تۇرگەن. تەرەزەگە سىتىرلاپ تاما باستاعان جاڭبىردىڭ دىبىسى ەكەن.
اقىرىن عانا شەرتكەن سياقتى ەستىلەدى.

— بايعۇس، اتام مەن اپام قايتىپ وتىر ەكەن ءقازىر، — دەپ قويدى تانا. ۇزاق ورنىنان تۇرىپ قاراڭعى ۇيدە قولىن سەرمەپ كەرىلىپ-سوزىلىپ بويىن جازا باستادى.

— وتىرعان شىعار اتاڭ مەن اپاڭ دا ءبىز قۇساپ قۇشاقتاسىپ، — دەپ سامبىرلاي ازىلدەپ سويلەدى.

كەنەت ونىڭ كۇلدىرگى ءسوز ايتقىسى كەپ، كوڭىلدەنگىسى كەپ كەتتى. ال كوكىرەگى تاعى دا ۋداي اشىپ، شىم-شىم ەتىپ سىزداعانداي، ەندى بىردە لىقسىپ اقتارىلىپ قۇلازىعانداي كۇيدە ەدى. ەگەر، ءدال ءقازىر كەرىلىپ-سوزىلىپ بوي جازىپ، سامبىرلاي سويلەپ، زورلانا كۇلمەسە، تۇنشىعىپ قالاتىنداي سەزدى ءوزىن. ۇستامالى بەزگەكتەي دىرىلدەتە تىتىركەنىپ، ونە بويىن جايلاعان وكسىك ارالاس اۋىر ءبىر تىنىس ءالسىن-السىن تاماعىنا تاس ءتۇيىن بوپ كەپتەلىپ كەپ، بۇكىل تىرشىلىگىنىڭ جۇلىنىن ءۇزىپ جىبەرەتىن سياقتى.

— ۇزاق، ءاي، ۇزاق، كەيىن بالالارىمىز بولعاندا ولار دا ءبىزدى ءوستىپ تاستاپ كەتەر مە ەكەن.

— مەيلى، تاستاي بەرسىن. ەكەۋمىز قالساق بولدى ەمەس پە، جانىم-اۋ، — دەپ كوڭىلدەنە سويلەپ كەپ ۇزاق قاراڭعىدا كەلىنشەگىن كوتەرىپ الدى. كوتەرىپ ءبىراز تۇردى. ەكەۋى ءبىرىن-بىرى ءۇنسىز ايمالاپ، ءۇنسىز ۇعىستى. "شىنىندا دا كەيىن بالالى-شاعالى بولارمىز، ولار ەر جەتكەن سوڭ ءوز بەتتەرىمەن ۇيلى-كۇيلى بوپ كەتەر، ال ءبىز تانا ەكەۋمىز قالساق بولدى ەمەس پە"، — دەپ ويلادى ۇزاق. بىرتىندەپ، الگىندە عانا بۇكىل ءون-بويىن قۇرىستىرا باسقان تىمىرسىق كۇي تاراي باستادى. تاعى دا كەلىنشەگىنىڭ موينىنا تۇمسىعىن تىقتى. اسەم ءبىر جۇپار شىعادى.

— شام جاقشى. تانا بۇرىشتا تۇرعان بىلتەلى جەتىلىك ماي شامدى جاعىپ، بوساعا جاقتاعى شەگەگە ءىلىپ قويدى. جارىعى تىم كومەسكى ەكەن. ءۇيدىڭ ءىشى الاكولەڭكە عانا بوپ تۇر. كوز ۇيرەنبەگەندىكتەن بە، الدە كوڭىلسىزدىكتەن بە، شاعىن بولمە شامنىڭ كومەسكى جارىعىندا اڭعال-ساڭعال بوپ ۇڭىرەيىپ، كەڭەيىپ كەتتى. ءار بۇرىشى كۇڭگىرت تارتىپ، الاكەۋىم ءىڭىر قاراڭعىلىعىندا قۇلازىپ جاتقان كەشكى دالا سياقتى كوڭىلدى ەلەگىزىتە باستادى. مۇنان دا جاڭاعى تاستاي قاراڭعىلىقتا وتىرعاننىڭ ءوزى جاقسى ەدى.كۇندە بۇل ۋاقىتتا كەشكى استان سوڭ تانا ەنەسىنىڭ ايتۋى بويىنشا ۇن ەلەپ، ەرتەڭگىسىن تابا نان جابۋعا قامىر يلەپ، اشىتىپ قويىپ، ىدىس-اياقتاردى جۋىپ، اتاسىنىڭ دارەت الار قۇمانىنا جىلىتقىلاپ سۋ قۇيىپ، تىنىم تاپپاي شارۋا ىستەيتىن. بۇگىن سونىڭ ءبىرى جوق. قارسى الدىندا جاعى سوپايىپ، كوزى باعجاڭداپ ۇزىن بويلى، سۇيەكتەرى اربيعان ۇزاق قانا تۇر. كوڭىلدەنگەن بولادى، كۇلگەن بولادى، ءبىراق وزىندە ءوڭ جوق، ۇيقىسى قانباعان ادامداي بوپ-بوز. ءقايبىر جەتىسىپ تۇر دەيسىڭ. انە، ەرسىلى-قارسىلى تەڭسەلىپ جۇرە باستادى، تەرەزەنىڭ تۇسىنا بارىپ، سىرتتان تىڭ تىڭدادى، ودان كەپ شامنىڭ بىلتەسىن كوتەردى، ءبارىبىر سو سىقسيعان جارىق، ءبارىبىر سول القىمنان الىپ سىعىمداپ تۇرعان ءولى تىنىشتىق. دابىر-دۇبىرعا ۇيرەنگەن ادام ءۇشىن تىنىشتىقتان قورقىنىشتى ەشتەڭە بولماس. تانا جاپپاستىڭ كەمپىرى تاستاپ كەتكەن جۋسان سىپىرعىشتى الىپ ءار جەردى ءبىر ءىلىپ-شالىپ سىپىرۋعا كىرىستى. ەدەن تازا بولسا دا تىم-تىرىس وتىرا بەرۋگە شىدامى تاۋسىلعان. ءجاي ەرمەك ءۇشىن سىپىرىپ ءجۇر. مۇلدەم مازاسى جوق. ۇزاقتىڭ ىڭعايىنا قاراپ كوڭىلدى بولام، سەزدىرمەيمىن دەگەنمەن، بۇگىنگى كوشكەن كەزدەرى ەسىنە تۇسسە، جۇرەگى سۋىلداپ، اۋىر ءبىر قىلمىس ىستەگەندەي قالتىراي باستايدى.بولەك شىققاننىڭ قانداي بولاتىنىن بۇرىن قايدان بىلگەن. كەيبىر وزدەرى قۇرالپى جاستاردىڭ جەكە ءۇي بولىپ، ءتۇتىن تۇتەتكەنىن سىرتتاي كورگەندە قىزىعاتىن دا قوياتىن.ەنەسىنىڭ ءزابىرى جانىنا باتقان كەزدەردە: "شىركىن-اي، سولار قۇساپ ءبىز دە بولەك شىعار كۇن بولار ما ەكەن"، — دەپ ارمانداۋشى ەدى. ەندى، مىنە، سول ارمانى اياق استى ورىندالعان ساتتەگى سيىقتارى مىناۋ. ازىرشە قۋانارلىق ەشتەڭە جوق. كەلگەننەن بەرى بايىز تابار ەمەس. وزىنەن-وزى قۋىستانا بەرەدى.الدەنەدەن سەكەم العان قورقىنىش بار كوڭىلىندە. قايىن اتاسى مەن ەنەسى ورالا بەرەدى ويىنا. قايتىپ وتىر ەكەن ەكەۋى؟! مۇنى قارعاپ-سىلەپ، جىلاپ وتىرعان شىعار. ارينە، بار كىنانى تانادان دەپ بىلەدى ولار. اتاسى ايتپاعانمەن ەنەسى سولاي دەيدى. "بالامىزدىڭ باسىن اينالدىرىپ الدى، اناۋ تىمىرايعان زالىم كەلىنىمىز"، — دەيدى. ءوستىپ ايتارى انىق. ءبىراق تانانىڭ نە جازىعى بار وسى؟ ايداعانعا ءجۇرىپ، يلەگەنگە كونگەنى مە؟ ءتىپتى ءالى كۇنگە ەنەسىنىڭ بەتىنە تۋرا قاراعان ەمەس قوي. ال ەرتەڭ عوي، ۇزاقتى اكە-شەشەسىنەن ايىردى، دەپ بۇكىل ەل-جۇرت مۇنى سان ساققا جۇگىرتپەسىن كىم ءبىلسىن. وسىنىڭ ءبارى جاقسىلىقپەن تىنسا جارار ەدى. Heگe ەكەنى بەلگىسىز، سوڭعى كۇندەردە ءتۇبى جاقسىلىق بولادى دەگەنگە سەنگىسى كەلمەيدى. ايتەۋىر ءبىر قاتتى وپىقجەۋ، وكىنۋ بولاتىن سياقتى كورىنەدى دە تۇرادى. نەتكەن وسىنشا باقىتسىز جان ەدى.كەلىن بوپ تۇسكەلى ءالى ءبىر ەش الاڭسىز جادىراپ كۇلە الماي كەلەدى. ىلعي دا قۋىستانۋ، قورقۋ...ابدەن قىسىققان تانا، سىپىرعىشتى تاستاي بەرە ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى. ەكى يىعى سەلك-سەلك ەتىپ كۇيەۋىنىڭ ومىراۋىنا بەتىن باسىپ جابىسىپ الدى.

— اعاتاي، ۇزاق، مەنى ۇيگە اپارىپ تاستاشى...تيتتەي دە رەنجىمەيمىن ساعان... اعاتاي...

— وۋ، نە بولدى ساعان؟.. مۇنىسى نەسى؟ — دەي بەردى ەسى شىققان ۇزاق. كەلىنشەگىن ايمالاپ جۇباتا باستادى.

— قوي، قوي، مۇنىڭ نە، ءدال مەنەن قورلىق كورگەن ادامداي. ءبىراز جىلاعان سوڭ تانا باسىلدى دا بەلىندەگى الجاپقىشىن شەشىپ الىپ،كوزىن ءسۇرتتى.

— راس ايتام، ۇزاق، مەن ساعان تيتتەي دە رەنجىمەيمىن، ۇيگە اپارىپ تاستاشى... مەن ءۇشىن اكە-شەشەڭدى رەنجىتپەشى...

— قوي ەندى! — دەپ اقىرىپ جىبەرگەن ۇزاق ۇشىپ تۇرىپ ساندىق ۇستىندەگى پىشاقتى جۇلىپ الدى. قالش-قالش ەتىپ، كوزى قانتالاعانداي ءتۇسى مۇلدەم بۇزىلىپ كەتتى.

— تەك ەندى ءبىر قايتالاشى!.. تانا جىم بولدى. كوپكە دەيىن تەرىس قاراپ ءۇنسىز وتىردى.سىرتىنان كەپ ۇزاق قۇشاقتاعان كەزدە:

— توقتاشى، تەرەزەگە بىردەڭە ۇستايىن، — دەپ، تۇرىپ بارىپ، الجاپقىشىن تەرەزەگە تۇتتى. ونان سوڭ قايتىپ كەپ ۇزاقتىڭ قۇشاعىنا ءوزى ەندى دە ونى ماندايىنان، مۇرنىنان، ەرنىنەن ءسۇيدى. بىر-بىرىنە قاراپ ەكەۋى دە جىميا كۇلدى.الگىندەگىنىڭ ءبارىن ەستەن شىعاردى. ۇزاق ەلجىرەي ءتونىپ كەلە جاتىر ەدى، تانا ءوزىنىڭ ەركە قىلىعىنا سالىپ ونىڭ كوزىن الاقانىمەن باستى. الاقانى ىپ-ىستىق ەكەن.

— سەن تىنىش وتىر، مەن سۇيەيىنشى، — دەدى، — تەك سەن كوزىڭدى جۇم.

— ايتپەسە ۇيالاسىڭ عوي. تانا باسىن يزەدى. تۇرىپ شامدى ءوشىرىپ كەلدى.

— ءاي، اقىماق، كۇيەۋىنەن ۇيالادى.

— ۇيالمايمىن، ءبىر ءتۇرلى ىڭعايسىز، — دەدى. ەندى ۇزاقتىڭ تىزەسىنە كولدەنەڭ وتىرىپ، موينىنا اسىلدى، قاتتى قىسىپ قۇشاقتاپ الدى. ءۇيدىڭ ءىشى تاستاي قاراڭعى.

— ۇزاق، بىردەڭە ايتايىن با...

— نە؟

— وسى كۇنى جامان قورقاتىن بوپ ءجۇرمىن.

— نەدەن؟

— ولىمنەن.

— ءتايت ارى!

— راس ايتام... ىلعي ءبىر جامان تۇستەر كورەم... وسى مەن بوسانا الماي ولەتىن شىعارمىن...

— قويشى، نە بوسا سونى ايتپاي، — دەپ ۇزاق كەلىنشەگىنىڭ شاشىنان، ارقاسىنان سيپاپ، كوزىنەن ءسۇيىپ دەگبىرى قالمادى.كەلىنشەگىنىڭ اپ-ارىق يىعى سەلك-سەلك ەتكەن سايىن، ونى قاتتى اياپ، باۋىرىنا قىسا ءتۇسىپ، ءوزىنىڭ ەت جۇرەگى ەزىلىپ، كوزى جاساۋراپ، كوڭىلى بوساپ جىلاعىسى كەلدى. "بايعۇسىم- اي، مىنا كۇيىڭمەن شىنىندا دا قالاي بولار ەكەنسىڭ، قۋ سۇيەگىڭ عانا ءىلىنىپ..." — دەپ قويدى ىشىنەن.

— جاتايىق، — دەدى ۇزاق. توسەككە جاتقان سوڭ ەكەۋى سۇيىسكەن جوق. قول-اياعى تاستاي بوپ دىردەك قاققان تانا كۇندەگى ادەتىنشە ءبىر ۋىس بوپ ءبۇرىسىپ ۇزاقتىڭ باۋىرىنا تىعىلىپ الدى. ىلعي ءوستىپ جاتىپ جىلىنادى. ۇزاق كەرەۋەتتى ۇزىنىنان كەرىپ جىبەرەردەي سوزىلىپ جاتىر. "ال ەندى نە تىرشىلىك جاساۋىمىز كەرەك؟ ەڭ اۋەلى نەدەن باستاعان ءجون؟.." تەرەزەدەن شەرتكەن جاۋىن، سىتىرى جيىلەپ، ءبىرقالىپتى، ىرعاقتى شۋىلعا اينالعان. جۋىق ارادا باسىلمايتىن، ءبىر كۇيىنەن تانبايتىن كوكتەمگى ەزبە جاۋىن. ءوستىپ سىتىرلاپ تۇرىپ-اق دۇنيەنى كول-كوسىر ەتەتىن، قارا جەردى مي-ميىن شىعارىپ ەزەتىن دە وسى جاۋىن عوي. تەرەزەنىڭ تۇبىنەن ءدۇسىر-دۇسىر ەتىپ اربا ءجۇرىپ ءوتتى. جەر ەدەننەن ءدۇسىر قاتتى ەستىلەدى ەكەن.

— و نە؟ — دەدى ۇرەيلەنگەن تانا باسىن جۇلىپ اپ.

— ءوي، ەرجۇرەگىم-اي... اربا عوي. كەل، سەن ىرگەگە جاتشى، ايتپەسە شوشىپ جۇرەرسىڭ. تانا قارسىلاسقان جوق. ۇزاق وت جاققا ءوزى جاتقان سوڭ، كوكىرەگىن تولتىرا تىنىستاپ تىڭ تىڭدادى. تاناۋىنا قىشقىلتىم جۋسان ءيىسى كەلدى. الگىندەگى ەدەن سىپىرعان سىپىرعىشتىڭ ءيىسى بولسا كەرەك. ايتپاقشى جۋسان دەمەكشى...ۇزاقتىڭ ەسىنە تاناعا العاش عاشىق بولعان كۇنى ءتۇستى.وتكەن جازدا، بۇل ەليەۆاتورعا استىق اپارىپ وتكىزىپ، كەرى قايتقان بەتى بولاتىن. ستانسيادان شىعا بەرىستە، شلاگباۋمنىڭ تۇسىندا اق كويلەكتى، باسىنا اق ورامال سالعان ءبىر قىز قول كوتەردى. ءتۇسى تانىس سياقتى. سويتسە، تانا ەكەن. كادىمگى، ستانسيانىڭ اسحاناسىندا ىدىس-اياقتاردى جيناستىرىپ جۇرەتىن قارا تورى قىز. ىستىق كۇندە تۇرىپ ابدەن تۇتىگىپ، ءجۇزى قوڭىرايىپ قاتالاپ كەتىپتى. كوزىنىڭ توڭىرەگى، جۇقالتاڭ تاناۋىنىڭ ءۇستى تەرشىگەن، كىرپىگىنە دەيىن شاڭعىتقان. ۇزاقتاردىڭ اۋىلىنداعى تۋىستارىنىكىنە كەلە جاتىر ەكەن. بۇرىن ۇزاق ونى ستانسياعا كەلگەن سايىن اسحانادان كورەتىن دە، بالاسىنىپ ونشا كوزىنە ىلمەيتىن. ەندى، مىنە الگى قىز ماشينانىڭ تەز تابىلعانىنا قۋانعانداي قىزارا كۇلىپ كەپ، قاسىنا وتىرعاندا، اڭىرا قاراپ ەسى كەتتى.جاس قىزدىڭ قيمىل-قوزعالىس، قاتار وتىرعان كەزدەگى جۇقا شىت كويلەك استىنان سىرتقا تەپكەن بالعىن ءمۇسىنى شىپ-شىمىر ەدى، توڭىرەكتى لاپ ەتكىزىپ شارپىپ وتەردەي ىستىق ءبىر جالىن سىرتقا تەۋىپ كەرنەپ تۇرعان ءتارىزدى. "بۇل قىز قاي ۋاقىتتا ءوسىپ كەتكەن، ەي"، - دەپ ۇزاق تاندايىن قاعىپ، باسىن شايقادى. ءبىرازعا دەيىن قىزعا كوز قيىعىن caپ، ىرجيىپ كۇلە بەردى.اقىرى ستانسيادان ۇزاپ شىققان سوڭ ءوزىنىڭ كانىگى ادەتىنشە، وتىرعىشىنىڭ استىنا تىعىپ الىپ جۇرەتىن ءبىر جارتى شاراپتى الىپ، اۋزىن اشتى دا اۋەلى قىزعا ۇسىندى، قىزارىپ كەتكەن قىز باسىن شايقاعان.

— ال وندا، بەرمەدى دەپ رەنجىمە، — دەپ ۇزاق شالقايىپ تۇرىپ شاراپتى اۋزىنان قاعىپ سالدى دا قۇمىراسىن لاقتىرىپ جىبەردى. ەندى ول بابىنا كەلىپ، باتىلدانىپ الدى. قىزدىڭ تامىرىن باسىپ، بايقاپ كورمەك ويمەن، ازىلدەپ بىر-ەكى ءتىل قاتتى.

— ءوزىڭ ءتىپتى سۇلۋ قىز بوپسىڭ عوي، بوي جەتىپسىڭ عوي، — دەگەن. تانا ۇندەگەن جوق. تەرىس قاراعان كۇيدە قىزارا بەردى. قىلاۋ جوق، كۇن قاقتاعان تاپ-تازا موينىنا دەيىن، قۇلاعىنا دەيىن كۇرەڭىتە قىزاردى. ءوزى ناعىز قاز مويىن ەكەن، شاشىن توقپاقتاي قىپ جەلكەسىنە ءتۇيىپ اپتى.

— جىگىتىڭ بار ما؟ قىز تاعى دا ۇندەگەن جوق.

— سەن نەگە سويلەمەيسىڭ؟ ءوزىڭنىڭ ءتىلىڭ بار ما؟ — دەدى شاراپ باسىنا شىعىپ، قىزىڭقىراپ العان ۇزاق. قىز تەرىس قاراپ وتىرعان بويى دىرىلدەپ كەتتى.

— ءۇنسىز وتىرعانىڭ بولمايدى. سويلەۋىڭ كەرەك، — دەپ قويدى ۇزاق.

ميداي جازىق دالامەن زۋلاتىپ وتىرىپ، جولدىڭ ورتا تۇسىنا جەتكەندە ۇزاق ماشينانى تاعى توقتاتتى.

— موتور قىزىپ كەتتى، - دەدى. توڭىرەك بەلۋاردان كەلگەن كوكپەڭبەك جۋسان ەدى. دالا جولىنىڭ الا جازدايعى
شاڭىپ جۇتىپ، تىپ-تىمىق بوپ شەتىنەمەي جاتىر. شاڭعىتىپ اڭقىعان قىشقىلتىم كەرمەك ءيىسى اۋانى بۋىپ تۇر.تەرىس قاراپ وتىرعان تانا كوپ تۇرامىز با دەگەندەي ۇزاققا بۇرىلعان. جىگىت وعان تەسىرەيە قادالعان كۇيدە كوزىنەن كوز ايىرماستان، ونىڭ بىلەگىنەن ۇستادى. قىز ۇرەيى ۇشىپ قالشىلداپ، كوزى شاراسىنان شىعىپ، ەكىنشى قولىمەن كابينانىڭ ەسىگىن قارماي بەردى.

— قورىقپا، تانا. مەن ءجاي عانا... — دەپ ۇزاق ونى وزىنە قاراي تارتىپ ەدى، قىز ەكى قولىن بىردەي ەربەڭدەتىپ، جىگىتتى باسقا-كوزگە سابالاپ جىلاپ جىبەردى.

بەيكۇنا جاننىڭ قاۋقارسىز دالباساسى. ەكى كوزى بوتالاپ، كەيپى سونشالىقتى ايانىشتى بوپ كەتتى. ءبىراق تىرس ەتىپ ءۇن شىعارعان جوق.قىزدىڭ كوزىنە كوزى تاعى ءبىر تۇسكەندە، ۇزاق سەلك ەتىپ ەسىن جيىپ الدى.

— كەشىر... كەشىر... — دەي بەردى. سول ساتتەگى تانا كوزىندە تۇنا قالعان، بەيكۇنا دارمەنسىزدىك، جالىنا-جالبارىنۋ، نالۋ، كۇيزەلۋ دەگەن سۇمدىق ەدى. سول ءبىر كوز ومىرىندە ۇزاقتىڭ ەسىنەن كەتپەس. تانا جايلى ويلاعاندا ۇزاق ءقازىر دە سول كوزدى ەسىنە الادى... سونان اۋىلعا جەتكەنشە ەكەۋى دە تىرس ەتىپ تىلدەسكەن جوق. كوشەنىڭ ورتاسىندا تانا ماشينادان ءتۇستى دە، الدى- ارتىنا قاراماستان، ەڭ بولماسا تيتتەي دە ءبىر مەزىرەتى جاساپ قايرىلماستان، يتتەن قاشقان كوجەكتەي زىتا جونەلدى.ۇزاق ماشينانىڭ ۇستىندە ەسەڭگىرەگەن كۇيدە ونىڭ سوڭىنان قاراپ كوپ وتىردى. ءومىرى كەشىرىلمەس كۇنا ىستەگەندەي كوكىرەگى سىزداپ جامان وكىنىپ ەدى سوندا. سول كۇننەن باستاپ ول تاناعا ولەردەي عاشىق بولدى.ءقازىر مىنە، سول تانا باۋىرىنا كىرىپ، تىعىلا ءتۇسىپ ءبۇرىسىپ جاتىر. اياق-قولى ەندى-ەندى عانا جىلىنا باستادى.جىبىرلاپ قوزعالىپ قويادى.

— ۇزاق، نە ويلاپ جاتىرسىڭ؟

— بىلتىرعى سەنىمەن ەكەۋمىزدىڭ ستانسيادان كەلگەن جولىمىزدى... تانا كۇلدى.

— ءاي، سوندا ءبىر زارەمدى الىپ ەدىڭ، — دەپ نازدانىپ، كۇيەۋىن بۇيىردەن نۇقىپ قالدى.

— مھ... وكپەمدى تۇسىرە جازدادىڭ گوي، — دەدى قىتىعى كەلگەن ۇزاق جىرقىلداي كۇلىپ. — اينالايىن-اۋ، ءجاي قورقىتقانىم بولماسا، ەشتەڭە ىستەمەپ ەدىم عوي. كەشىرىم سۇراماپ پا ەم.

— ايتپەگەندە مۇرنىندى بۇزاتىن ەم.

— ءيا، مەن ساعان سو مۇرنىمدى وپ-وڭاي بۇزدىرىپ قويىپ وتىرامىن. ەكى قولىڭدى ارتىڭا قايىرىپ ۇستاسام...

— وندا قىرشىپ تۇرىپ تىستەپ الار ەم...

— جارايدى ەندى، وتكەنگە تالاسپايىقشى. سول جولى عوي، سەنىڭ مەنى اتارعا وعىڭ بولماي كەتكەن بولار؟.. ناعىز ءبىر جەكسۇرىن كورىنگەن شىعارمىن ساعان؟..

— Heگe؟

— ويباي-اۋ، ايدالادا ماشينانى توقتاتىپ قويىپ، شاراپ ءىشىپ، وزىنە تيىسكەن ءجىپتى قاي قىز جاقسى كورسىن.

— بىلمەيمىن. مەن سەنى ءبارىبىر جەك كورگەن جوقپىن. راس، قاتتى قورىقتىم، ءبىراق جەك كورگەم جوق.

— ال ەگەر، سول جەردە باسسالسام قايتەر ەڭ؟

— سەنىڭ ەش ۋاقىتتا ولاي ىستەمەيتىنىڭە سەندىم عوي.سەنبەسەم ماشيناڭا وتىرماس تا ەم. اۆتوبۋستى كۇتەر ەم. ءبىر عانا قىلىعىڭ ۇنامادى، ونى وزىڭە ايتىپ ەم عوي، ول ءىشىپ الىپ تيىسكەنىڭ. ەگەر ىشپەسەڭ، وندا سەن ماعان تيىسپەس تە ەڭ عوي. سولاي ەمەس پە؟.. وزىمە دە وبال جوق، سول جولى سەنىڭ ستانسيادان قايتاتىن كەزىڭدى اڭدىپ تۇرىپ ادەيىلەپ كەلىپ وتىردىم-اۋ...

— ول كەزدە سەن مەنى تانىمايتىن ەدىڭ عوي...

— سىرتىڭنان تانيتىنمىن. ستانسياعا كەلگەن سايىپ ماي-ماي بوپ كەپ اسحانادان تاماق ىشەتىنسىڭ... بىلمەيم، ايتەۋىر ۇنايتىنسىڭ. سوندىقتان دا مەن ساعان تەز كوندىم عوي...

شىنىندا دا تانا تەز كونىپ ەدى... ەرتەڭىنە ۇزاق استىق تيەپ اپ، تاعى دا ستانسياعا جول تارتقان. اۋىلدان شىعا بەرىستە ماشينا كۇتىپ تانا تۇر ەكەن.ۇزاق قۋانىپ كەتتى. قىزدىڭ ءدال قاسىنا كەپ توقتاي قالدى.

— قايتىپ باراسىڭ با؟ كەل وتىر، — دەدى ءدال ءبىر ارالارىندا ەش رەنىش بولماعان ادامدارشا اڭقىلداي سويلەپ. تانا ۇندەگەن جوق، تەرىس اينالدى. ىڭعايسىزدانعان ۇزاق:

— سەن كەشىر، مەنىڭ كەشەگىمدى، — دەگەن. تانا سول تەرىس قاراپ ءمىز باقپاعان كۇيى ءلام دەمەدى. اياق استى سوعىپ وتكەن كىشكەنە قۇيىننان كويلەگىنىڭ ەتىگىن ۇستاپ باسا بەردى. ءوستىپ تۇرعاندا، ارتتان استىق تيەگەن تاعى ءۇش-تورت ماشينا كەلگەن. تانا سولاردىڭ بىرىنە وتىردى.جول بويى ۇزاق كۇيىپ-پىسىپ، ىزالانۋمەن بولدى.
ارىقتى ارىق، شۇڭقىردى شۇڭقىر دەمەي ماشيناسىن جىن قاققانداي ايدادى. "ءوي، شوپجەلكە، وزىنشە الدەقانداي بولادى عوي، ەرەگەسكەندە ەندى كەشىرىم سۇرامايمىن عوي"، — دەگەن كىجىنىپ، ال ستانسياعا كەپ تانا تۇسكەن كەزدە، بۇل دا توقتاپ، كابينادان كەۋدەسىن شىتارىپ:

— تانا، كەشىردىڭ بە؟ — دەگەن داۋىستاپ. قىز جارايدى دەگەندەي قولىن بىر-ەكى بۇلعادى دا، ۇيىنە قاراي جۇگىرىپ كەتتى. سودان ءبىراز كۇن وتكەندە، ۇزاق ستانسيادا ماشيناسىنان ماي اعىپ، سونى جوندەيمىن دەپ كەشكە دەيىن يت اۋرەگە ءتۇسىپ، جەرگە اۋناي-اۋناي ءۇستى-باسى شاڭعا باتىپ، بەت-اۋزى ماي-ماي بوپ، ابدەن شارشاپ، قارنى اشىپ اسحاناعا كىرگەن. ىدىس- اياق جيناپ جۇرگەن تانا قارسى الدىنان شىعا كەلدى. ءتىپتى ۇزاق ونى قاعىپ كەتە جازداعان. قاپەلىمدە امانداسارىن دا، امانداسپاسىن دا بىلمەي ساسىپ قالعان ول:

— كەشىرىڭىز، — دەدى. وسى ساتتە تانا ءبىرىنشى رەت بۇعان جارق ەتىپ قاراپ، كۇلىپ جىبەردى. شەك-سىلەسى قاتىپ، ىدىس-اياقتى جۋاتىن جاققا كىرىپ كەتتى. ۇزاق تاماق ءىشىپ وتىرعان كەزدە قايتا شىعىپ، بوساعان ىدىستاردى جيناي باستادى، ۇزاقتىڭ قاسىنا كەلگەندە، بۇعان قاراپ تاعى كۇلدى.

— Heگe كۇلەسىڭ، — دەدى سوكەت بىردەڭە ىستەپ الدىم با — دەپ قۋىستانا قىسىلعان ۇزاق.

— ءجاي، "چينوۆنيكتىڭ اجالى" دەگەن اڭگىمە ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى.

— چەحوۆتىڭ اڭگىمەسى مە؟

— ءيا. ءسىز ءدال سول سياقتى بولدىڭىز عوي... ماشيناڭىز بۇزىلعان با؟

— ازداپ.

— جوندەلدى مە؟

— جوندەلدى عوي. ءوزىڭ ەندى ءبىزدىڭ اۋىلعا بارمايسىڭ با؟

تانا باسىن شايقادى.

— جۇمىستان قاشان شىعاسىڭ؟

— ەندى ون بەس مينۋتتان كەيىن.

— مەن كۇتەيىن بە؟ تانا ۇندەگەن جوق. ۇزاق ەسىك الدىندا كۇتىپ وتىردى. تانا شىققان سوڭ ماشيناسىنا وتىرعىزىپ، ونى ءۇيىنىڭ جانىنا دەيىن الىپ كەلدى.

— تانا، بىردەڭە ايتسام اشۋلانبايسىڭ با؟ — دەگەن. تانا اشۋلانبايمىن دەگەندەي باسىن شايقادى.

— ءجۇر، ءبىزدىڭ اۋىلعا، مەنىمەن بىرگە.

— Heگe؟

— مەن سەنى اكەتكىم كەلەدى... راس ايتام... مەن سەنى سۇيەم... مۇنان سوڭ ۇزاق اۋىز جاپپاستان دامىلسىز سويلەي بەردى، سويلەي بەردى. He ايتقاندارى انىق ەسىندە جوق. ايتەۋىر، قىز ۇندەمەگەن سايىن جانى شىعا جازداعان... قىسقاسى اينالاسى بىرەر ايدىڭ ىشىندە ەكەۋى قوسىلعان ەدى. تانانىڭ اكەسى سودان ءۇش جىل بۇرىن قايتىس بوپتى، شەشەسى مەن كىشكەنتاي ەكى ءىنىسى بار ەكەن، سولاردى جىلاتىپ تاستاپ، ءبىر كەشتە ۇزاقتىڭ ماشيناسىنا وتىرىپ كەتە باردى. بۇل كۇتپەگەن جايعا ۇزاقتىڭ اپاسى قاتتى قاپا بولدى. ويتپەي شە، كورشىسىندەگى سارى كەمپىردىڭ قىزىنا كىشكەنتايىنان ۇكى قاداپ، بىرنەشە جىلدان بەرى الىس-بەرىستەرى بولىپ، كوڭىلدەرى جاراسىپ، بىرىنە-بىرى قۇداعي اتانىسىپ جۇرگەن. سونىڭ ءبارى جايىنا قالدى. اپاسى اشۋ شاقىردى، جىلادى، ءبىراق بولار ءىس بولىپ قويعان سوڭ، نە پايدا... مىنە، سول اپاسىنىڭ تاناعا دەگەن اشۋىنىڭ توركىنى وسىندا ەدى. اپىر-اي، مۇنداي قاتىگەز، قاتتى بولار ما مىنەزى، الا قىستاي تاناعا ءبىر جىبىمەي-اق قويدى-اۋ. "بالامنىڭ باسىن دۋالاپ قويعان... جادىلاپ وقىتقان..." دەگەن سوزدەردى دە ايتتى-اۋ... اق ءسۇتىن بەرگەن اناسى ەمەس پە، سول ايتقاندارىنىڭ ءوزىنىڭ ۇزاعىن دا ايازداي قارىعانىن قالاي ۇقپايدى...

— ۇزاق، ۇيىقتادىڭ با؟

— جوق، ۇيىقتاي الماي جاتىرمىن.

— مەنىڭ دە ۇيقىم كەلەر ەمەس... كەيدە وسى ويلاپ-ويلاپ باسىم قاتادى.

— نەنى؟

— ءومىردى دە... نەلىكتەن بۇلاي ەكەن؟ ادام وسكەن سايىن قايعى-قاسىرەتى، مۇڭى كوبەيە بەرەتىن سياقتى عوي. مەن بۇرىن كىشكەنە كۇنىمدە بىرەۋ رەنجىتسە، "شىركىن، قاشان تەزىرەك ۇلكەن بولار ەكەم، وسىندايدان قۇتىلاتىن"، — دەپ ويلايتىنمىن. كەيىن وسە كەلە بىردەڭەگە رەنجىپ، مۇڭايعان كەزىمدە ءۇي بولۋدى، سۇيىكتى جارىمنىڭ بولۋىن، باقىتتى سەميا قۇرۋدى ويلايتىنمىن. ال ءقازىر، سەنىڭ كوڭىلىڭە كەلمەسىن، ءۇي بولعاننان بەرى كورىپ كەلە جاتقانىم كوبىنە قيىندىق.

— ۋاقىتشا بولاتىن قيىندىقتار عوي، وعان نەسىنە تاۋسىلاسىڭ.

— جوق، تاۋسىلىپ جاتقانىم جوق. ءوزىم سوڭعى كەزدە ءجيى ويلايتىن ويىم بولعان سوڭ ايتىپ جاتىرمىن. جالعىز ءبىز ەمەس، بايقاپ وتىرسام جۇرتتىڭ ءبارى وسى ءبىز قارايلاس. جىگىت، قىز كۇندەرىندە ءبىرىن-بىرى ءسۇيىپ ۇيلەنەدى، سونان سوڭ ءبىرىن-بىرى رەنجىتەدى، كوڭىلىن قالدىرادى. راس، ءتاتۋ-تاتتى تۇراتىن كەزدەرى دە بولادى، ءبىر كۇن، ەكى كۇن... ون كۇن... ءبىر اي... ءبىراق ءبارىبىر ۇرىسادى، قاباقتارىنا كىربىڭ تۇسەدى. Heگe بۇلاي؟

— ءومىر بولعان سوڭ سولاي دا... "تانانىڭ ءسوزىنىڭ جانى بار، شىنىندا دا نەگە سولاي بولادى ەكەن؟" — دەپ ويلادى ۇزاق.

— بالاعا ۇلكەندەر ءالىم جەتتىك قىلسا، ەسەيگەندە ادامعا ءومىردىڭ ءوزى ءالىم جەتتىك قىلادى ەكەن عوي، سوندا.

— ال ءومىر دەگەن نە؟ سەن قالاي ويلايسىڭ؟

— ءومىر دەگەن كەڭ، جارىق دۇنيەدەگى تىرشىلىك، كۇندەلىكتى تۇرمىس، تىرلىك قۇرۋ ەمەس پە؟..

— ال سول تىرشىلىك، تۇرمىستى جاساپ جۇرگەن ءوزىمىز عوي. ەندەشە ءومىر دەگەن ءوزىمىز ەمەسپىز بە؟..

— ولاي بولسا نەگە قيىن؟ Heگe وزىمىزگە ءوزىمىز جاماندىق جاسايمىز. مەن، ارينە، تۇرمىس جاعىن، ىشۋ-جەۋ، كيىم كيۋدى ايتىپ وتىرعام جوق، ءقازىر مولشىلىق قوي. مەنىڭ باس قاتىراتىنىم: نەگە ادام بىرىنە-بىرى ءزابىر كورسەتەدى؟ Heگe وسى باقىتتى، قايعىسىز ءومىر ءسۇرۋ دەگەن قيىن؟

— جانىم-اۋ، گاپ سوندا عوي، نەگە قيىن، باسە؟..

— مەن قايدان بىلەيىن...

مۇنان ءارى ەكەۋى دە ۇندەگەن جوق، ءار قايسىسى ءوز ويىمەن ءوزى بوپ كەتتى. ءبىرازدان كەيىن بويى جىلىنعان سوڭ تانا ۇيىقتاپ قالدى. ىستىقتاي باستاعان بولۋ كەرەك، كورپەنى سەرىپتى. مۇنداي كەزدە ۇزاق قىمتاپ الەك بولادى. ءقازىر دە كەلىنشەگىنىڭ ىرگەسىن، اياق جاعىن قىمتاستىرىپ قويدى، اشىلىپ قالمادى ما دەگەندەي يىعىنان سيپادى. "بايعۇسىم-اي، ابدەن-اق جۇدەدىڭ-اۋ..." — دەدى كۇبىرلەپ.العاش ەكەۋى قوسىلعاندا قانداي ەدى تانا؟ ءدال ءبىر ايدان كەيىن توپ-تولىق، ءسۇتى سىرتىنا تەپكەن قارا تورى وڭىندە نۇر ويناپ تۇراتىن اسەم كەلىنشەك بوپ شىعا كەلدى. دەنەسىنە قول تيگەندە لاۋ ەتە تۇسۋگە شاق قالاتىن. ول كەزدە مۇسىركەۋ، اياۋ دەگەن ۇزاقتىڭ قاپەرىنە دە كەلگەن ەمەس. ىلجىعان كوركەم كەلىنشەگىنىڭ مەرەيى وزىنەن الدەقايدا استام كورىنەتىن وعان.تانانىڭ وزىنە تەز كونگەنىنە تانداناتىن، ءتىپتى كەيدە وسىنىڭ تۇبىندە ءبى شيكىلىك جوق پا ەكەن، دەپ وزىنەن ءوزى قۋىستانىپ كۇدىكتەنەتىن دە. تانانى جۇرتتىڭ بارىنەن ولەردەي قىزعانۋشى ەدى سوندا. جاس كەلىنشەگىنىڭ كوز تويعىسىز بالعىن جۇزىنە تەلمىرە تابىنىپ "شىنىمەن-اق مەندىك بوپ قالار ما ەكەن"، — دەپ كەيدە ۇرەيلەنەتىن. قايران، سول اسەم مەزگىل-اي! ايەل زاتىنىڭ قايتىپ ورالماس اياۋلى داۋرەنى- اي!.. ۇزاق ايەلىنە ولەردەي عاشىق ەدى!..ەكى ايدان كەيىن سول ءوزى ولەردەي عاشىق بولعان كەلىنشەگىنە قول جۇمسادى-اۋ! بۇ دۇلەي، تومىرىق مىنەزىنە باسىپ، تانانى بوستان-بوسقا ۇردى ەمەس پە! قالاي بولىپ ەدى، سول وقيعا؟ قار تۇسەردىڭ الدىندا ۇزاق قۇمداعى مال قىستاۋلارىنا جەم-شوپ تارتىپ، بىردە ۇيگە ءتۇن ورتاسىندا ابدەن شارشاپ قايتقان. تانا ۇيىقتاپ قاپتى. ەسىك اشقان اپاسى بۇعان الدە نە دەپ ۇرىسىپ، جەر-جەبىرىنە جەتىپ، كوپە-كورنەۋ تاناعا ايداپ سالدى. كۇيەۋى تەلىم-تەلىم بوپ شارشاپ دالادان كەلگەندە، ۇشىپ تۇرىپ ەسىك اشىپ شەشىندىرىپ الۋدىڭ ورنىنا، ءدال وسى ءۇيدىڭ بايباتشاسىنداي بوپ شىرەنىپ جاتقانىن زاتسىزدىڭ... ىنجىق بايدى باسىنىپ العانىن... وسى تۇرعىدا اپاسى ءبىراز توپەپ-توپەپ تاستاعان. اشۋ قىسقان ۇزاق تورگى بولمەگە قاراي ەكى-اق اتتاپ باردى دا شىرت ۇيقىدا بۇك ءتۇسىپ جاتقان تانانى جۇلىپ اپ، باسقا-كوزگە بىلشىلداتىپ سالىپ-سالىپ جىبەردى... ال ايىزى قانسىنشى اپاسىنىڭ، وسى عوي كەرەگى!..جازىقسىز ەدى تانا مۇنىڭ الدىندا، تيتتەي دە كىناسى جوق ەدى. بار ايىبى - كۇنى بويعى ءۇي شارۋاسىنان تيتىقتاپ بارىپ ۇيىقتاپ قالعانى، كۇيەۋىنىڭ كەلۋىن كۇتىپ سەرگەك جاتپاعانى.

كىنا بار ما، ونىسىنا. ءالى جاس ەمەس پە؟! ول دا بىرەۋدىڭ الپەشتەپ وسىرگەن بالاسى ەدى عوي، ول دا ءوز اناسىنىڭ كوزىنىڭ قاراشىعى ەدى عوي!.. ءقازىر ءوزىنىڭ سول قىلىعى ەسىنە تۇسكەندە ۇزاق جامباسى تالعانداي قوزعالاقتاپ كەتتى. ۇياتتان ورتەنە جازداپ جاتىر. كوز الدىنا سونداعى تانانىڭ ەرنىن تىستەپ، سولق-سولق جىلاعان كەيپى كەلدى. سونشا ءبىر ءمۇساپىر كۇيگە ۇشىراعان بەيكۇنو بايعۇس! ەڭ بولماسا "جازىعىم نە ەدى؟" — دەمەيدى-اۋ. ءۇنسىز جىلايدى. "ەش ۋاقىت ماڭدايىڭنان شەرتپەيمىن، الاقانىمدا ايالايمىن"، — دەپ ەدى-اۋ ۇزاق ۇيلەنەرىندە... بىردەڭە تىقىرلاعانداي بولدى. ۇزاق ەلەڭ ەتىپ باسىن كوتەرىپ، قۇلاق تۇرگەن، تىشقاننىڭ شيقىلى ەستىلدى. ەسىك جاق بۇرىشتاعى ساندىقتى تىقىرلاتىپ، ىدىس-اياقتاردى سىلدىرلاتتى، ارى-بەرىدەن سوڭ ەمىن-ەركىن سايراڭداپ، ءتىپتى ءبىرىن-بىرى قۋىپ ويناق سالعانداي ءۇيدىڭ ءىشىن دۇبىرلەتىپ اكەتتى."ءماسساعان، مىنالار كوكپار تارتقانداي تايراڭدادى عوي". — ۇزاق كەلىنشەگىن وياتىپ الماي، ەپپەن سوزىلىپ، توسەكتىڭ جانىنا شەشكەن ەتىگىن الدى. جىبەرىپ قالعان ەتىگى ساندىقكا بارىپ سارت ەتتى دە، الگىندەگى قۇلاقتى كەمىرگەن جاعىمسىز تىقىر، شيقىلدار ءبىر ساتكە تىم-تىرىس بوپ، caپ تىنا قالدى. ءبىراق سالدەن كەيىن تىقىر قايتا باستالدى. ۇزاق ەكىنشى ەتىگىن دە لاقتىرعان. بۇل جولى ساندىقتان اسىڭقىراپ بارىپ قاتە تيگەن بولۋ كەرەك، ىدىس-اياق سالدىر ەتە ءتۇستى.

— و نە؟ — دەپ شوشىپ وياندى تانا.

— مەن عوي...مىنا ۇيدە تىشقان بار ەكەن. جۇرەگى د ءۇرس-دۇرس ەتىپ القىمىنا تىعىلعان تانا كۇيەۋىن تارس قۇشاقتاپ الدى.

— ءتۇۋ... بىرەۋ ءدال كوكىرەگىمنەن اتىپ جىبەرگەندەي بولدى عوي... تارسىلداتپاشى، ۇزاق.-جارايدى، ەندى تارسىلداتپايمىن، — دەپ ۇزاق سىرىڭكە جاعىپ، ەتىكتەرىن تاۋىپ اكەپ قويدى. — ءبىر كەسە سىنىپ قاپتى، — دەدى ونان سوڭ.

— مەيلى. ەرتەڭ ءبىر كەسەمەن كەزەكتەسىپ ىشەرمىز شايدى...

ەكەۋى قاراڭعى ۇيدە ءبىرازعا دەيىن دابىر-دۇبىر سويلەسىپ جاتتى. ۇزاق شام جاقپاق بولىپ ەدى، "جارىقتا ۇيىقتاي المايمىن"، — دەپ تانا جاققىزبادى. تىستاعى جاۋىن ىڭىردە باستالعان كۇيى تولاسسىز قۇيىپ تۇر. توزىعى جەتكەن كىرپىش تامدى بۇگىن تۇننەن شىعارماي ەزىپ، جانشىپ تاستارداي مەڭىرەۋ سىتىرىنان تانار ەمەس.

— ۇزاق!

— He؟

— قولىڭدى اكەشى... قاراشى، ءوستىپ تۋلايدى دا جاتادى.كەيدە ءبۇيىرىمدى تەسىپ جىبەرە جازدايدى... ءاي، ءوزى ءبىر تەنتەك شۋلاتىپ... ۇزاقتىڭ ۇلى سونداي، ۇزاقتىڭ ۇلى تەنتەك، ۇزاقتىڭ ۇلى سوتقار دەپ جۇرسە!..

— قويشى، ونداي بالانىڭ نەسى جاقسى دەيسىڭ.

— ءجاي ايتام دا... ەڭ اۋەلى ءوزىڭ امان-ساۋ بوسانشى، سونان كەيىنگىسىن كورەرمىز...

— بارىنەن دە سونى ايتساڭشى.

— ءجا، تەك سەن ەندى جىلاي بەرمەسەيشى... قويشى...

— قويدىم... جىلامايمىن...

تانا ۇزاققا تىعىلا تۇسكەن كۇيىندە قايتا ۇيىقتاپ كەتتى.ال ۇزاقتىڭ ۇيقىسى كەلەر ەمەس. مۇلدەم كىرپىگى ايقاسپاي قويدى. ءار نارسە ويىنا ءتۇسىپ، سان قيلى ساققا جۇگىرەدى: بۇل جامان تامدى ەرتەڭنەن باستاپ جوندەۋ كەرەك، ءبىر كۇن دە بولسا تازا تۇرعان دۇرىس قوي، ءدارى اكەلىل شاشقىزش، مىناۋ جىن- ويناق قىپ جۇرگەن تىشقاندى قۇرتقان ءجون؛ ونان سوڭ قانشا جاز شىعىپ قالدى دەگەنمەن كۇن ءالى سالقىن ەكەن، اياعى اۋىرلاپ كۇننەن-كۇنگە مەرزىمى جاقىنداعان تاناعا سۋىق ءتيىپ قالۋى مۇمكىن، سوندىقتان ۇيگە تەمىر پەش ورناتقان دۇرىس بولار.قويمادان يزولياسيالانعان سىم سۇراپ الىپ ەلەكتر ءتۇسىرۋدى ۇمىتپايىنشى، پرەدسەداتەلدىڭ ۋادەسى ءوز الدىنا، كەيىن قاپى قالماۋ ءۇشىن وسى باستان قۇرىلىس ماتەريالدارىن جيناستىرا ءجۇرۋ كەرەك، جازعا كۇركە دە بولسا وزىڭدىكى اتاناتىن باسپانا سالىپ الماي بولمايدى... تولىپ جاتىر، ويلاي بەرسە ءوستىپ بىرىنە-بىرى جالعاسىپ كەتە بەرەدى، كەتە بەرەدى.ال تىرشىلىك قۇرعان سوڭ ويلاۋ كەرەك ءبارىن دە. اتا-انانىڭ كۇيى اناۋ. وكپەلەسەڭ دە، رەنجىسەڭ دە ءبارىبىر كەتە المايسىڭ، ولاردى دا ويلاۋ كەرەك، ولارعا دا ۇنەمى كوز قىرىن سالىپ وتىرۋى كەرەك، ءىنىسى مەن قارىنداسى ءالى جاس... سەلك ەتە تۇسكەن تانا اياعىن تەبىنىپ قالىپ، اقىرىن ىڭىرانا باستادى. ءتۇس كورىپ جاتقان بولار. ۇزاق كەلىنشەگىنىڭ جاستىققا ىڭعايسىز جاتقان موينىن دۇرىستاپ تاعى دا مۇسىركەپ ايمالاپ قويدى.شاشىنان يىسكەدى. وسى ساتتە تانا جاق بۇيىرىنەن بىرەۋ بۇلك ەتكىزىپ ءتۇرتىپ قالعانداي بولدى. "قاراي كور ەي، مىنانىڭ تەنتەگىن"، - دەدى ماز-مەيرام بولعان ۇزاق.جوق، ەندى تانا امان-ەسەن بوسانىپ، قول-اياعىن باۋىرىنا المايىنشا، ۇزاق الىس رەيسكە باسىن كەسسە دە بارمايدى.اۋىلدان ۇزاپ قيا باسپايدى. ەگەر بۇل جوقتا تانا ءبىر قيىن جايعا ۇشىراپ قالسا... ونىڭ بەتىن اۋلاق قىلسىن، ۇزاق ءۇشىن ونان ارتىق قورقىنىش بولماس.ءارتۇرلى ويدىڭ سوڭىنا تۇسكەن ۇزاق ارى-بەرىدەن سوڭ تىشقانداردىڭ تىقىرىنا دا، شيقىلىنا دا قۇلاق اسقان جوق. تاناعا ۇيلەنگەننەن بەرگى ءبىر قىس ىشىندە باستان كەشكەڭسەرى تىزبەكتەلىپ كەلە بەرەدى. Heگe ەكەنى بەلگىسىز، كوبىنە- كوپ رەنىشتى كەزدەر ورالادى ەسىنە. قۋانىش از سياقتى، كوڭىلگە ءدات بولارى شامالى. رەنىش جاعى الدەقايدا باسىم جاتىر.كوڭىلدى جۇدەتەدى. ىشتە جاتقان بىتەۋ جاراداي جۇرەكتى سىزداتادى.

باسقاسىن قويشى، وسىدان بىرەر اي بۇرىن عانا ولار اشۋدىڭ ۇستىندە تانانى كەشىرمەستەي ەتىپ جابىرلەدى عوي بۇل.ول كۇنى ۇزاق ءۇش ايلىق ەڭبەگىنىڭ اقشاسىن قوسىپ ءبىر- اق الىپ، ءبىر توپ جىگىتتەرمەن قوسىلىپ اراق ءىشىپ، ۇيگە اقشام كەزىندە قىزۋ بوپ ورالعان. اكەسى تىستا مال قورالاپ ءجۇر ەكەن دە، اپاسى الدەنەگە بۇرقىلداپ، اشۋلانىپ وتىر ەكەن.

— He بوپ قالدى تاعى؟ — دەدى ىقىلىقتاعان ۇزاق.

— مەنەن نە سۇرايسىڭ، انا ءبارىمىزدى بيلەپ-توستەپ وتىرعان قاتىنىڭنان سۇرا.

— He بوپ قالدى؟ — دەپ ەندى ۇزاق تاناعا بۇرىلعان.

قازان استىنا وت جاعىپ جاتقان تانا كىنالى كەيىپتە جىميىپ:

— كويلەكتەرىم سىيماي قالعان سوڭ، مەن ءبىر ءتورت مەتردەي زات الىپ ەدىم، — دەي بەرگەن.

— ءتورت ەمەس، ون مەتر الساڭ دا سەن نەگە ماعان الدىن الا ايتپايسىڭ، نەگە اقىلداسپايسىڭ، نەگە مەنىڭ الدىمنان وتپەيسىڭ، ءا؟! — دەپ دولدانعان اپاسى شاق ەتە قالدى. كوز جاسىن توگىپ تە جىبەردى. تانا سول جىميعان كەيپىنەن اۋعان جوق. اناسىنىڭ شاعىنعانداي جىلاپ جىبەرگەن كوز جاسى، تانانىڭ جىميعانى ۇزاقتىڭ زىعىردانىن قايناتقان. مۇنان ءارى ول نە ىستەپ، نە قويعانىن ءوزى دە پايىمداي الماي قالدى.

— سەن نەگە كۇلەسىڭ، ەي، اكەڭنىڭ... — دەپ كەپ تانانى تەۋىپ جىبەردى. تانا بىردەڭە دەپ قارسىلىق بىلدىرگەن، بۇل ودان ارمەن ەلىرىپ، اۋزىنا كەلگەندى ايتىپ، تومپەشتەي جونەلدى. ەڭ اقىرىندا:

— ءقازىر كەت ۇيدەن!.. ەكى قابات تۇرماق، ءتورت قابات بولساڭ دا... ماعان ايەل تابىلادى. ءوزىڭ تىلەمسەكتەنىپ كەلگەنسىڭ، ناعىز جارىماعان، جەتىمەك! قارا، مۇنى!.. — دەپ ەسىرىكتەنگەنى ەسىندە. تانا سول ۇيدە وتىرعان كيىمىمەن زىتىپ الدى دا جونەلدى.ۇزاق سوڭىنان قۋا شىققان. ءدال تابالدىرىقتىڭ كوزىندە قارسى كەلگەن اكەسى تاياقپەن مۇنى قاق باستان سالىپ قالدى.

— تۋماي كەتكىر!.. — دەدى. ۇزاق قولىمەن باسىن ۇستاپ وتىرا كەتكەن. مەڭ-زەڭ بولعان كۇيدە ءبىرازدان سوڭ باسىن كوتەرگەن، كەشكى اسپاننىڭ ىمىرت پەردەسىندە، اۋىلدىڭ باتىس جاعىنداعى بيىك جوتادان ۇكىدەي ۇشىپ، اسىپ بارا جاتقان بىرەۋ كورىندى. ستانسياعا باراتىن توتە جولمەن تارتقان تانا سياقتى."اپىرماۋ، اناۋ شىنىمەن-اق وتىز شاقىرىمداعى ستانسياعا تارتتى ما، ولەدى عوي" — اشۋى تارقاپ، ەسىن جيعان ۇزاق ءوزىنىڭ تىم اعات كەتكەنىن ۇعىپ، تانانىڭ سوڭىنان شىقتى. بەتى قاتقاقتاعان بالشىق جول جۇرۋگە وتە اۋىر ەكەن. اۋىلدان ۇزاعان سوڭ ىمىرت ءۇيىرىلىپ، قاس قارايدى. كوزگە تۇرتسە كورگىسىز تاستاي قاراڭعى ءتۇن ورنادى. قارا تەرگە تۇسكەن ۇزاق ىرسىلداپ جۇگىرىپ كەلەدى. تانا جەتكىزەر ەمەس، ءتۇن قاراڭعىلىعى جۇتىپ قويعانداي، جىم-جىلاس جوق. جالعىز اياق توتە جول جوتا-جوتانى اسىپ، يرەلەڭدەپ قۇزعا دا ءتۇستى، شامامەن اۋىلدان ون شاقىرىمداي جەر. ال تانا جەتكىزەر ەمەس، ءالى جوق.

— تانا-ا-ا!.. ۇزاق قۇزدى جاڭعىرىقتىرىپ ايقايلاپ كەلەدى. جوق، تانا قايرىلار دا ەمەس، دىبىس تا بەرەر ەمەس. ۇزاق تاعى دا ىشقىنا جۇگىردى. جول تاعى ءبىر يرەلەڭنەن وتكەندە، اناداي جەردە لاپىلداپ جانىپ جاتقان وت شىعا كەلدى. وت جاعىپ وتىرعان تانا ەكەن. ۇزاق جانىنا كەلگەن، ءبىراق ايەلى وعان قايرالعان جوق. تىزەسىن قۇشاقتاعان كۇيى وتقا تاياپ ءبۇرىسىپ وتىرا بەردى.ۇزاق ونى قولتىعىنان سۇيەپ، سىز جەردەن تۇرعىزباق بولىپ ەدى، كونبەدى. ۇندەمەستەن، كوز جاسى اعىل-تەگىل بوتالاعان كۇيدە بۇعان ءبىر قارادى دا قويدى. سول ءبىر قاراستىڭ وزىندە قانشاما قاسىرەت، مۇڭ بار ەدى. جو-جوق، بۇعان دەگەن اشۋ-ىزا، شاپتىعۋ دەگەندەردىڭ ءىزى دە جوق. وسىنشا قورلانعان، زابىرلەگەن ۇزاقتى ەمەس، و باستا الدانعان، الدى-ارتىن ويلاي الماعان ءوزىن كىنالايتىن سياقتى. ۇزاققا باتقان، كۇيزەلتكەن ءجاي وسى بولدى.سول ءتۇنى ايدالادا، قۇز ىشىندە، قىستا تارتىلماي قالعان ورتا مايا ءشوپتىڭ تۇبىندە ۇزاق پەن تانا وت جاعىپ وتىرىپ تاڭدى اتىردى. ۇزاق كەشىرىم سۇراپ، جالىنۋمەن بولدى، ءبىراق تانا كوزى بوتالاعان كۇيىنەن اۋعان جوق. He جاقسى، نە جامان دەپ ءلام دەمەدى. ءبىر كەزدە ۇزاق سولقىلداپ تۇرىپ جىلاعان. تانا دا جىلادى، ءبىراق ءبارىبىر بەتىنەن قايتار ءتۇر كورسەتپەدى. تاڭعا جۋىق اتقا ءمىنىپ اكەسى جەتكەن ارتتارىنان. قارت اتىنان ءتۇسىپ كەپ، تانانى ماندايىنان ءسۇيىپ:

— ءجۇر، قاراعىم، تاناجان، مەن كەلدىم عوي ارتىڭنان... — دەدى. تانانى قايتارعان اكەسىنىڭ وسى ءبىر اۋىز ءسوزى بولاتىن.ەگەر سول كۇنى اكەسى كەلمەگەندە، ۇزاق تانادان ءبىرجولا ايرىلاتىن دا ما ەدى، كىم ءبىلسىن... ءقازىر وسىنىڭ ءبارى ەسىنە ءتۇسىپ، ۇزاق اۋىر ءبىر كۇيدە جاتىر. كوزىنەن ىپ-ىستىق جاس پارلايدى، تىرس-تىرس جاستىققا تامادى. بۇگىنگى كۇنى بويى بۋلىقتىرعان ءىشى تولى وكسىك ەندى عانا تيەگى اعىتىلىپ، تۇيدەك-تۇيدەك بوپ سىرتقا شىعۋدا. ەش ۋاقىتتا ەشكىم بىلمەيتىن، بۇگىنگى تۇنمەن بىرگە كەتەر وكسىك. تانا دا بىلمەيدى...مۇمكىن، الدە تانانىڭ بىلگەنى دە دۇرىس بولار ما ەدى؟ سونان بەرى ۇزاقتىڭ ءىشقۇستا بوپ تورىعىپ جۇرگەنىن ءتۇسىنسىن دە.تانانىڭ الدىنداعى سول ءبىر ايىبىن قايتىپ جۋىپ-شايارىن بىلمەي ىشتەي تاۋسىلىپ ءجۇر عوي.سول جولى تانا قايتىپ كەلگەنمەن دە ۇزاق ءۇشىن بۇرىنعى تانا بوپ ورالعان جوق قوي. مۇلدەم باسقا تانا، بۇرىنعىداي سىر اشىپ، كوپ ۇندەمەيدى، ەشتەڭەمەن ءىسى جوق مەڭ-زەڭ بولعان سۇلەسوق كۇيدە جۇرەدى دە قويادى. اسىرەسە كوزىندە، وتىرىپ-وتىرىپ، اندا-ساندا تۇنىپ كەتەتىن ءبىر مۇڭ بار، جان ادامعا اشپاس ءبىر سىردى ىركەدى دە تۇرادى. راس، كۇلەدى، سويلەسەدى، بۇگىنگىدەي ەركەلەپ قۇشاقتايدى دا، ءبىراق ءبارىبىر، بۇرىنعىداي ىستىق ىقىلاس، لاپىلداعان ءقۇشتار كوڭىل جوق سياقتى، ىشتەي ءوزىن-وزى ىركۋ، جاسقانۋ بار. ەندىگى جەردە ۇزاققا سەكەم العان كۇدىكپەن قارايتىن سياقتى. مۇمكىن، سۋىنعان، قالعان كوڭىلدىڭ بەلگىسى شىعار. تەك، سەزدىرگىسى كەلمەيتىن بولار.الگىندەگى ءومىر جايلى، قايعى-مۇڭ جايلى ءسوز قوزعاعانى دا تەگىن ەمەس قوي... انەۋ ءبىر كۇنى تانا شەشەسىنىڭ ۇيىنە بارىپ، تورت-بەس كۇندەي قوناق بوپ جاتىپ قايتقان. سول تورت-بەس كۇن ۇزاق ءۇشىن تورت-بەس جىلداي بولدى-اۋ. تانانى قايتىپ كەلمەي قويا ما، دەپ قورىقتى. ال تورت-بەس كۇن وتكەن سوڭ، ۋادەسىندە تۇرىپ، تانا قايتىپ كەلگەندە، مۇنىڭ قۋانىشىندا شەك جوق ەدى...

تاۋىق شاقىردى. تاڭعى تالما شاق. ال ۇزاقتان ۇيقى اتاۋلى بەزىنگەن سياقتى. باسىن كوتەرىپ تەرەزەگە قارادى، ءالى قاراڭعى، جاۋىن قۇيىپ تۇر. ەندى عانا قۇلاعى شالدى: ءتور جاق ىرگەدەن تىرس-تىرس ەتىپ تامشى ءوتىپ تۇرعان ءتارىزدى. ءجايلاپ كوتەرىلىپ سىرىڭكە شاققان، ءماسساعان، ال كەرەك بولسا ساعان بولەك شىعۋ!.. ءۇيدىڭ جاۋىن جاق توبەسى تەگىس تامشىعا بوگىپ، شۇپىلدەپ تۇر، ءتۇرتىپ قالساڭ سورعالاي جونەلەتىن ءتۇرى بار.

توسەكتىڭ تۇسىنا دەيىن كەۋلەپتى. شام جاعۋعا تۋرا كەلدى. ۇزاق شامدى جاعىپ، الگى تامشى ءوتىپ تۇرعان جەرگە جالعىز شەلەكتى قويدى. تامشى بوس شەلەكتىڭ ءتۇبىن تىقىلداتىپ ۇرعىلاي باستادى. سويتكەنشە بولعان جوق، توسەككە تاياۋ جەردەن توبەنىڭ سىلاعى بىلش ەتىپ قوپارىلىپ ءتۇستى. تانا شوشىنار ما ەكەن دەپ ۇزاقتىڭ جانى شىعىپ كەتە جازداعان، جوق كورىم بولعاندا ويانبادى. الگى قوپارىلعان جەردەن تامشى ساۋىلداي جونەلگەن، وعان شاۋگىمدى توسىپ قويۋعا تۋرا كەلدى. بىرتە-بىرتە، الگى ارىق ادامنىڭ قابىرعالارىنداي ىرسيعان سىرعاۋىلداردىڭ اراسىنان توبەنىڭ سىلاقتارى ءجيى-جيى قوپارىلىپ ءتۇسىپ، تامشى وتكەن جەرلەر كوبەيدى. ۇزاق قولىنا تۇسكەن ىدىستاردىڭ ءبارىن توستى. ءۇيدىڭ ءىشى سىڭعىر-سىڭعىر ۇنگە تولىپ كەتتى. ەندى توسەكتىڭ ۇستىنەن دە تامشى ءوتۋ ءقاۋپى تۋدى.ۇزاق جايلاپ قانا توسەكتى بولمەنىڭ قاق ورتاسىنداعى ۇلكەن بورەنەنىڭ استىنا جىلجىتىپ قويدى. ءوزىنىڭ قاۋدىرلاعان ۇلكەن برەزەنت پلاششىن كورپەنىڭ سىرتىنان جاپتى. ۇيقى دەگەن مۇلدەم قاشقان. ۇزاق كوزى باجىرايىپ قاراڭعى ۇيدە تىڭ تىڭداپ جاتىر، توبەنىڭ سىلاعى ءدۇرس تەپى تۇسكەن سايىن، تانانى باۋىرىنا تارتىپ قويادى. كورپەنىڭ ۇستىنەن تۇسكەندەي بولسا، تانانى شوشىتپاسىن دەپ، برەزەنت پلاششتى قولىمەن كەۋلەپ كوتەرىپ جاتتى.ءۇيدىڭ ءىشى: سىرت-سىرت، شولپ-شولپ ەتكەن تامشىلارعا تولى. شاينەككە: "تيفۋ-تيفۋ!.." — دەسە، شەلەككە: "سۋك-سۋك!.." — دەيدى. ەندى بىردە برەزەنت پلاششتىڭ ۇستىنەن دە تىرسىلداپ تاما باستادى.تانا ەكىنشى بۇيىرىنە اۋدارىلىپ جاتتى، ويانعان جوق."تيفۋ-تيفۋ!.." "سۋك-سۋك!.." ءسال ىڭىرانعانداي بوپ اۋىر تىنىستاعان تانا تەرىس قاراپ ەكىنشى بۇيىرىنە تاعى اۋدارىلىپ ءتۇستى. تاعى دا تەبىنگەن، ۇستەگى پلاشش قاۋدىر-قاۋدىر ەتتى.

— سۋىق تيەدى عوي، — دەپ كۇبىرلەگەن ۇزاق كەلىنشەگىنىڭ ىرگە جاعىن تاعى دا قىمتاعان. تانا قولىن قاعىپ تاستادى. كادىمگىدەي، ءدال ءبىر وياۋ جاتىپ، مۇنى جاقتىرماعان وعاش قىلىقپەن ادەيىلەپ قاققانداي بولدى. ساسىپ قالعان ۇزاق باسىن كوتەرىپ، تاناعا ۇڭىلە قاراپ ەدى، جوق، كەلىنشەگى شىنىمەن ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. توبەنىڭ سىلاعى تاعى دا بىلش ەتە ءتۇستى، تامشى تاعى دا كوبەيدى. جەرگە دە تامىپ جاتىر. مەيلى توساتىن ىدىس جوق ەندى... "تيفۋ-تيفۋ!.." "سۋك-سۋك..." "تىپ-تىپ!.." "تش-تش!.."" تاڭ اتىسىمەن كۇل توگىپ، مىنا ءۇيدىڭ توبەسىنە ءبىر امال جاساماسا بولمايدى ەكەن. قارا قاعاز تاۋىپ، جابۋ كەرەك".تانا بەرى قاراي اۋدارىلىپ ءتۇستى. ۇيقىلى كۇيىندە ۇزاقتىڭ باۋىرىنا تىعىلدى. "مازاڭ بولماي جاتىر-اۋ، ءا"، — دەدى، كەلىنشەگىنىڭ بەرى، وزىنە قاراي بۇرىلىپ جاتقانىنا كوڭىلى كونشىگەندەي بوپ. ءسويتىپ جاتىپ ۇزاق بايقاۋسىز ۇيىقتاپ كەتكەن. قانشا ۋاقىت وتكەنى، قاي ۋاقىت بولعانى بەلگىسىز. ۇيقىسى قانىپ، كوزىن كۇلىپ اشتى. ساسكە كەزى بوپ قاپتى. تانا توسەكتە جوق. تامشىلار تىنعان. ءۇيدىڭ توبەسى قوتىر الا، قوتىر الا، الا سيىردىڭ تەرىسىندەي. كىشكەنە تەرەزەدەن جەڭكىلىپ كوشىپ جاتقان بۇلتتار كورىنەدى. كۇن اشىق سياقتى. ۇزاق جىميىپ قويدى: "وتاۋ تىگىپ، ءۇي بولدىق. حا-حا..." اۋىز بولمەدەن سويلەسكەن دابىر ەستىلەدى... ۇزاق قۇلاق تۇرگەن: تانا مەن اپاسى سويلەسىپ ءجۇر.

— مىنا كيىزدى تورىڭە توسەشى، جالاڭاش جاتپاسىن، — دەيدى اپاسى. ونان سىرتتان، دالادان اكەسىنىڭ داۋسى دا ەستىلەدى:

— ءاي، جاپپاس، بۇل تىرەۋدى انا ءتۇپ ۇيگە قويالىق، — دەيدى، سويدەيدى دە ىشكە قاراي داۋىستايدى:

— الگى ۇزاق قايدا! و نەسى، تال تۇسكە دەيىن جاتىپ!.. ۇزاق توسەك ۇستىندە كەرىلە سوزىلىپ، بەلىن قايقاشتى دا، بولات سەرىپپەشە قاتتى سەرپىلىپ قاپ، ۇشىپ تۇردى.

---