اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟
انا ءتىلى 4 سىنىپ
تاقىرىبى: ب. سوقپاقبايەۆ. «اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟»
ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى ءماتىنىڭ مازمۇنىمەن، ب سوقپاقبايەۆتىڭ شىعارمالارىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ماتىندەگى نەگىزگى ويدى، يدەيانى ۇعىندىرۋ. اعاشتار جايىنداعى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، ءماتىندى مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن جانە بەلسەندى ىنتالى وقۋعا ۇيرەتۋ.
كوررەكسيالىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بايلانىستىرىپ جۇيەلى سويلەۋ قابىلەتتەرىن، شىعارماشىلىق، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: تابيعاتتى ايالاۋعا، ۇيىمشىلدىققا، بىرلىككە، جاقسىنى ۇيرەتۋگە، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ
ساباق كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا، ب. سوقپاقبايەۆتىڭ سۋرەتى، سىزبا، سۋرەتتەر، ماقال - ماتەلدەر، تىيىم سوزدەر
ساباق بارىسى:
I - ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ماقساتىمىز – ءبىلىم الۋ
مىندەتىمىز - ەڭبەكتەنۋ
ءبىلىمدى بوپ توپتى جارۋ،
بىلىكتى بوپ ومىرگە ەنۋ.
تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعى قارساڭىندا ءبىز دە ءوز ءبىلىمىمىزدى كورسەتىپ، ساباعىمىزدى ۇيىمشىلدىقپەن وتكىزەيىك.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، قورىتۋ.
- وتكەن ساباقتا قانداي شىعارما وقىپ ەدىك؟
- كومپاس دەگەن نە؟
- قاناتقا اكەسى نە سىيلاعان ەدى؟
- كومپاسقا قاتتى قىزىققان كىم؟
- بالالار قايدا باردى؟
- بودان كومپاستى نە ىستەدى؟
- بوداننىڭ قىلىعىن سەن قالاي باعالايسىڭ؟
- ونىڭ ورنىندا سەن بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟
IV. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. رەبۋستى شەشۋ. «اعاش»
V. وي اشار.
1. اعاشتار تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. اعاشتاردىڭ قانداي پايداسى بار؟
3. قالاي ويلايسىڭ، اعاشتار ادامعا نە ءۇشىن اشۋلانۋى مۇمكىن؟
بۇگىن ءبىز ب. سوقپاقبايەۆتىڭ تاعى ءبىر اڭگىمەسى «اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟» ماتىنىمەن تانىسامىز.
ءۇI. جاڭا ساباق. ب. سوقپاقبايەۆ «اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟»
ءماتىننىڭ ءى ءبولىمىن وقىپ بەرۋ. «...- ءا، بالەم، المابەك، قولىمىزعا ءتۇستىڭ بە؟- دەگەن اشۋلى داۋىستار جامىراپ ەستىلدى...» ارى قاراي نە بولار ەكەن، ءوزىمىز وقىپ تانىسايىق.
VII. وقۋلىقپەن جۇمىس
1 تىزبەكتەي وقىتۋ ءىى ءبولىمىن جالعاستىرۋ
2. جاي وقۋ.
VIII. وي قوزعاۋ.
- المابەكتىڭ جىبەرگەن قاتەلىگى نەدە؟
- اعاشتار المابەكتى قالاي جازالادى؟
- المابەك ءوزىنىڭ كەمشىلىگىن قالاي تۇزەدى؟
- ەگەر المابەك اعاشتاردان كەشىرىم سۇراماعاندا نە بولار ەدى؟
- كارى ەمەننىڭ ءسوزىن تاۋىپ وقيىق.
ءىح. سىزبامەن جۇمىس.
المابەكتىڭ كىناسىن تولتىرايىق.
-------------------------------- جاس اعاشتى ۋاقتىلى سۋارمادى
المابەكتىڭ ايىبى ---- ءتۇبىن قوپسىتپادى
-------------------------------- تابيعاتقا قاستاندىق جاسادى
-------------------------------- ەرىندى
ح. سەرگىتۋ.
تىنىش، جايلى ورمان ىشىندەگى قۇستاردىڭ، سۋدىڭ داۋىسى شىعىپ تۇرادى، وقۋشىلارعا كوزدەرىن جۇمىپ، رەلاكساسيا جاساتۋ
ءحى. پروبلەمالىق سۇراق. دۇنيەتانۋدان وقىعاندارىن ەسكە ءتۇسىرۋ، بايلانىستىرۋ
1. اعاش وتىرعىزۋ نە ءۇشىن كەرەك؟
2. كوگالداندىرۋدىڭ ماڭىزى نەدە؟
ءحىى. سەن بىلەسىڭ بە؟ جاڭا ۇعىم.
قازاقستانداعى ادام دەنساۋلىعىنا ەڭ پايدالى وسىمدىكتىڭ ءبىرى - اعاش تەكتەس نەمەسە بۇتاق تۇرپاتتى ارشا. ارشا – اعاش - فارماسيەۆت. وسى وسىمدىك بولەتىن فيتونوسيدتەر ادام دەنساۋلىعىنا ەم بولاتىن تازا اۋا تۋدىرادى. ماسەلەن، عالىمداردىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ارشا جىلىنا ورتا ەسەپپەن 1 توننادان اسا شاڭدى جۇتىپ، اينالاسىنا 1، 5 مىڭ ليتر وتتەگى ءبولىپ شىعارادى ەكەن. ارشا ورمانىنىڭ 1 گەكتارى جىلىنا 18 ميلليون م3 اۋانى كومىرتەگى گازىنان تازارتىپ، 50 - 65 تونناعا دەيىن شاڭ - توزاڭدى زياندى گازداردان ارىلتىپ، ءسۇزىپ وتىراتىن كورىنەدى. قازاق حالقى ارشانى "دەنساۋلىق اعاشى" دەپ اتايدى.
ارشالار كەيدە 4 مىڭ جىلعا دەيىن وسە بەرەدى. ال، 500 - 600 جىل ارشا ءۇشىن قاراپايىم جاستىڭ ءبىرى سانالادى.
ءحىىى. «جالعاسىن تاپ»
1. ەر ەڭبەگىمەن....
2. ەرىنشەك ەزىلۋمەن....
3.... ەرتەڭى بىتپەس.
وسى ماقالداردىڭ ماتىنگە قاتىسى بار ما؟
وقۋشىلار تولىقتىرىپ جازادى ( داپتەرگە جازىپ الامىز)
ءحىۇ. جاعدايات.
بۇنداي جاعدايدا سەن ىستەر ەدىڭ؟
ءحۇى. وي قورىتۋ.
بالالار مىنە ءبىز بۇگىن اعاشتاردىڭ پايداسى،
جانە قاسيەتى تۋرالى كوپ ايتتىق،
ەندەشە وسى اعاشقا بايلانىستى
مىناداي تىيىم سوزدەردى بىلەمىز بە، بىلمەسەك ەستەرىڭە ساقتاڭدار:
- جالعىز اعاشتى كەسپە
- جاس بۇتاقتى سىندىرما
- كوك ءشوپتى جۇلما
ءحۇىى. توپتاستىرۋ. سىزباعا سۇيەنىپ، ب. سوقپاقبايەۆتىڭ شىعارمالارىنا تالداۋ جاسايىق.
Xءۇىىى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ شىعارمالارىن وقىعاندا وزىڭە قانداي وي ءتۇيدىڭ؟
ءحىح. ۇيگە تاپسىرما. ءماتىندى وقۋ، مازمۇنداۋ. المابەكتىڭ جايقالىپ وسكەن اعاشىنىڭ سۋرەتىن سالۋ.
حح. وقۋشىلاردى باعالاۋ. ساباقتى اياقتاۋ.
تاقىرىبى: ب. سوقپاقبايەۆ. «اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟»
ماقساتى: 1) وقۋشىلاردى ءماتىنىڭ مازمۇنىمەن، ب سوقپاقبايەۆتىڭ شىعارمالارىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ماتىندەگى نەگىزگى ويدى، يدەيانى ۇعىندىرۋ. اعاشتار جايىنداعى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، ءماتىندى مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن جانە بەلسەندى ىنتالى وقۋعا ۇيرەتۋ.
كوررەكسيالىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بايلانىستىرىپ جۇيەلى سويلەۋ قابىلەتتەرىن، شىعارماشىلىق، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: تابيعاتتى ايالاۋعا، ۇيىمشىلدىققا، بىرلىككە، جاقسىنى ۇيرەتۋگە، جاماننان جيرەنۋگە باۋلۋ.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباق ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ
ساباق كورنەكىلىگى: مۋلتيمەديا، ب. سوقپاقبايەۆتىڭ سۋرەتى، سىزبا، سۋرەتتەر، ماقال - ماتەلدەر، تىيىم سوزدەر
ساباق بارىسى:
I - ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
ماقساتىمىز – ءبىلىم الۋ
مىندەتىمىز - ەڭبەكتەنۋ
ءبىلىمدى بوپ توپتى جارۋ،
بىلىكتى بوپ ومىرگە ەنۋ.
تاۋەلسىزدىكتىڭ 21 جىلدىعى قارساڭىندا ءبىز دە ءوز ءبىلىمىمىزدى كورسەتىپ، ساباعىمىزدى ۇيىمشىلدىقپەن وتكىزەيىك.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، قورىتۋ.
- وتكەن ساباقتا قانداي شىعارما وقىپ ەدىك؟
- كومپاس دەگەن نە؟
- قاناتقا اكەسى نە سىيلاعان ەدى؟
- كومپاسقا قاتتى قىزىققان كىم؟
- بالالار قايدا باردى؟
- بودان كومپاستى نە ىستەدى؟
- بوداننىڭ قىلىعىن سەن قالاي باعالايسىڭ؟
- ونىڭ ورنىندا سەن بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟
IV. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. رەبۋستى شەشۋ. «اعاش»
V. وي اشار.
1. اعاشتار تۋرالى نە بىلەمىز؟
2. اعاشتاردىڭ قانداي پايداسى بار؟
3. قالاي ويلايسىڭ، اعاشتار ادامعا نە ءۇشىن اشۋلانۋى مۇمكىن؟
بۇگىن ءبىز ب. سوقپاقبايەۆتىڭ تاعى ءبىر اڭگىمەسى «اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟» ماتىنىمەن تانىسامىز.
ءۇI. جاڭا ساباق. ب. سوقپاقبايەۆ «اعاشتار نەگە اشۋلاندى؟»
ءماتىننىڭ ءى ءبولىمىن وقىپ بەرۋ. «...- ءا، بالەم، المابەك، قولىمىزعا ءتۇستىڭ بە؟- دەگەن اشۋلى داۋىستار جامىراپ ەستىلدى...» ارى قاراي نە بولار ەكەن، ءوزىمىز وقىپ تانىسايىق.
VII. وقۋلىقپەن جۇمىس
1 تىزبەكتەي وقىتۋ ءىى ءبولىمىن جالعاستىرۋ
2. جاي وقۋ.
VIII. وي قوزعاۋ.
- المابەكتىڭ جىبەرگەن قاتەلىگى نەدە؟
- اعاشتار المابەكتى قالاي جازالادى؟
- المابەك ءوزىنىڭ كەمشىلىگىن قالاي تۇزەدى؟
- ەگەر المابەك اعاشتاردان كەشىرىم سۇراماعاندا نە بولار ەدى؟
- كارى ەمەننىڭ ءسوزىن تاۋىپ وقيىق.
ءىح. سىزبامەن جۇمىس.
المابەكتىڭ كىناسىن تولتىرايىق.
-------------------------------- جاس اعاشتى ۋاقتىلى سۋارمادى
المابەكتىڭ ايىبى ---- ءتۇبىن قوپسىتپادى
-------------------------------- تابيعاتقا قاستاندىق جاسادى
-------------------------------- ەرىندى
ح. سەرگىتۋ.
تىنىش، جايلى ورمان ىشىندەگى قۇستاردىڭ، سۋدىڭ داۋىسى شىعىپ تۇرادى، وقۋشىلارعا كوزدەرىن جۇمىپ، رەلاكساسيا جاساتۋ
ءحى. پروبلەمالىق سۇراق. دۇنيەتانۋدان وقىعاندارىن ەسكە ءتۇسىرۋ، بايلانىستىرۋ
1. اعاش وتىرعىزۋ نە ءۇشىن كەرەك؟
2. كوگالداندىرۋدىڭ ماڭىزى نەدە؟
ءحىى. سەن بىلەسىڭ بە؟ جاڭا ۇعىم.
قازاقستانداعى ادام دەنساۋلىعىنا ەڭ پايدالى وسىمدىكتىڭ ءبىرى - اعاش تەكتەس نەمەسە بۇتاق تۇرپاتتى ارشا. ارشا – اعاش - فارماسيەۆت. وسى وسىمدىك بولەتىن فيتونوسيدتەر ادام دەنساۋلىعىنا ەم بولاتىن تازا اۋا تۋدىرادى. ماسەلەن، عالىمداردىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ارشا جىلىنا ورتا ەسەپپەن 1 توننادان اسا شاڭدى جۇتىپ، اينالاسىنا 1، 5 مىڭ ليتر وتتەگى ءبولىپ شىعارادى ەكەن. ارشا ورمانىنىڭ 1 گەكتارى جىلىنا 18 ميلليون م3 اۋانى كومىرتەگى گازىنان تازارتىپ، 50 - 65 تونناعا دەيىن شاڭ - توزاڭدى زياندى گازداردان ارىلتىپ، ءسۇزىپ وتىراتىن كورىنەدى. قازاق حالقى ارشانى "دەنساۋلىق اعاشى" دەپ اتايدى.
ارشالار كەيدە 4 مىڭ جىلعا دەيىن وسە بەرەدى. ال، 500 - 600 جىل ارشا ءۇشىن قاراپايىم جاستىڭ ءبىرى سانالادى.
ءحىىى. «جالعاسىن تاپ»
1. ەر ەڭبەگىمەن....
2. ەرىنشەك ەزىلۋمەن....
3.... ەرتەڭى بىتپەس.
وسى ماقالداردىڭ ماتىنگە قاتىسى بار ما؟
وقۋشىلار تولىقتىرىپ جازادى ( داپتەرگە جازىپ الامىز)
ءحىۇ. جاعدايات.
بۇنداي جاعدايدا سەن ىستەر ەدىڭ؟
ءحۇى. وي قورىتۋ.
بالالار مىنە ءبىز بۇگىن اعاشتاردىڭ پايداسى،
جانە قاسيەتى تۋرالى كوپ ايتتىق،
ەندەشە وسى اعاشقا بايلانىستى
مىناداي تىيىم سوزدەردى بىلەمىز بە، بىلمەسەك ەستەرىڭە ساقتاڭدار:
- جالعىز اعاشتى كەسپە
- جاس بۇتاقتى سىندىرما
- كوك ءشوپتى جۇلما
ءحۇىى. توپتاستىرۋ. سىزباعا سۇيەنىپ، ب. سوقپاقبايەۆتىڭ شىعارمالارىنا تالداۋ جاسايىق.
Xءۇىىى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ شىعارمالارىن وقىعاندا وزىڭە قانداي وي ءتۇيدىڭ؟
ءحىح. ۇيگە تاپسىرما. ءماتىندى وقۋ، مازمۇنداۋ. المابەكتىڭ جايقالىپ وسكەن اعاشىنىڭ سۋرەتىن سالۋ.
حح. وقۋشىلاردى باعالاۋ. ساباقتى اياقتاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: 1. ۇلەستەر. جاي بولشەكتەر
