اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ
تاقىرىبى: اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ
ويىن دەگەنىمىز – جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قارامايتىن، ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن كوتەرەتىن، ويلاندىراتىن ءۇردىس. ويىن – توزىمدىلىكتى، العىرتتىقتى، تاپقىرلىقتى، ۇقىپتىلىقتى، ىزدەنىمپازدىقتى، ىسكەرلىكتى، دۇنيەتانىم ءورىسىنىڭ كولەمدىلىگىنىڭ، كوپ ءبىلۋدى، سونداي - اق، باسقا دا تولىپ جاتقان ساپالىلىق قاسيەتتەردىڭ قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىگى بار پەداگوگيكالىق ءتيىمدى ادىستەردىڭ ءبىرى.
اعىلشىن ءتىلى – قازاق ەلىن الەمگە تانىتاتىن، الەمدىك دەڭگەيگە شىعاراتىن ءتىل. سول سەبەپتى اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋدىڭ ماڭىزى زور. اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ وقۋشىنىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋگە دەگەن ىنتاسىن ارتتىرادى. اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋ كەزىندە ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ وقۋشىنىڭ شەت تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى جاقسى تۇسىنۋگە اسەر ەتەدى. ويىن ارقىلى بالالار اعىلشىن تىلىندە جەڭىل قارىم - قاتىناس جاساي الادى جانە ويىن كەزىندە وقۋشىلار شارشاعاندىعىن سەزبەي، اسەرلەنە، قىزىعا وتىرىپ اعىلشىن ءتىلىن تەز ۇيرەنەدى.
• ماقساتى اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا ديداكتيكالىق ماتەريالداردى قولدانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
• وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ ءتىلىن قالىپتاستىرىپ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
• وقۋشىلاردىڭ تىلدىك مادەنيەتتىلىگى مەن تىلدىك ءىس - ارەكەتتەر ارقىلى حالىق مادەنيەتىنىڭ ەلەمەنتتەرىن قولدانا الۋ ىسكەرلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
مىندەتتەرى
• شىعارماشىلىق تاقىرىپتاعى تاپسىرمالاردى ورىنداتۋ.
• اعىلشىن ءتىلىن يگەرۋ پروسەسىندە تۇلعانى تاربيەلەۋ.
لوگيكالىق ويلاۋدى جانە سوزدىك قورىن تولىقتىرۋ.
• الدىنا قويىلعان سۇراۋعا نەمەسە تاپسىرمانى ورىنداۋعا (جىلدام، سەنىمدى جانە دۇرىس) جاۋاپ بەرۋگە داعدىلاندىرۋ.
• كىرىسپە
• تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى: ەلباسى جولداۋىندا كەز – كەلگەن ورتا ساناتتى مەكتەپتىڭ بالالارىنىڭ ەڭ جوعارعى دەڭگەيدەگى شەت ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋىنە جاعداي جاسايتىنداي دارەجەگە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك دەلىنگەن. جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە قازىرگى تاڭدا شەت ءتىلىن مەڭگەرتۋگە اسا ءمان بەرىلىپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرعان ءتىل ساياساتى تۋرالى باستى ماسەلە مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرتۋ، شەت ءتىلىن مەڭگەرتۋدەگى باستى ماقسات – ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ساپاسىن حالىقارالىق ستاندارتقا ساي كوتەرۋ. بۇل ءۇشىن جەتىلدىرىلگەن ءادىس شەتەل عالىمدارىنىڭ ءىس - تاجىريبەلەرىمەن تانىسۋ قاجەت ەكەندىگى ەشبىر داۋ تۋعىزبايتىنى بەلگىلى.
• قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنە بىرتىندەپ ءوتۋى جاعدايىندا شەتەل تىلدەرىن وقىتۋدىڭ ءرولى ارتادى. ارينە 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسىنىڭ ءبىرى ويىن ەلەمەنتتەرىمەن ءىس - ارەكەتتەر ارقىلى وقىتۋ. ويىن ەلەمەنتتەرى وقىتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. بۇل ءادىستىڭ تيىمدىلىگى وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ىنتاسىن ارتتىرۋىندا بولىپ تابىلادى.
• وقۋدىڭ العاشقى كەزىندە وقۋشىنىڭ تىلدىك ماتەريالداردى جەڭىل مەڭگەرىپ كەتۋىنە كومەكتەسەدى. ويىن تۇرلەرىن دۇرىس وتكىزىلگەن ساباقتا وقۋشىلاردىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋىنە ىنتاسى ارتىپ، سول ءتىلدى بىلۋگە قىزىعادى.
• اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ
• وقۋشىنىڭ شارشاۋىن سەيىلتىپ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن تەك ويىن ەلەمەنتتەرى بولىپ سانالادى. ويىن وقۋشىنى بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە باعىت بەرەدى، ىزدەندىرۋگە داعدىسىنا قالىپتاستىرۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى.
• اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن مىناداي ماقساتتا قولدانۋ ءتيىمدى.
• 1. ءالفاۆيتتى دۇرىس مەڭگەرتۋ
• 2. ورفوگرافيانى دۇرىس وقىتۋ
• 3. دۇرىس وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ
• 4. لەكسيكانى مەڭگەرتۋ
• 5. وقۋشىلاردىڭ ويىن دامىتۋ، دۇرىس جازۋ، دۇرىس ايتۋ، دۇرىس ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
• وقۋشىلاردى شەتەل تىلىندە سويلەۋگە قارىم - قاتىناس جاساۋعا شەت ءتىلىن ءاربىر ءمۇعالىم ءوز ساباقتارىندا جاتتىعۋدىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە ويىنداردى قولدانىلىپ، ساباقتى قىزىقتى وتۋگە، وقۋشىلاردىڭ تىلگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانۋعا بولادى.
• ستول ءۇستى ويىندارى
ويىن تۇرلەرى
ماقسات، مىندەتى
قولدانىلۋى
ستول ءۇستى ويىندارى
وقۋشىلاردىڭ زەيىندىلىگىن دامىتاتىن، وي - ءورىسىن كەڭەيتەتىن قۇرال.
رەبۋس، كروسسۆوردتار ت. ب ولاردى تاقتادا، ۆاتمان قاعازىندا، قيما قاعازداردا نەمەسە كومپيۋتەردە ورىنداۋعا بولادى. بۇل ويىنداردى قورىتىندى، ءبىلىمدى تياناقتايتىن ساباقتاردا قولدانعان ءتيىمدى.
ديداكتيكالىق ويىندار.
وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىگىن جانداندىراتىن، وزدىگىنەن ويلاۋىن دامىتاتىن تاسىلدەر ءبىرى. ولار كەز - كەلگەن وقۋ ماتەريالىن قىزىقتى دا تارتىمدى قىلىپ، وقۋشىلاردىڭ كوڭىلدى كۇيىن كوتەرۋگە، وزدەرىنىڭ جۇمىستارىنا قاناعاتتانۋعا جانە ءبىلىم ءۇردىسىن جەڭىل مەڭگەرۋگە كومەكتەسەدى كەسپە قاعازدار، سۋرەتتەر تىرەك - سىزبالار ت. ب. وقۋشىلارمەن جەكە جانە توپتىق جۇمىستاردا قولدانىلادى
قوزعالىس ويىندارى.
بۇل ويىندار وقۋشىلاردىڭ ءىس - ارەكەتتەرىن ءبىر تۇرىنەن باسقا تۇرىنە تەز اۋىسۋعا كومەكتەسەدى جانە ەشقانداي ارنايى دايىندىقتى تالاپ ەتپەيدى. بۇلاردى جابىق بولمەدە نەمەسە اشىق الاندا دا وتكىزە الامىز.
ىسكەرلىك ويىندار
وقۋشىلاردىڭ وقۋ مازمۇنىن تەرەڭ مەڭگەرۋگە جانە پىسىقتاۋعا ىقپال ەتەدى. ولار ساياحات ساباقتاردا بەلسەنە قاتىسۋىمەن، اۋىزشا مالىمدەۋىمەن، كۇيزەلۋىمەن بىلىمدەرىن جاندىرادى. ىسكەرلىك ويىندار وقۋشىلاردىڭ قيالىن دامىتادى، سالىستىرۋعا جانە دالەلدەۋگە ۇيرەتەدى.
تاراۋدى، تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ كەزەڭدەرىندە قولدانىلادى
ينتەللەكتۋالدىق ويىندار.
بۇل ويىندار وقۋشىلاردىڭ زور بەلسەندىگىن وياتادى. بۇل كاتەگورياعا «ۇعىمتالدىققا، جۇيرىكتىككە، زەرەكتىككە» بەيىمدەلگەن تاپسىرمالار – شارادالار، جۇمباقتار، باس قاتىرعىشتار جاتادى.
ساباقتىڭ قورىتىندى بولىمىندە قولدانىلادى.
ويىن ارقىلى ءسوز بايلىعىن، ءتىل قورىن دامىتۋ
ءابدرامانوۆا ايدانا ەربول قىزى
№41 م. شوقاي اتىنداعى مەكتەپتىڭ اعىلشىن ءتىلى ءپانى ءمۇعالىمى
اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ جۇكتەۋ
ويىن دەگەنىمىز – جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قارامايتىن، ادامنىڭ كوڭىل - كۇيىن كوتەرەتىن، ويلاندىراتىن ءۇردىس. ويىن – توزىمدىلىكتى، العىرتتىقتى، تاپقىرلىقتى، ۇقىپتىلىقتى، ىزدەنىمپازدىقتى، ىسكەرلىكتى، دۇنيەتانىم ءورىسىنىڭ كولەمدىلىگىنىڭ، كوپ ءبىلۋدى، سونداي - اق، باسقا دا تولىپ جاتقان ساپالىلىق قاسيەتتەردىڭ قالىپتاستىرۋعا ۇلكەن مۇمكىندىگى بار پەداگوگيكالىق ءتيىمدى ادىستەردىڭ ءبىرى.
اعىلشىن ءتىلى – قازاق ەلىن الەمگە تانىتاتىن، الەمدىك دەڭگەيگە شىعاراتىن ءتىل. سول سەبەپتى اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋدىڭ ماڭىزى زور. اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ وقۋشىنىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋگە دەگەن ىنتاسىن ارتتىرادى. اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋ كەزىندە ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ وقۋشىنىڭ شەت تىلىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى جاقسى تۇسىنۋگە اسەر ەتەدى. ويىن ارقىلى بالالار اعىلشىن تىلىندە جەڭىل قارىم - قاتىناس جاساي الادى جانە ويىن كەزىندە وقۋشىلار شارشاعاندىعىن سەزبەي، اسەرلەنە، قىزىعا وتىرىپ اعىلشىن ءتىلىن تەز ۇيرەنەدى.
• ماقساتى اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا ديداكتيكالىق ماتەريالداردى قولدانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
• وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ ءتىلىن قالىپتاستىرىپ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
• وقۋشىلاردىڭ تىلدىك مادەنيەتتىلىگى مەن تىلدىك ءىس - ارەكەتتەر ارقىلى حالىق مادەنيەتىنىڭ ەلەمەنتتەرىن قولدانا الۋ ىسكەرلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
مىندەتتەرى
• شىعارماشىلىق تاقىرىپتاعى تاپسىرمالاردى ورىنداتۋ.
• اعىلشىن ءتىلىن يگەرۋ پروسەسىندە تۇلعانى تاربيەلەۋ.
لوگيكالىق ويلاۋدى جانە سوزدىك قورىن تولىقتىرۋ.
• الدىنا قويىلعان سۇراۋعا نەمەسە تاپسىرمانى ورىنداۋعا (جىلدام، سەنىمدى جانە دۇرىس) جاۋاپ بەرۋگە داعدىلاندىرۋ.
• كىرىسپە
• تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى: ەلباسى جولداۋىندا كەز – كەلگەن ورتا ساناتتى مەكتەپتىڭ بالالارىنىڭ ەڭ جوعارعى دەڭگەيدەگى شەت ءتىلىن وقىپ ۇيرەنۋىنە جاعداي جاسايتىنداي دارەجەگە قول جەتكىزۋىمىز كەرەك دەلىنگەن. جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە قازىرگى تاڭدا شەت ءتىلىن مەڭگەرتۋگە اسا ءمان بەرىلىپ وتىر. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرعان ءتىل ساياساتى تۋرالى باستى ماسەلە مەملەكەتتىك ءتىلدى ەركىن مەڭگەرتۋ، شەت ءتىلىن مەڭگەرتۋدەگى باستى ماقسات – ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ساپاسىن حالىقارالىق ستاندارتقا ساي كوتەرۋ. بۇل ءۇشىن جەتىلدىرىلگەن ءادىس شەتەل عالىمدارىنىڭ ءىس - تاجىريبەلەرىمەن تانىسۋ قاجەت ەكەندىگى ەشبىر داۋ تۋعىزبايتىنى بەلگىلى.
• قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنە بىرتىندەپ ءوتۋى جاعدايىندا شەتەل تىلدەرىن وقىتۋدىڭ ءرولى ارتادى. ارينە 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ ادىستەمەسىنىڭ ءبىرى ويىن ەلەمەنتتەرىمەن ءىس - ارەكەتتەر ارقىلى وقىتۋ. ويىن ەلەمەنتتەرى وقىتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. بۇل ءادىستىڭ تيىمدىلىگى وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، ىنتاسىن ارتتىرۋىندا بولىپ تابىلادى.
• وقۋدىڭ العاشقى كەزىندە وقۋشىنىڭ تىلدىك ماتەريالداردى جەڭىل مەڭگەرىپ كەتۋىنە كومەكتەسەدى. ويىن تۇرلەرىن دۇرىس وتكىزىلگەن ساباقتا وقۋشىلاردىڭ ءتىلدى ۇيرەنۋىنە ىنتاسى ارتىپ، سول ءتىلدى بىلۋگە قىزىعادى.
• اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن قولدانۋ
• وقۋشىنىڭ شارشاۋىن سەيىلتىپ، قىزىعۋشىلىعىن ارتتىراتىن تەك ويىن ەلەمەنتتەرى بولىپ سانالادى. ويىن وقۋشىنى بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە باعىت بەرەدى، ىزدەندىرۋگە داعدىسىنا قالىپتاستىرۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزادى.
• اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ويىن تۇرلەرىن مىناداي ماقساتتا قولدانۋ ءتيىمدى.
• 1. ءالفاۆيتتى دۇرىس مەڭگەرتۋ
• 2. ورفوگرافيانى دۇرىس وقىتۋ
• 3. دۇرىس وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ
• 4. لەكسيكانى مەڭگەرتۋ
• 5. وقۋشىلاردىڭ ويىن دامىتۋ، دۇرىس جازۋ، دۇرىس ايتۋ، دۇرىس ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
• وقۋشىلاردى شەتەل تىلىندە سويلەۋگە قارىم - قاتىناس جاساۋعا شەت ءتىلىن ءاربىر ءمۇعالىم ءوز ساباقتارىندا جاتتىعۋدىڭ ءبىر ءتۇرى رەتىندە ويىنداردى قولدانىلىپ، ساباقتى قىزىقتى وتۋگە، وقۋشىلاردىڭ تىلگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرۋ قۇرالى رەتىندە پايدالانۋعا بولادى.
• ستول ءۇستى ويىندارى
ويىن تۇرلەرى
ماقسات، مىندەتى
قولدانىلۋى
ستول ءۇستى ويىندارى
وقۋشىلاردىڭ زەيىندىلىگىن دامىتاتىن، وي - ءورىسىن كەڭەيتەتىن قۇرال.
رەبۋس، كروسسۆوردتار ت. ب ولاردى تاقتادا، ۆاتمان قاعازىندا، قيما قاعازداردا نەمەسە كومپيۋتەردە ورىنداۋعا بولادى. بۇل ويىنداردى قورىتىندى، ءبىلىمدى تياناقتايتىن ساباقتاردا قولدانعان ءتيىمدى.
ديداكتيكالىق ويىندار.
وقۋشىلاردىڭ تانىم بەلسەندىگىن جانداندىراتىن، وزدىگىنەن ويلاۋىن دامىتاتىن تاسىلدەر ءبىرى. ولار كەز - كەلگەن وقۋ ماتەريالىن قىزىقتى دا تارتىمدى قىلىپ، وقۋشىلاردىڭ كوڭىلدى كۇيىن كوتەرۋگە، وزدەرىنىڭ جۇمىستارىنا قاناعاتتانۋعا جانە ءبىلىم ءۇردىسىن جەڭىل مەڭگەرۋگە كومەكتەسەدى كەسپە قاعازدار، سۋرەتتەر تىرەك - سىزبالار ت. ب. وقۋشىلارمەن جەكە جانە توپتىق جۇمىستاردا قولدانىلادى
قوزعالىس ويىندارى.
بۇل ويىندار وقۋشىلاردىڭ ءىس - ارەكەتتەرىن ءبىر تۇرىنەن باسقا تۇرىنە تەز اۋىسۋعا كومەكتەسەدى جانە ەشقانداي ارنايى دايىندىقتى تالاپ ەتپەيدى. بۇلاردى جابىق بولمەدە نەمەسە اشىق الاندا دا وتكىزە الامىز.
ىسكەرلىك ويىندار
وقۋشىلاردىڭ وقۋ مازمۇنىن تەرەڭ مەڭگەرۋگە جانە پىسىقتاۋعا ىقپال ەتەدى. ولار ساياحات ساباقتاردا بەلسەنە قاتىسۋىمەن، اۋىزشا مالىمدەۋىمەن، كۇيزەلۋىمەن بىلىمدەرىن جاندىرادى. ىسكەرلىك ويىندار وقۋشىلاردىڭ قيالىن دامىتادى، سالىستىرۋعا جانە دالەلدەۋگە ۇيرەتەدى.
تاراۋدى، تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ كەزەڭدەرىندە قولدانىلادى
ينتەللەكتۋالدىق ويىندار.
بۇل ويىندار وقۋشىلاردىڭ زور بەلسەندىگىن وياتادى. بۇل كاتەگورياعا «ۇعىمتالدىققا، جۇيرىكتىككە، زەرەكتىككە» بەيىمدەلگەن تاپسىرمالار – شارادالار، جۇمباقتار، باس قاتىرعىشتار جاتادى.
ساباقتىڭ قورىتىندى بولىمىندە قولدانىلادى.
ويىن ارقىلى ءسوز بايلىعىن، ءتىل قورىن دامىتۋ
ءابدرامانوۆا ايدانا ەربول قىزى
№41 م. شوقاي اتىنداعى مەكتەپتىڭ اعىلشىن ءتىلى ءپانى ءمۇعالىمى
اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ويىن ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
بوزتورعاي - مەكەن جايدى توڭىرەكتەيتىن قۇس. ونىڭ قاناتىنىڭ ۇزىندىعى 8، 5 – 14 سم، سالماعى 30 – 48 گ. ول قازاقستاننىڭ ءشولدى دالاسىنان باسقا اۋماعىندا كەڭىنەن تاراعان. بوزتورعايلار جەردەگى شۇقىرلارعا ...
