InfoHub Logo

قۇلجادا بالقاشقا ەرىپ «جۇڭگو بازاردى» ەكى اينالىپ شىققاندا مۇراتتىڭ ويىنا كەنەتتەن «نۇرلى بولاشاق» دەگەن ءسوز ساپ ەتە ءتۇستى. ول ارى ويلاندى، بەرى ويلاندى. سوندا دا وسى ءسوزدىڭ كىمنىڭ اۋزىنان شىققانىن ەسىنە تۇسىرە المادى. ايتەۋىر كوز الدىنان نۇرلى شۋاق توگىلگەن، گۇلدەي جايناعان الدەكىمنىڭ ءجۇزى ەلەستەپ ءوتتى دە، وي-ساناسىن استاڭ-كەستەڭ ەتىپ قويدى. ول سوندا دا كوز الدىندا ەلبەڭدەگەن بەينەدەن جانارىنتايدىرماي، كىرپىك قاقپاستان قارادى دا تۇردى. وزىنە ءوزى كۇبىرلەپ:

— مىناۋىڭ سايتان ەمەس، مايمىل عوي، — دەدى.

— كىم ساعان سايتان دەپ تۇر، بۇل مايمىل، — دەدى قاسىندا تۇراعان بالقاش. مۇرات قادالا قاراپ تۇرعان مايمىلداردان كوزىن تايدىرىپ، قاسىندا تۇرعان جولداسىنا ءجۇزىن بۇردى.

— دۇرىس ايتاسىڭ، بۇل مايمىل ەمەس، ءبىراق، مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم...

بالقاش پەن مۇرات كوشە كەزىپ ابدەن شارشاپ، قالانىڭ ورتالىق الاڭىندا جاڭا تۇرعىزىلعان بۇتحانانىڭ قاسىنا كەلگەندە ولاردىڭ جولىن الاڭدا مايمىل ويناتقان بىرەۋ كەستى. اۋەلدە زىر جۇگىرىپجۇرگەن مايمىلداردى قورالاپ تاماشالاپ تۇرعان جۇرت ول ەكەۋىنىڭ نازارىن بۇرا قويماعان ەدى. كەنەتتەن «شارت!» ەتكەن بيشىك داۋسى عانا ولاردىڭ ميىن زىرق ەتكىزدى. وعان مايمىل ويناتقان قىتايدىڭ اقىرۋ ارالاس زەكىرگەن، ءتىپتى، مارشقا ۇقساس بۇيرىقتى داۋىس ولاردىقول بۇلعاپ شاقىرعانداي تارتتى. ول داۋىس ۇرسىپ جاتقانداي ەستىلەتىن ەدى. ەكەۋى كىنالى ادامداي باستارىن تومەن سالبىراتىپ، مايمىلداردى تاماشالاپ تۇرعان ادامداردىڭ قاتارىنا ءۇنسىز قوسىلا كەتتى. قورشاعان جۇرتتىڭ ورتاسىندا موينىنداعى تەمىر شىعىرىقتان بايلانعان،قۋشيعان ارىق، قىزىل بوكسە ءۇش مايمىل قاتار تۇزەپ تىك تۇر. يىلگەن ارتقى تىرسەكتەرى ءدىر-دىر ەتىپ، قولدارىن شىعىرىققا بايلاۋلى جىپتەن الماستان اينالاسىنا جالتاق-جالتاق قارايدى. مايمىلدىڭ مويىنىنداعى شىعىرىققا بايلانعان جۋان ارقاننىڭ ءبىر ۇشى قامشى ۇستاعان، سەلەۋ مۇرتى تىكىرەيگەن ادامنىڭ قولىندا ءجۇر. قامشى ءار رەت «شارت!» ەتكەندە مايمىلدار «شاق!» ەتكەن داۋىس شىعارىپ، توڭقالاڭ اسىپ، سەكىرىپ، يەسىن اينالىپ بەزەك قاعادى. ءبىر قولىمەن جەر تىرەپ، ەندى ءبىر قولىمەن القىمىنان العان ارقاننان ۇستاپ قولدى-اياققا تۇرماي جۇگىرگەن مايمىلعا يەسى الدەنەنى ايتىپ اقىردى، قامشىمەن تيەر-تيمەس ەتىپ تارتىپ جىبەردى. جىلانداي ىسقىرعان قامشىدان شيىرشىق اتقان مايمىل «باج» ەتىپ جىلاعان سابيدەي داۋىس شىعارىپ، بەزەك قاقتى. قالعان ەكى مايمىل دا «شاق-شاق» ەتىپ، قىزىل كوزدەرىن ءۇمىت پەن ۇرەي ارالاسجىپىلىقتاتىپ، كوتەرىلگەن بيشىكتەن كوز الماي سەلك-سەلك ەتەدى. شىرقىراپ كەلىپ قوسىلعان قانداسىنىڭ جانۇشىرعان داۋسىنان ولار دا تىم-تىراقاي قاشىپ، ۇلارداي شۋلاپ كەتتى. قالعان ەكى مايمىلعا دا قامشى ءتيدى. زىر جۇگىرگەن مايمىلدىڭ بىرەۋى اتىلىپ بارىپ قامشى ۇيىرگەنقوجايىنىنىڭ باس كيىمىن قاعىپ ءتۇسىردى. وزىنشە قارسىلىق كورسەتكەنى. وعان يەسى رەنجي قوعان جوق. قايتا، ودان ارى كوڭىلدەنە ءتۇستى. تۇسىنىكسىز تىلدە مىڭگىرلەپ، قامشىسىن شارت ەتكىزىپ قويىپ، جەردە جاتقان باس كيىمىن قولىنا الدى. اينالا جۇرت قىزىققا تويماي، ەزۋىنجيا الماي تۇر. اسىرەسە بالالار قارىق. ۇلكەندەر كەدەرگى بولماسا، ولار تىپتەن اسىر سالعان مايمىلداردىڭ قاتارىنا بارىپ قوسىلا كەتكىسى بار. شارتىلداعان قامشى ءۇنى قۇلاقتارىنىڭ قۇرىشىن قاندىرىپ، قىزىقتىرا تۇسكەندەي. اجەسىنىڭ قاسىندا تۇرعان كىشكەنتاي قىز بالا قولىنا ۇستاعان ءتاتتىسىن وزىنە جاقىن كەلگەن مايمىلداردىڭ بىرەۋىنە لاقتىرىپ جىبەردى. اجەسى وعان «تىنىش تۇر، ول سەن بەرگەن تاماقتى جەمەيدى» دەدى. «ول نەگە جەمەيدى؟» دەپ سۇرادى قىزىقتاعان بالا اجەسىنەن. اجەسى وعان «ول بانان بەرسەڭ دە جەمەيدى، ويتكەنى، ول پانداەمەس، بامبۋك تا جەمەيدى. ولارعا قوجايىن ءتاتتى مەن بانان جەۋدى ۇيرەتپەگەن، قامشى جەۋدى عانا ۇيرەتكەن» دەدى. شارت ەتكەن قامشى داۋىسىنان سوڭ، مايمىلدار تاعى دا قاتارعا تۇرا قالدى. شەتتە تۇرعان مايمىلدىڭ ءبىرى جاپاق-جاپاق ەتىپ، ەكى قولىمەن بەتىن باسىپ، الدەكىمنەن تىلەك تىلەگەندەي بەتىن سيپادى. تاعى ءبىر مايمىل كوتەرىلگەن قامشىعا ءبىر، قىرما ساقالدى ەركەكتىڭ موينىندا وتىرىپ، قولىن اسپانعا شوشايتقان بالانىڭ ساۋساقتارىنا ءبىر قارايدى. ءۇشىنشى مايمىل مەلشيىپ، قىبىرسىز تۇر. بىردە ونىڭ كوزى مۇراتتىڭ كوزىمەن تۇيىلىسە كەتتى. مۇرات سەلت ەتىپ، شوشىپ قالدى. ول قىبىرسىز تۇرعان مايمىلدىڭ جانارىندا سەكەڭدەپ، مايمىلدارمەن بىرگە شولتاڭداپ جۇرگەن ءوزىن كوردى. مايمىلدار ۇشەۋ ەمەس، تورتەۋ، ءتىپتى ودان دا كوپ سياقتى. ولاردىڭ سانىن ءبىلۋ مۇمكىن ەمەستەي. مۇرات ارى قارادى، بەرى قارادى. ولاردىڭ اراسىنان بالقاشتى كورە المادى. ال ءوزى ارقانمەن قوساقتالىپ ماتالعان مايمىلى بار، ادامى بار ۇلكەن توپتىڭ ورتاسىندا ءجۇر. قۇلاعىنا شارت-شۇرت ەتكەن ءۇن ەستىلەدى. الايدا، ول بالا كەزىندە وينايتىن قۋانىشتان اتقان تورسىلداقتىڭ داۋسى ەمەس. دەگەنمەن، ونىڭ بويىندا قورقىنىش تا، قورلانۋ دا، زابىرلەنۋ دە، ءتىپتى، ويلانۋ دا، زارەدەي قارسىلىق تا جوق. قايتا قۇلاقتان كىرىپ بويدى العان ءتاتتى اۋەننىڭ قۇشاعىندا وسا تيگەن قامشىنىڭ ىرعاعىندا بار پەيىلىمەن، قۇشىرلانا بيلەپ جۇرگەن سياقتى. ول قامشى تيگەن سايىن ءبيدى تابانىن شوققا قارىپالعان ادامداي قارعىپ-شورشىپ بيلەيدى. مۇرات تابانىنىڭ ۋداي اشىپ تۇرعانىن سەزدى. ول مايمىلداردىڭ نەلىكتەن ءبىر جەردە توقتاي الماي، بەزەك قاعاتىنىن ەندى ءتۇسىندى. ونىڭ مايمىلدارعا ۇقساپ سەكىرىپ، شورشىپ، توڭقالاڭ اسقىسى، تابانىن جەرگە تيگىزبەي جۇگىرىپ كەتكىسى كەلدى. مۇرات قاسىندا تۇرعان بالقاشقا تاعى قارادى.

— ماعان نەگە قاراي بەرەدى؟

— كىم؟

— انا، مايمىل.

— ول ساعان قاراپ تۇرعان جوق. بارىمىزگە قاراپ تۇر.

— ول ءبىزدى تانىپ تۇر.

— كىمدى تانىپ تۇر؟

— ول جانى اشىپ، بىزگە قاراپ تۇر.

— ول نەگە بىزگە جانى اشيدى؟

— بىلمەيمىن.

— مەنىڭدە جانىم اشىپ تۇر.

— كىمگە جانىڭ اشىپ تۇر؟

— بىلمەيمىن، مۇمكىن، وزىمە جانىم اشىپ تۇرعان شىعار.

— مەنىڭ شورشىعىم، سەكىرگىم، توڭقالاڭ اسقىم كەلەدى، — دەدى بالقاش اۋزىن دوسىنىڭ قۇلاعىنا جاقىنداتىپ، سىبىرعا جاقىن داۋىسپەن، — بەتىم ەمەس، تابانىم وتتاي قىزىپ بارادى.

مۇراتتىڭ ءوڭى قۋقىل تارتىپ وزگەرىپ كەتتى. وزەگىنە ءورت كەتكەندەي بولعان ول دوسىنا الدەنەنى ايتا قويعىسى كەلدى. ءبىراق، تاماعىن كەنەپ، جۇتىنىپ، قانشا تىرىسسا دا ءۇن شىعارا المادى. تەك تۇكىرۋگە عانا ازەر شاماسى كەلدى. ول «مۇمكىن، ءتىل-اۋزىم بايلانىپ قالعان شىعار» دەپ ويلادى. موينىنداعى تەمىر شىعىرىق قىسىپ، قىلقىندىرىپ اكەتىپ بارا جاتقانداي سەزىلدى. ال-دارمەنى كەتىپ، دەمى ءۇزىلىپ كەتەردەي تىنىسى تارىلا بەردى.

— راحاتتانىپ تۇرسىڭ عوي، — دەدى بالقاش دوسىنىڭ تەرشىگەن ماڭدايىنا قاراپ، — ءجۇزىڭ بال-بۇل جانىپ تۇر.

— كوڭىلىم ءبىرتۇرلى بولىپ تۇر، — دەدى مۇرات.

— نەگە؟

— مىنا مايمىل نەگە ماعان قاراي بەرەدى؟

— ول تانىپ تۇر.

— ول مەنى تانىپ تۇرعان سياقتى.

— ول ءىنىسىن، بولماسا اكەسىن كورگەندەي اسەرلەنىپ تۇرعان سياقتى. بايقادىڭ با، الاقانىن جايىپ، بەتىن سىلاپ، دۇعا قىلىپ، بىزگە باتا بەرىپ تۇر.

— ول نەگە ماعان قاراپ قالشيادى؟ —دەدى مۇرات.

— ول ەكەۋىمىزدى «قايدان كوردىم» دەپ تۇر عوي دەيمىن.

— ونىڭ كوزىنەن بىردەڭە بايقادىڭ با؟ مەن ونىڭ جانارىنان تانىس بىرەۋدى كورگەن سياقتىمىن. سەرىك، نەمەسە قۇمار ما، الدە اقتان ءمۇعالىم بە، ولار وندا نەعىلىپ ءجۇر،مەن تاعى بىرەۋلەردى كورگەن سياقتىمىن.

— سەن ءوزىڭدى كوردىڭ، سولاي ما؟

— ءدال ايتتىڭ، وي توبا، سەن ونى قالاي ءبىلىپ قويدىڭ، مەن دە انالارمەن بىرگە ءجۇرمىن..... انا مايمىل قامشى ءتيىپ زىر جۇگىرگەن سايىن نەگە ماعان تەسىلە قاراي بەرەدى؟ ول نەگە جۇگىرە بەرەدى؟ وي توبا، مەن بە، مەن ءتۇس كورىپ تۇرعان شىعارمىن.

— جوق، ءبارىمىز ءتۇس كورىپ تۇرمىز. ءبىز مايمىلمەن تۇسىمىزدە جولىقتىق اۋ دەيمىن.

— مەن وڭىمدە دە كورگەنمىن. موينىنداعى شىعىرشىقتان بايلانعان ارقانى بار مايمىل ەكەۋمىز تاستاقتى، تار، قاراڭعى كوشەنى بويلاپ جانۇشىرا زىتقانبىز. ءالى ەسىمدە، وندا مەنىڭ دە موينىمدا تەمىر شىعىرىققا بايلاۋلى ارقان بار بولاتىن. مەن ونى شىنىندا تانىپ تۇرمىن. مەنى وياتا كورمە. مەنىڭ ۇيقىدان ويانعىم كەلمەيدى. مەنىڭ مايمىل سياقتى بولعىم كەلمەيدى، مەنىڭ ويانعىم كەلمەيدى، بالقاش، ءتۇسىندىڭ بە، مەنى وياتا كورمە.

— الاڭسىز بول، سەنى وياتپايمىن، — دەگەن بالقاش دوسىنىڭ يىعىنا قولىن قويىپ، باسۋ ايتقان بولدى، — ءبىز نە ىستەسەك تە ويانبايىق.

— مەنى وياتا كورمە...

مۇرات وسى الەتتە ءوزىنىڭ ويانبايتىنىنا سەنە المادى. قامشىدان بەزەكتەپ جۇرگەن مايمىل تۇسىمنەن سۇيرەپ شىعارادى-اۋ دەپ ساستى. ويتكەنى ول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ مونشاسىنان شىققان ساتتە بوساعادان كورگەن ەكى ادامدى قارسىدا، مايمىلداردى تاماشالاپ تۇرعان جۇرتتىڭ ىشىنەن كورىپ قالدى. ولار سول كۇنگى بەينەسىنەن ءبىر مىسقال وزگەرمەپتى. قارا ءتۇستى كاستوم-شالبار كيىپ، قارا كوزىلدىرىك تاققان. قىسقا شاشتارىن جىلتىراتىپ ارتقا قايىرا تاراپ الىپتى. ەكەۋى دە سيديعان ارىق، بىر-بىرىنەن ايىرعىسىز، ءتىپتى، ءبىر ادام با دەپ قالاتىندايسىڭ. ەكەۋى دە تاستامايتىن ساعىزدارىن ءقازىر دە تىنىمسىز شايناپ، تاماشا كورگەن جۇرتتىڭ اراسىندا تۇر.

مايمىل ويناتۋشى ەكى مايمىلدى ايرىلماستاي ەتىپ قوساقتادى دا، ءۇشىنشى مايمىلدى جىبىنەن بوساتىپ، وعان مىس تاباق ۇستاتتى. ءوزى قامشىسىن تاستاپ، مىس تاباقتان بىرەۋىن كوتەرىپ، اينالا تۇرعان جۇرتتىڭ الدىنا بارىپ ىجداعاتپەن قول قۋسىرىپ، كۇلىمسىرەي تۇرىپ، «ساپارعا شىققاندا دوسقا سۇيەنەمىز. از بولسا، از، كوپ بولسا، كوپ دەمەيمىز» دەپ مىس تاباعىن كولدەنەڭ تارتىپ، اقشا سۇراۋعا كىرىستى. ءجىبىن شۇباتقان مايمىل دا تىرسەكتەرى دىرىلدەپ، جالتاق-جالتاق قاراپ قويىپ، مىس تاباقتى توبەسىنە كوتەرىپ، قوجايىنىنا ۇقساپ ارالاي باستادى. جۇرت تاباققا بەس-ون تيىننان اقشا تاستادى. جومارتتىعى ۇستاعاندار، ءتىپتى، بىرنەشە سوم اقشا دا سالدى. اقشا شىعارعىسى كەلمەگەندەر ويىن اياقتالدى دەپ جىلىستاپ كەتە باستادى. جەتى-سەگىز جاستارداعى ەر بالانى قولىنان جەتەكتەگەن كوزىلدىرىكتى قارتاڭ ەركەك «كوشەنىڭ ويىنى دەگەن وسى، كورەيىك دەپ تۇرىپ الىپ ەدىڭ، ەندى كەتەيىك» دەپ بالاسىن ەرتىپ، كەرى بۇرىلا باستادى. جيىلعان جۇرتتىڭ تاراي باستاعانىن كورگەن مايمىل ويناتۋشى ازعانتاي كەسەك اقشا تۇسكەن مىس تاباقتى جەرە قويا سالىپ، جەردە جاتقان قامشىنى قايتادان قولىن الىپ، بىرنەشە مارتە ىسقىرتا سەرمەپ جىبەرىپ، «حالايىق، تاراماڭىزدار، مايمىلدار سىزدەرگە جاڭا ونەرلەرىن كورسەتەدى، سونى تاماشالاڭىزدار، تاراماڭىزدار»، — دەپ داۋىستادى. تاباق كوتەرگەن مايمىلدى جىبىنەن ۇستاپ وزىنە تارتىپ، الدەنە دەپ اقىرىپ، بىرنەشە قامشى شىقپىرتىپ جىبەردى. «قاراڭدار، اعايىندار،كورىڭىزدەر» دەدى مايمىل ويناتۋشى جارقىن داۋىسپەن. مايمىل ورنىندا تۇرىپ سەكىرىپ، توڭقالاڭ اسا باستادى. جۇرت بۇل كورىنىسكە قايتا جينالدى.

مۇرات الدىنا كەلىپ وزىنە تاباق توسىپ تۇرعان ادامدى تاني كەتتى. ول الگىندەساعىز شايناپ تۇرعان ادامنىڭ بىرەۋى ەدى. قاراكوزىلدىرىگىن الماسا دا مۇراتقا تەسىلە قاراپ تۇرعانى اڭعارىلادى. جۇزىندە كۇلكى دە، كۇڭىرەنۋ دە جوق. بەينە ءمايىتتىڭ ءوڭى سياقتى سۇپ-سۇرى. مۇرات شالبارىنىڭ قالتاسىنا قول جۇگىرتىپ، تيىن-تەبەن ىزدەدى. ءبىراق، ونىڭ ساۋساقتارى قالاي قارمانسا دا ەشتەڭەنى ىلىكتىرە العان جوق. مىس تاباققا قاسىندا تۇرعان بالقاش ابدەن توزىپ، تۇتە-تۇتەسى شىققان ەلۋ تيىندىق اقشانى سالعانان كەيىن عانا ول تىنىشتالا قالدى. قارا كوزىلدىرىكتى تاباققا تۇسكەن اقشاعا كوز قىرىن دا سالعان جوق. ول، ءتىپتى، مۇراتقا ەمەس، الدەبىر الىسقا قاراپ تۇرعان ادام سياقتى كورىنەدى. ەندى ول تاباعىن كوتەرىپ كەلەسى ادامعا قاراي جىلجىدى.

— مەن ونى تانىپ تۇرمىن، — دەدى مۇرات دەمىن ىشىنە تارتىپ كۇبىرلەپ.

— كىمدى ايتاسىڭ، قىتايدى ما، مايمىلدى ما؟ — دەپ بالقاش وعان قاراپ قويدى.

— انا مىس تاباق كوتەرگەندى.

— ول مايمىل عوي.

— جوق، ول ءتىپتى دە مايمىل ەمەس، ادام. الگىندە قارسى جاعىمىزدا تۇرعان، بىرەۋىنە اقشا بەردىك، ەندى بىرەۋى قايدا كەتتى، ولار ءبىزدىڭ ىزىمىزبەن ءجۇر.

— سەن نە دەپ تۇرسىڭ، —دەدى بالقاش، دوسىنىڭ بەتىنە قاراپ، — مەن جاڭا عانا ادامعا ەمەس، مايمىلعا ەلۋ تيىن بەردىم.

— ەندى بىرەۋى قايدا، تاپشى.

— قالعانەكى مايمىلدى الگىندە قارا كيگەن ەكى ادام جەتەكتەپ كەتتى. ونى قايتەيىن دەپ ەدىڭ؟ مايمىلىن بىرەۋلەر الىپ كەتكەنىن مىنا بايقۇس بايقاعان دا جوق.

الاڭنىڭ قاق ورتاسىنداباياعى زاماننان قالعان مەشىت تۇراتىن. ونىڭ ماڭدايشاسىنداعى جازۋ الدەقاشان ءوشىپ قالعان. سوڭعى بىرنەشە جىلدا مەشىتتىڭ توبەسىندەگى جارتى اي مەن كۇمبەز جوعالدى. ازان شاقىراتىن مۇناراسى ءبىر كۇنى قۇلاتىلدى دا، كەسەكتەرى جول تاپتاعىش ماشينامەن ۇساتىلدى، سول ورىندا سەمەنت قوسىلىپ، بۇتحانانىڭ الدىنداعى الاڭعا تۇرعىزىلعان ءمۇسىننىڭ تاعانىەتىپ قايتا قۇيىلدى. سونىمەن مەشىت ءبىر كۇندە بۇتحانا بولىپ شىعا كەلدى. الاڭعا ەستىلىپ تۇراتىن باياعىداعى ازاننىڭ داۋسى ءوشىپ قالعانىمەن، بۇتحاناعا سوناۋ ىمي تاۋىنان اكەلىنگەن ون ەكى توننا تۇراتىن الىپ قوڭىراۋ ورناتىلدى. ەندى اينالانى سول داڭعارانىڭ ءۇنى ءدىرىل قاقتىرىپ تۇراتىن بولدى. قالانىڭ تارام-تارام جولدارى تۇيىسەتىن الاڭدا سودان باستاپ الىپ ءمۇسىن مەنمۇندالاپ تۇراتىن بولدى. ول مۇسىندە ايدار-شاشى جەلبىرەگەن ءشۇرشىت قارسى الدىنا قاباعىن قارس ءتۇيىپ، ايبارلانا قاراپ تۇر.

ويىن بىتكەن سوڭ، جۇرت تاراي باستادى. ءجىبىن شۇباتىپ توڭقالاڭ اسقان مايمىل دا، مىس تاباق كوتەرگەن ادام دا جوق بولىپ كەتتى. الگى جەز قوڭىراۋ ءۇش مارتە سوعىلعان سوڭ، الدە كىمدەر بۇتحانادان قىزىل بوياۋمەن سىرلانعان، ايداھاردىڭ، جولبارىستىڭ سۋرەتى سالىنعان اعاش تابىتتى قاۋمالاي كوتەرىپ، ءمۇسىننىڭ الدىنا اكەلىپ قويدى دا، وزدەرى قايتادان بۇتحاناعا كىرىپ، كورىنبەي كەتتى. قوڭىراۋ تاعى دا ءۇش مارتە سوعىلدى. بالقاش الگى وزىنەن ءوزى قاتۋلانىپ تۇرعان مۇسىنگە قاراپ تۇر. وعان مۇسىندەگى ءشۇرشىت قاتۋلانىپ تۇرعانداي ەمەس، ىرجيا كۇلىپ تۇرعانداي سەزىلدى. ءمۇسىننىڭ ۇزىن ايدارىنا بايلانعان ەكى مايمىل توعايدا سايران سالىپ جۇرگەن كوپ مايمىلدى ەلەستەتتى. مايمىلدار بىردە قارعىپ ءمۇسىننىڭ يىعىنا شىعادى، بىردە توبەسىنە وتىرىپ الادى. ءبىر مايمىل الدە كىم لاقتىرعان باناننىڭ بىرەۋىن الىپ ورمەلەپ بارادى. ءمۇسىننىڭ توبەسىندە وتىرعان مايمىل قولتىعىن قاسىپ، بيت قاراپ وتىر، اينالاسىنا، تومەندە قۇجىناپ جاتقان جۇرتقا بەي-جاي عانا قاراپ قويادى. بالقاش جاي باسىپ، انادايدا تابىت اعاشتىڭ قاسىندا تۇرعان مۇراتتىڭ قاسىنا باردى. مۇرات اعاش تابىتقا زەر سالا قاراپ، سيپاپ تۇر. قاسىنا كەلگەن بالقاشقا:

— مىناۋ سوم اعاشتان جاسالىپتى، — دەدى.

— الگىندەگى مايمىلدار وسىندا ءجۇر، — دەدى بالقاش.

— قايداعى مايمىل؟

— الگىندەبىرەۋلەر الىپ كەتكەن مايمىلداردى ايتامىن، ولاردى مۇسىنگە بايلاپ كەتىپتى.

— مىنا تابىت قانداي بەرىك. جاسالعانىنا ءجۇز ەلۋ، ءتىپتى، ودان دا كوپ ۋاقىت بولعان شىعار. وعان بىرەۋ «مەن جاتامىن» دەپ سوناۋ ىشكى قىتايدان سۇيرەتىپ كەلىپتى، ءبىراق، ءوزى جاتپاپتى.

— سوندا ءجۇز ەلۋ جىلدان بەرى بۇل تابىتاعاش بوس تۇرعان با؟

— مۇمكىن، بوس تۇرعان شىعار، الدە بىرەۋ جاتتى ما ەكەن؟

— مەنىڭشە، مۇنداي تابىتاعاشقا ءبىر ادام ەمەس، ءبىر حالىق، ءتىپتى، بىرنەشە حالىق تا سىيىپ كەتەدى. ويتكەنى، ول ماڭگىلىك توزبايتىن، شاعىلمايتىن ەتىپ جاسالادى. وعان بىرەۋلەر «ءوزىم جاتامىن» دەپ الىپ، سوڭىنان وزگە حالىقتى تۇتاس سالىپ جىبەرەدى.

— ول نەلىكتەن ماڭگىلىك توزبايتىن، شاعىلمايتىن ەتىپ جاسالادى ەكەن دەشى؟ — دەدى مۇرات اعاش تابىتتى سيپاپ تۇرىپ.

— ويتكەنى، ول — تابىتاعاش، ومىردە ەكى نارسە عانا ماڭگىلىك بولادى، ونىڭ ءبىرى — داراعاشى، ەندى ءبىرى — وسى تابىتاعاش. ولار توزبايدى، سودان دا وعان ءبارى سيادى.

مۇرات نازارىن وزىنە قاراپ تۇرعان ادامعا اۋداردى. تابىتاعاشتىڭ ارجاعىندا الگىندە كورىنبەي كەتكەن قارا كوزىلدىرىكتى ادام قاراپ تۇر. ءۇنسىز، تەك ساعىز شايناۋىن عانا توقتاتقان. بەت ءپىشىنى قۋراعان جاپىراققا، توزعان تامنىڭ رەڭىنە ۇقسايدى. وڭىندە وڭمەنىڭنەن وتەر سىز بار. مۇرات ودان كوزىن تايدىرىپ، تابىتاعاشتى قايتادان مەيىرلەنە سيپادى. تابىتاعاشتان تاراعان ىزعار ساۋساقتارىن سورىپ، جۇرەگىنە قۇيىلعانداي بولدى. تابىتاعاش بۇلقىنىپ جاتىر.

— مۇندا كىم جاتقانىن بىلەسىز بە؟ — دەدى الگى ادام جاي داۋىسپەن، تابىتاعاشتى ول دا سيپادى. ءۇنى مۇراتقا ەرەكشە تانىس سەزىلدى، —مۇندا مەنىڭ دوسىم جاتىر.

— سولاي ما؟

— ءيا، ول ءسىزدىڭ دە دوسىڭىز.

— مەنىڭ بە؟

— ءيا، ءسىزدىڭ.

—سوندا قالاي...

— ايتپاعىڭىز، قاشان ءولدى دەيسىز عوي...

— ءيا...

— ول ولگەن جوق، ءتىرى، ولمەيدى دە، ءسىز بىلۋگە ءتيىسسىز.

— كىم ولمەۋگە ءتيىس؟

— دوسىڭىزدى ايتامىن، ول ولمەۋگە ءتيىس، سولاي ەمەس پە؟

— سولاي عوي، ءبىراق...

— ونى كورگىڭىز كەلە مە؟

مۇرات تابىتاعاشتىڭ بەتىنىڭ ەپپەن كەيىن ىسىرىلعانىن بايقادى. ول تابىتاعاشتىڭ ىشىنە ءۇڭىلدى. تابىتاعاشتا كوزى جۇمۋلى جاتقان ادام مۇرات ۇڭىلگەندە كەنەت كوزىن اشىپ، وعان جىميا قارادى. مۇرات تابىتتا جاتقان ادامدى بىردەن تاني قويدى. ول الگىندە مايمىل ويناتىپ جۇرگەن ەركەك ەدى.

— نە دەپ كۇبىرلەپ تۇرسىڭ؟ — دەدى بالقاش مۇراتتىڭ بەتىنە قاراپ.

— مىناۋ تۇتاس اعاشتان ويىلا سالىپتى.

— ونى الگىندە ايتتىڭ عوي.

— مەن ءوزىمدى مونشادا تۇرعانداي سەزىنىپ تۇرمىن.

— ويتكەنى، جاڭبىر جاۋىپ تۇر. دۇنيە دەگەن ۇلكەن مونشا، وعان ادامدار جالاڭاش كەلىپ، جالاڭاش كەتەدى، — دەدى بالقاش دوسىنىڭ قۇلاعىنا سىبىرلاپ.

— الاڭ سول باياعىسىنداي قۇجىناعان ادامعا تولىپ، ءۇنسىز مۇلگىپ تۇر. مۇرات تا مۇلگۋدە. ونىڭ قاسىندا تۇرعان بالقاش قانا اينالاسىنا جالتاقتاپ، قاراي بەرەدى.

---