العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام (تاربيە ساعاتى 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا)
العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام
(تاربيە ساعاتى 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا)
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام»
ماقساتى: العاشقى ۇستاز، ۇلى اعارتۋشى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ومىرىمەن، شىعارمالارىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ.
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ اڭگىمەلەرى ارقىلى وقۋشىلاردى يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ.
ۇلى تاريحي تۇلعانى ەستە ساقتاۋعا، قۇرمەت تۇتۋعا، ۇلگى الۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ى. التىنسارين پورترەتى، ونەگەلى سوزدەرى
ءجۇرىسى: ءى. ى. التىنسارين ومىرىنە، شىعارماشىلىعىنا توقتالۋ
ءىى. اڭگىمەلەرىنەن كورىنىس.
ءى. 1 - جۇرگىزۋشى: ءار حالىقتىڭ بولاشاققا بەت العان تاريحى دامۋ جولىندا جارىق جۇلدىزداي بولىپ باعىت - باعدار سىلتەگەن، ءسويتىپ سول ۇلتتىڭ، حالىقتىڭ تاريحىندا ەسىمدەرى ەرەكشە اتالاتىن زور تۇلعالار بولاتىنى ايقىن. حالقىمىزدىڭ تۇڭعىش عالىمى شوقان ۋاليحانوۆپەن، ۇلى كەمەڭگەر اقىن اباي قۇنانبايەۆپەن بىرگە اسا كورنەكتى قوعام قايراتكەرى ىبىراي التىنسارين.
2 - جۇرگىزۋشى: ى. التىنسارين - العاشقى حالىق ءمۇعالىمى، قازاق دالاسىندا العاش رەت حالىقتىق مەكتەپ ۇيىمداستىرۋشى پەداگوگى، بالالارعا ارناپ وتە قۇندى ولەڭدەر مەن اڭگىمەلەر جازعان جازۋشى.
1 - وقۋشى: ى. التىنسارين 1841 جىلدىڭ 20 قازانىندا قازىرگى قوستاناي وبلىسىنىڭ زاتوبول اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى التىنسارى ەرتە ءولىپ، جاستايىنان اتاسى بالقوجانىڭ تاربيەسىندە وسكەن. وسى اتاسىنىڭ ىقپالىمەن ىبىراي 1850 جىلى ورىنبوردا اشىلعان ورىس - قازاق مەكتەبىنە وقۋعا الىنادى. ساباقتى ەرەكشە ىنتامەن وقىعان ول 1857 جىلى «وتە جاقسى»دەگەن باعامەن بىتىرەدى.
1 - جۇرگىزۋشى: ى. ءالتىنساريننىڭ وقىپ، ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساپ، اقىل - كەڭەس بەرىپ وتىرعان اتاسى بالقوجا بي ەدى. وقۋدا جۇرگەن جاس ىبىرايعا اتاسى حات ارقىلى ولەڭ مەن كۇش - قۋات، ىنتا - جىگەر بەرىپ وتىرادى.
2 - جۇرگىزۋشى: بالقوجا ءبيدىڭ بالاسىنا جازعان حاتى.
2 - وقۋشى: سودان كەيىن ءوز ەلىندە 2 جىلداي، 1859 جىلى ورىنبورعا ءتىلماش بولىپ اۋىسادى. بۇل كەزدە بەلگىلى شىعىس زەرتتەۋشىسى عالىم - پروفەسسور ۆ. گريگوريەۆپەن جاقىن تانىسىپ، ونىڭ كىتاپحاناسىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك الادى. 1860 جىلى ورال سىرتىنداعى قازاقتار ءۇشىن ءتورت باستاۋىش مەكتەپ اشۋعا ۇيعارىلعان كەزدە، ىبىراي ءوزى سۇرانىپ، تورعاي مەكتەبىنە وقىتۋشى بولۋعا رۇقسات الادى. قازاقستان مەكتەپتەرىنىڭ جۇمىسى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ پەداگوگتىك قىزمەتپەن اينالىسۋىنان باستاپ ەرەكشە جانداندى.
3 - وقۋشى: 1876 جىلى ىبىراي پەتەربۋرگ، قازان قالالارىنا باردى. ورىس اعارتۋشىلارىنىڭ ەڭبەكتەرىن زەرتتەدى. سولارعا ەلىكتەپ قازاق تىلىندە وقۋ قۇرالدارىن جاساۋدى ويلايدى. ءسويتىپ 1876 جىلدان باستاپ «قازاق حرەستوماتياسىن» جازۋعا كىرىستى.
4 - وقۋشى: بۇل كىتاپ انا تىلىمىزدەگى تۇڭعىش وقۋلىق ەدى. حرەستوماتياعا تاربيەلىك ءمانى جوعارى كوپتەگەن شاعىن اڭگىمەلەرى، ولەڭدەرى مەن اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىن، اۋدارما شىعارمالارىن ەنگىزگەن بولاتىن.
5 - وقۋشى: ساۋاتتى بولسا ەكەن دەپ قازاق حالقىن،
بىلىمگە باستاپ بەرىپ، جولدى سالدى.
ءتالىمدى، تاربيەلى ەڭبەگىمەن،
ىبىرايدان وشپەستەي مۇرا قالدى.
6 - وقۋشى: سالەم جولداپ شاكىرتكە دۇعاي - دۇعاي،
ۇرانداپ ولەڭىمەن كەلدى بىلاي.
جاس ۇرپاققا جار سالىپ جانىمەن دە
«كەل، بالالار، وقىلىق»- دەدى ىبىراي.
كەل، بالالار، وقىلىق! (انىمەن ايتىلادى)
1 - جۇرگىزۋشى: جالعاسسىن بۇگىنگى كۇن ءداستۇر - سالتىڭ،
كۇندەي كۇلىپ ءومىرىڭ بولسىن جارقىن.
باس ءيىپ ۇلى ىبىراي رۋحىنا،
كوتەرەيىك بىرىگىپ اتاق - داڭقىن!
2 - جۇرگىزۋشى: جاس ۇرپاق ءبىلىم الدى ءار سالادا،
العىرلار ونەر دەسە جان سالا ما.
«ونەر - ءبىلىم بار، جۇرتتار» دەگەن ءسوزى،
ماڭگىلىك ءىز قالدىردى ءار ساناعا.
ونەر - ءبىلىم بار، جۇرتتار (ولەڭىن وقۋ)
1 - جۇرگىزۋشى: ى. التىنسارين ءوز ولەڭدەرىندە بالالاردى وقۋعا، ءبىلىم الۋعا شاقىرسا، ال اڭگىمەلەرىندە ەڭبەكتى سۇيۋگە، قادىرلەۋگە، ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، ادال دوستىققا، تازالىققا ۇيرەتەدى.
«انانىڭ ءسۇيۋى» (ولەڭىن وقۋ)
2 - جۇرگىزۋشى: ەندى سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا العاشقى ۇستاز، ۇلى اعارتۋشى
ى. ءالتىنساريننىڭ بىرنەشە اڭگىمەلەرىنە دايىندالعان كورىنىستەرىن ۇسىنىپ، بۇل اڭگىمەلەردىڭ تاربيەلىك ءمانىن تەرەڭ ماعىنادا
تۇسىنۋگە شاقىرامىز.
1 اڭگىمە: «مەيىرىمدى بالا»
1 اڭگىمەدەن كورىنىس
1 - جۇرگىزۋشى: «ا قۇدايىم بالا بەر، بالا بەرسەڭ سانا بەر، ساناسىز بالا بەرگەنشە، ارتىنان ءبارىن - ءبارىن الا بەر»- دەپ ىبىراي التىنسارين ءوزىنىڭ ماقال - ماتەلدەر جيناعىندا كەلتىرگەندەي، كىشكەنتاي قىز اقىلدىلىعى مەن تاپقىرلىعىنىڭ ارقاسىندا اكەسىن جازادان امان الىپ قالدى. بۇل اڭگىمەسىندە ىبىراي التىنسارين بالالاردى اتا - اناسىن سىيلاۋعا، قادىرلەۋگە، باتىلدىققا، اقىلدىلىققا ۇيرەتەدى.
ءبىز، بۇگىنگى شارادا ۇلى اعارتۋشى، تۇڭعىش قازاقتىڭ ەلىندە مەكتەپ اشقان، العاشقى ۇستاز ى. ءالتىنساريننىڭ ومىربايانىمەن تولىق تانىستىق. ىبىراي ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارىنا، اعارتۋشىنىڭ ەڭبەكتەرىنە توقتالىپ وتىرمىز. وزىندىك ءىزىن قالدىرعان، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ەش ەسىنەن كەتپەستەي ۇستازدىڭ جولىن ارناپ وتكەندىگىن كورىپ، ءبىلىپ، تانىسىپ وتتىك. مىنە، وسىنداي تاربيەلىك ءمانى بار شارامىز ارقىلى وقۋشىلاردى ءار ءىستى ويلانىپ اقىلمەن جاساۋعا، كىشىگە قامقور بولۋعا، اتا - اناسىن سىيلاپ قۇرمەت تۇتۋعا، ەڭبەكقور بولۋعا شاقىرامىن.
ءپان ءمۇعالىمى: كىدىرمايەۆا م. ك.
العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام (تاربيە ساعاتى 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا) جۇكتەۋ
(تاربيە ساعاتى 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا)
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: «العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام»
ماقساتى: العاشقى ۇستاز، ۇلى اعارتۋشى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ومىرىمەن، شىعارمالارىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ.
ىبىراي ءالتىنساريننىڭ اڭگىمەلەرى ارقىلى وقۋشىلاردى يماندىلىققا، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا تاربيەلەۋ.
ۇلى تاريحي تۇلعانى ەستە ساقتاۋعا، قۇرمەت تۇتۋعا، ۇلگى الۋعا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ى. التىنسارين پورترەتى، ونەگەلى سوزدەرى
ءجۇرىسى: ءى. ى. التىنسارين ومىرىنە، شىعارماشىلىعىنا توقتالۋ
ءىى. اڭگىمەلەرىنەن كورىنىس.
ءى. 1 - جۇرگىزۋشى: ءار حالىقتىڭ بولاشاققا بەت العان تاريحى دامۋ جولىندا جارىق جۇلدىزداي بولىپ باعىت - باعدار سىلتەگەن، ءسويتىپ سول ۇلتتىڭ، حالىقتىڭ تاريحىندا ەسىمدەرى ەرەكشە اتالاتىن زور تۇلعالار بولاتىنى ايقىن. حالقىمىزدىڭ تۇڭعىش عالىمى شوقان ۋاليحانوۆپەن، ۇلى كەمەڭگەر اقىن اباي قۇنانبايەۆپەن بىرگە اسا كورنەكتى قوعام قايراتكەرى ىبىراي التىنسارين.
2 - جۇرگىزۋشى: ى. التىنسارين - العاشقى حالىق ءمۇعالىمى، قازاق دالاسىندا العاش رەت حالىقتىق مەكتەپ ۇيىمداستىرۋشى پەداگوگى، بالالارعا ارناپ وتە قۇندى ولەڭدەر مەن اڭگىمەلەر جازعان جازۋشى.
1 - وقۋشى: ى. التىنسارين 1841 جىلدىڭ 20 قازانىندا قازىرگى قوستاناي وبلىسىنىڭ زاتوبول اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى التىنسارى ەرتە ءولىپ، جاستايىنان اتاسى بالقوجانىڭ تاربيەسىندە وسكەن. وسى اتاسىنىڭ ىقپالىمەن ىبىراي 1850 جىلى ورىنبوردا اشىلعان ورىس - قازاق مەكتەبىنە وقۋعا الىنادى. ساباقتى ەرەكشە ىنتامەن وقىعان ول 1857 جىلى «وتە جاقسى»دەگەن باعامەن بىتىرەدى.
1 - جۇرگىزۋشى: ى. ءالتىنساريننىڭ وقىپ، ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساپ، اقىل - كەڭەس بەرىپ وتىرعان اتاسى بالقوجا بي ەدى. وقۋدا جۇرگەن جاس ىبىرايعا اتاسى حات ارقىلى ولەڭ مەن كۇش - قۋات، ىنتا - جىگەر بەرىپ وتىرادى.
2 - جۇرگىزۋشى: بالقوجا ءبيدىڭ بالاسىنا جازعان حاتى.
2 - وقۋشى: سودان كەيىن ءوز ەلىندە 2 جىلداي، 1859 جىلى ورىنبورعا ءتىلماش بولىپ اۋىسادى. بۇل كەزدە بەلگىلى شىعىس زەرتتەۋشىسى عالىم - پروفەسسور ۆ. گريگوريەۆپەن جاقىن تانىسىپ، ونىڭ كىتاپحاناسىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك الادى. 1860 جىلى ورال سىرتىنداعى قازاقتار ءۇشىن ءتورت باستاۋىش مەكتەپ اشۋعا ۇيعارىلعان كەزدە، ىبىراي ءوزى سۇرانىپ، تورعاي مەكتەبىنە وقىتۋشى بولۋعا رۇقسات الادى. قازاقستان مەكتەپتەرىنىڭ جۇمىسى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ پەداگوگتىك قىزمەتپەن اينالىسۋىنان باستاپ ەرەكشە جانداندى.
3 - وقۋشى: 1876 جىلى ىبىراي پەتەربۋرگ، قازان قالالارىنا باردى. ورىس اعارتۋشىلارىنىڭ ەڭبەكتەرىن زەرتتەدى. سولارعا ەلىكتەپ قازاق تىلىندە وقۋ قۇرالدارىن جاساۋدى ويلايدى. ءسويتىپ 1876 جىلدان باستاپ «قازاق حرەستوماتياسىن» جازۋعا كىرىستى.
4 - وقۋشى: بۇل كىتاپ انا تىلىمىزدەگى تۇڭعىش وقۋلىق ەدى. حرەستوماتياعا تاربيەلىك ءمانى جوعارى كوپتەگەن شاعىن اڭگىمەلەرى، ولەڭدەرى مەن اۋىز ادەبيەتى ۇلگىلەرىن، اۋدارما شىعارمالارىن ەنگىزگەن بولاتىن.
5 - وقۋشى: ساۋاتتى بولسا ەكەن دەپ قازاق حالقىن،
بىلىمگە باستاپ بەرىپ، جولدى سالدى.
ءتالىمدى، تاربيەلى ەڭبەگىمەن،
ىبىرايدان وشپەستەي مۇرا قالدى.
6 - وقۋشى: سالەم جولداپ شاكىرتكە دۇعاي - دۇعاي،
ۇرانداپ ولەڭىمەن كەلدى بىلاي.
جاس ۇرپاققا جار سالىپ جانىمەن دە
«كەل، بالالار، وقىلىق»- دەدى ىبىراي.
كەل، بالالار، وقىلىق! (انىمەن ايتىلادى)
1 - جۇرگىزۋشى: جالعاسسىن بۇگىنگى كۇن ءداستۇر - سالتىڭ،
كۇندەي كۇلىپ ءومىرىڭ بولسىن جارقىن.
باس ءيىپ ۇلى ىبىراي رۋحىنا،
كوتەرەيىك بىرىگىپ اتاق - داڭقىن!
2 - جۇرگىزۋشى: جاس ۇرپاق ءبىلىم الدى ءار سالادا،
العىرلار ونەر دەسە جان سالا ما.
«ونەر - ءبىلىم بار، جۇرتتار» دەگەن ءسوزى،
ماڭگىلىك ءىز قالدىردى ءار ساناعا.
ونەر - ءبىلىم بار، جۇرتتار (ولەڭىن وقۋ)
1 - جۇرگىزۋشى: ى. التىنسارين ءوز ولەڭدەرىندە بالالاردى وقۋعا، ءبىلىم الۋعا شاقىرسا، ال اڭگىمەلەرىندە ەڭبەكتى سۇيۋگە، قادىرلەۋگە، ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، ادال دوستىققا، تازالىققا ۇيرەتەدى.
«انانىڭ ءسۇيۋى» (ولەڭىن وقۋ)
2 - جۇرگىزۋشى: ەندى سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا العاشقى ۇستاز، ۇلى اعارتۋشى
ى. ءالتىنساريننىڭ بىرنەشە اڭگىمەلەرىنە دايىندالعان كورىنىستەرىن ۇسىنىپ، بۇل اڭگىمەلەردىڭ تاربيەلىك ءمانىن تەرەڭ ماعىنادا
تۇسىنۋگە شاقىرامىز.
1 اڭگىمە: «مەيىرىمدى بالا»
1 اڭگىمەدەن كورىنىس
1 - جۇرگىزۋشى: «ا قۇدايىم بالا بەر، بالا بەرسەڭ سانا بەر، ساناسىز بالا بەرگەنشە، ارتىنان ءبارىن - ءبارىن الا بەر»- دەپ ىبىراي التىنسارين ءوزىنىڭ ماقال - ماتەلدەر جيناعىندا كەلتىرگەندەي، كىشكەنتاي قىز اقىلدىلىعى مەن تاپقىرلىعىنىڭ ارقاسىندا اكەسىن جازادان امان الىپ قالدى. بۇل اڭگىمەسىندە ىبىراي التىنسارين بالالاردى اتا - اناسىن سىيلاۋعا، قادىرلەۋگە، باتىلدىققا، اقىلدىلىققا ۇيرەتەدى.
ءبىز، بۇگىنگى شارادا ۇلى اعارتۋشى، تۇڭعىش قازاقتىڭ ەلىندە مەكتەپ اشقان، العاشقى ۇستاز ى. ءالتىنساريننىڭ ومىربايانىمەن تولىق تانىستىق. ىبىراي ءالتىنساريننىڭ شىعارمالارىنا، اعارتۋشىنىڭ ەڭبەكتەرىنە توقتالىپ وتىرمىز. وزىندىك ءىزىن قالدىرعان، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ەش ەسىنەن كەتپەستەي ۇستازدىڭ جولىن ارناپ وتكەندىگىن كورىپ، ءبىلىپ، تانىسىپ وتتىك. مىنە، وسىنداي تاربيەلىك ءمانى بار شارامىز ارقىلى وقۋشىلاردى ءار ءىستى ويلانىپ اقىلمەن جاساۋعا، كىشىگە قامقور بولۋعا، اتا - اناسىن سىيلاپ قۇرمەت تۇتۋعا، ەڭبەكقور بولۋعا شاقىرامىن.
ءپان ءمۇعالىمى: كىدىرمايەۆا م. ك.
العاشقى ۇستاز، العاشقى دانا بابام (تاربيە ساعاتى 2 - 4 سىنىپتار اراسىندا) جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
Cاباقتىڭ تاقىرىبى: تولەن ابدىكوۆتىڭ «قوناقتار» اڭگىمەسى
