InfoHub Logo

الەۋمەتتىك - پەداگوگيكا فاكۋلتەتى
دەفەكتولوگيا كافەدراسى
كۋرستىق جۇمىس

ءپان: ارنايى پسيحولوگيا
تاقىرىبى: كورۋ مۇمكىندىگى شەكتەلگەن بالالاردىڭ زەيىن ەرەكشەلىكتەرى
مازمۇنى
كىرىسپە
1 كورۋ بۇزىلىسى بار بالالاردىڭ زەيىن ەرەكشەلىكتەرىنە سيپاتتاما
1. 1 زەيىن تۋرالى جالپى تۇسىنىك
1. 2 كورۋى بۇزىلعان بالالاردىڭ زەيىنىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋى
2 كورۋ بۇزىلىسى بار بالالاردىڭ زەيىنىن زەرتتەۋ
2. 1 كورۋ بۇزىلىسى بار بالالاردىڭ زەيىنىن زەرتتەۋ ادىستەمەلەرىنە شولۋ
2. 2 كورۋ بۇزىلىسى بار بالالاردىڭ زەيىنىن دامىتۋ، الدىن الۋ ادىستەرى
قورىتىندى
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
قوسىمشا

1. كورۋ بۇزىلىسى بار بالالارعا زەيىن ەرەكشەلىكتەرىنە سيپاتتاما
1. 1 زەيىن تۋرالى جالپى تۇسىنىك
زەيىن – ارنايى ءبىر ۋاقىتتا، قانداي دا ءبىر وبەكتىگە بالانىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ شوعىرلانۋ پروسەسى. ەگەردە زەيىن سىرتقى ورتاداعى وبەكتىگە شوعىرلانسا، وندا ونى سىرتقى زەيىن دەپ اتايدى، ال ەگەردە سۋبەكتيۆتى الەمدەگى وبەكتىلەرگە بەينەلەپ، تالقىلاپ شوعىرلانسا، وندا ونى ىشكى زەيىن دەپ اتايدى.
زەيىندە وزىندىك مازمۇن بولماعانىمەن تانىم پروسەستەرىمەن تىعىز بايلانىستى (قابىلداۋ، ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ). ءبىراق ول پسيحيكالىق پروسەستەرگە ەمەس ونىڭ سەرپىندى قۇرىلىمىنا قاتىستى. جەكە تۇلعا زەيىن قويعان ۋاقىتتا ونىڭ سانا سەزىمى تاڭداۋلى تۇردە وبەكتىگە باعىتتالاعان جانە ماقساتتى تۇردە شوعىرلانادى. زەيىن - نەيروفيزيولوگيالىق مەحانيزىمدەردەن تارالعان كۇردەلى پسيحوفيزيولوگيالىق پروسەسس.
كوگنيتيۆتى پروسەستەردى زەرتتەۋدە نەگىزگى تەوريالىق ماسەلە رەتىندە زەيىننىڭ مەحانيزىمى مەن زاڭدىلىعىن زەرتتەۋ بولىپ تابىلادى.
تاجىريبە جۇزىندە زەرتتەۋلەردىڭ انىقتاۋى بويىنشا زەيىننىڭ دامۋى تانىم پروسەستەرىنىڭ، ەرىك جىگەردىڭ جانە ەموسيونالدى پسيحيكالىق ايماقتاردىڭ قالىپتاسۋىمەن تىعىز بايلانىستى. كىشى مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ زەيىنىنىڭ قالىپتاسۋ دەڭگەيى تانىمدىق ءىس - ارەكەتتىنىڭ دامۋىنا جانە ءبىلىم الۋدىڭ تيىمدىلىگىنىڭ دامۋىنا اسەرىن تيگىزەدى جانە بالالاردىڭ تەك قاراپايىم ءادىس ارقىلى وقىتۋدى عانا ەمەس سونىمەن قاتار جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى جاقسى قابىلداي الادى.
ەرتە ونتوگەنەز دامۋىندا تۋما نەمەسە جۇرە پايدا بولعان كورۋدىڭ ەستۋدىڭ تومەن دارەجەدە بولۋى زەيىننىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە الىپ كەلەدى.
قازىرگى تاڭداعى عىلىمدا زەيىننىڭ بۇزىلۋى مەن تۇزەتۋ ماسەلەلەرىنىڭ بىرنەشە اسپەكتىلەرى بار. ولار پسيحولگيا، پسيحوفيزيولوگيا، نەيروفارماكالوگيا، نەيروفيزيولگيا.
زەيىن جانە ونىڭ تۇرلەرى. زەيىننىڭ تۇرلەرى - زەيىن الدى، ىرىقسىز، ىرىقتى جانە زەيىندى ىرىقتى تۇردە شوعىرلاندىرۋ.
زەيىن الدى - تالداۋىش جۇيەسىندەگى سەنسورلى اقپاراتتى نەيرودەتەكتورلار ارقىلى وڭدەۋدە سانادان تىس اۆتوماتتى تۇردەگى پروسەسس. ول ىرىقسىز زەيىننىڭ الدىن الىپ كورۋ ارقىلى بەينەلەردىڭ قالىپتاسۋلارىنا نەگىز بولادى.
ىرىقسىز زەيىن - گەنەتيكالىق نەگىز، باسقاشا ايتقاندا جەكە تۇلعاعا سىرتقى وبەكتتەرمەن جاعدايلاردى ادەيى ۇعىندىرۋ سياقتى، سانالى تۇردەگى ماقساتقا نەمەسە سۋبەكتىنىڭ ىنتا - ىقىلاسانا قاتىسى جوق، ول فيزيولوگيالىق دەڭگەيدەگى باعىتتى رەفلەكس سياقتى بايقالادى. ىرىقسىز زەيىننىڭ كورىنۋىنە تومەندەگى جاعدايلار سەبەپ بولادى:
سىرتقى تىتىركەندىرگىشتەر (كوزدى اشتىرمايتىن جارىق، قانىق بوياۋلار، تۇستەر جانە ت. ب.) جانە سىرتقى اسەرلەردىڭ كەڭىستىكتەگى پارامەتىرلەرى.
- جەكە تۇلعا ءۇشىن وزەكتى قاجەتسىنۋلەردەن پايدا بولعان ماڭىزدى
بەلگىلەردىڭ بوياۋى.
- تۇلعانىڭ باعىتىنا قاراي تانىمدىق ءىس - ارەكەتى، قىزىعۋشىلىعى،
ەموسياسى.
ىرىقسىز زەيىن سىرتقى ورتانىڭ وزگەرۋىنە بايلانىستى جىلدام باعىت – باعدار الۋىنا جەكە تۇلعا ءومىرى ءۇشىن وتە قاجەتتى.
ىرىقتى زەيىن - ادامنىڭ ارەكەتتى سانالى تۇردە ماقساتقا باعىتتالعان بەلگىلى ەرىك كۇشىن جۇمساۋ ارقىلى ورىندالۋى، ىرىقتى زەيىن ارقىلى داميدى قويىلعان ماقساتقا سانالى تۇردە شوعىرلاندىرۋ، ىرىقتى زەيىن ارقىلى وتكەن مەن بولاشاققا بۇرىپ رەتتەۋگە بولاتىن پسيحيكالىق پروسەسس. ول ۇزاق ۋاقىت ەستە ساقتاعان بەينەلەردى قايتا جانداندىرۋعا قابىلەتتى.
ىرىقتى زەيىن - بالاعا ءار ءتۇرلى تانىمدىق ءىس - ارەكەتتە ءبىلىم بەرۋدە وتە ماڭىزدى رول اتقارادى. ىرىقسىز زەيىن - بالا الدىندا ارنايى ءبىر ماقسات قويعاندا ول ۆەربالدى ەمەس تۇردەگى بولسىن مەيلى سويلەۋ كومەگىن قاجەت ەتەتىن تاپسىرمالار قويعاندا بولسىن پايدا بولاتىن پروسەسس. تاپسىرما مىندەتتى تۇردە تۇسىنىكتى ءار بالاعا ۇنامدى بولۋى شارت. مىنە وسىنداي جاعدايدا تاڭداۋلى، تۇراقتى، قاندايدا ءبىر وبەكتتەرگە، جاعدايلارعا زەيىنى بەلسەندى، بالادان كەيبىر ەرىك جىگەردى قاجەت ەتەتىن ىرىقتى زەيىن قالىپتاسادى.
كەيىنگى ىرىقتى زەيىن - تاڭداۋلى بەلسەندىلىگى، تۇلعانىڭ قىزىعۋشىلىعىنا، ماڭىزدىلىعىنا، ءىس - ارەكەتتىڭ ماقساتتىلىعىنا بايلانىستى ىرىقتى تۇردە زەيىنىن شوعىرلاندىرۋ ارقىلى ءىس - ارەكەتىندە قولدانۋ.
كەيىنگى ىرىقتى زەيىن - ەرىك جىگەردى قاجەت ەتەتىن تەك جالىعۋ مەن شارشاۋمەن عانا شەكتەلەدى. مودالدى ەرەكشە ءتۇيسىنۋ، كورۋ، ەستۋ ارقىلى زەيىننىڭ ءتۇرى. كورۋ جۇيەسىندەگى پروسەستەردە زەيىننىڭ تاڭدامالىلىعى 60 مس دان كەيىن قوسىلادى ول ەستۋ مەن ساموتوسەنسورلى جۇيەدە 20 - 30 مس دان كەيىن. زەيىننىڭ جوعارعى ءتۇرى ىرىقتى جانە پوستپرويزۆولدى ءتۇرى ءىس - ارەكەتكە قالىپتاسادى. بالالاردى بەلسەندى ارەكەتكە ارالاستىرۋدا ىرىقسىز زەيىن مەن ونىڭ نەگىزىندە قۇرىلعان ىرىقتى جانە پوستپرويزۆولدى زەيىننىڭ دامۋىن جەتىلدىرەدى. زەيىننىڭ تۇرلىلىگى ونىڭ ءار ءتۇرلى قىزمەت اتقارۋىندا ولاردى ءار ءتۇرلى ونتوگەنەزدە قالىپتاسقان نەيروفيزيولوگيالىق مەحانيزىمدەردى جەتىلدىرەدى.[4]
زەيىننىڭ قاسيەتتەرى: تاڭدامالىلىعى، كولەمى، تارالۋى، شوعىرلانۋى، تۇراقتىلىعى، اۋىستىرىلۋى.
زەيىننىڭ تاڭدامالىلىعى - سىرتقى ورتاداعى جاعدايلارعا جانە ارنايى ءبىر وبەكتتەرگە سانا - سەزىمىن تۇراقتاندىرۋ، بۇل دەگەنىمىز سەنسورلى، ماتورلى ينتەللەكتۋالدى بەلسەندىلىك دەڭگەيىنىڭ جوعارلاۋىن بىلدىرەدى. زەيىننىڭ تاڭدامالىلىعىنىڭ اۋقىمى تار نەمەسە كەڭ بولۋى مۇمكىن.
زەيىننىڭ كولەمى - ءبىر ۋاقىتتا قابىلداپ وتىرعان وبەكتىلىردىڭ سانى (بەينەلەنگەن زات، گەومەتريالىق فيگۋرالار، گۇلدەر، ارىپتەر، سوزدەر، ت. ب.) وبەكتكە بايلانىستى جانە مالىمەتتەردىڭ ۇيىمداسقانىنا بايلانىستى؛ قابىلداۋ كولەمى مەن قىسقا مەرزىمدى ەستە ساقتاۋعا جاقىن. كىشى مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ زەيىنىنىڭ كولەمى شەكتەۋلى ولار ەسەيە كەلە وبەكتىلەردى توپتاستىرۋعا ۇيرەنگەندە زەيىننىڭ كولەمىدە ۇلعايا باستايدى.
زەيىننىڭ تارالۋى - ءبىر ۋاقىتتا جىلدام زەيىندى اۋىستىرۋدى تالاپ ەتپەيتىن بىرنەشە تاپسىرمالاردى ورىنداي الۋ قابىلەتى. مۇنداي زەيىننىڭ ساپاسى ارنايى جاتتىعۋلار ارقىلى داميدى.
زەيىننىڭ شوعىرلانۋى - ءبىر ۋاقىت سىرتقى اسەردەن تاۋەلسىز ءوز زەيىنىڭدى قانداي دا ءبىر وبەكتكە نەمەسە جاعدايعا شوعىرلاندىرۋ.
وبەكتكە نەمەسە جاعدايعا ءوز زەيىنىڭدى شوعىرلاندىرۋ دەڭگەيى جوعارى نەمەسە تومەن بولۋى مۇمكىن.
زەيىننىڭ تۇراقتىلىعى - ءبىر وبەكتىگە نەمەسە جاعدايعا زەيىندى ۇزبەي ۇزاق شوعىرلاندىرۋ. زەيىندى ءبىر جەرگە تۇراقتاتىپ جيناقتاي الۋ ارقاسىندا ادام ىستەپ وتىرعان ءىسىن تەرەڭىنەن ءتۇسىنىپ، ونىڭ ءار ءتۇرلى بايلانىستارىن انىقتايدى. زەيىندى تۇراقتاتا الۋ ءۇشىن سانالى ارەكەتكە وزىڭە كۇش جۇمساي الۋدىڭ باستى ءبىر بەلگىسى بولىپ تابىلادى. زەيىننىڭ تۇراقتىلىعى ارنايى ءبىر وبەكتكە قىزىعۋشىلىعىنا بايلانىستى:
- ءبىر وپەراسيادان ەكىنشىسىنە اۋىسۋىنا ۋاقىتتىڭ قاجەتتىلىگى؛
- ءبىر وپەراسيانىڭ ورىندالۋ جەمىسى ونىڭ ورىندالۋ ۋاقىتى نەمەسە كولەمى؛
- ارنايى ءبىر وپەراسيانىڭ ورىندالۋىنداعى دالدىك؛
- ارنايى ءبىر جاتتىعۋلار ارقىلى بالا بويىنداعى زەيىنىن جىلدام اۋىسۋ قابىلەتىن دامىتۋعا بولادى.
جوعارىدا ايتىلعان مىنەزدەمەلەردىڭ ءبارى ءبىر زەيىننىڭ قىزمەتى. زەيىنگە بەرىلگەن مىنەزدەمەلەردىڭ جوعارعى قالىپتاسقان دەڭگەيى وقىتۋ - تاربيەلىك پروسەسستە وتە ماڭىزدى ورىن الادى. اسىرەسە بالا بويىندا كورۋ ارقىلى زەيىن، تاڭدامالىلىق زەيىنى، شوعىرلاندىرۋ، تارالۋى مەن كولەمى قاجەتتى دەڭگەيدە دامىسا بالانىڭ كومپيۋتەرگە وقىتۋ وتە جەمىستى بولار ەدى. كورۋى بۇزىلعان بالالار ءۇشىن كەڭىستىكتى باعدارلاي الۋىن دامىتۋ ءۇشىن اۋىسۋى مەن تارالۋىنا ارنالعان زەيىن ءتۇرى وتە ماڭىزدى.[5]
كوگنيتيۆتى پروسەستەر جۇيەسىندەگى زەيىن.
زەيىن قابىلداپ وتىرعان وبەكتتەرگە، قوزعالىستارعا، ويعا شوعىرلانۋى مۇمكىن. وسىعان قاراپ وتىرىپ ءار ءتۇرلى زەيىننىڭ تۇرلەرى - سەنسورلى پەرسەپتيۆتى، ماتورلى، اقىل - وي بولىپ بولىنەدى.
زەيىن جانە قابىلداۋ.
زەيىننىڭ پسيحيكالىق قىزمەتىنىڭ باعىتى مەن شوعىرلانۋى سىرتقى ورتانى قابىلداۋ تيىمدىلىگىنە بايلانىستى. كورۋ ارقىلى زەيىن قابىلداۋ اپەرسەپسياسىمەن بايلانىستى. كىشى مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردا زەيىننىڭ مازمۇنىن دامىتۋ وتە ماڭىزدى. كىشى مەكتەپ جاسىنداعى بالانىڭ باعدارلى زەرتتەۋ ارەكەتىنىڭ ورىندالۋى ءۇشىن جانە وسى كەزەڭدەگى قابىلداۋداعى پەرسەپتيۆتى قىزمەتتىڭ دامۋى ءۇشىن ۇلكەن رول اتقارادى. كورۋ ارقىلى زەيىننىڭ قالىپتاسۋى بالانىڭ قابىلداۋدىڭ بەلسەندى تۇرلەرى مەن قورشاعان ورتاداعى وزىنە ماڭىزدى قاسيەتتەردى تاڭدامالىلىق قابىلەتىن دامىتادى. زەيىننىڭ قالىپتاسۋ دەڭگەيىنە، كورۋ ارقىلى قابىلداۋدىڭ دالدىگىمەن تولىقتىعى تىعىز بايلانىستى. زەيىن السىرەگەن جاعدايدا سەنسورلى پەرسەپتيۆتى پروسەسستىڭ بۇزىلۋى بايقالادى بۇدان ءبىز كورۋ بەينەلەرىنىڭ قالىپتاسۋىندا ءبىرشاما وزگەرىستەر بايقالادى.
زەيىن جانە ەستە ساقتاۋ.
زەرتتەۋ تاجىريبەلەرىندە زەيىندى شوعىرلاندىرعان جاعدايدا ەستە ساقتاۋ قابىلەتتىڭ جوعارلاعانى بايقالادى. زەيىننىڭ جاعدايى ناتيجەلى ەستە ساقتاۋعا وتە ماڭىزدى اسەرى بار. زەيىن ارقىلى ەستە ساقتاۋدىڭ ناتيجەلىلىگىن زەرتتەدى. زەرتتەلۋشىگە سوزدەر مەن ءار ءتۇرلى تۇستەرمەن سالىنعان سۋرەتتەر ۇسىندى. ەرەجە بويىنشا بارلىعىن ەستە ساقتاۋ قاجەت بولدى. ەستە ساقتاۋعا ارنالعان ەرەجە بويىنشا زەرتتەلۋشى تەك زەيىن قويعان سۋرەتتەردى ەسىنە تۇسىرە الادى. ەستە ساقتاۋ ءۇشىن سۋرەتتەردىڭ ءتۇسى، ءتۇرى نەمەسە ءسوز ەشقانداي اسەر بەرگەن جوق.
زەيىن جانە ويلاۋ.
ىشكى تالداۋ ءۇشىن ويلاۋ قىزمەتى ۇزاق مەرزىمدى ەستە ساقتاۋمەن بايلانىستى. ويلاۋ مەنتالدى زەيىن پروسەسىمەن تىعىز بايلانىستى، اقىل - وي ارەكەتىنىڭ باعدارلاماسىن ورىنداۋىن ىشكى باقىلاۋ قىزمەتى ارقىلى قاداعالاپ وتىرادى.
زەيىننىڭ پسيحولوگيالىق تەورياسى.
كوگنيتيۆتى پسيحولوگيادا زەيىننىڭ ءار ءتۇرلى تەورياسى بار. زەيىننىڭ قۇرىلىمدىق فۋنكسيالار تەورياسىنا نازار اۋداراتىن بولساق، زەيىن اقپاراتتى وڭدەيتىن تازارتقىش تارىزدەس ول سەنسورلى جۇيەگە اقپاراتتار اعىمى شەكتەۋ ارقىلى قورعايدى. تەورياعا سايكەس سەمانتيكالىق اقپاراتتاردى وڭدەۋ ىرىقتى زەيىن ارقىلى جۇرەدى.
كەش وڭدەۋ تەورياسىندا ماڭىزدى سەمانتيكالىق اقپاراتتى وڭدەۋ اۆتوماتتى تۇردە ورىندالادى. موتيۆاسيانىڭ تومەن بولۋىنان زەيىننىڭ از كولەمىمەن عانا جۇمىس ىستەلىنەدى. ءار ءتۇرلى قىزمەت سالاسى ءار ءتۇرلى زەيىن كولەمىن قاجەتسىنەدى.
قازىرگى كەزەڭدەگى تەوريادا سەنسورلى نىشانداردى ينتەگراسيالاۋدا جانە بەلگىلۋدە زەيىننىڭ تاڭدامالىلىعى جايلى تەوريا ەڭ جاعىمدى. بۇل تەوريا نەيروفيزيولوگيالىق مودەلگە سۇيەنەدى. وسى نىشاندارعا سۇيەنە وتىرىپ بەينەلى كورۋ قۇرىلىمى قالىپتاسادى.
ن. ن. لانگە، تابيعي زەيىندى ءتۇسىنۋ ارقىلى ەڭ تانىمال دەگەن ويلاردى تالداي كەلە زەيىن تۇجىرىمداماسىمەن تەورياسىن قوسىپ بىرنەشە توپتارعا ءبولدى:
1 زەيىن قوزعالۋشى بەيىمدەلۋدىڭ ناتيجەسى رەتىندە. مۇندا ادامدار ىرىقتى تۇردە ءوز زەيىنىن ءبىر زاتتان ەكىنشىسىنە اۋىستىرا السا وندا زەيىن بۇلشىقەتتەردىڭ قوزعالىسىنسىز ىسكە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس.
2 زەيىن سانا سەزىمنىڭ كولەمىنىڭ شەكتەۋلى بولۋىنىڭ ناتيجەسى رەتىندە. سانا سەزىمنىڭ كولەمى دەگەن ماعىنانى تارقاتپاس بۇرىن ي. گەربەرت جانە ۋ. گاميلتاننىڭ ويىنشا قارقىندىسى از بولجامدى ىعىستىرىپ تاستاي الادى.
3 زەيىن ەموسيا ناتيجەسى رەتىندە. بۇل تەوريا انگلياداعى پسيحولوگتار اسسوسياسيا مۇشەلەرى اراسىندا كوپتەگەن جاقتاستارىن تاپتى. مۇندا جاعدايدىڭ ەموسيونالدىلىگى زەيىنگە اسەر ەتەدى دەگەننانىمعا نەگىزدەلگەن بولاتىن. مىسالى دج. ميليانىڭ مىنا ويى كوپشىلىككە ءمالىم ول «جاعىمدى اسەردىڭ بولۋى ول وعان دەگەن اسا زەيىن قويۋ يدەياسىمەن تۋرا» دەگەن.
4 زەيىن اپەرسەپسيانىڭ ناتيجەسى. ءينديۆيدتىڭ ومىرلىك تاجىريبەسىنىڭ ناتيجەسى.
5 زەيىن جاننىڭ ەرەكشە بەلسەندى قابىلەتى تارىزدەس.
6 زەيىن جۇيكە تىتىركەنۋلەرىنىڭ قوزعىشى رەتىندە وسى بولجامعا سۇيەنسەك زەيىن ورتالىق جۇيكە جۇيەسىن قوزدىرۋلاردىڭ ۇلعايۋىمەن بايلانىستى.
7 جۇيكەنىڭ ءالسىرسۋ تەورياسى. زەيىننىڭ نەگىزگى فاكتىلەرىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى فيزيولوگيانىڭ جۇيكە پروسەسى كەلەسى فيزيولوگيالىق پروسەستى توقتاتىپ تۇرادى نەمەسە باسىپ تاستايدى، وسى ارقىلى سانا سەزىمنىڭ شوعىرلاندىرۋى پايدا بولادى.
زەيىن تەورياسىنىڭ ىشىندەگى كەڭىنەن تاڭىمال ت. ريبو تەورياسى وندا ەموسيا مەن ونى تۋدىراتىن فاكتىلەرمەن تىعىز بايلانىستى. اسىرەسە ەموسيا مەن ىرىقتى زەيىنمەن بايلانىستى ەكەنىن ايتتى. ريبونىڭ ويىنشا زەيىننىڭ شوعىرلانۋى ەموسيالىق جاعدايلارمەن تىعىز بايلانىستى دەگەن.
ريبونىڭ ويىنشا زەيىن اعزانىڭ فيزيولوگيالىق جانە فيزيكالىق جاعدايىنىڭ وزگەرۋىمەن بايلانىسىپ وتىرادى. بۇل فيزيولوگيا تىلىمەن ايتقاندا زەيىن وزىندىك جاعدايلارى دەمالۋ، قوزعالۋ جانە ىرىقتى نەمەسە ىرىقسىز رەاكسيالارعا قاتىستى.
ت. ريبونىڭ تەورياسىنان باسقا وزگەدە اتاعى جاعىنان كەلە تۇسپەيتىن تەوريالارى بار. مىسالى د. ن. ۋزنادزەنىڭ ويىنشا زەيىن ماقسات قويعىشتىقپەن تىعىز بايلانىستى دەپ ەسەپتەگەن ونىڭ ويىنشا ىشكى ورناتۋلار زەيىننىڭ جاعدايى دەپ ويلاعان.
زەيىن جايلى وتە قىزىقتى تۇجىرىمدامانى پ. يا. گالپەرين دە ۇسىنعان. ونىڭ تۇجىرىمداماسى تومەندەگىدەي:
- زەيىن باعدارلى - زەرتتەۋ ارەكەتىنىڭ جانە پسيحولوگيالىق ارەكەتتەن قۇرالعان ساتتەردىڭ ءبىرى.
كورۋ مۇمكىندىگى شەكتەلگەن بالالاردىڭ زەيىن ەرەكشەلىكتەرى جۇكتەۋ