الىنعان كەك
(ءبىر اكتىلى پەسا)
قاتىناسۋشىلار
ناتاليا — 35-40 جاستا، كومانديردىڭ ايەلى.
ك ءۇ ل ج ا ن — 14-15 جاستا، قىزى.
ن ۇ ر ل ا ن — 35-40 جاستا، كوماندير.
ب ا س ت ى ق — 35-40 جاستا (نەمىس شتابىنىڭ باستىعى) جانە باسقالار.
بIرIنشI اكت
اپاق-ساپاق ۋاقىت. اۋدان ورتالىعى بولعان كولحوز دەريەۆنياسى. مىلتىق داۋسى ەستىلىپ تۇرادى. ناتاليا ءوز ۇيىندە اۋىرىپ جاتىر. كۇلجان قاسىندا وتىر.
ك ءۇ ل ج ا ن. ماما، پاپام نەگە قايتقان؟
ناتاليا. قايتقان جوق، جاۋدىڭ ىشىنە ەنگەلى ءجۇر. پاپاڭ ەندى پارتيزانداردىڭ كومانديرى، قاراعىم، ءبىلىپ قوي! ولاي - پۇلاي كۇن تۋسا ماماڭ دا كەتە الماس...
ك ءۇ ل ج ا ن. ال، مەن شە؟
ناتاليا. سەن ەلمەن بىرگە كەتەسىڭ دە. قايدا جۇرسەڭ دە ارىڭدى، نامىسىڭدى جانىڭنان جوعارى ۇستا، قۇلىنىم، باسقا نە ايتايىن؟!.. مەن ءسىرا بۇل الاساپىراندا...
ك ءۇ ل ج ا ن. ماما، ەسىڭ دۇرىس پا؟ ايتپاشى!
ناتاليا. سولاي ما؟ ال، ەندەشە قويدىم؟ دالاعا تاعى دا ءبىر شىعىپ كەلشى!
ك ءۇ ل ج ا ن. اۋەلى شام جاعايىن. (تەرەزەنى بىتەپ، شام جاققان سوڭ شىعىپ كەتەدى.)
ناتاليا. جاۋمەن جاعالاسىپ ءجۇرىپ ولگەننىڭ دە ارمانى بار ما ەكەن؟ اياعىم cay بولسا، قىزىل ەرلەردىڭ ءومىرىن قورعاپ، قان مايداندا جۇرمەس پە ەدىم، مەن دە! (ساسقالاقتاپ كۇلجان كەلەدى.)
ك ءۇ ل ج ا ن. ماما، جاۋ جاقىنداپتى. ەلدىڭ ءبارى كەتىپ جاتىر، العانىن الىپ، الماعانىن ورتەپ كەتiپ جاتىر. ءبىز قايتتىك؟..
ناتاليا. سەن دە جونەل، قاراعىم! بار، تۇرما!
كۇلجان. (جىلاپ.) ماما - اۋ، سەنى تاستاپ قالاي كەتەم؟
ناتاليا. ءتاڭىرىم باققان توقتىنى قاسقىر جەمەيدى! سەندەر، ۇرپاقتارىم امان بول! مەن قۇربان!
ك ءۇ ل ج ا ن. ويتكەن باس اماندىقتى قايتەيىن!
ناتاليا. ال، سوندا قولىڭنان نە كەلەدى؟ بوسقا قور بولاسىڭ عوي! بوگەلمەشى، قۇلىنىم! ەل-جۇرتقا سالەم ايت! قۇلىنتايداي شۇرقىراسىپ، تابىساتىن كۇن ءالى-اق كەلەر!..
ك ءۇ ل ج ا ن. (لاجسىز قوشتاسادى. ەسىككە بارادى دا قايتا كەلىپ وتىرا كەتەدى.) نە كورسەم دە بىرگە كورەم، ماما. قۇتىرعان يتتەردىڭ ورتاسىنا جالعىز تاستاپ كەتە المايمىن سەنى! (سولقىلداپ جىلايدى.)
ناتاليا. بۇندايدا كوز جاسى قۇتقارمايدى، بىلەك كۇشى، اقىل ءىسى عانا قۇتقارادى.
ك ءۇ ل ج ا ن. اقىل سەنەن، قايرات مەنەن بولسىن، باستا وندا!
ناتاليا. ەندەشە؟!.. (نۇرلان كىرەدى.)
نۇرلان. ناتاليا، سەن قالماي-اق قوي! كەتەلىك، جاۋ كەلىپ قالدى!
ناتاليا. جولدارىڭ وڭعارىلسىن! مەن جۇرە الاتىن ەمەسپىن.
ن ۇ ر ل ا ن. قوي ونى!.. بول، بولىڭدار تەز! جاۋ قىزىعىن كورمەسىن، مەن ءورت سالايىن... (شىعا جونەلەدى.)
ناتاليا. توقتاشى، نۇرلان! (توقتايدى.) جۇرتتىڭ ءبارى قالعان دۇنيەسىن ءبۇلدىرىپ كەتىپ جاتىر ما؟
ن ۇ ر ل ا ن. ە، ەندى، قىزىعىن جاۋ كورمەك پە؟
ناتاليا. وندا ءبىر سەن ورتەمەي-اق قوي!
ن ۇ ر ل ا ن. بەيشاراي، اۋرۋ جەڭگەن ەكەن!
ناتاليا. توقتا دەيمىن، نۇرلان، ورتەمە. مەن قالىپ بارامىن عوي!
ن ۇ ر ل ا ن. سەنى قايتسەم دە اكەتەم!
ناتاليا. جاۋ قيناسىن، سەن قيناما مەنى. كۇلجان ەكەۋىڭ كەت!
ك ءۇ ل ج ا ن. سەنىڭ قاسىڭدا قالام!
ن ۇ ر ل ا ن. قالعانمەن مىنا قالپىڭدا قولىڭنان نە كەلەدى، سورلى-اۋ!
ناتاليا.. ناتاليانىڭ ءحالى جوق بولعانمەن ەسى بار! سول، العاشقى اقىل دۇرىس ءالى!.. كۇلجان قالسا، قولقانات بولماي ما؟
ن ۇ ر ل ا ن. ءا-ا! ۇقتىم ەندى! ول اقىل ورنىنان شىعا قالسا وسى ماڭنان تابىلامىز. بايقا ءبىراق، سەزدىرىپ الما، جاۋ زالىم!.. كەلشى. (قوشتاسادى. كۇلجاندى ماڭدايىنان ءسۇيىپ.) قاراشىعىم، اناۋ الگى وقشاۋ بىتكەن اق قايىڭدى بىلەسىڭ عوي؟..
ك ءۇ ل ج ا ن. بىلەم، بىلەم!
ن ۇ ر ل ا ن. سونىڭ تۇبىنەن تابىسىپ تۇرالىق. كەزدەسە الماساق قاي بۇرىن كەلگەنىمىز حات جازىپ، قايىڭنىڭ قابىعىنا تىعىپ كەتەيىك. ۇقتىڭ با؟
ك ءۇ ل ج ا ن. ۇقتىم، پاپا!
ن ۇ ر ل ا ن. ماماڭا سەرىك بول! (شىعىپ كەتەدى. از تىم-تىرىس.)
ناتاليا. وتىرما، قاراعىم، ەركەكشە كيىن، جاۋدىڭ كوزىن الدايىق. انا جاقتا پاپاڭنىڭ كيىمدەرى بار شىعار. اۋەلى مەنىڭ دارى-دارمەكتەرىمدى اپەرىپ كەتشى. (اپەرەدى.) ءبىر شولمەك تۇرعان، ونى دا اكەلشى.
كۇلجان (شولمەكتى اكەلىپ، تاڭدانىپ). اراق قوي، ىشەمىسىڭ؟
ناتاليا. جوق! اۋزىن اششى! (اشادى.) بارا بەر ەندى! (كۇلجان شىعىپ كەتەدى. ناتاليا ءبىر پاروشوكتى الىپ، شولمەككە سالعالى وتىرىپ.) ادام بالاسى ءومىرىن ساقتاۋ ءۇشىن مەديسينا عىلىمىن جاسادى. ول عىلىم دا، مەديسينا قىزمەتكەرى دە، وسى ادامشىلىق ۇلى ءىستى ءادىل اتقارۋعا مىندەتتى. ال مەن نە ىستەگەلى وتىرمىن؟.. (پاۋزا.) ءبىراق، سانالى وي!.. نازالى ەل، قايناعان كەك!.. بۇكىل الەم، بارىنىكى ءبىر ءسوز — قۇرتۋ كەرەك دەيدى. (قاتۋلانىپ.) يا، قۇرتۋ كەرەك! (پوروشوكتى شولمەككە سالىپ جىبەرەدى. ەركەكشە كيىنىپ كۇلجان كىرەدى.)
ك ءۇ ل ج ا ن. شاشىمدى قايتەم؟
ناتاليا. ءتۇي - داعى، قۇلاقشىندى سامايىڭا تۇسىرە كي. (شولمەكتى نۇسقاپ.) مىنانى الىپ قويشى! ماڭىنا بارا كورمە؟
كۇلجان. نەگە، ماما؟
ناتاليا. ۋ سالدىم؟!
كۇلجان. ۋ؟!
ناتاليا. شوشىما. اقساق قويداي جۇرتتا مەن نەگە قالىپ وتىرمىن. دەرت ەمەس، جاي جاتقان ەلگە جاۋىزداردىڭ جاۋدىرعان وعى عوي، مىنا اياقتى سىندىرعان. ەندى ارىڭ مەن جانىڭدى قوسا العالى كەلەدى. قاراپ ولەمىز بە؟ قاتىن-بالانى وزدەرى شاقىردى سوعىسقا.
ك ءۇ ل ج ا ن (ۇندەمەي تۇرادى دا، نۇرلاننىڭ قۇلاقشىنىن كيەدى). سەزەتىن ەمەس پە؟
ناتاليا. نەدە بولسا ءبىر تاۋەكەل، شىراعىم. سويلەمەۋگە شىدامايمىسىڭ؟
ك ءۇ ل ج ا ن. شىدارمىن!
ناتاليا. قيناسا شىداي الماسسىڭ، شىراعىم؟
كۇ ل ج ا ن. باسىمدى كەسسە دە شىداپ باعام!
ناتاليا. ەندەشە مىلقاۋ بول. بەرى كەلشى، بەتىڭدى دە... (بەتىنە توپىراق جاعىپ جاتىپ.) ەلەۋسىزدەۋ بولار. بار، باسپالاپ بايقا، نە بوپ جاتىر دۇنيە.
ك ءۇ ل ج ا ن. ارىرەك بارىپ قايتسام قايتەدى؟
ناتاليا. قورانىڭ ىشىنەن-اق باسپالاپ قارا. (كۇلجان شىعىپ كەتەدى.) اققا زاۋال جۇرمەيدى دەيتىنى قايدا. بۇل نە عالامات؟.. ەسىل، جايناعان ۋكراينانى شىنىمەن-اق زالىمدار تاپتاماق پا؟.. ءويتىپ قورلىقپەن ءومىر سۇرگەنشە، ەرلىكپەن ولگەن ارتىق تا!.. (كۇلجان كىرەدى.)
ك ءۇ ل ج ا ن (دىرىلدەپ). كىردى قالاعا... وسىلاي قاراي اڭداپ كەلەدى...
ناتاليا. قورىقپا، مەنەن تۋساڭ. تەزىرەك داستارحان جاي ستولعا!.. تاماق قوي ۇستىنە!.. (كۇلجان جالما-جان ءبارىن ىستەيدى.) كەل، مەنى كيىندىر، بالداعىمدى بەر قولىما؟ (كيىنىپ بولعان كەزدە تەرەزەدەن داۋىستار ەستىلەدى. ناتاليا سىعالاپ:) كەلدى عوي، مالعۇندار! باستىقتارى ەكەن. (ەكى جولداسىمەن شتاب باستىعى ەنەدى ۇيگە.) جوعارى شىعىڭىزدار.
باستىق. (ۇيگە تاڭدانا قاراپ). ورىس جەرىنە كەلگەلى جىلى ءجۇز كورگەنىم وسى.
ناتاليا. قۇرمەتتى مىرزالار، ورىس ءارى قاتال، ءارى مەيىربان جۇرت.
ب ا س ت ى ق. مىنا ستول كىمگە دايىندالعان؟
ناتاليا. سىزگە، تاقسىر.
ب ا س ت ى ق. كۇيەۋىڭ قايدا؟ بالاڭ بار ما؟
ناتاليا. نەسىن جاسىرايىن، كۇيەۋىم ەلمەن بىرگە كەتتى، بالام جوق. ءوزىم كۇيەۋىممەن ايىرىلىسىپ، ادەيى سىزدەردى كۇتىپ قالدىم.
ب ا س ت ى ق. اي، بىلمەيمىن - اۋ؟..
ناتاليا. «اۋزى كۇيگەن ءۇرىپ ىشەدى» دەگەن دە، ايتپەسە كۇماندانۋدىڭ، ءتىپتى ورنى جوق قوي، تاقسىر. دۇنيەمنىڭ شىپشىرعاسىن شىعارماي، داستارحانىمدى جايىپ، قولىمدى قۋسىرىپ قارسى الىپ وتىرعاندا، مۇنىڭىز قالاي؟ بىزدەن باسقانىڭ ءبارى العانىن الىپ، الماعانىن قۇرتىپ كەتتى...
ب ا س ت ى ق. يا، جاۋ بەزبۇيرەك.
ناتاليا. و، و مىرزا، ورىستار ما، ورىستار ەگەسپەسىن. ەگەسسە ءبىر قولىمەن سۋسىن بەرىپ تۇرىپ، ەكىنشى قولىمەن پىشاق الۋعا بار ولار.
ب ا س ت ى ق. (جولداستارىنا). وسىندا ورنالاسساق دەيمىن، شەتكەرى ءۇي ەكەن.
ناتاليا. قارسىلىعىمىز جوق.
ب ا س ت ى ق. بار، جايلاستىرىڭدار. شتاب وسىندا بولادى. پارتيزاندار ەستەن شىقپاسىن، پۋلەمەتتى قۇرىپ قويۋ كەرەك. (جولداستارى كەتەدى. ناتالياعا.) سۋ بار ما؟
ناتاليا. ءقازىر شاي دايىن بولادى. (شىعىپ كەتەدى. از تىم-تىرىس).
ب ا س ت ى ق. ەي، سۋ مۇرىن، سەن نەگە سىلەيىپ تۇرسىڭ؟
ك ءۇ ل ج ا ن (ۇندەمەيدى).
ب ا س ت ى ق. (قاسىنا تامان كەلىپ). سىر بار-اۋ سەندە ءبىر، ءا!..
كۇلجان (ەستىمەگەن بولىپ ەسىككە قاراي جۇرەدى).
ب ا س ت ى ق. توقتا! (توقتاماعان كۇلجاندى ۇستاي الىپ جاققا تارتىپ جىبەرەدى.) نەگە جاۋاپ بەرمەيسىڭ.... ءتىلىڭ بار ما؟.. (ىمداپ.) اش اۋزىڭدى. (اۋزىن اشقان كەزدە ورامالمەن ءتىلىن ۇستاي الىپ بۇرايدى.) سويلە... سويلە... (كۇلجان سويلەمەيدى.) ءداۋ دە بولسا كومسومولەس شىعارسىڭ. شىنداپ قولعا الۋ كەرەك بولدى سەنى. (سۋمكاسىنان تەمىر قىشقاش الىپ، كۇلجاندى الدەنەشە رەت شىمشيدى، بۇرايدى. كۇلجان قانشا قيناسا دا قۇر قىن جىلادى، داۋسىن شىعارمايدى.) تۋ، بەزبۇيرەك! (قويىپ جىبەرگەندە كۇلجان ەتپەتىنەن تۇسەدى، قۇلاقشىنى باسىنان ۇشىپ كەتەدى.) م-م-م! وسىلاي ەدى دە... سويلەمەسەڭ، سويلەمە، ال ەندى، ىمىراعا كەلۋگە قالايسىڭ، جاس سۇلۋ. (كۇلجان ۇندەمەيدى.) سول ءۇشىن مەن ورنىڭنان كوتەرىپ تۇرعىزۋعا دا بارمىن. (ورنىنان تۇرعىزىپ، قۇشاقتاي العان كەزدە، كۇلجان جۇلقىنىپ بوسانادى.) تاعى! ايۋ - ان! ءبىرجولا جوق قىلايىن!.. (مىلتىعىن الىپ كوزدەپ تۇرعاندا دا كۇلجان تىرپ ەتپەيدى. مىلتىقتى باستىق ونىڭ باسىنان اسىرا اتادى. مىلتىق داۋسىمەن ناتاليا جەتىپ كەلەدى.)
ناتاليا. مىرزا، ساۋعا. بۇل نە؟
ب ا س ت ى ق. شپيونىڭ كىم، مىنا؟
ناتاليا. شپيون! شپيون بولعاندا وسىنىڭ قولىنان نە كەلەدى دەيسىڭ. جەتىم بالا ەدى قورقىپ قالعان عوي. قورىقپا، شىراعىم.
باستىق. جوق، قورقاققا ۇقسامايدى. بىلاي تۇر!
ناتاليا. قايتەسىز باقىرتىپ. قۇرمەتتى قوناعىم، ىڭ-شىڭسىز ءبارىن ءوزىم رەتتەيمىن. بار، ساماۋىردى اكەل، مىرزا شولدەپ تۇر. (كۇلجان كەتەدى.) ەشبىر الاڭداماڭىز، ءسىز ءۇشىن مەن ءبارىن الدىن-الا قامداعانمىن.
ب ا س ت ى ق. ءاربىر ورىس ايەلى وسىنداي بولسا؟
ناتاليا. نەمدى كوردىڭىز ءالى؟ ۇلكەن سىيىم الدا جاتىر، تاقسىر.
ب ا س ت ى ق. الدا جاتىر. حە-حە-حە! ونشا كارى ەمەس ەكەنسىز... بالداقپەن جۇرەسىز، ءا!
ناتاليا. باسقىشتان قۇلاپ، ازىراق سىلتىپ جۇرگەنىم. (ساماۋىر كوتەرىپ كۇلجان كىرەدى.) جاقسىلاپ تۇرىپ قۇيىپ بەر، ەندى. سىي قوناقتارعا ارنالعان شاراپ بار ەدى، اكەلشى. (كۇلجان اكەلەدى.)
ب ا س ت ى ق. اتىڭ كىم؟ كانە، جاراسالىق بويجەتكەن؟
ك ءۇ ل ج ا ن. اتىم كۇلجان!
باستىق. Aha، ءتىپتى جاقسى سويلەيسىڭ عوي ءوزىڭ.
ك ءۇ ل ج ا ن. جاقسى، جاماندى سەن دە ايىرا بىلەسىڭ بە؟
ب ا س ت ى ق. (ناتالياعا). جەتىمىڭ تىم شادىر ەكەن.
ناتاليا. قازاقتىڭ باسى ءبىر شالقايسا، جۋىردا ەڭكەيمەيدى، مىرزا. قايدا بارار دەيسىز ءبىراق...
ب ا س ت ى ق. كازاچكا ما؟
ناتاليا. جوق، قازاق قىزى. بۇرىن قىرعىز دەپ اتالاتىن ولار.
ب ا س ت ى ق. كيرگيز! قايدان ءجۇر مۇندا؟!
ناتاليا. قايدان ءجۇر دەۋگە بولا ما؟ سسرو دا الپىس شامالى ۇلت بار، بىرىمەن-بىرى ميداي ارالاسىپ جاتادى. مىنە، مەنىڭ ءوز كۇيەۋىم دە قازاق ەدى، نە ايتاسىز بۇعان.
ب ا س ت ى ق. ەھە، بولشيەۆيكتەر ادامنىڭ قانىنا دەيىن ارالاستىرىپ ۇلگىرگەن. ءبىز سول قاندى سۇرىپتايمىز.
ناتاليا. يا، الىستا جاتساق تا، ونى ەستىپ جاتىرمىز. (باستىقتىڭ ەكى جولداسى كەلەدى.)
1-جولداسى. تاقسىر، تەلەفون ورناتىلدى انا بولمەگە. پۋلەمەت قۇرىلدى. كۇزەت قويىلدى. قالانى ءتىنتۋشى وتريادتاردان دا راپورت كەلدى. (پاكەت بەرەدى.)
باستىق (ىشىنەن وقىپ وتىرىپ). اح، وڭباعاندار، بۇدان دا تۇك قالدىرماي كەتكەن. (حاتتى ەستىرتە وقىپ.) «قالانى تىنتكەندە بارلىق جيناپ العانىمىز: ءبىر اقساق، ءبىر كور سوقىر، بەس شال، ءتورت كەمپىر، ءبىر بالا، تاۋىقتىڭ ءۇش بالاپانى، شوشقا ازىعىنا ارنالعان ءبىر اربا كارتوپ، ءبىر جارىم قاپ ناننىڭ سىنىعى. جالعىز-اق مول نارسە — اسقاباق ەكەن. جيناپ جاتىرمىز... بۇل ءتىپتى، ۇيلەردىڭ ۇستىندە، ەسىك الدىندا دا تولىپ جاتىر». (تۇنجىراپ وتىرادى.)
ناتاليا. كانە، اسقا وتىرالىق، مىرزالار. Ac تۇرعان جەردە ۋايىم تۇرمايدى. (شاي ۇستىندە اراق قۇيىلادى.) قۇرمەتتى قوناقتارىم، ورىس شارابىن الىڭىزدار؟
ب ا س ت ى ق. وزىڭىزگە، اناۋ تەنتەك قىزعا دا قۇيىڭىز.
ناتاليا. ماعان دارىگەر ىشۋگە قوسپايدى... قايدام، ول بالا دا ىشپەيتىن ەدى.
ب ا س ت ى ق. ۇيرەتەمىز!
ك ءۇ ل ج ا ن. اۋرە بولماڭىزدار.
ب ا س ت ى ق (الارا قاراپ). ەندەشە ءوزىڭىز الماي بولماس.
ناتاليا. ياپىر-اي، اۋرۋلىعىم ءۇشىن، وتىنەمىن.
ب ا س ت ى ق. ادەتتە ءۇي يەسى باستايدى.
كۇلجان (ناتاليا وزىنە قۇيىپ جاتقاندا سەسكەنىپ، قولىنان ۇستاي الادى.) ىشكىزبەيمىن!
ناتاليا. كوردىڭىزدەر مە؟ ماعان دا ىشكىزبەيدى!.
ب ا س ت ى ق (ءوڭىن سۋىتىپ). ءبارىن الىپ قوي وندا. (پاۋزا.)
ناتاليا. قوي، مۇنىمىز جاراماس. بەرى كەلشى. (كۇلجاندى بىلايىراق اكەتىپ، ەكەۋى سىبىرلاسادى. سودان كەيىن ابدىرانى اشىپ، ءبىر ايەل كيىمىن اپەرەدى.) بوگەلمە، دەرەۋ ەرتىپ كەل... (باستىققا.) كۇزەتشىلەرىڭىزگە ايتىڭىزشى، جاسىرىنىپ جاتقان ءبىر قىز بار ەدى، ەرتىپ كەلسىن.
ب ا س ت ى ق. ولاي بولسا ءبىرىڭ شىعارىپ سال. (ناتاليا جانە قوناقتاردىڭ ءبىرى كۇلجاندى شىعارعالى كەتەدى.) سەن دە بارشى، قاتىندى اڭگىمەمەن بوگەي تۇرىڭدار. (ەكىنشى جولداسى دا شىعادى. باستىق ءۇيدىڭ ءىشىن تىنتەدى، ىشتەمە تاپپايدى. قولىنا ايەلدىڭ جىبەك شتانى تۇسەدى. كورىپ تۇرىپ قىزىعادى دا، قالتاسىنا سالىپ جىبەرەدى.) شارلوتت ءبىر قۋانسىن. (تەلەفون بولمەسىنە كىرگەندە گازەتتىڭ ءبىر جىرتىندىسىن الا شىعىپ وقيدى.) ءا. وسىنىڭ ءوزى بولار ما... ءبىر جاپىراقتان كەسكىلەپ ولتىرەرمىن - اۋ!.. (قالتاسىنا سالىپ الادى.)
ناتاليا (سويلەي ىسىرەدى). ۇيگە كىرىپ اڭگىمەلەسەيىك، مىرزالار. مەنىڭ بىلمەيتىنىم جوق بۇل قالادا.
ب ا س ت ى ق. بىلسەڭىز، ناۋموۆنا قايدا ءقازىر.
ناتاليا (ءمۇدىرىپ قالادى). قاي ناۋموۆنانى ايتاسىز؟ مەنىڭ دە فاميليام ناۋموۆنا.
ب ا س ت ى ق. ناۋموۆنا! جيىلىستا سويلەگەن شەشەن ناۋموۆنا، ءبىر جاپىراعى قالعانشا بەرىلمەيتىن ناۋموۆنا ءسىز ەكەنسىز عوي وندا. ءتىپتى جاقسى.
ناتاليا. جينالىستا سويلەگەن؟... ءا-ا، ءقازىر كەلەدى ول. الگى بالا سوعان كەتتى عوي.
ب ا س ت ى ق. ول ناۋموۆنا كەلە الماس مۇندا.
ناتاليا (جاقىنداي ءتۇسىپ). كەلەدى، كەلەتىن رەتى بار... بايقاڭىزدار ءبىراق...
ب ا س ت ى ق. پاسپورتىڭىزدى بەرە تۇرىڭىز.
ناتاليا. كورىڭىز، كورىڭىز، ساقتىق جاقسى. (پاسپورتىن بەرەدى. باستىق گازەتتىڭ جىرتىندىسىنا ءبىر، پاسپورتقا ءبىر قاراپ تۇرعاندا، ناتاليا قىسىلادى، تەرەزەگە قاراپ، وزىنە-وزى.) ەندى ءقايتتىم، ۇستالدىم - اۋ!.. كەشىگە تۇرعاي - اقتى... كەلىپ قالسا ماسقارا بولادى. ىشكىزۋ كەرەك تەزىرەك!..
ب ا س ت ى ق. پاسپورتتاعى مەن گازەتتەگى ناۋموۆنا ءبىر كىسى بوپ شىقتى.
ن ا ت ا ل ي يا. جوق، گازەتتىكى جاڭىلىس، قاتە. (گازەتتى كورىپ.) ە، باسە مۇندا ناۋموۆنا ن. ب. دەگەن ينيسيال تۇر عوي. مەن ناتاليا بوريسوۆنا، كوردىڭىز بە، گازەتتەگى ينيسيال ناتاليا بارانوۆنا... ءقازىر كوزىڭىز جەتەدى، كەلسىن ءقازىر... Ac ۇستىندە اڭگىمەلەسەلىك، مىرزالار... (ستولعا وتىرىسادى.) كانە، قىزداردى كۇتىپ وتىرامىز با؟
ب ا س ت ى ق. سىزگە قارايلاپ وتىرمىز.
ناتاليا. (وزىنە قۇيىپ الىپ). وندا ىشپەي بولماس. ورىس ايەلى ءوزىنىڭ ۇلى ارمانى ءۇشىن، جوعارعى مارتەبەسى ءۇشىن نەدەن دە بولسا تارتىنباق ەمەس. سول ءۇشىن ىشەمىن. (ءىشىپ سالادى.)
ب ا س ت ى ق. كانە، مىرزالار، فيۋرەردىڭ ەسەندىگىنە. (ءبارى كوتەرەدى.)
ناتاليا (اراقتىڭ سوڭىنان ىلە ءسۇت جۇتادى.) الگى بالالار مەنەن ۇيالۋشى ەدى، ەركىن ويناپ-كۇلۋلەرىڭىز ءۇشىن، توسەگىمە بارىپ جاتايىن...
ب ا س ت ى ق. ماقۇل. (ناتاليا شيرمانىڭ ىشىنە ەنەدى.) الگىلەر تەز كەلگەي - اقتا.
1- جولداسى. ءسىزدىڭ قارماققا سازان ىلىكتى. بىزگە تابان ىلىكسە دە جارار ەدى.
2- جولداسى (كۇرسىنىپ). ماعان بارىنەن دە ءبىر قاتقان تون ۋايىم.
ب ا س ت ى ق. ەرتەڭ، وسىنداعى الگى جاۋتىكتەردىڭ ءبارىن تىرىدەي ءبىر ورعا قۇلاتامىز دا، جاراعان كيىمدەرىن سىپىرىپ الامىز. جاۋدىڭ ولىگى تۇگىل، ءوزىمىزدىڭ ولىكتەردىڭ ۇستىندە دە بىردە-بىر جارامدى كيىم كەتپەسىن! (كۇرسىنىپ.) ورىستىڭ قاھارلى قىسى كەلەدى!..
2 - ج و ل د ا س ى. ىلگەرىلەگەن سايىن ومبىلاپ بارامىز - اۋ؟..
ب ا س ت ى ق. يا، روسسيا ءتۇپسىز مي ەكەن، قوزعالعان سايىن تۇبىنە تارتىپ بارادى. (پاۋزا. ماۋجىراپ وتىرىپ بىرىنەن سوڭ ءبىرى سىلق قۇلاپ كەتەدى. باستىق ورنىندا قاتادى. ازدان سوڭ كۇلجان، ايەلشە كيىنگەن نۇرلان كەلەدى.)
ن ۇ ر ل ا ن. ناتاليا، ءتىرىمىسىڭ؟ (جۇگىرىپ كەپ شيرمانى جيىپ تاستايدى.)
ناتاليا (باياۋ). يا.
ن ۇ ر ل ا ن. اح، ىشكىزگەن ەكەن جاۋىزدار.
ناتاليا. كورسەتشى. كورىپ ولەيىن... (باسىن كوتەرىپ، ولگەن نەمىستەردى كورسەتەدى.) ريزامىن... كەك قايتتى... سەندەر وركەندەڭدەر... (ءۇزىلىپ كەتەدى.)
نۇرلان. ناتاليا، حوش. ءولىمىڭ ارداقتى... (كۇلجان سىڭسىپ جىلاپ جىبەرەدى.) كۇزەتشىلەر ەستىپ قالادى، شىراعىم. (ولگەن نەمىستەردىڭ دوكۋمەنتتەرىن سىپىرىپ الىپ وقيدى دا سۋمكاعا سالادى. (از ويلانىپ.) ولار ۇشەۋ. ۇشەۋى ءۇش جەردە، ا؟ بىرگە ۇشەۋ - اۋ!..
كۇلجان. مەن شە. مامامنىڭ ءوشىن الام.
نۇرلان (قانجارىن ۇسىنىپ). ال جانىم، ال، اۋەلى قاقپا الدىنداعىنى جايلايىق. باستىق شاقىرادى دەپ ەرتىپ كەل. (كۇلجان كەتەدى. نۇرلان قانجارىن ارتىنا ۇستاپ، بۇعىپ تۇرعاندا كۇزەتشى كەلەدى.)
كۇزەتشى (باستىققا). تاقسىر، نە بۇيىراسىز.
نۇرلان (قانجارمەن جارىپ قۇلاتادى). ەندى، قالعان ەكەۋىن جايعاپ كەلەمىن. مىلتىق داۋسى شىقسا بايقا، جاقسى بولماعانى...
ك ءۇ ل ج ا ن. مەن دە بارسام قايتەدى.
ن ۇ ر ل ا ن. جوق، تەلەفوننىڭ قاسىندا بول. ەگەر باستىقتى سۇراي قالسا تىنىعىپ جاتىر دەگەيسىڭ. (شىعىپ كەتەدى. تىم-تىرىس. ازدان سوڭ باستىق، ۇيقىدان ويانعانداي كوزىن ەپتەپ اشادى. ورنىنان ازار تۇرىپ كۇلجانعا ۇمتىلادى. «ۋ... ۋ!...» دەيدى. كۇلجان ساسادى، ستولدى اينالا بەرەدى.)
باستىق (مىلتىعىن جوقتاپ). بەر، بەر، بەر وزىمە؟.. (جولداستارىنىڭ مىلتىعىن الماقشى بولادى، تاپپايدى.) تەلەفون!.. (تەلەفونعا قاراي ساندالاقتاپ بارىپ قالعاندا، كۇلجان جۇگىرىپ كەلىپ قانجارمەن ەسىپ جىبەرەدى.)
كۇلجان. مامام ءۇشىن!.. جات مالعۇن! (تەلەفون شىلدىرايدى.) الو! يا... باستىق تىنىعىپ جاتىر. (ترۋبكانى ىلەدى. نۇرلان كەلەدى.) نە بولدى، پاپا؟
نۇرلان (سىرتقى ايەل كيىمىن شەشىپ جاتىپ). ورىندالدى.
ك ءۇ ل ج ا ن. ءسىز كەتكەن سوڭ مىناۋ ءتىرىلىپ الىپ، قۋدى عوي مەنى!.. تەلەفونعا بارىپ قالعاندا نە بولعانىمدى بىلمەيمىن، جۇگىرىپ كەلىپ ەسىپ جىبەردىم.
ن ۇ ر ل ا ن. ەرجۇرەك اينالايىن!
ك ءۇ ل ج ا ن. ءولىپ ەدى عوي، قالاي ءتىرىلدى؟ الدە مامام دا تىرىلەر؟
ن ۇ ر ل ا ن. ماماڭ ءبىرجولا جۇمعان كوزىن. مىناۋ تالىپ كەتكەن بولۋ كەرەك، جەمە-جەمگە كەلگەندە ۋدى ورگانيزم جەڭىپ شىققان عوي...
ك ءۇ ل ج ا ن. بىرەۋ تەلەفون سوقتى، پاپا.
نۇرلان (ەلەڭ ەتىپ.) ول نە دەدى، سەن نە دەدىڭ؟!
ك ءۇ ل ج ا ن. شتاب! — دەدى. يا — دەدىم. باستىقتى سۇراپ ەدى، تىنىعىپ جاتىر — دەدىم. سونسوڭ — تىنىشتىق — دەدى دە ترۋبكانى ءىلىپ كەتتى.
ن ۇ ر ل ا ن. سول تىنىشتىقتى بۇزامىز ەندى. (ءبىر اعاشتى كەروسينگە مالىپ تۇتاتىپ الدى دا، تەرەزەنىڭ فورتوچكاسىنان ءۇش رەت جارق ەتكىزدى.)
ك ءۇ ل ج ا ن. ونىڭ نە، پaپa؟
ن ۇ ر ل ا ن. پارتيزاندارعا بەرگەن بەلگى. (قول اينا اكەلىپ ناتاليانىڭ اۋزىنا توسادى.)
ك ءۇ ل ج ا ن. بۇنىڭ نە، پاپا؟
ن ۇ ر ل ا ن. جانى بار بولسا اينا تەرلەيدى... يا، ءبىرجولاتا ۇيىقتاعان. ارداقتى جولداس!.. (اينانى ەكى نەمىستىڭ اۋزىنا اكەلىپ توسادى.) سەسپەي قاتىپتى. (تەرەزەدەن ءبىر پارتيزان كورىنەدى.) شتاب الىندى. سەندەر قالايسىڭدار؟
پارتيزان. بۇيرىعىڭىز ورىندالدى، جولداس كوماندير. بەس كىسى الدىنان تيۋگە بەس بۇتانىڭ تۇبىندە جاتىر. ون كىسى ارتىنان تيۋگە ون بۇتانىڭ تۇبىندە جاتىر. وزەن، كوپىر، مينا دالاسى دا كوماندا كۇتىپ تۇرعان سياقتى. ەندى تەك راكەتا كورىنسە بولعانى...
ن ۇ ر ل ا ن. ۇشەۋىمىز وسىندا بولامىز. كۇلجان ەكەۋىڭ دالاداعى قارۋ-جاراققا يە بولىڭدار! (كۇلجان كەتەدى. نۇرلان تەرەزەدەن ەندى ءبىر رەت راكەتا اتادى دا، تەلەفونعا كەلىپ ترۋبكانى كوتەرەدى.) 1-روتا!.. جاۋدىڭ قالىڭ قولى قورشاپ الدى. دەرەۋ قاشىڭدار، كوپىرگە قاراي... (2—3—4 روتالارعا دا وسىلاي بۇيرىق بەرىسىمەن، ءۇشىنشى راكەتانى اتادى، ىلە مىلتىق داۋىستارى ەستىلەدى. تەلەفون شىلدىرايدى.) الو! شتاب! قاشىپ بارا جاتىرمىز!.. (پاۋزا.) كوپىردەن وتكىزبەي جاتىر!.. جاۋ ارتتان دا قاماعان!.. قىرىپ بارادى!.. وڭ جاقتا ءۇش ءجۇز مەتر شاماسىندا جاداعاي وتكەل بولۋ كەرەك، سولاي قاراي! (پاۋزا.) اح، ميناعا ۇشىرادىق. وندا، باسقا جول قالعان جوق، وزەننەن ءجۇزىپ ءوتۋ كەرەك. (پاۋزا. حابار توقتالادى.) الو! روتا!.. الو، 2-روتا! الو، 3-روتا!.. دىمى ءوشتى عوي، جۇمىسى بىتكەن بولۋ كەرەك. (ترۋبكانى تاستاپ تىڭداپ تۇرادى. مىلتىق داۋسى باسىلادى.)
كۇلجان (جۇگىرىپ كەلىپ ەسىكتەن). پاپا، اتىس توقتالدى. وسىلاي قاراي بىرەۋلەر كەلە جاتىر.
ن ۇ ر ل ا ن. تۇتقىنعا الىنعاندار بولۋ كەرەك. جىبەرىڭدەر. (كۇلجان شىعىپ كەتەدى. نۇرلان سىرت كيىمىن تاستاپ، كىشى كوماندير فورماسىمەن وتىرادى. كۇلجان، نەمىس اسكەرىنىڭ ءۇش-تورت باستىعى جانە سولاردى ايداعان ءۇش-تورت پارتيزان كىرەدى ۇيگە.)
1- پارتيزان. جولداس كوماندير، جاۋ تالقاندالدى. باستىقسىماقتارى مىنالار. ەكى-ۇش ءجۇزى تۇتقىنعا الىندى. وزگەسىن، جۋساتتىق. ءبىزدىڭ ون بەس ءدىن امان. (تۇتقىندار بىر-بىرىنە تاڭدانا قارادى.)
نۇرلان (نەمىستەرگە). كۇماندەنەتىنى جوق ءبىز ون بەس اق ادام ەدىك. (ولىكتەردى نۇسقاپ.) كوتەرىڭدەر! (كوتەpiپ تۇرادى. پارتيزانعا سۋمكانى بەرىپ.) ءما، سالەمدەمە! شتابتى حابارلا. (پارتيزان كەتەدى.) ءوز ولەكسەلەرىڭدى، ءوز قولدارىڭمەن كومىڭدەر اپارىپ...
1942 جىل.
شىمىلدىق.
You Might Also Like
-
جىپىرلاعان كوپ بولمەنىڭ ءبىرىن جەكە الىپ، ءبىر جىگىت جاتىر. كوزىن جۇمادى دا اشادى. ەكى جامباسىنا كەزەك-كەزەك اۋناقشيدى... تىنىشتىق تاپپايدى. باسىن كوتەرىپ، ءبىراز وتىرعان سوڭ، ءتىسىن شاقىرلاتىپ قايراپ ...
