شىنىدان تۋعان قوشاقان
(2 اكتىلى پەسا)
قاتىناسۋشىلار:
ب ا ب ا ق — بريگادير. 55 جاستا.
ز a ع ي پ ا — ونىڭ ايەلى. 50 جاستا.
كۇلەگەش كۇلان — قوزىشى. 22 جاستا
ءالي — 25 جاستا.
بIءرىنشI اكت
قويشىلاردىڭ كيىز ءۇيى. ۇيدە ەشكىم جوق. سىرتتا كۇلەگەش كۇلان ءان سالىپ ءجۇر. ءان «قاراتورعاي». الدەن ۋاقىتتا زاعيپا مەن كۇلان ۇيگە ەنەدى.
3 ا ع ي پ ا. وسى ەكەۋى قۇدالىق سويلەسىپ وتىر ما وسىنشا؟
كۇلان. باباڭدى كوندىرە الماي وتىر دا. كونە مە ول كىسى ءبىر قيسايسا.
3 ا ع ي پ ا. ساۋلىقتىڭ بارىنە جاساماق پا وزدەرى؟
ك ءۇ ل ءا ن. بىلمەيمىن. (سىرتتا كەرىسكەن داۋىس. ۇيدەگىلەر تىڭداي قالادى... ءبىر ۋاقىتتا اشۋلى باباق سويلەي كىرەدى ۇيگە.)
ب ا ب ا ق. مالدىڭ قۋسىرىنا جولىعارمىز! جاساتقان ەل جاساتا بەرسىن. باسىمدى كەسىپ تاستاسا دا كونبەيمىن. ە، ءتايىرى، يمانبەكتىڭ ۇلىن كۋرسكە جىبەرەمىز دەپ قالعان ەكەنبىز عوي پالەگە!..
3 ا ع ي پ ا. مەن وسىعان تۇسىنبەي قويدىم.
ب ا ب ا ق. ميىڭ سۋ بوپ كەتتى مە، نەسى بار تۇسىنبەيتىن.
3 ا ع ي پ ا. جوسپاردى ون ەكى مىڭعا جەتكىزۋ بولسا، جەتتى عوي. ەندىگى نە كەركىل وسى؟
ب ا ب ا ق. بىلتىر قارعا نەشە تۇياق سالىپ ەدىك؟
3 ا ع ي پ ا. ون مىڭ تۇياق سالعانبىز.
ب ا ب ا ق. بيىل قانشا سالعالى وتىرمىز؟
3 ا ع ي پ ا. بيىل دا ون مىڭ.
ب ا ب ا ق. ءوسىم قايدا سوندا؟ مىنە، كەركىل وسى.
3 ا ع ي پ ا. ويباي-اۋ، ەندى قازىناعا بەرگەندى ەسەپتەمەۋشى مە ەدىڭدەر؟
ب ا ب ا ق. كوك سوققان، ءالى تۇسىنگەن جوق. بەتىمەن لاعىپ وتىر.
3 a ع ي پ ا. نەگە تۇسىنبەيىن، ابدەن ءتۇسىندىم. قىسىر توقتى قالماسىن، دەدى. قالمادى. قاسقىرعا جەگىزبە، ۇرىعا العىزبا، دەدى، جەگىزبەدىك، العىزبادىق. شىعىن شىعارماي ب ا ق، دەدى، شىعارمادىق. تۋعان تولىڭمەن ۇزىن سانى ون ەكى مىڭعا جەتسىن، دەدى. جەتتى. كەمىسە قازىناعا بەرگەننەن كەمىپ وتىر. وسىعان بولا ءتۇس شايىساتىن نە بار.
ب ا ب ا ق. جاپ اۋزىڭدى! جىلما-جىل قوسىلىپ شىققاننىڭ ورنى تولىپ وتىرماسا، قانشاعا بارادى بۇل مال.
3 ا ع ي پ ا. وندا سالعىزا بەر الگى شىنىسىن. (كۇلان كۇلىپ جىبەرەدى.)
ب ا ب ا ق. اۋلاق اكەت، اۋلاق! كورسەتپە كوزىمە.
زاعيپا. بوسقا شوشىماي قويا تۇرشى. كورگەنىڭ بار ما، قالاي ەكەن ءوزى!
ب ا ب ا ق. كورمەك تۇگىل ەستىگىم دە كەلمەيدى. قاتىرماي وتىر باسىمدى.
3 ا ع ي پ ا. سەن ايتشى، كۇلان، نە بىلەسىڭ؟
ك ءۇ ل ءا ن (كۇلە بەرەدى). قىزىق ءوزى...
3 ا ع ي پ ا. ايتسايشى بار بولعىر، كۇلە بەرمەي.
ك ءۇ ل ءا ن. ايتا المايمىن، اپاي، ءتىرى قىزىق، ايتەۋىر....
ب ا ب ا ق. بۇل نە جىرقىل! نە كۇلكىسى بار ونىڭ. ايۋان دا بولسا اياۋ كەرەك.
3 ا ع ي پ ا. سونداي-اق ايانىشتى ما ءوزى؟
ك ءۇ ل ءا ن. جو-ق! كورەرسىز ءوزىڭىز. ايتەۋىر، ءتىرى قىزىق.
3 ا ع ي پ ا. ەندى ايتپايسىڭ با، سونى؟
كۇلان. ايتا المايمىن!.. شەگىم - اۋ... كەتپەسەم بولماس قاستارىڭىزدان. حا-حا-حا! ال كەتتىم...
زاعيپا (تامسانىپ). جەلىككەن ەكەن، مىنا كەلىنشەك. ايتپاستان كەتتى.
ب ا ب ا ق. ول جەلىكپەي كىم جەلىگەدى. كۇن جاز بولسا، باققانى قوي بولسا، جاتقانى جايلاۋ، جەگەنى ەت، ىشكەنى قىمىز، ءوزى تاعى كەلىنشەك بولسا، ول جەلىكپەي مەن جەلىگەم بە؟ كۇلەگەش كۇلان قىزىق كورەدى شىنى سالعاندى.
3 ا ع ي پ ا. بۇل ارادا ەشكىم جوق، نەگە سونشا زىر قاعاسىڭ؟ ادام شوشىرلىق پا ءوزى؟
ب ا ب ا ق. قاتىرما دەدىم عوي ساعان مەن، باسىمدى! بار، انا كەلىنشەكتەن سۇرا. مالىڭا بار، (زاعيپا كەتەدى. پاۋزا. سىرتتا كۇلان ءان سالىپ ءجۇر. ءان «اينام كوز». دەپ كىرەدى، قولىندا جاشىگى بار.)
ءا ل ي. بابا، سونىمەن نە ايتاسىز ماعان؟
ب ا ب ا ق. باسقا ايتارىم جوق.
ءا ل ي. ءوزىڭىز بىلەسىز. قويدىڭ وعان ەشتەڭەسى دە كەتپەيدى، ءبىراق.
ب ا ب ا ق. ۇرپىڭە شي جۇگىرتىپ بايقا، بىلەسىڭ سوندا.
ءا ل ي. ياپىر-اۋ، بابا، ول شي ەمەس قوي. كورسەتەيىنشى سىزگە. (جاشىگىن اشا باستايدى.)
ب ا ب ا ق. كورمەيمىن. كورسەتپە، (پاۋزا.) بيىل مىنە، قىرىق جىل قوي باققانىما. ون بەس جاسىمنان باقتىم. قوشقار كورمەي قويدىڭ كۇيەكتەن شىققانىن كورگەن ەمەن، ەستىگەن دە ەمەن. جان-جانۋاردىڭ ءبارى ءبىر. ول دا ادام سياقتى. ويلاشى ءوزىڭ.
ءا ل ي. ا، ءسىز كۇيەكتەن شىقپاي قالادى دەيسىز بە؟ ءجۇرىڭىز ەندەشە، كوزىڭىزدى جەتكىزەيىن. قوزداعان قويلاردى دا، قوزىنى دا كورسەتەيىن.
ب ا ب ا ق (ءمۇدىرىپ قالادى). ءبارىبىر ول قويلار قاتىپ - سەنىپ كەتەدى. قوزى بەرۋدەن قالادى، مالدىڭ تۇقىمى ازادى.
ءا ل ي. بۇعان دا كوزىڭىزدى جەتكىزەيىن، كانە ءجۇرىڭىزشى؟
ب ا ب ا ق. مالدى تاستاپ ەشقايدا كەتە المايمىن. ءقازىر باسقا وتارلارعا بارعالى وتىرمىن.
ءا ل ي. ا وندا بىلتىرعى ون مىڭمەن تۇسپەكسىز بە قارعا؟
ب ا ب ا ق. قويدىڭ سانى ارتۋىنا مەن سەنەن ءارى قۇمارمىن. ال، ءتاڭىرى بەرمەستى قالاي تارتىپ الاسىڭ!.. ەندىگى ويىم ساپا جاعىنا كۇش سالۋ. قازىنا بۇتتاپ الادى، تۇياقتاپ المايدى. كولحوزعا دا ەتى، مايى، ءجۇنى ەسەپ.
ءا ل ي. ساپاسىن ءسىز ارتتىرا بەرىڭىز. سانىن مەن ون ەكى مىڭعا جەتكىزىپ بەرەيىن، ءجا دەڭىزشى وسىعان.
ب ا ب ا ق. بالا، قاجاي بەرمە. باباق ەكى ايتپايدى. سالعىزعان جۇرت سالعىزا بەرسىن. مەن بۇلدىرتپەيمىن مالىمدى.
ءا ل ي. مىناعان قول قويىڭىز!
ب ا ب ا ق. مۇنىڭ نە؟
ءالي. باسقارمانىڭ قاۋلىسىنا دا، باستىقتىڭ امىرىنە دە باعىنبايمىن، جاساتپايمىن، دەپ قول قوياسىز.
ب ا ب ا ق. ءاي، قورقىتقانىڭ وسى ما؟ يتجەككەنگە جىبەرسەڭ دە ءتورت مىڭ قويعا بىردەن جاساتپايمىن. بار! شاپتىرىپ ال مەنى!..
ءا ل ي. ال، سوندا قانشاعا جاساتار ەدىڭىز؟
باباق (ءمۇدىرىپ). بيىلشا بىرەر مىڭعا جاساساڭ جاسا. وسى نە كورسەتەر ەكەن بايقايىق. ءبىراق، سەن دە ون ەكى مىڭعا قوي سانى تولادى دەپ پودپيسكا بەرەسىڭ قولىڭنان، ءبىلدىڭ بە؟ جاساساڭ دا باسىڭدى بايلاپ بەرىپ جاسايسىڭ بالەم. وسىدان ءبىر قويىم ءبۇلىنسىن، نە كورەر ەكەنسىڭ!
ءا ل ي. جارايدى، بەرەيىن پودپيسكا... ءما، الىڭىز. ەندى جاساي بەرەلىك پە؟
باباق (داۋىستاپ). زاعيپا، كۇلان! بەرى كەلىڭدەر! (كەلەدى.)
3 ا ع ي پ ا. ال كەلدىك. كەلىستىڭدەر مە؟
ب ا ب ا ق. تاڭداپ - تاڭداپ سالعىزىڭدار. بار! (كۇلان كۇلە جونەلەدى.) بۇل نە پالەم، جىرقىل جانىم - اۋ.
ءا ل ي. ءبىر شەلەك ىستىق سۋ اكەلىڭىز، شەشەي. (زاعيپا سۋ اكەلىپ بەرىپ، اسپاپتاردى تاماشالاپ قاراپ تۇر. باباق قارامايدى. قىرىن وتىر. كۇلان كەلەدى.)
كۇلان. ستانوك دايىن، ءالي!
3 ا ع ي پ ا. قويلاردى ىرىكتە، بالام.
ءالي. مەن دە بولدىم ەندەشە. كانە، بابا، باسى-قاسىندا بولمايسىز با؟
3 ا ع ي پ ا. يا، كورەلىك، قاراعىم.
ب ا ب ا ق. ءتايت ءارى، جەلىكپەي! جاساي بەرسىن ءوزى. (ءالي شىعىپ كەتەدى. سىرتتا قويشىلاردىڭ سويلەگەن داۋسى. ىشتە كۇلان سىعالاپ قاراپ تۇر.)
كۇلان. كوك قوشقاردى اكەلدى... پالە، قارامايدى. ونىسى نەسى؟
ب ا ب ا ق. جانۋار مال دا بولسا سەزىپ تۇرعانى. ايتپەسە، ول بوگەلەتىن بە ەدى.
كۇلان. ويباي!.. (بەتىن باسىپ، تەرىس قاراپ كۇلەدى.)
ب ا ب ا ق. نەعىپ جاتىر؟ ايتساڭشى بول! بول ەندى...
ك ءۇ ل ءا ن. توسا قويدى. (كۇلە بەرەدى.)
ب ا ب ا ق. نە دەيدى؟ نە دەپ تۇر وسى؟! نەنى توسا قويدى؟
3 ا ع ي پ ا. وسى بار بولعىردىڭ كۇلكىسى قاي جەردەن شىعا بەرەدى، جانىم - اۋ؟
ك ءۇ ل ءا ن. وزدەرىڭىز نەگە قارامايسىزدار؟
3 ا ع ي پ ا. ءجۇرشى، كورەيىك!
ب ا ب ا ق. وتىر، جەلپىلدەمەي.
3 ا ع ي پ ا. نە جاساپ جاتىر، ايتا عوي، قاراعىم، ايتا عوي.
ب ا ب ا ق. كوك قوشقار مەكىرەندى مە، سونى ايتشى؟
ك ءۇ ل ءا ن. مەكىرەندى. توسا قويدى. انە اكەلە جاتىر. (ءالي كىرەدى، قولىندا شىنى، شىنىدا كوك قوشقاردان العان تۇقىم.) انە، كورىڭىزدەر.
ءا ل ي. كانە، ماقتاۋلى قوشقاردى كورەلىك، نە ايتار ەكەن. (تۇقىمنان شىنىعا تامىزىپ، ميكروسكوپپەن قاراپ تۇر.) السىزدەۋ ەكەن... قارتايعان با؟ كوك قوشقاردى بۇدان بىلاي ۇيىرگە جىبەرمەڭىزدەر.
ب ا ب ا ق. بىلەدى - اق ەكەنسىڭ! قىستاي وقىعاندا الىپ كەلگەنىڭ وسى بولسا، كەنەلىپتى كولحوز.
ءالي. ءسىز بۇعان دا سەنبەي وتىرسىز با؟
ب ا ب ا ق. ەسەكتىڭ ميىن جەپپىن بە مەن سونشا؟ نەگە سەنەمىن. كوك قوشقاردىڭ باۋىرىنان ءبىر توقتى قىسىر قالعان ەمەس بۇعان دەيىن. وسىنداعى جاس قوشقاردىڭ ءبارى سونان وربىگەن. «ۇيىرگە جىبەرمەڭدەر» دەيدى! وي، شىركىننىڭ بىلگىشىن - اي!
ءا ل ي. قالاي نامىستانساڭىز دا كوك قوشقار جارامايدى. ۇيىرگە جىبەرتپەيمىن مەن.
ب ا ب ا ق. ءاي، كوك قوشقار جارامادى بار ما، ءتىپتى قوشقار اتاۋلى جارامايدى مۇنىڭا. اۋرە قىلماي بوسات مالدى، وتىنان قالماسىن.
ءا ل ي. بەرى كەلىپ قاراڭىزشى، مىناعان.
ب ا ب ا ق. قارامايمىن.
ءا ل ي. كۇلان، سەن قاراشى.
ك ءۇ ل ءا ن. نەسى بار، قاراسا؟ (كەلىپ قاراپ قالىپ.) ويباي!.. قىبىرلايدى! (كۇلەدى.)
ب ا ب ا ق. بۇل نە كۇلكى! وسى مەن نەگە كۇلمەيمىن!
ك ءۇ ل ءا ن. كورىڭىزشى ءوزىڭىز، ەرىكسىز كۇلەسىز.
ب ا ب ا ق. تارت ءارى!
ك ءۇ ل ءا ن. اپا، ءسىز كورىڭىزشى، ءتىرى قىزىق.
3 ا ع ي پ ا. كانە.
ب ا ب ا ق. وتىر جايىڭا!
ءالي. ول قىبىرلاماۋ كەرەك، قايناپ جاتۋ كەرەك. ءجۇر، باسقاسىن زەرتتەيمىز. (كۇلان ەكەۋى شىعىپ كەتەدى. زاعيپا ەپتەپ باسىپ ميكروسكوپتىڭ قاسىنا كەلەدى، تۇسىنە الماي تاڭدانادى. قولىمەن شۇقىلاپ بايقايدى.)
3 ا ع ي پ ا (ميكروسكوپقا قاراپ). ويباي! (قايتا ءۇڭىلىپ.) و، سۇبىقان اللا، وسىلاي بولاتىن با ەدى! شال، بەpi كەل! كەلشى دەيمىن، كەل! بول، كەلىپ قالادى جاڭاعىلار.
ب ا ب ا ق. كوك سوققاننىڭ ەرمەك قىلماستى ەرمەك قىلۋىن. نەسى بار ەكەن، ال، كانە! (كەلىپ قاراپ تۇرادى، تاڭىرقايدى. كەلە جاتقان ءالي مەن كۇلاننىڭ تىقىرىن ەستىپ، ەكەۋى دە ورىندارىنا بارىپ وتىرا قالادى.)
ءالي. كانە، بۇل نە ايتار ەكەن، كورەلىك. (ميكروسكوپقا سالىپ قاراپ تۇرىپ.) مىنە، ناعىز تۇقىم!.. وھو!.. سەكىرىپ ءجۇر، ءتىپتى. كۇلان كورشى.
ك ءۇ ل ءا ن. ويباي!.. قايناپ جاتىر، اپا.
3 ا ع ي پ ا. نە دەيدى شىركىن، قايناعانى نەسى؟
ك ءۇ ل ءا ن. كورىڭىزشى. وڭكەي قارا باس. بىج-بىج ەتەدى. ويباي، سەكىردى انە بىرەۋى...
ب ا ب ا ق. راقاتتانۋىن.
ءالي. كەتتىك، كۇلان! شاعىلىستىرامىز ەندى! (ەكەۋى شىعىپ كەتەدى. باباق باسپالاپ كەلىپ ميكروسكوپتى قارايدى.)
ب ا ب ا ق. قاتىن، بەرى كەل. مىناۋ، شىنىڭدا وڭكەي ءبىر پىسىق نەمە ەكەن. بۇرگەشە سەكىرە مە قايتەدى، ءوزى؟
3 ا ع ي پ ا. سۇبىحان اللا؟! ادام دا وسىلاي ما ەكەن؟
ب ا ب ا ق. جان-جانۋاردىڭ ءبارى وسى دا!.. (ميكروسكوپتى قاراپ تۇرىپ.) بىلاي، جاي كوزبەن قاراساڭ قاقىرىق ءتارىزدى بىردەمە...
3 ا ع ي پ ا. ىلىمگە داۋا جوق ەكەن عوي، ءتىپتى.
ب ا ب ا ق. قويا تۇر. قوزى بوپ شىققانىن كورگەنشە مەن سەنبەيمىن. شىنىدان شيش پايعامبار عانا تۋىپتى دەگەن ءسوز بار. وندا دا جالعىزدىڭ قۇدىرەتىمەن. باسقانى ەستىگەن ەمەن.
3 ا ع ي پ ا. ەگەر مۇنىسى ءىس بوپ كەتسە، ەكى قوزداعاننان قوي ەشتەمە ەتە قويماس، شال، ءا؟ بىرەن-ساران ارامزا بولاتىن ەدى عوي باياعىدان - اق. ەشكى قۇرلى شىدايدى، قوي جارىقتىق.
ب ا ب ا ق. ءبارى بىردەي كوتەرمەيدى. قاتىپ - سەنىپ كەتەدى. ىرىكتەپ - ىرىكتەپ جاساتامىن. (كۇلاننىڭ داۋسى ەستىلەدى. «ماسقارا» ۇيگە كىرە كۇلكىدەن جىعىلىپ جاتادى.) نە بولىپ قالدى تاعى؟
ك ءۇ ل ءا ن. سۇراماڭىزدار، سۇراماڭىزدار! (ەسىككە قاراي نۇسقاي بەرەدى.) قاراساڭىزدارشى ەسىكتەن.
باباق (ەسىكتەن قاراپ تۇرىپ). بەرى كەل قاتىن! (زاعيپا كەلەدى.) كوردىڭ بە؟ كورىپ قويىپ زورلىقپەن قاشىرىپ جاتىر! بۇل جانۋار قانداي شىدامدى. باسىن كەسىپ جاتقاندا دا مىڭق ەتپەيدى عوي. امالسىز شىداپ تۇر دا. ءجۇرشى كورمەي-اق قويايىق، قۇيقا تامىرىم شىمىرلادى. (ورىندارىنا كەلىپ وتىرادى.)
ءالي (ەسىكتەن). بۇل وتاردان نەشە قويعا جاسايمىز، بابا؟
ب ا ب ا ق. ەلۋ قويعا جاسا، وزگەسىن باسقا وتاردان بەرەمىن.
ءالي. كۇلان، بول، تەز ءبىتىرىپ كەتۋ كەرەك ماعان. (كۇلان كەتەدى.)
ب ا ب ا ق (ويلانىپ وتىرىپ). ەكى مىڭ قويدان ەڭ قۇرىعاندا ەكى مىڭ قوزى قوسىلسىن. سوندا ون ەكى مىڭ تۇياق سالادى ەكەنبىز قارعا. بۇل بولمايدى عوي... كۇيەكتەن شىعا ما، جوق پا؟ شىققان كۇندە قانداي بوپ تۋار ءالى؟.. ەنەسى قاي كۇيدە بولار، بارىنەن سونى ايتساڭشى. مەنىڭ قويىمداي بۇل وڭىردە قوي جوق ەدى. وڭكەي سارى اياق جانۋار، تۇقىمى ازىپ كەتە مە كىم بىلەدى... ايتەۋىر ءبىر ءىس بوپ قالدى، قايدان بىلەيىن...
3 ا ع ي پ ا. بۇل تاۋەكەل ەندى. بولار ءىس بولدى. قايتەسىڭ ۋايىمداپ.
ب ا ب ا ق. ەگەر وسى بوس اۋرە بولدى بار ما، يمانبەكتىڭ بالاسىمەن بولسىن ءىسىم. ءبارىن قوزعاپ جۇرگەن وسى، بىردەمەنى شاتتى-بۇتتى وقىپ كەلىپ. كۋا بول سەن، ەرىكسىز كوندىردى عوي.
3 ا ع ي پ ا. سوتتاسپاقسىڭ با، سوندا؟
ب ا ب ا ق. كىرشىكتەي تازا مالىمدى ءبۇلدىرىپ - ءبۇلدىرىپ امان كەتپەك پە؟ مىنا قاعازعا مىقتاپ بايلاعانمىن باسىن. (راسپيسكانى قاباتتاپ وراپ ىشكى قالتاسىنا تىعادى.)
3 ا ع ي پ ا. ۇياتتاعى، قويعا شىنى سالدى دەپ سوتتاسىپ جاتقان!
ب ا ب ا ق. مالعا جانىڭ اشىمايدى سەنىڭ، ءوزىڭ قايتەر ەدىڭ، سويتسە، ءا؟ قايتەر ەدىڭ دەيمىن... (زاعيپا ۇندەمەيدى.) جاڭا ءتۇسىندى كوك سوققان! (ءالي مەن كۇلان كىرەدى.)
ءا ل ي. بولدىق، بابا. ەندى قاي وتارعا اپاراسىز، ءجۇرىڭىز. (ەكەۋى دە جيىلا باستايدى.)
ب ا ب ا ق. سەن اياڭداي بەر التىنشى وتارعا قاراي. مەن قۋىپ جەتەم.
ءالي. جارايدى. كەشىگە كورمەڭىز. (شىعىپ كەتەدى.)
ب ا ب ا ق. جاڭاعى شىنى سالعان ساۋلىقتارعا قوشقار جىبەرە قويىڭدار. مەن ونىڭ كۇمانىن، ءقازىر-اق اشىپ بەرەيىن سەندەرگە. (زاعيپا مەن كۇلان شىعىپ كەتەدى. باباق ەسىكتەن قاراپ تۇرادى.)
3 ا ع ي پ ا. قارامايدى عوي جانۋار...
باباق (ۇيدە تۇرىپ). جانى جانۋار، جانىشى! جانىپ جىبەر جانى، كانە. (كۇلان ىشەك-سىلەسى قاتىپ كۇلىپ جاتىر.) قويا تۇر كۇلكىنى، مال يمەنەدى داۋىستان. جانى جانۋار، جانى عوي، جانى عوي... توقتات دەيمىن كۇلكىنى! جانى، جانى... ياپىر-اي، كۇيەكتەن شىعا قالعانى ما جاڭاعىنىڭ اراسىندا؟ جانۋار، الدە شىنى سالعاندى ءبىلىپ تۇر ما ەكەن؟ قارامايدى عوي ءتىپتى!
ەكىنشى اكت
ساحنادا وزگەرىس جوق. ءبىرىنشى اكتىدەگى كورىنىس. كۇلەگەش - كۇلان تومسارىپ وتىر. دالادا زاعيپانىڭ بىرەۋمەن سويلەسكەن داۋسى ەستىلەدى.
زاعيپا. نەشە ليتر شىقتى كەشەگى اپارعان ءسۇتىڭ؟
د ا ۋ ى س. ەكى ءجۇز ەلۋ ليتر.
زاعيپا. ەندى قانشا قالدى ەكەن؟
د ا ۋ ى س. وسىمەن تولادى جوسپار.
3 ا ع ي پ ا. تەز قايت. بۇگىن قونىس اۋدارايىق، ءبىر جەرگە. تۇيەڭنىڭ ارقاسىن بايقا... (پاۋزا. تۇيەگە ارتىپ ءسۇت اپارا جاتقان قويشىنىڭ تاۋ ىشىندەگى ءانى، مۋزىكا.)
كۇلان (كۇرسىنىپ). ءبىر قوزىم ەلدى، مىناۋ تاعى ەلەس كۇلكىم دە كەلمەس. (ەسىكتەن قاراپ قويىپ.) كۇيسەمەيدى. ەڭسەسى ءتۇسىپ كەتىپتى... كۇلاننىڭ قولىنان قوزى شەتىنەگەن ەمەس ەدى، ابىرويىمدى الا كەتپەسە نە قىلسىن وسى ەكى قوزى!.. وزىمنەن دە بولدى. جىلان شاققان ءبىر ءسارى. بۋىنىپ جاتقان قوزىعا كوزىم نەعىپ ءبىر تۇسپەدى ەكەن. راس، كۇن جاۋىن، اي قاراڭعى ەدى. ايتسە دە، قۇنسىزدىق، ۇقىپسىزدىق... الدە ءاليدىڭ كەسىرى مە؟ (ەكى شەلەك ءسۇت كوتەرىپ زاعيپا كەلەدى).
3 ا ع ي پ ا. مەن دە بولدىم ساۋىپ. ەكى شەلەك ءسۇت ساۋىتتارعا سيماي ارتىپ قالدى. جوسپار وسى جولى تولادى ەكەن، تولسا دا بەرە بەرەلىك. كوپ بولماس قازىناعا. (قولىن جۋىپ جاتىپ.) سەن نەعىپ تومسارا قالدىڭ؟
ك ءۇ ل ءا ن. مىنا قوزى تاعى ولگەلى جاتىر.
3 ا ع ي پ ا. ەشتەمە ەتپەس ولسە. مال ءىشى بىرەن-ساران ءولىمسىز بولعان با؟ ءبىزدىڭ باقپاعاندىعىمىزدان، قاقپاعاندىعىمىزدان، ولگەلى جاتقان جوق. جىلان شاققانعا نە شارا. اجال - داعى.
ك ءۇ ل ءا ن. جوسپاردان ەكى قوزى كەم بەردى، دەيدى عوي.
3 ا ع ي پ ا. كەمىمەيدى. ەڭ ازى جوسپاردان ەكى مىڭ قوزى ارتىق بەرەمىز بيىل. قارعا ون ەكى مىڭ تۇياق سالارمىز قۇداي قالاسا.
ك ءۇ ل ءا ن (قۋانىپ). ەگىزدەتسە يگى ەدى. سوندا، مىنا ەكى قوزىنىڭ دا ورنى تولىپ كەتەر ەدى، اپا، ءا؟
3 ا ع ي پ ا. شال وعان قارسى بوپ جۇرسە دە، ەرتە باستان ويلاسا كەرەك. وسى شىنى سالعان ساۋلىقتاردىڭ كوبى بۇرىنعى ەگىز تاباتىن ساۋلىقتار كورىنەدى. تەك، دەنى دۇرىس تۋسىن دە، ناقۇرىس بولماي.
ك ءۇ ل ءا ن. ءالي وتىرىك ايتا ما، ەشبىر كەمدىگى بولمايدى دەيدى عوي.
3 ا ع ي پ ا. اليگە سەنىپ العان ەكەنسىڭ ابدەن. ول كەشەگى ءوزىمىزدىڭ ءالي ەمەس پە؟ كۋرسكە بارعاندا ءبارىن ءبىلىپ كەلدى دەيمىسىڭ، شىراعىم-اۋ. (باباق كىرەدى. اتتان تۇسكەن بەتى.) مال امان با ەكەن، باسقا وتارداعى؟
ب ا ب ا ق. امان. شاباقتادىڭدار ما مىنا قوزىنى؟ ءدارى سەپتىڭدەر مە؟
ك ءۇ ل ءا ن. ءبارىن دە ىستەدىك. ءساتى تۇسپەي تۇر.
ب ا ب ا ق. مال بولماس، ءتۇرى جامان ەكەن. جاس نەمە كوتەرە الماعان عوي ۋدى. قاتىن - اي، مەن ءبىر كوز شىرىمىن الايىن. شىنى سالعان قويلاردى ءۇيدىڭ قاسىنا اكەپ ءيىردىم. جاتسىن، قوزعاماڭدار. كەشىكپەي تۋا باستار الدى. ءۇرپىن شانشىپ تۇرعاندارى بار. كوزدەن تاسا قىلا كورمە. تۋا باستاسا دەرەۋ ويات مەنى.
3 ا ع ي پ ا. وندا ءبىراز شىداپ، كورىپ جاتساڭ بولماي ما، ءبىرجولاتا.
ب ا ب ا ق. كورەمىن دەپ ءۇش كۇننەن بەرى كوز جۇمعانىم جوق ءجوندى. ەندى ماعان ءول دەيسىڭ بە، قالجىراپ وتىرمىن.
3 ا ع ي پ ا. تۇرا تۇر. قاتىق ءىشىپ جات. (ۇلكەن شارامەن قاتىق بەرەدى. باباق باسىنا ءبىر-اق كوتەرەدى دە جانتايا كەتەدى. لەزدە كوزى ىلىنەدى، قورىلدايدى. دالادا قوي مەكىرەنسە باسىن كوتەرىپ الىپ، تۇرا ۇمتىلادى. قايتا كەلىپ جاتادى، تاعى ىلىنەدى كوزى، تاعى ۇمتىلادى. كۇلان كۇلكىدەن قىسىلىپ ءولىپ وتىر.)
ك ءۇ ل ءا ن. اپا - اۋ، ايتىڭىزشى، وسى دا ۇيقى ما؟ (قوي بوپ مەكىرەنىپ قويىپ، قاتتى كۇلىپ جىبەرگەندە، باباق باسىن كوتەرىپ الادى.)
ب ا ب ا ق. تۋدى ما!؟ دەنى cay ما؟! (ەسىكتەن قاراپ كەلىپ قايتا جاتادى.)
3 ا ع ي پ ا. الاڭداماي ۇيىقتاساڭشى. ءبىز ايتامىز عوي.
ك ءۇ ل ءا ن. باباڭنىڭ ۇيقىسىنداي بولسا ۇيقىنىڭ ءبارى. ءارى ۇيىقتايدى، ءارى قوي كۇزەتەدى. (كۇلەدى.)
3 ا ع ي پ ا. اقىرىن، ويانىپ كەتەر. كوڭىل بولىنگەندىك قوي ءبارى. وسى شىنى سالعاننان بەرى ۋايىمنان ءبىر كوز اشپاي قويدى. «نە تۋار ەكەن؟.. دۇرىس تۋسا ون ەكى مىڭعا جەتتى!..» دەيدى دە جۇرەدى. ساعان كورىنە مە قويلار، ەسىكتەن قاراي وتىر.
كۇلان. قاراپ وتىرمىن. مىناۋ كوك ساۋلىقتىكى تولعاق - اۋ دەيمىن. جاتىپ تۇرا بەرەدى.
3 ا ع ي پ ا. كانە... تولعاق ەكەن!
ب ا ب ا ق (باسىن كوتەرىپ الىپ). ءا، نە دەيسىڭدەر! كانە!... تولعاق پا... تولعاق قوي. تولعاق. قوزداعالى تۇر. كەشىكپەي قوزدايدى...
3 ا ع ي پ ا. ۇيقىدان قالجىراپ وتىرسىڭ عوي. جاتا بەرسەڭشى، تۋعان سوڭ-اق كورمەيسىڭ بە؟
ب ا ب ا ق. جاتپايمىن، شىنىدان تۋعان قوزىنى ءوز كوزىممەن كورەمىن. (پاۋزا. ءالي كەلەدى.)
ءالي. اسسالاۋماعالايكۋم، بابا.
ب ا ب ا ق. اليكسالەم! و، ءاليمىسىڭ، قايدان ءجۇرسىڭ؟
ءا ل ي. مىنا «كيروۆ» كولحوزىنىڭ مالشىلارىنا كەلىپ ەدىم، قايتىپ بارام.
ب ا ب ا ق. ولاردىڭ شىنى سالعان قويلارى قوزداپ پا؟
ءالي. قوزداپ جاتىر. بۇگىن بەسەۋى بىردەن تۋىپتى.
ب ا ب ا ق. ە، قالاي كورىنەدى؟
ءالي. نە قالايى بار؟ كادىمگى قوزى دا.
ب ا ب ا ق. كادىمگى قوزى دا؟
ءالي. ەگەر وسى شىنىدان قوزى تۋسا، ءاليدى قوي سويىپ جەكە شاقىرامىن دەگەن ەكەنسىز. سول قويدى جەگەلى كەلدىم ادەيى.
سويىڭىز، كانە.
ب ا ب ا ق. ايتقانىم راس. ءوز كوزىممەن كورەيىن اۋەلى.
ءالي (ىشەك-سىلەسى قاتىپ). ياپىر-اۋ، ءالى نانبايدى. نە ايتارسىڭ بۇعان!
ب ا ب ا ق. نەگە كۇلەسىڭ، جامان نەمە!؟ قاراشى، اينىماعان كۇلاننىڭ كۇلكىسى. «اقىل اۋىس، ىرىس جۇعىس» دەگەن وسى دا. و، توبا!.
ك ءۇ ل ءا ن. جوق، مەن ولاي كۇلمەيمىن عوي، بابا. بىلاي كۇلەم. (كۇلەدى.)
ب ا ب ا ق. تەكە – تەكە - تەكە! قاي وزعانىڭ مەنىكى. تەكە – تەكە - تەكە!..
3 ا ع ي پ ا. مىنەزىڭ كۇلسە كۇلگەندەي ەكەن عوي، ءتىپتى. (كۇلىپ جىبەرەدى.)
ب ا ب ا ك. كەڭكىلدە كارى ساۋلىق! كەڭكىلدە سەن دە، كەڭكىلدەپ قال. (ۇشەۋى ءۇش جەردە كۇلىپ جاتىر. باباقتىڭ ەكى كوزى ەسىك الدىنداعى قويلاردا...)
ب ا ب ا ق. شىعىپ كەلە مە جانىم - اۋ! شىعىپ كەلەدى عوي!.. شىعىپ كەلەدى.
ب ءا ر ءى. كانە، كانە! قوزداعالى جاتىر عوي، جۇرىڭدەر قوزداتايىق. (ءبارى دالادا. قويدىڭ كۇشەنگەن، ىڭىرانعان داۋسى ەستىلەدى.)
ب ا ب ا ق. تۇمسىعى شىقتى، دۇرىس!.. كادىمگى تۇمسىق... شىم-شىم... شىم... جانۋار... باسى دا، الدىڭعى ەكى اياعى دا دۇرىس بولدى. يا ءسات، بەرە گور. شىم-شىم... شىم-شىم... كەۋدە جاعى دۇرىستالدى. ەندى ارت جاعىنان ءبىر شاتاق شىقپاسا بولعانى. شىم-شىم... شىم-شىم... تارت!
سۋىرشى ءوزىڭ، نە بولسا دا تارت! (قوي مەكىرەنەدى.) و، سۇبىقان اللا، ناعىز قوزىنىڭ ءوزى! (كۇلكى.)
ءالي. قانە، سوي ەندى قويىڭدى، سوي!
ب ا ب ا ق. ءتىپتى، ءبىر مۇلتىگى بولسايشى! شىنىدان تۋعان جانۋارىم.
شىنىدان تۋعان قوشاقان. شىنىدان تۋعان قوشاقان... (قوزىنى باباق وتاعاسى قوينىنا تىعىپ العان. ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىنا جەتىپتى. «شىنىدان تۋعان قوشاقان» دەپ ەرسىلى-قارسىلى جۇگىرە بەرەدى.)
ءا ل ي. سوياسىڭ با ايتقان قويىڭدى، جوق پا، بابا؟
ب ا ب ا ق. قۇتىلشى، كۇلان، مىنادان! بار، جىلان شاققان قوزىنى ەكەۋلەپ جايلاڭدار. باسىن موينىمەن كەسىپ تاستا، اپپاق ماي شىعار ءوزى. (كۇلان مەن ءالي كەتەدى.) شىنىدان تۋعان قوشاقان!.. شىنىدان تۋعان قوشاقان!.. قاتىن! قوي ون ەكى مىڭعا جەتتى ەندى!... (قارق-قارق كۇلىپ جىبەرەدى.)
شىمىلدىق.
1940 ج.