InfoHub Logo

امازونكا وزەنىنىڭ القابى جىرتقىشتارى كەڭ تارالعان الەمدەگى ەڭ ءقاۋىپتى جەرلەردىڭ بىرىنە جاتادى. بۇل وزەن سۋلارىندا قانداي جىرتقىشتار مەكەندەيتىنىنە جانە ولاردىڭ نەلىكتەن ءقاۋىپتى بولىپ سانالاتىنىنا توقتالىپ وتەيىك.

قارا كايمان

قارا كايماندى ستەرويد قولدانعان قولتىراۋىن دەپ قاراستىرۋعا دا بولادى، سەبەبى ونىڭ ۇزىندىعى 6 مەترگە دەيىن جەتەدى ەكەن. كايماندار امازونكانىڭ ەڭ ءىرى جىرتقىشى بولعاندىقتان، كوزىنە تۇسكەننىڭ ءبارىن جەي الاتىن قابىلەتكە دە يە.

وگىز-اكۋلا

وگىز-اكۋلالار كوبىنەسە مۇحيتتىڭ اششى سۋلارىندا مەكەندەگەنىمەن، ولاردى تۇزشى سۋدا دا كەزدەستىرۋگە بولادى. بۇل جىرتقىشتاردىڭ امازونكانىڭ اعىستارىمەن تەڭىزدەن 4 مىڭ شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان پەرۋدەگى يكيتوس قالاسىنا دەيىن جەتكەندىگى تۋرالى دا مالىمەت بار.تىستەۋ كۇشى 589 كيلوگراممعا دەيىن جەتەتىن 3 مەترلىك جىرتقىشتاردىڭ ءىرى جاقتارى مەن وتكىر تىستەرىنە ەشبىر ءتىرى جان توتەپ بەرە المايدى.

سۋ ايداھارى (اناكوندا)

امازونكانىڭ تاعى ءبىر ءىرى قۇبىجىقتارىنىڭ ءبىرى – الەمدەگى ەڭ ءىرى جىلان بولىپ سانالاتىن ايگىلى اناكوندا. سالماعى 250 كيلوگراممعا دەيىن جەتەتىن اناكوندا ۇرعاشىسىنىڭ ۇزىندىعى 9 مەتردى، ال ديامەترى 30 سانتيمەتردى قۇرايدى. بۇل جىرتقىشتار كوبىنەسە تاياز سۋدى جاقسى كورەتىندىكتەن، نەگىزىنەن، وزەننىڭ وزىندە ەمەس، ونىڭ تارماقتارىندا مەكەندەيدى.

اراپايما

ءىرى جىرتقىشتار قاتارىنا كىرەتىن اراپايما قابىرشاقپەن قاپتالعاندىقتان، پيرانيالار اراسىندا ءوزىن ەمىن-ەركىن سەزىنىپ، بالىقپەن جانە قۇستارمەن قورەكتەنەدى. بۇل ءىرى بالىقتاردىڭ ۇزىندىعى 3 مەتردى قۇرايدى، ال سالماعى 90 كيلوگرامم بولادى.

كادىمگى ۆاندەلليا نەمەسە كانديرۋ

سىرتقى كورىنىسى وتە قاراپايىم، ءارى جىرتقىشتارعا ءتان بولماعانىمەن، جەرگىلىكتى حالىقتى ۇركىتەتىن بۇل كىشىگىرىم پارازيتتىك جايىندار نەسەپ جولى ارقىلى سۋداعى ادامنىڭ دەنەسىنە كىرىپ، ينەلەرى ارقىلى ۇستالىنىپ، شىقپاي قويادى.

ەلەكترلى جىلانبالىقتار

قۋاتى 600 ۆولتكە دەيىن جەتەتىن ەلەكترلى رازريادتاردى شىعارا الاتىن قابىلەتكە يە 2 مەترلىك قۇبىجىقتار ادام ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى بولىپ تابىلادى. سەبەبى بۇل قۋات كادىمگى امەريكاندىق روزەتكاداعىدان 5 ەسە كوپ بولعاندىقتان، ادامدى عانا ەمەس، اتتى دا جەرگە تۇسىرەتىن كۇشكە يە. ەگەر ولار ەلەكترلىك رازريادپەن بىرنەشە رەت ۇرسا، ادامنىڭ تىنىس جولى تارىلىپ، ەسىنەن تاڭىپ، سۋعا باتۋى مۇمكىن.

كادىمگى پيرانيالار

امازونكانىڭ ەڭ ءقاۋىپتى جىرتقىشى بولىپ سانالاتىن كادىمگى پيرانيا كەز كەلگەن ادامنىڭ بويىندا ۇرەي تۋدىرارى انىق. گولليۆۋد فيلمدەرىندە ءجيى كەزدەسەتىن بۇل جىرتقىشتار، نەگىزىنەن، جەمتىك جەيدى. ءبىراق ولار ءتىرى اعزالارمەن دە قورەكتەنگەندىكتەن، ەكى جاعىنىڭ اراسىنداعى تىستەگەن ەتىن ەش شىعارمايدى.

سكۋمبريا تارىزدەس گيدروليك

ۇزىندىعى 1 مەتر بولاتىن گيدروليكتەردى قانسورعىش بالىقتار دەپ تە اتايدى. بۇل بالىقتاردىڭ تومەنگى جاعىندا ۇزىندىعى 15 سانتيمەترگە دەيىن وسەتىن 2 وتكىر ازۋى بار. ازۋلارىن ولار شابۋىل جاساعان تىرشىلىك يەسىنە قادالۋ ءۇشىن قولدانادى ەكەن. ازۋ تىستەرىمەن وزدەرىن زاقىمداپ الماۋلارى ءۇشىن ولاردىڭ ۇستىڭگى جاقتارىندا ارنايى تەسىكتەرى بار.

قۇبا پاكۋ

ادامنىڭ تىستەرىنە ۇقساس تىستەرگە يە بۇل بالىقتار پيرانيالار تەكتەس ءىرى بالىق بولىپ سانالادى. الايدا پيرانيالارعا قاراعاندا، بۇل بالىقتار جەمىستەر مەن جاڭعاقتاردى دا جەيدى ەكەن. قۇبا پاكۋدىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى ولار اعاشتان تۇسكەن جاڭعاق پەن ەر ادامداردىڭ سىرتقى جىنىس اعزالارىن اجىراتا المايدى، سول سەبەپتى دە ادامدار ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى جىرتقىشتار قاتارىنا ەنەدى.

برازيليالىق كامشات

ۇزىندىعى 2 مەترگە دەيىن وسەتىن برازيليالىق كامشاتتار، نەگىزىنەن، بالىقتار مەن تەڭىز شاياندارىن جەيدى. قورەكتەنۋ ماقساتىندا توپتاسىپ شابۋىلداۋمەن ەرەكشەلەنەتىن كامشاتتار وزدەرىنەن اناعۇرلىم ءىرى اناكوندالار مەن كايمانداردى دا جەگەنى بەلگىلى بولعاندىقتان، ولاردى «وزەن قاسقىرلارى» دەپ اتاپ كەتكەن.

---