ان-كۇي شەجىرەسى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: شىعارماشىلىق، قاتىناس
اشىق ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس ارەكەتى: مۋزىكا
تاقىرىبى: «ءان، كۇي، شەجىرە»
ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: مۋزىكانىڭ مانەرلەۋ قۇرالدارىن قابىلداپ، اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ءان، ءانشى، كۇي، كۇيشى، سازگەر، اقىن سوزدەرىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: تۇرلىشە سيپاتتاعى مۋزىكانى سۇيسىنە تىڭداپ، تاني بىلۋگە ىنتاسىن دامىتۋ، داۋىسىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىلىگى: ءان تىڭداۋ ارقىلى، ءان ايتۋ ارقىلى مۋزىكانى سۇيۋگە تاربيەلەۋ
مەتوديكالىق ءادىس ءتاسىلى:
ءان تىڭداۋ: جاياۋ مۇسا «اق سيسا» ءانى، د نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» كۇيى
ءان ايتۋ: ب عيزاتوۆ «ءبىزدىڭ ءان»
اۋەندى قيمىلدى بي: «دومبىرا» ءبيى
مۋزىكالىق ديداكتيكالىق ويىن: «داڭعىراعا تەز جەت» ويىنى
مۋزىكالىق اسپاپتا ويناۋ: داڭعىرا اسپابى
كورنەكىلىك قۇرالدارى: ءانشى، اقىن، سازگەرلەر، كۇيشىلەر تۋرالى دايىندالعان سلايد. كۇي ءۇنتاسپاسى، ويىن اتريبۋتتارى. داڭعىرا اسپابى.
ارەكەت كەزەڭدەرى: ءى بالانى تاپسىرمانى ورىنداۋعا قىزىقتىرۋ، تالپىندىرۋ
ساز جەتەكشىسى بالالاردى كوڭىلدى اۋەن ىرعاعىمەن قارسى الادى، امانداسادى.
سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار!
(شاتتىق شەڭبەرىنە شاقىرادى.)
(بالالار مۋزىكا زالىنا كوڭىلدى كەلىپ، ادەمى شەڭبەر قۇرادى.)
ءبىز قاندايمىز، قاندايمىز
شۇعىلالى تاڭدايمىز
كۇلىمدەگەن كۇندەيمىز
رەنجۋدى بىلمەيمىز
قۋانامىن مەن دە
قۋاناسىڭ سەن دە
قۋانايىق دوستارىم
ارايلاپ اتقان كۇنگە!
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ورنىمىزعا وتىرماس بۇرىن قازاقتىڭ قاسيەتتى دومبىراسىمەن ادەمى بي بيلەپ الايىق.
اۋەندى قيمىلدى بي: «دومبىرا» ءبيى.
(بالالار ساز جەتەكشىسىنىڭ كورسەتكەن بي قيمىلىن قايتالاپ، مۋزىكا ىرعاعىمەن بيلەيدى.)
ارەكەت كەزەڭدەرى: ءىى. بالالاردى ىزدەنۋشىلىككە ۇيىمداستىرۋ
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ءۇنتاسپاعا قۇلاق سالايىقشى.
ءان تىڭداۋ: جاياۋ مۇسا«اق سيسا» ءانى
(ماناربەك ەرجانوۆتىڭ ورىنداۋىندا جاياۋ مۇسانىڭ ءانى «اق سيسا»)
ساز جەتەكشىسى: بالالار، سەندەر نە تىڭدادىڭدار؟
بالالار: ءان تىڭدادىق
ساز جەتەكشىسى: بۇل ءاننىڭ اتى «اق سيسا». «اق سيسا» ءانىن جازعان، ياعني شىعارعان ءانشى، سازگەر جاياۋ مۇسا بايجان ۇلى. قانە، قايدالاپ ايتايىقشى.
بالالار: جاياۋ مۇسا بايجان ۇلى
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ەكرانعا نازار اۋدارايىق.
(تاقىرىپقا ساي دايىندالعان سلايد كورسەتىلەدى.)
جاياۋ مۇسا بايجان ۇلى قازىرگى پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىنداعى اقشوقى دەگەن جەردە 1835 جىلى كەدەي مالشىنىڭ وتباسىندا تۋعان. جاس كەزىنەن ءوزى قاتارلى بالالاردىڭ اراسىندا ونەر - بىلىمگە قۇشتارلىعىمەن، ءان - كۇيگە اۋەستىگىمەن كوزگە تۇسەدى. ول دومبىرامەن ءان سالىپ، قيسسالار ايتىپ، ەل نازارىن وزىنە اۋدارادى. مۇسا ونەرگە، مۋزىكاعا جاقىن بولدى. وقۋ ورىندارىنىڭ جانىندا حور، دراما، مۋزىكا ۇيىرمەلەرىنە قاتىستى.
بالالار، جاڭا سەندەر تىڭداعان «اق سيسا»ءانىن ورىنداعان ءانشى تەرمەشى ماناربەك ەرجانوۆ.
ءان دەگەنىمىز، بالالار، ءسوزى بار، ءماتىنى بار مۋزىكالىق شىعارما.
ءاننىڭ ءسوزىن كىم جازادى؟
بالالار: اقىن جازادى.
ساز جەتەكشىسى: ءاننىڭ مۋزىكاسىن كىم جازادى؟
بالالار: سازگەر جازادى.
ساز جەتەكشىسى: ال، ءاندى ورىندايتىن ادامدى ءانشى دەيمىز.
بالالار، تاعى ءۇنتاسپاعا قۇلاق سالايىقشى.
كۇي تىڭداۋ: د نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» كۇيى
ساز جەتەكشىسى: بالالار، سەندەر ەندى نە تىڭدادىڭدار؟
بالالار: كۇي تىڭدادىق.
ساز جەتەكشىسى: ءيا ءبىز، كۇي اناسى دينا نۇرپەيسوۆانىڭ «بۇلبۇل» كۇيىن تىڭدادىق.
تاعى ەكرانعا نازار اۋدارايىق.
دينا نۇرپەيسوۆا 1861 ج ورال وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانى، بەكەت ايقۇم اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1870ج قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى دينانى كورىپ، كۇيلەرىن تىڭدايدى. ءسويتىپ، دينا اجەي قۇرمانعازى اتادان كۇي ونەرىن ۇيرەنەدى. كۇي اتاسى قۇرمانعازى، كۇي اناسى دينا دەپ ايتامىز.
كۇي دەگەنىمىز ءسوزى جوق، ياعني، ءماتىنى جوق، ءارتۇرلى تاقىرىپتا شىعارىلاتىن مۋزىكالىق شىعارما. كۇيدى جازاتىن، ورىندايتىن ادامدى كۇيشى دەپ اتايمىز.
ال، شەجىرە دەگەن اتا بابالارىمىزدان بىزگە امانات ەتىپ قالدىرىلعان اندەر، كۇيلەر، اڭىزدار.
بالالار جاڭا ءان ۇيرەنەيىك. جاڭا ءاندى ادەمى تازا ايتۋ ءۇشىن، داۋىسىمىزعا جاتتىعۋ جاسايىق.
دا دە دي دا دۋ
ما مە مي ما مۋ
بالالار ەكراننان كورىپ وتىرعان، ءبىزدىڭ اتىراۋ جەرىندە تۋىپ وسكەن سازگەر بولات عيزاتوۆتىڭ «ءبىزدىڭ ءان» ءانىن ۇيرەنەيىك.
ءان ايتۋ: ب عيزاتوۆ «ءبىزدىڭ ءان»
ساز جەتەكشىسى: بالالار، مەندە ادەمى عاجايىپ قوراپ بار ونىڭ ىشىندە نە بار ەكەن. ويلاپ كورىڭدەرشى.
(بالالار قىزىعۋشىلىقپەن قارايدى.)
(ساز جەتەكشىسى قوراپ ىشىنەن مۋزىكالىق اسپاپتار شىعارادى)
بالالار، مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ اتتارىن اتايىقشى.
بالالار ءبىز بۇگىن داڭعىرا اسپابىمەن تانىسامىز. ەكرانعا نازار اۋدارايىق.
مۋزىكالىق اسپاپپەن تانىسۋ: داڭعىرا اسپابى
داڭعىرا - قاتتى دىبىستى مۋزىكالىق اسپاپ. بۇل - ءبىر جاعى تەرى مەن قاپتالعان ىشكى جاعىنان تەمىر القالار، ساقينالار مەن سىلدىرماقتار ىلىنگەن دوڭگەلەك ءپىشىندى مۋزىكالىق اسپاپ. قانە، بالالار، اسپاپتىڭ اتىن قايتالاپ ايتايىقشى.
بالالار: داڭعىرا
بالالار، عاجايىپ قوراپتان شىققان مۋزىكالىق اسپاپتاردان انسامبل قۇرايىقشى. مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ب عيزاتوۆتىڭ «ءبىز ءومىردىڭ گۇلىمىز»ءانىن ورىندايىق.
(بالالار مۋزىكالىق اسپاپتاردا ىرعاقتى سەزىنىپ ءان شىرقايدى.)
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ورتاعا ادەمى شەڭبەر قۇرايىق، كوڭىلدى ويىن وينايىق.
مۋزىكالىق ديداكتيكالىق ويىن: «داڭعىراعا تەز جەت»
ساز جەتەكشىسى: بالالار، كىم ساناماق ايتادى؟
(ءبىر بالا ساناماق ارقىلى ويىنعا دوسىن شىعارادى.)
ويىننىڭ شارتى: داڭعىرا ۇستاپ تۇرعان بالانىڭ ەكى جاعىنداعى بالا قاراما قارسى شەڭبەر سىرتىمەن اينالىپ، جۇگىرىپ تەز داڭعىراعا جەتۋى ءتيىس. داڭعىراعا تەز جەتكەن بالا ورتادا بيلەيدى.
ارەكەت كەزەڭدەرى: رەفلەكسيا(ورىنداعان تاپسىرمالار نەگىزىندە قورىتىندى شىعارىپ، كەمشىلىكتەردى جويۋ)
ساز جەتەكشىسى: بالالار، سەندەردىڭ ورىندىقتارىڭنىڭ ارتىندا قىزىقتى ءبىر نارسە جاپسىرىپ قويدىم. قاراڭدارشى، نە بار ەكەن؟
(بالالار قىزىعۋشىلىقپەن قارايدى.)
بالالار، وسى جۇرەكشەلەردى بۇگىن نە ۇيرەنگەندەرىڭدى ايتىپ تۇرىپ، مەنىڭ ۇلكەن سيقىرلى جۇرەگىمە سالىڭدار. سەندەردىڭ كىشكەنتاي جۇرەكشەلەرىڭ ءتاتتى جۇرەككە اينالادى.
(بالالار بۇگىن نە ۇيرەنگەندەرىن ايتىپ، سىيلىققا تاتتىلەر الادى.)
بالالار، راحمەت سەندەرگە. ساۋ بولىڭدار!
اشىق ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس ارەكەتى: مۋزىكا
تاقىرىبى: «ءان، كۇي، شەجىرە»
ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: مۋزىكانىڭ مانەرلەۋ قۇرالدارىن قابىلداپ، اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. ءان، ءانشى، كۇي، كۇيشى، سازگەر، اقىن سوزدەرىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: تۇرلىشە سيپاتتاعى مۋزىكانى سۇيسىنە تىڭداپ، تاني بىلۋگە ىنتاسىن دامىتۋ، داۋىسىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىلىگى: ءان تىڭداۋ ارقىلى، ءان ايتۋ ارقىلى مۋزىكانى سۇيۋگە تاربيەلەۋ
مەتوديكالىق ءادىس ءتاسىلى:
ءان تىڭداۋ: جاياۋ مۇسا «اق سيسا» ءانى، د نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» كۇيى
ءان ايتۋ: ب عيزاتوۆ «ءبىزدىڭ ءان»
اۋەندى قيمىلدى بي: «دومبىرا» ءبيى
مۋزىكالىق ديداكتيكالىق ويىن: «داڭعىراعا تەز جەت» ويىنى
مۋزىكالىق اسپاپتا ويناۋ: داڭعىرا اسپابى
كورنەكىلىك قۇرالدارى: ءانشى، اقىن، سازگەرلەر، كۇيشىلەر تۋرالى دايىندالعان سلايد. كۇي ءۇنتاسپاسى، ويىن اتريبۋتتارى. داڭعىرا اسپابى.
ارەكەت كەزەڭدەرى: ءى بالانى تاپسىرمانى ورىنداۋعا قىزىقتىرۋ، تالپىندىرۋ
ساز جەتەكشىسى بالالاردى كوڭىلدى اۋەن ىرعاعىمەن قارسى الادى، امانداسادى.
سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار!
(شاتتىق شەڭبەرىنە شاقىرادى.)
(بالالار مۋزىكا زالىنا كوڭىلدى كەلىپ، ادەمى شەڭبەر قۇرادى.)
ءبىز قاندايمىز، قاندايمىز
شۇعىلالى تاڭدايمىز
كۇلىمدەگەن كۇندەيمىز
رەنجۋدى بىلمەيمىز
قۋانامىن مەن دە
قۋاناسىڭ سەن دە
قۋانايىق دوستارىم
ارايلاپ اتقان كۇنگە!
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ورنىمىزعا وتىرماس بۇرىن قازاقتىڭ قاسيەتتى دومبىراسىمەن ادەمى بي بيلەپ الايىق.
اۋەندى قيمىلدى بي: «دومبىرا» ءبيى.
(بالالار ساز جەتەكشىسىنىڭ كورسەتكەن بي قيمىلىن قايتالاپ، مۋزىكا ىرعاعىمەن بيلەيدى.)
ارەكەت كەزەڭدەرى: ءىى. بالالاردى ىزدەنۋشىلىككە ۇيىمداستىرۋ
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ءۇنتاسپاعا قۇلاق سالايىقشى.
ءان تىڭداۋ: جاياۋ مۇسا«اق سيسا» ءانى
(ماناربەك ەرجانوۆتىڭ ورىنداۋىندا جاياۋ مۇسانىڭ ءانى «اق سيسا»)
ساز جەتەكشىسى: بالالار، سەندەر نە تىڭدادىڭدار؟
بالالار: ءان تىڭدادىق
ساز جەتەكشىسى: بۇل ءاننىڭ اتى «اق سيسا». «اق سيسا» ءانىن جازعان، ياعني شىعارعان ءانشى، سازگەر جاياۋ مۇسا بايجان ۇلى. قانە، قايدالاپ ايتايىقشى.
بالالار: جاياۋ مۇسا بايجان ۇلى
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ەكرانعا نازار اۋدارايىق.
(تاقىرىپقا ساي دايىندالعان سلايد كورسەتىلەدى.)
جاياۋ مۇسا بايجان ۇلى قازىرگى پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىنداعى اقشوقى دەگەن جەردە 1835 جىلى كەدەي مالشىنىڭ وتباسىندا تۋعان. جاس كەزىنەن ءوزى قاتارلى بالالاردىڭ اراسىندا ونەر - بىلىمگە قۇشتارلىعىمەن، ءان - كۇيگە اۋەستىگىمەن كوزگە تۇسەدى. ول دومبىرامەن ءان سالىپ، قيسسالار ايتىپ، ەل نازارىن وزىنە اۋدارادى. مۇسا ونەرگە، مۋزىكاعا جاقىن بولدى. وقۋ ورىندارىنىڭ جانىندا حور، دراما، مۋزىكا ۇيىرمەلەرىنە قاتىستى.
بالالار، جاڭا سەندەر تىڭداعان «اق سيسا»ءانىن ورىنداعان ءانشى تەرمەشى ماناربەك ەرجانوۆ.
ءان دەگەنىمىز، بالالار، ءسوزى بار، ءماتىنى بار مۋزىكالىق شىعارما.
ءاننىڭ ءسوزىن كىم جازادى؟
بالالار: اقىن جازادى.
ساز جەتەكشىسى: ءاننىڭ مۋزىكاسىن كىم جازادى؟
بالالار: سازگەر جازادى.
ساز جەتەكشىسى: ال، ءاندى ورىندايتىن ادامدى ءانشى دەيمىز.
بالالار، تاعى ءۇنتاسپاعا قۇلاق سالايىقشى.
كۇي تىڭداۋ: د نۇرپەيىسوۆا «بۇلبۇل» كۇيى
ساز جەتەكشىسى: بالالار، سەندەر ەندى نە تىڭدادىڭدار؟
بالالار: كۇي تىڭدادىق.
ساز جەتەكشىسى: ءيا ءبىز، كۇي اناسى دينا نۇرپەيسوۆانىڭ «بۇلبۇل» كۇيىن تىڭدادىق.
تاعى ەكرانعا نازار اۋدارايىق.
دينا نۇرپەيسوۆا 1861 ج ورال وبلىسى، جاڭاقالا اۋدانى، بەكەت ايقۇم اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1870ج قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى دينانى كورىپ، كۇيلەرىن تىڭدايدى. ءسويتىپ، دينا اجەي قۇرمانعازى اتادان كۇي ونەرىن ۇيرەنەدى. كۇي اتاسى قۇرمانعازى، كۇي اناسى دينا دەپ ايتامىز.
كۇي دەگەنىمىز ءسوزى جوق، ياعني، ءماتىنى جوق، ءارتۇرلى تاقىرىپتا شىعارىلاتىن مۋزىكالىق شىعارما. كۇيدى جازاتىن، ورىندايتىن ادامدى كۇيشى دەپ اتايمىز.
ال، شەجىرە دەگەن اتا بابالارىمىزدان بىزگە امانات ەتىپ قالدىرىلعان اندەر، كۇيلەر، اڭىزدار.
بالالار جاڭا ءان ۇيرەنەيىك. جاڭا ءاندى ادەمى تازا ايتۋ ءۇشىن، داۋىسىمىزعا جاتتىعۋ جاسايىق.
دا دە دي دا دۋ
ما مە مي ما مۋ
بالالار ەكراننان كورىپ وتىرعان، ءبىزدىڭ اتىراۋ جەرىندە تۋىپ وسكەن سازگەر بولات عيزاتوۆتىڭ «ءبىزدىڭ ءان» ءانىن ۇيرەنەيىك.
ءان ايتۋ: ب عيزاتوۆ «ءبىزدىڭ ءان»
ساز جەتەكشىسى: بالالار، مەندە ادەمى عاجايىپ قوراپ بار ونىڭ ىشىندە نە بار ەكەن. ويلاپ كورىڭدەرشى.
(بالالار قىزىعۋشىلىقپەن قارايدى.)
(ساز جەتەكشىسى قوراپ ىشىنەن مۋزىكالىق اسپاپتار شىعارادى)
بالالار، مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ اتتارىن اتايىقشى.
بالالار ءبىز بۇگىن داڭعىرا اسپابىمەن تانىسامىز. ەكرانعا نازار اۋدارايىق.
مۋزىكالىق اسپاپپەن تانىسۋ: داڭعىرا اسپابى
داڭعىرا - قاتتى دىبىستى مۋزىكالىق اسپاپ. بۇل - ءبىر جاعى تەرى مەن قاپتالعان ىشكى جاعىنان تەمىر القالار، ساقينالار مەن سىلدىرماقتار ىلىنگەن دوڭگەلەك ءپىشىندى مۋزىكالىق اسپاپ. قانە، بالالار، اسپاپتىڭ اتىن قايتالاپ ايتايىقشى.
بالالار: داڭعىرا
بالالار، عاجايىپ قوراپتان شىققان مۋزىكالىق اسپاپتاردان انسامبل قۇرايىقشى. مۋزىكالىق اسپاپتاردىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ب عيزاتوۆتىڭ «ءبىز ءومىردىڭ گۇلىمىز»ءانىن ورىندايىق.
(بالالار مۋزىكالىق اسپاپتاردا ىرعاقتى سەزىنىپ ءان شىرقايدى.)
ساز جەتەكشىسى: بالالار، ورتاعا ادەمى شەڭبەر قۇرايىق، كوڭىلدى ويىن وينايىق.
مۋزىكالىق ديداكتيكالىق ويىن: «داڭعىراعا تەز جەت»
ساز جەتەكشىسى: بالالار، كىم ساناماق ايتادى؟
(ءبىر بالا ساناماق ارقىلى ويىنعا دوسىن شىعارادى.)
ويىننىڭ شارتى: داڭعىرا ۇستاپ تۇرعان بالانىڭ ەكى جاعىنداعى بالا قاراما قارسى شەڭبەر سىرتىمەن اينالىپ، جۇگىرىپ تەز داڭعىراعا جەتۋى ءتيىس. داڭعىراعا تەز جەتكەن بالا ورتادا بيلەيدى.
ارەكەت كەزەڭدەرى: رەفلەكسيا(ورىنداعان تاپسىرمالار نەگىزىندە قورىتىندى شىعارىپ، كەمشىلىكتەردى جويۋ)
ساز جەتەكشىسى: بالالار، سەندەردىڭ ورىندىقتارىڭنىڭ ارتىندا قىزىقتى ءبىر نارسە جاپسىرىپ قويدىم. قاراڭدارشى، نە بار ەكەن؟
(بالالار قىزىعۋشىلىقپەن قارايدى.)
بالالار، وسى جۇرەكشەلەردى بۇگىن نە ۇيرەنگەندەرىڭدى ايتىپ تۇرىپ، مەنىڭ ۇلكەن سيقىرلى جۇرەگىمە سالىڭدار. سەندەردىڭ كىشكەنتاي جۇرەكشەلەرىڭ ءتاتتى جۇرەككە اينالادى.
(بالالار بۇگىن نە ۇيرەنگەندەرىن ايتىپ، سىيلىققا تاتتىلەر الادى.)
بالالار، راحمەت سەندەرگە. ساۋ بولىڭدار!
You Might Also Like
