ماعجان جۇمابايەۆ «سۇيەمىن» ولەڭى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. جۇمابايەۆ «سۇيەمىن» ولەڭى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىر مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ادەبي ءبىلىم بەرۋ، «سۇيەمىن» ولەڭىنىڭ مازمۇنىن، يدەياسىن مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە باۋلۋ، وتاندى سۇيۋگە – ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ادەبي دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، مانەرلەپ وقۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: م. جۇمابايەۆتىڭ پورترەتى، شىعارمالارى، ەلەكتروندى وقۋلىق
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، قازاقستان تاريحى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. ءى. جانسۇگىروۆتىڭ «بوبەك بولەۋ»، «اعىندى مەنىڭ اقسۋىم» ولەڭدەرىن سۇراۋ.
2.«سەنىڭ ەستىگەن بەسىك جىرىڭ» تاقىرىبىندا بەسىك جىر ايتۋ نەمەسە «تۋعان ولكەمنىڭ تابيعاتى» اتتى شاعىن، شىعارما - سۋرەتتەمە جازۋ.
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ادەبي ءبىلىم بەرۋ.
«ولەڭنىڭ تىلگە جەڭىل، قۇلاققا جىلى ءتيۋىن اباي دا ىزدەگەن. اباي دا ءسوزدىڭ ءىشىن مانەرلەپ، تونىن سۇلۋ قىلۋعا تىرىسقان، ءبىراق دىبىسپەن سۋرەت جاساۋدا، ءسوزدىڭ سىرتقى ءتۇرىن ادەمىلەۋدە ماعجانعا جەتكەن قازاق اقىنى جوق... ولاي بولسا، اقىندىق جۇزىندە ابايدان سوڭعى ادەبيەتكە جاڭا ءتۇر كىرگىزىپ، سوڭىنا شاكىرت ەرتكەن، مەكتەپ اشقان كۇشتى اقىن ماعجان ەكەنىندە داۋ جوق»، - دەپ جازادى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ءوزىنىڭ 1923 جىلعى «ماعجاننىڭ اقىندىعى تۋرالى» دەگەن ماقالاسىندا.
ماعجان جۇمابايەۆ (1893 - 1938) – حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق ادەبيەتىنىڭ كوگىندە جارقىراي جانعان جارىق جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى. تۋعان جەرى - بۇرىنعى اقمولا گۋبەرنياسىنىڭ اقمولا ۋەزىندەگى پولۋدەنوۆسكيي بولىسى (قازىرگى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بۋلايەۆ اۋدانى). اكەسى بەكەن (بەكماعانبەت) ورتا داۋلەتتى، ءوزىنىڭ ادىلدىگىمەن، ادامگەرشىلىكتى پاراساتىمەن ەل اراسىندا بەدەلى جوعارى ادام بولعان. سوعان وراي ونى ءبىر سايلاۋدا بولىس ەتىپ سايلاعان كورىنەدى.
اۋىل مۇعالىمىنەن حات تانىپ، ساۋات اشقان ماعجان 1905 جىلى قىزىلجارداعى مەدرەسەگە وقۋعا ءتۇسىپ، ونى جاقسى ۇلگەرىممەن اياقتايدى. ءبىراق بۇل وقۋ بىلسەم، كورسەم دەپ ىلگەرى ۇمتىلعان جاس تالاپتى ونشا قاناعاتتاندىرمايدى.
ول وقۋ ىزدەپ ۋفاعا اتتانادى. سوندا ءوزىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دارەجەسىنەن جوعارى ءدىني وقۋ ورنىمەن پارا پار مەدرەسە عالياعا وقۋعا تۇسەدى. مەدرەسەدە وقىپ جۇرگەندە، وسىندا وقىتۋشى بولىپ ىستەيتىن، تاتاردىڭ بەلگىلى جازۋشىسى عالىمجان يبراگيموۆتىڭ نازارىنا ىلىگەدى. بولاشاق اقىننىڭ زور دارىنىن تانىعان عالىمجان ماعجاندى قامقورلىعىنا الىپ، وعان كوپ جاردەم كورسەتەدى. سونىڭ كومەگىمەن قازان قالاسىندا ماعجاننىڭ «شولپان» اتتى تۇڭعىش جيناعى جارىق كورەدى، سونىڭ اقىل - كەڭەسىمەن ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىنا تۇسەدى.
جاستايىنان ورىسشا وقىپ، ورىس ادەبيەتىنىڭ مادەنيەتىنە ەركىن جەتكەن ماعجان قازاق پوەزياسىنا وزىندىك ەرەكشەلىگىمەن، دارىندى بولمىسىمەن كەلەدى. اۋەلدە لاپىلداپ تۇرعان سەزىمىن، ىنتىعا ءۇزىلىپ تۇرعان ماحابباتىن جاستىق جالىنىمەن، جاندىرىپ جىبەرەردەي لەپپەن جەتكىزۋگە ۇمتىلعان ول ەندى بىرتە - بىرتە وي ەسەيگەندىگىن تانىتىپ، ازاماتتىق ليريكاعا قاراي ويىسادى. مۇندا دا ول زارلى دا وكىنىشتى وي سەزىمدەرىن ەرەكشە قۇدىرەتپەن، شىڭعىرعان جان داۋسىنىڭ قۋاتىمەن جەتكىزىپ، ىشكى مۇڭى مەن اشۋ كەگىن تابيعي بايلانىستىرىپ جىبەرەدى.
بۇل كەز ونىڭ قازاقتىڭ ارداق ازاماتتارى احمەت بايتۇرسىن ۇلى مەن ءمىرجاقىپ دۋلاتۇلىنان ءدارىس الىپ، شىعارماشىلىقتىڭ جاڭا ءبىر بەلەسىنە قۇلاش ۇرعان شاعى ەدى. ۇستازدارىنىڭ ونەگەسى اقىن جانىنىڭ تەبىرەنىس تولقىنىنداعى ايشىقتى ورنەگىمەن كورىنىس بەرەدى:
ازامات! اناۋ قازاق حانىم دەسەڭ،
جۇماقتىڭ سۋىن اپار، جانىم دەسەڭ.
بولماسا، ءىبىلىس بول دا ۋ الىپ بار،
توقتاتام تۇنشىقتىرىپ قانىن دەسەڭ
ەكىنىڭ ءبىرى، باسقا جول جوق!
تاسقىنى قاتتى، تەگەۋرىنى بەرىك ۇلتتىق سەزىم سەلى شيراتىلا شيرىعىپ بارىپ، ەكپىنىن باسپاعان كۇيى تۇرىكشىلدىك ارناسىنا قۇيىلادى. حالىق ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىمەن بىرگە ونىڭ ىرعاق ۇيلەسىمىن، ىشكى رۋحىن، اۋەزدىلىك اسەمدىگىن جانىمەن قابىلداعان اقىن كەيدە ءان كۇي عانا تۇسىندىرە الاتىن سەزىمدەردى سوزبەن جەتكىزەدى. ماعجاننىڭ اقىندىق ەرەكشەلىگى دە، بالكىم، وسى بولار.
قالاي دەگەندە دە، ماعجان وزىنە دەيىنگە دە، كەيىنگىگە دە ۇقسامايتىن، وزىندىك قولتاڭباسى بار اقىن. ول ءومىردى ءبىرتۇتاس قۇبىلىس، كورىنىس رەتىندە، ال ادامدى سول ۇلى تابيعاتتىڭ، جاراتىلىستىڭ ءبىر تۋىندىسى، بولشەگى رەتىندە قابىلدايدى. قۇبىلىستىڭ ءمانىن كەڭ كولەمدە، جالپىعا بىردەي قالىپتا تاني ءبىلۋ ءۇشىن ول، الدىمەن، نە نارسەنىڭ بولسا دا ءمان - مازمۇنىن باعدارلاپ، ءاردايىم جالپى ادامزاتقا ءتان اۋەنگە بوي ۇرادى، تابيعاتتىڭ ءوز زاڭىنا عانا باعىناتىن قۇبىلىستىڭ ىشكى استارىنا ۇڭىلەدى. دۇنيەنى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تانيدى.
ماعجان «شولپان»، «سانا» جۋرنالدارى، «اق جول» گازەتى رەداكسيالارىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەندە دە، موسكۆانىڭ جوعارى ادەبيەت جانە كوركەمونەر ينستيتۋتىندا وقىپ جۇرگەندە دە، ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە، شىعارماشىلىق ورلەۋ جولىندا بولادى.
ءبىلىمى تولىسىپ، تاجىريبەسى مولايىپ، كەمەلدى شاعىنا بەت العان تارپاڭ دارىننىڭ تاعدىرىنا تۇتقيىلدان كەلىپ ارالاسقان قىزىل يمپەريانىڭ قىزىلكوز جەندەتتەرى ونىڭ جولىن كەسىپ، تۇرمەگە قامايدى. ءسويتىپ 1929 جىلدان باستاپ اقىن قۋعىن سۇرگىنگە ۇشىرايدى. اۋەلى جالعان جابىلعان جالامەن ون جىلعا سوتتالادى. ودان م. گوركيي مەن ونىڭ ايەلى ە. پەشكوۆانىڭ ارالاسۋىمەن، 1936 جىلى بوساتىلادى دا، ءبىر جىلدان كەيىن «حالىق جاۋى» دەپ قايتا سوتتالىپ، كەلەسى جىلى ناۋرىز ايىندا اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى.
ءبىر كەزدەرى بەس ارىستىڭ ءبىرى - جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ م. جۇمابايەۆ تۋرالى بىلاي دەپ وي تولعاعان ەكەن: «ماعجان سوزىندەي «تىلگە جۇمساق، جۇرەككە جىلى تيەتىن» ۇلبىرەگەن نازىك اۋەن قازاقتىڭ بۇرىنعى اقىندارىندا بولعان ەمەس. ول جۇرەكتىڭ قوبىزىن شەرتە بىلەدى، ونىڭ جۇرەگىنەن جاس پەن قان ارالاس شىققان ءتاتتى سوزدەرى وزگەنىڭ جۇرەگىنە ءتاتتى ۋ سەبەدى. ماعجان نە جازسا دا، سىرلى، كوركەم، ءساندى جازادى. وقۋشىنىڭ جۇرەگىنە اسەر ەتە المايتىن قۇرعاق ولەڭدى، جابايى جىردى ماعجاننان تابا المايسىز. سۋرەتتى، كەستەلى، كوركەم ءسوز ماعجاننان تابىلادى، ماعجان اقىندى اقىندىق جاعىنان ءسوزسىز سۋرەتشى دەپ ايتۋعا بولادى. ماعجاندى پۋشكينگە تەڭەۋگە اۋىز بارادى.... اقىندىق جۇزىندە ابايدان سوڭعى ادەبيەتكە جاڭا ءتۇر كىرگىزىپ، سوڭىنا شاكىرت ەرتكەن، مەكتەپ اشقان كۇشتى اقىن ماعجان ەكەنىندە داۋ جوق. ابايدان سوڭ ولەڭ ولشەۋلەرىن تۇرلەندىرگەن تاعى دا ماعجان».
ماعجان – سىرشىل اقىن. ول ءۇشىن ب ا ق پەن قۋانىش - سۇيە ءبىلۋ. قۇشتارلىق پەن ونىڭ وتتاي جانعان سەزىم بۇرقانىسى مول جان ءسوزىن جۇرەك پوەزياسىنا تۇڭعىش اكەلگەن. ونىڭ «تىلەگىم»، «مەنى دە، ءولىم، الديلە»، «سۇيەمىن»، «سارسەمبايدىڭ جىرى»، «جازعى تۇندە» ءتارىزدى ولەڭدەرى - قازاق پوەزياسىنىڭ قازىناسى. ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ادەبي مۇرالارى ۋاقىت سىنىنان سۇرىنبەي ءوتتى. وزگە كلاسسيكتەردىڭ شىعارمالارىمەن قاتار قازاق مادەنيەتىنىڭ تاريحىنان سىباعالى ورىن الدى.
ماعجان - كورنەكتى جازۋشى، اقىن، پۋبليسيست، قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى. حالىق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى، وسىدان كەلىپ شىعاتىن تاريح توركىنى مەن ونىڭ قۇبىلمالى كەزەڭىندەگى ۇندەۋلەر ماعجان شىعارمالارىنا عانا ءتان. سول كەزەڭدەردە ماعجان شەكسپير، پۋشكين، سولوۆيەۆتاردان باستاپ سيمۆوليزم، تەحنوكراتيزم جانە شپەنگلەرگە دەيىنگى جالپى ادامزاتتىق كوركەم ءارى عىلىمي مۇرالارعا بەت بۇردى. ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىن جەتكەن ەكزيستەنسياليزم سارىنى اقىن شىعارمالارىندا دا ايقىن كورىنىس تاپقان. الايدا اراداعى ۇزاق جىلدار بويعى ۇزىلىستەن كەيىن ماعجان جۇمابايەۆپەن قايتا قاۋىشۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سوندىقتان اقىن تۋىندىلارىن قايتا باستىرىپ شىعارۋ تۋرالى دا ويلار ءجيى ايتىلۋدا
1893 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. الدىمەن قىزىلجار مەدرەسەسىندە حاسەن مولدادان ءدارىس العان ماعجان كەيىن ۋفا قالاسىنداعى عاليا مەدرەسەسىندە تاتار حالقىنىڭ بەلگىلى جازۋشىسى عالىمجان يبراگيموۆتان وقيدى.
1912 جىلى قازاندا العاشقى «شولپان» ولەڭدەر جيناعى شىققان ماعجاننىڭ شىعارمالارى 1929 جىلى جالامەن كۇيىپ، اباقتىعا تۇسكەنگە دەيىن ۇزدىكسىز جاريالانىپ تۇردى.
نەگىزىنەن اقىن ولەڭدەرى ەكى - اق رەت جيناقتالىپ، توپتالىپ وقىرمان قولىنا ءتيدى. ءبىرىنشى رەت 1922 جىلى بەرنياز كۇلەيەۆ قازاندا باستىرىپ، ەكىنشى رەت وسى كىتاپ تولىقتىرىلىپ سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ العان سوزىمەن 1923 جىلى تاشكەنتتە شىقتى. «پەداگوگيكا»، «ساۋاتتى بول» (اراب، لاتىن ارىپتەرىمەن بىرنەشە رەت باسىلعان)، كىتاپتارى، اۋدارمالارى باسىلدى. قىسقاسى، م. جۇمابايەۆتىڭ قالامگەرلىك ساپارى باس - اياعى جيىرما جىلعا جەتپەي، تىم ەرتە ءۇزىلدى، ون جىلداي ءومىرى اباقتىدا، لاگەردە، قۋعىن - سۇرگىندە، ازاپ - قورلىقتا ءوتىپ، اقىرى 1938 جىلى اجال وعى قۇلاتتى.
ماعجان بەكەن ۇلى جۇمابايەۆ 1893 جىلدىڭ 25 ماۋسىمىندا بۇرىنعى اقمولا گۋبەرنياسى اقمولا ۋەزىندەگى پولۋدەن بولىسىندا (قازىرگى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بۋلايەۆ اۋدانى ماعجان اتىنداعى اۋىلدا بەلگىلى، تەكتى، اۋقاتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءتورت جاسىندا اۋىل مۇعالىمىنەن ساۋات اشىپ، حات تانيدى، ال 1905 جىلى قىزىلجارداعى مەدرەسەگە وقۋعا تۇسەدى. بۇل مەدرەسەدە اراب، پارسى، تۇرىك تىلدەرىن ەركىن يگەرىپ، مەدرەسەنى 1910 جىلى جاقسى ۇلگەرىممەن بىتىرەدى.
بۇدان كەيىن ۋفاداعى «عاليا» مەدرەسەسىندە، ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقيدى.
ماعجان 1916 جىلى ومبىنىڭ سەمينارياسىن ويداعىداي ءبىتىرىپ، تۋعان ولكەسىنە ورالادى. قازاق دالاسىندا «الاش» پارتياسىن قۇرۋعا قاتىسادى، اقمولاداعى «بوستاندىق تۋى» گازەتىندە رەداكتور بولىپ قىزمەت اتقارادى. 1922 جىلى تاشكەنتكە كەلىپ، شىعارماشىلىق جۇمىسپەن اينالىسادى. وندا «شولپان»، «سانا» جۋرنالدارىندا، «اقجول» گازەتىندە قىزمەت اتقارا ءجۇرىپ، بىرنەشە شىعار - مالارىن جارىققا شىعارادى.
1923 - 27 جىلدارى ماعجان ماسكەۋدەگى جوعارى ادەبيەت – كوركەمونەر ينستيتۋتىندا وقيدى. وسى جىلدارى ول ورىس، باتىس ەۋروپا ادەبيەتىن تەرەڭ زەرت - تەپ وقيدى.
1929 جىلى «القا» دەگەن جاسىرىن ۇيىم قۇردى دەگەن ايىپتاۋمەن 10 جىلعا سوتتالدى.
1936 جىلى ورىس جازۋشىسى م. گوركيي جانە ە. پەشكوۆانىڭ ارالاسۋىمەن از عانا ۋاقىتقا بوستاندىق الادى، ءبىراق 1937 جىلى قايتا قاماۋعا الىنىپ، 1938 جىلى اقىن عۇمىرى ماڭگىلىككە ۇزىلەدى.
ماعجان ولگەنمەن، ونىڭ جازعان ەڭبەكتەرى بىزگە وشپەس مۇرا بوپ قالدى. ول – كوپتەگەن ولەڭدەر، پوەمالار، اڭگىمەلەر مەن اۋدارمالار جازعان بىرەگەي تۇلعا.
ءبىز ونىڭ «مەن جاستارعا سەنەمىن»، «مەن كىم؟»، «اناما»، «قازاق ءتىلى»، «تۇركىستان»، ت. ب. ولەڭدەرى مەن «قورقىت»، «ەرتەگى»، «توقساننىڭ توبى»، «باتىر بايان»، «قويلىبايدىڭ قوبىزى» ت. ب. پوەمالارىن بىلەمىز.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ.
1. «سۇيەمىن» ولەڭىنە شولۋ. ەلەكتروندى وقۋلىقتان ماعجاننىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىن تىنداتۋ
سۇيەمىن.
كۇلدەي كۇڭگىرت شاشى بار،
توقسان بەستە جاسى بار،
كوز دەگەنىڭ – سۇپ - سۇر كور.
تاسبيىق ساناپ بۇگىلىپ،
جەرگە قاراپ ءۇڭىلىپ،
كورمە اۋىر كۇرسىنەر
مەنىڭ ءبىر قارت انام بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن -
سول انامدى سۇيەمىن!
كوزىندە كوك نۇرى جوق،
اۋزىندا جۇماق جىرى جوق،
جالىنسىز، ۋسىز قۇشاعى.
يىرىلمەيدى جىلانداي،
ءسوزى دە جوق قۇرانداي.
بىلگەنى – قازان - وشاعى
جابايى عانا جارىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن –
سول جارىمدى سۇيەمىن.
"سۇيەمىن" اتتى ولەڭىن اقىن قارتايعان اناسىنا، كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ جەتەگىندە جۇرگەن قاراپايىم جارىنا دەگەن سەزىمىن سۋرەتتەۋدەن باستايدى. ولەڭدە ءومىردىڭ جۇرەككە جىلى، كوزگە تانىس سۋرەتى بار. انا دا، جار دا اركىمگە قىمبات ەكەنىن ەسىڭە قايتا سالعانداي. ودان كەيىن اقىن:
جۇرگەن ەسكى زاڭىمەن،
الدىنداعى مالىمەن
بىرگە جۋساپ، بىرگە ورگەن،
الاش دەگەن ەلىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ەلىمدى سۇيەمىن.
ساعىم سايران كۇرادى،
بورانى ۇلىپ تۇرادى،
قىس — اق كەبىن، جاز — سارى.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،
ماڭگى ولىك ساحاراسى،
سارىارقا دەگەن جەرىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ارقامدى سۇيەمىن! —
دەپ، ءوزىنىڭ تۋعان ەلى مەن جەرىنە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگىن جايىپ سالادى.
ماعجان نەنى ايتسا دا، بەينەلەپ ايتادى. ول ءۇشىن دالانىڭ تاۋى دا، سۋى دا، جەلى دە عاجايىپ. اقىن ولەڭدەرىندە ادام مەن تابيعات استاسىپ جاتادى. قاي شىعارماسىندا دا ماعجان وسى ەكى ۇعىمدى بىرلىكتە الىپ جىرلايدى. ءبىر ولەڭىندە اناسىنا، جارىنا، جالپى ادامعا دەگەن ماحابباتىن تۋعان جەرگە كاتىستى سەزىمىمەن ۇشتاستىرىپ جاتسا، ەندى ءبىر جىرلارىندا سول تابيعاتتىڭ اسىل جەمىسى — ادامدى بارىنەن جوعارى قويادى.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
2. «مەن ماعجان تۋرالى نە بىلەمىن؟» اتتى تاقىرىپقا اڭگىمە وتكىزۋ.
4. ادەبيەت تەورياسىنىڭ ۇعىمدارىن جازىپ الۋ.
ەپيتەتتەر تەڭەۋلەر مەتافورالار
كۇلدەي كۇڭگىرت شاش
جالىنسىز، ۋسىز قۇشاعى يىرىلمەيدى جىلانداي ءسوزى دە جوق قۇرانداي كوز دەگەنىڭ – سۇپ - سۇر كور
ساعىمى سايران قۇرادى.
5. ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا جۇمىس.
وتان - اياۋلى سۇيىكتى
ءۇى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1) اقىن كىمدەردى، نەلەردى سۇيەدى؟
2) اقىننىڭ اناسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن كورسەتەتىن ولەڭ جولدارىن تاۋىپ وقىڭدار.
3) اقىن جارى قاي جولداردا سۋرەتتەلەدى؟
4) الاشى جايلى اقىن نە ايتادى؟
5) اقىن اناسى، جارى، ەلىنەن باسقا تاعى نەنى سۇيەدى؟
6) ولەڭدە اقىننىڭ قانداي قاسيەتى، سەزىمى، تۇلعاسى تانىلادى؟
7) ەندەشە، ماعجان اقىن قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
Vءىى. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ:
1. م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى كىتاپتان تىس وقىپ جاڭا ماعلۇمات ايتۋ.
2.»سۇيەمىن» ولەڭىن جاتتاۋ.
3. «اناداي اسىل بار ما ەكەن!» (ەسسە جازۋ)
Vءىىى. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىر مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ادەبي ءبىلىم بەرۋ، «سۇيەمىن» ولەڭىنىڭ مازمۇنىن، يدەياسىن مەڭگەرتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ىزگىلىككە باۋلۋ، وتاندى سۇيۋگە – ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ادەبي دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ، مانەرلەپ وقۋ داعدىلارىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، مانەرلەپ وقۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: م. جۇمابايەۆتىڭ پورترەتى، شىعارمالارى، ەلەكتروندى وقۋلىق
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، قازاقستان تاريحى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
1. ءى. جانسۇگىروۆتىڭ «بوبەك بولەۋ»، «اعىندى مەنىڭ اقسۋىم» ولەڭدەرىن سۇراۋ.
2.«سەنىڭ ەستىگەن بەسىك جىرىڭ» تاقىرىبىندا بەسىك جىر ايتۋ نەمەسە «تۋعان ولكەمنىڭ تابيعاتى» اتتى شاعىن، شىعارما - سۋرەتتەمە جازۋ.
ءىىى. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ادەبي ءبىلىم بەرۋ.
«ولەڭنىڭ تىلگە جەڭىل، قۇلاققا جىلى ءتيۋىن اباي دا ىزدەگەن. اباي دا ءسوزدىڭ ءىشىن مانەرلەپ، تونىن سۇلۋ قىلۋعا تىرىسقان، ءبىراق دىبىسپەن سۋرەت جاساۋدا، ءسوزدىڭ سىرتقى ءتۇرىن ادەمىلەۋدە ماعجانعا جەتكەن قازاق اقىنى جوق... ولاي بولسا، اقىندىق جۇزىندە ابايدان سوڭعى ادەبيەتكە جاڭا ءتۇر كىرگىزىپ، سوڭىنا شاكىرت ەرتكەن، مەكتەپ اشقان كۇشتى اقىن ماعجان ەكەنىندە داۋ جوق»، - دەپ جازادى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ءوزىنىڭ 1923 جىلعى «ماعجاننىڭ اقىندىعى تۋرالى» دەگەن ماقالاسىندا.
ماعجان جۇمابايەۆ (1893 - 1938) – حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق ادەبيەتىنىڭ كوگىندە جارقىراي جانعان جارىق جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى. تۋعان جەرى - بۇرىنعى اقمولا گۋبەرنياسىنىڭ اقمولا ۋەزىندەگى پولۋدەنوۆسكيي بولىسى (قازىرگى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بۋلايەۆ اۋدانى). اكەسى بەكەن (بەكماعانبەت) ورتا داۋلەتتى، ءوزىنىڭ ادىلدىگىمەن، ادامگەرشىلىكتى پاراساتىمەن ەل اراسىندا بەدەلى جوعارى ادام بولعان. سوعان وراي ونى ءبىر سايلاۋدا بولىس ەتىپ سايلاعان كورىنەدى.
اۋىل مۇعالىمىنەن حات تانىپ، ساۋات اشقان ماعجان 1905 جىلى قىزىلجارداعى مەدرەسەگە وقۋعا ءتۇسىپ، ونى جاقسى ۇلگەرىممەن اياقتايدى. ءبىراق بۇل وقۋ بىلسەم، كورسەم دەپ ىلگەرى ۇمتىلعان جاس تالاپتى ونشا قاناعاتتاندىرمايدى.
ول وقۋ ىزدەپ ۋفاعا اتتانادى. سوندا ءوزىنىڭ ءبىلىم بەرۋ دارەجەسىنەن جوعارى ءدىني وقۋ ورنىمەن پارا پار مەدرەسە عالياعا وقۋعا تۇسەدى. مەدرەسەدە وقىپ جۇرگەندە، وسىندا وقىتۋشى بولىپ ىستەيتىن، تاتاردىڭ بەلگىلى جازۋشىسى عالىمجان يبراگيموۆتىڭ نازارىنا ىلىگەدى. بولاشاق اقىننىڭ زور دارىنىن تانىعان عالىمجان ماعجاندى قامقورلىعىنا الىپ، وعان كوپ جاردەم كورسەتەدى. سونىڭ كومەگىمەن قازان قالاسىندا ماعجاننىڭ «شولپان» اتتى تۇڭعىش جيناعى جارىق كورەدى، سونىڭ اقىل - كەڭەسىمەن ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىنا تۇسەدى.
جاستايىنان ورىسشا وقىپ، ورىس ادەبيەتىنىڭ مادەنيەتىنە ەركىن جەتكەن ماعجان قازاق پوەزياسىنا وزىندىك ەرەكشەلىگىمەن، دارىندى بولمىسىمەن كەلەدى. اۋەلدە لاپىلداپ تۇرعان سەزىمىن، ىنتىعا ءۇزىلىپ تۇرعان ماحابباتىن جاستىق جالىنىمەن، جاندىرىپ جىبەرەردەي لەپپەن جەتكىزۋگە ۇمتىلعان ول ەندى بىرتە - بىرتە وي ەسەيگەندىگىن تانىتىپ، ازاماتتىق ليريكاعا قاراي ويىسادى. مۇندا دا ول زارلى دا وكىنىشتى وي سەزىمدەرىن ەرەكشە قۇدىرەتپەن، شىڭعىرعان جان داۋسىنىڭ قۋاتىمەن جەتكىزىپ، ىشكى مۇڭى مەن اشۋ كەگىن تابيعي بايلانىستىرىپ جىبەرەدى.
بۇل كەز ونىڭ قازاقتىڭ ارداق ازاماتتارى احمەت بايتۇرسىن ۇلى مەن ءمىرجاقىپ دۋلاتۇلىنان ءدارىس الىپ، شىعارماشىلىقتىڭ جاڭا ءبىر بەلەسىنە قۇلاش ۇرعان شاعى ەدى. ۇستازدارىنىڭ ونەگەسى اقىن جانىنىڭ تەبىرەنىس تولقىنىنداعى ايشىقتى ورنەگىمەن كورىنىس بەرەدى:
ازامات! اناۋ قازاق حانىم دەسەڭ،
جۇماقتىڭ سۋىن اپار، جانىم دەسەڭ.
بولماسا، ءىبىلىس بول دا ۋ الىپ بار،
توقتاتام تۇنشىقتىرىپ قانىن دەسەڭ
ەكىنىڭ ءبىرى، باسقا جول جوق!
تاسقىنى قاتتى، تەگەۋرىنى بەرىك ۇلتتىق سەزىم سەلى شيراتىلا شيرىعىپ بارىپ، ەكپىنىن باسپاعان كۇيى تۇرىكشىلدىك ارناسىنا قۇيىلادى. حالىق ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنىمەن بىرگە ونىڭ ىرعاق ۇيلەسىمىن، ىشكى رۋحىن، اۋەزدىلىك اسەمدىگىن جانىمەن قابىلداعان اقىن كەيدە ءان كۇي عانا تۇسىندىرە الاتىن سەزىمدەردى سوزبەن جەتكىزەدى. ماعجاننىڭ اقىندىق ەرەكشەلىگى دە، بالكىم، وسى بولار.
قالاي دەگەندە دە، ماعجان وزىنە دەيىنگە دە، كەيىنگىگە دە ۇقسامايتىن، وزىندىك قولتاڭباسى بار اقىن. ول ءومىردى ءبىرتۇتاس قۇبىلىس، كورىنىس رەتىندە، ال ادامدى سول ۇلى تابيعاتتىڭ، جاراتىلىستىڭ ءبىر تۋىندىسى، بولشەگى رەتىندە قابىلدايدى. قۇبىلىستىڭ ءمانىن كەڭ كولەمدە، جالپىعا بىردەي قالىپتا تاني ءبىلۋ ءۇشىن ول، الدىمەن، نە نارسەنىڭ بولسا دا ءمان - مازمۇنىن باعدارلاپ، ءاردايىم جالپى ادامزاتقا ءتان اۋەنگە بوي ۇرادى، تابيعاتتىڭ ءوز زاڭىنا عانا باعىناتىن قۇبىلىستىڭ ىشكى استارىنا ۇڭىلەدى. دۇنيەنى فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تانيدى.
ماعجان «شولپان»، «سانا» جۋرنالدارى، «اق جول» گازەتى رەداكسيالارىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەندە دە، موسكۆانىڭ جوعارى ادەبيەت جانە كوركەمونەر ينستيتۋتىندا وقىپ جۇرگەندە دە، ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە، شىعارماشىلىق ورلەۋ جولىندا بولادى.
ءبىلىمى تولىسىپ، تاجىريبەسى مولايىپ، كەمەلدى شاعىنا بەت العان تارپاڭ دارىننىڭ تاعدىرىنا تۇتقيىلدان كەلىپ ارالاسقان قىزىل يمپەريانىڭ قىزىلكوز جەندەتتەرى ونىڭ جولىن كەسىپ، تۇرمەگە قامايدى. ءسويتىپ 1929 جىلدان باستاپ اقىن قۋعىن سۇرگىنگە ۇشىرايدى. اۋەلى جالعان جابىلعان جالامەن ون جىلعا سوتتالادى. ودان م. گوركيي مەن ونىڭ ايەلى ە. پەشكوۆانىڭ ارالاسۋىمەن، 1936 جىلى بوساتىلادى دا، ءبىر جىلدان كەيىن «حالىق جاۋى» دەپ قايتا سوتتالىپ، كەلەسى جىلى ناۋرىز ايىندا اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى.
ءبىر كەزدەرى بەس ارىستىڭ ءبىرى - جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ م. جۇمابايەۆ تۋرالى بىلاي دەپ وي تولعاعان ەكەن: «ماعجان سوزىندەي «تىلگە جۇمساق، جۇرەككە جىلى تيەتىن» ۇلبىرەگەن نازىك اۋەن قازاقتىڭ بۇرىنعى اقىندارىندا بولعان ەمەس. ول جۇرەكتىڭ قوبىزىن شەرتە بىلەدى، ونىڭ جۇرەگىنەن جاس پەن قان ارالاس شىققان ءتاتتى سوزدەرى وزگەنىڭ جۇرەگىنە ءتاتتى ۋ سەبەدى. ماعجان نە جازسا دا، سىرلى، كوركەم، ءساندى جازادى. وقۋشىنىڭ جۇرەگىنە اسەر ەتە المايتىن قۇرعاق ولەڭدى، جابايى جىردى ماعجاننان تابا المايسىز. سۋرەتتى، كەستەلى، كوركەم ءسوز ماعجاننان تابىلادى، ماعجان اقىندى اقىندىق جاعىنان ءسوزسىز سۋرەتشى دەپ ايتۋعا بولادى. ماعجاندى پۋشكينگە تەڭەۋگە اۋىز بارادى.... اقىندىق جۇزىندە ابايدان سوڭعى ادەبيەتكە جاڭا ءتۇر كىرگىزىپ، سوڭىنا شاكىرت ەرتكەن، مەكتەپ اشقان كۇشتى اقىن ماعجان ەكەنىندە داۋ جوق. ابايدان سوڭ ولەڭ ولشەۋلەرىن تۇرلەندىرگەن تاعى دا ماعجان».
ماعجان – سىرشىل اقىن. ول ءۇشىن ب ا ق پەن قۋانىش - سۇيە ءبىلۋ. قۇشتارلىق پەن ونىڭ وتتاي جانعان سەزىم بۇرقانىسى مول جان ءسوزىن جۇرەك پوەزياسىنا تۇڭعىش اكەلگەن. ونىڭ «تىلەگىم»، «مەنى دە، ءولىم، الديلە»، «سۇيەمىن»، «سارسەمبايدىڭ جىرى»، «جازعى تۇندە» ءتارىزدى ولەڭدەرى - قازاق پوەزياسىنىڭ قازىناسى. ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ادەبي مۇرالارى ۋاقىت سىنىنان سۇرىنبەي ءوتتى. وزگە كلاسسيكتەردىڭ شىعارمالارىمەن قاتار قازاق مادەنيەتىنىڭ تاريحىنان سىباعالى ورىن الدى.
ماعجان - كورنەكتى جازۋشى، اقىن، پۋبليسيست، قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى. حالىق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى، وسىدان كەلىپ شىعاتىن تاريح توركىنى مەن ونىڭ قۇبىلمالى كەزەڭىندەگى ۇندەۋلەر ماعجان شىعارمالارىنا عانا ءتان. سول كەزەڭدەردە ماعجان شەكسپير، پۋشكين، سولوۆيەۆتاردان باستاپ سيمۆوليزم، تەحنوكراتيزم جانە شپەنگلەرگە دەيىنگى جالپى ادامزاتتىق كوركەم ءارى عىلىمي مۇرالارعا بەت بۇردى. ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە دەيىن جەتكەن ەكزيستەنسياليزم سارىنى اقىن شىعارمالارىندا دا ايقىن كورىنىس تاپقان. الايدا اراداعى ۇزاق جىلدار بويعى ۇزىلىستەن كەيىن ماعجان جۇمابايەۆپەن قايتا قاۋىشۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سوندىقتان اقىن تۋىندىلارىن قايتا باستىرىپ شىعارۋ تۋرالى دا ويلار ءجيى ايتىلۋدا
1893 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. الدىمەن قىزىلجار مەدرەسەسىندە حاسەن مولدادان ءدارىس العان ماعجان كەيىن ۋفا قالاسىنداعى عاليا مەدرەسەسىندە تاتار حالقىنىڭ بەلگىلى جازۋشىسى عالىمجان يبراگيموۆتان وقيدى.
1912 جىلى قازاندا العاشقى «شولپان» ولەڭدەر جيناعى شىققان ماعجاننىڭ شىعارمالارى 1929 جىلى جالامەن كۇيىپ، اباقتىعا تۇسكەنگە دەيىن ۇزدىكسىز جاريالانىپ تۇردى.
نەگىزىنەن اقىن ولەڭدەرى ەكى - اق رەت جيناقتالىپ، توپتالىپ وقىرمان قولىنا ءتيدى. ءبىرىنشى رەت 1922 جىلى بەرنياز كۇلەيەۆ قازاندا باستىرىپ، ەكىنشى رەت وسى كىتاپ تولىقتىرىلىپ سۇلتانبەك قوجانوۆتىڭ العان سوزىمەن 1923 جىلى تاشكەنتتە شىقتى. «پەداگوگيكا»، «ساۋاتتى بول» (اراب، لاتىن ارىپتەرىمەن بىرنەشە رەت باسىلعان)، كىتاپتارى، اۋدارمالارى باسىلدى. قىسقاسى، م. جۇمابايەۆتىڭ قالامگەرلىك ساپارى باس - اياعى جيىرما جىلعا جەتپەي، تىم ەرتە ءۇزىلدى، ون جىلداي ءومىرى اباقتىدا، لاگەردە، قۋعىن - سۇرگىندە، ازاپ - قورلىقتا ءوتىپ، اقىرى 1938 جىلى اجال وعى قۇلاتتى.
ماعجان بەكەن ۇلى جۇمابايەۆ 1893 جىلدىڭ 25 ماۋسىمىندا بۇرىنعى اقمولا گۋبەرنياسى اقمولا ۋەزىندەگى پولۋدەن بولىسىندا (قازىرگى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى بۋلايەۆ اۋدانى ماعجان اتىنداعى اۋىلدا بەلگىلى، تەكتى، اۋقاتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءتورت جاسىندا اۋىل مۇعالىمىنەن ساۋات اشىپ، حات تانيدى، ال 1905 جىلى قىزىلجارداعى مەدرەسەگە وقۋعا تۇسەدى. بۇل مەدرەسەدە اراب، پارسى، تۇرىك تىلدەرىن ەركىن يگەرىپ، مەدرەسەنى 1910 جىلى جاقسى ۇلگەرىممەن بىتىرەدى.
بۇدان كەيىن ۋفاداعى «عاليا» مەدرەسەسىندە، ومبىداعى مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا وقيدى.
ماعجان 1916 جىلى ومبىنىڭ سەمينارياسىن ويداعىداي ءبىتىرىپ، تۋعان ولكەسىنە ورالادى. قازاق دالاسىندا «الاش» پارتياسىن قۇرۋعا قاتىسادى، اقمولاداعى «بوستاندىق تۋى» گازەتىندە رەداكتور بولىپ قىزمەت اتقارادى. 1922 جىلى تاشكەنتكە كەلىپ، شىعارماشىلىق جۇمىسپەن اينالىسادى. وندا «شولپان»، «سانا» جۋرنالدارىندا، «اقجول» گازەتىندە قىزمەت اتقارا ءجۇرىپ، بىرنەشە شىعار - مالارىن جارىققا شىعارادى.
1923 - 27 جىلدارى ماعجان ماسكەۋدەگى جوعارى ادەبيەت – كوركەمونەر ينستيتۋتىندا وقيدى. وسى جىلدارى ول ورىس، باتىس ەۋروپا ادەبيەتىن تەرەڭ زەرت - تەپ وقيدى.
1929 جىلى «القا» دەگەن جاسىرىن ۇيىم قۇردى دەگەن ايىپتاۋمەن 10 جىلعا سوتتالدى.
1936 جىلى ورىس جازۋشىسى م. گوركيي جانە ە. پەشكوۆانىڭ ارالاسۋىمەن از عانا ۋاقىتقا بوستاندىق الادى، ءبىراق 1937 جىلى قايتا قاماۋعا الىنىپ، 1938 جىلى اقىن عۇمىرى ماڭگىلىككە ۇزىلەدى.
ماعجان ولگەنمەن، ونىڭ جازعان ەڭبەكتەرى بىزگە وشپەس مۇرا بوپ قالدى. ول – كوپتەگەن ولەڭدەر، پوەمالار، اڭگىمەلەر مەن اۋدارمالار جازعان بىرەگەي تۇلعا.
ءبىز ونىڭ «مەن جاستارعا سەنەمىن»، «مەن كىم؟»، «اناما»، «قازاق ءتىلى»، «تۇركىستان»، ت. ب. ولەڭدەرى مەن «قورقىت»، «ەرتەگى»، «توقساننىڭ توبى»، «باتىر بايان»، «قويلىبايدىڭ قوبىزى» ت. ب. پوەمالارىن بىلەمىز.
ءىۇ. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ.
1. «سۇيەمىن» ولەڭىنە شولۋ. ەلەكتروندى وقۋلىقتان ماعجاننىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىن تىنداتۋ
سۇيەمىن.
كۇلدەي كۇڭگىرت شاشى بار،
توقسان بەستە جاسى بار،
كوز دەگەنىڭ – سۇپ - سۇر كور.
تاسبيىق ساناپ بۇگىلىپ،
جەرگە قاراپ ءۇڭىلىپ،
كورمە اۋىر كۇرسىنەر
مەنىڭ ءبىر قارت انام بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن -
سول انامدى سۇيەمىن!
كوزىندە كوك نۇرى جوق،
اۋزىندا جۇماق جىرى جوق،
جالىنسىز، ۋسىز قۇشاعى.
يىرىلمەيدى جىلانداي،
ءسوزى دە جوق قۇرانداي.
بىلگەنى – قازان - وشاعى
جابايى عانا جارىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن –
سول جارىمدى سۇيەمىن.
"سۇيەمىن" اتتى ولەڭىن اقىن قارتايعان اناسىنا، كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ جەتەگىندە جۇرگەن قاراپايىم جارىنا دەگەن سەزىمىن سۋرەتتەۋدەن باستايدى. ولەڭدە ءومىردىڭ جۇرەككە جىلى، كوزگە تانىس سۋرەتى بار. انا دا، جار دا اركىمگە قىمبات ەكەنىن ەسىڭە قايتا سالعانداي. ودان كەيىن اقىن:
جۇرگەن ەسكى زاڭىمەن،
الدىنداعى مالىمەن
بىرگە جۋساپ، بىرگە ورگەن،
الاش دەگەن ەلىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ەلىمدى سۇيەمىن.
ساعىم سايران كۇرادى،
بورانى ۇلىپ تۇرادى،
قىس — اق كەبىن، جاز — سارى.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،
ماڭگى ولىك ساحاراسى،
سارىارقا دەگەن جەرىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ارقامدى سۇيەمىن! —
دەپ، ءوزىنىڭ تۋعان ەلى مەن جەرىنە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگىن جايىپ سالادى.
ماعجان نەنى ايتسا دا، بەينەلەپ ايتادى. ول ءۇشىن دالانىڭ تاۋى دا، سۋى دا، جەلى دە عاجايىپ. اقىن ولەڭدەرىندە ادام مەن تابيعات استاسىپ جاتادى. قاي شىعارماسىندا دا ماعجان وسى ەكى ۇعىمدى بىرلىكتە الىپ جىرلايدى. ءبىر ولەڭىندە اناسىنا، جارىنا، جالپى ادامعا دەگەن ماحابباتىن تۋعان جەرگە كاتىستى سەزىمىمەن ۇشتاستىرىپ جاتسا، ەندى ءبىر جىرلارىندا سول تابيعاتتىڭ اسىل جەمىسى — ادامدى بارىنەن جوعارى قويادى.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ.
1. ولەڭدى مانەرلەپ وقۋ
2. «مەن ماعجان تۋرالى نە بىلەمىن؟» اتتى تاقىرىپقا اڭگىمە وتكىزۋ.
4. ادەبيەت تەورياسىنىڭ ۇعىمدارىن جازىپ الۋ.
ەپيتەتتەر تەڭەۋلەر مەتافورالار
كۇلدەي كۇڭگىرت شاش
جالىنسىز، ۋسىز قۇشاعى يىرىلمەيدى جىلانداي ءسوزى دە جوق قۇرانداي كوز دەگەنىڭ – سۇپ - سۇر كور
ساعىمى سايران قۇرادى.
5. ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا جۇمىس.
وتان - اياۋلى سۇيىكتى
ءۇى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1) اقىن كىمدەردى، نەلەردى سۇيەدى؟
2) اقىننىڭ اناسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن كورسەتەتىن ولەڭ جولدارىن تاۋىپ وقىڭدار.
3) اقىن جارى قاي جولداردا سۋرەتتەلەدى؟
4) الاشى جايلى اقىن نە ايتادى؟
5) اقىن اناسى، جارى، ەلىنەن باسقا تاعى نەنى سۇيەدى؟
6) ولەڭدە اقىننىڭ قانداي قاسيەتى، سەزىمى، تۇلعاسى تانىلادى؟
7) ەندەشە، ماعجان اقىن قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
Vءىى. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ:
1. م. جۇمابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى كىتاپتان تىس وقىپ جاڭا ماعلۇمات ايتۋ.
2.»سۇيەمىن» ولەڭىن جاتتاۋ.
3. «اناداي اسىل بار ما ەكەن!» (ەسسە جازۋ)
Vءىىى. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
You Might Also Like
-
«قاسيەتتى انا ءتىلىم» تاقىرىبىنداعى «ءتىل مەرەكەسى»ونكۇندىگىنىڭ قورىتىندى كەشى.
