- 14 ءساۋ. 2015 00:00
- 223
اڭدا ءجۇرىپ شولدەگەن اشام پاتسا...
اڭدا ءجۇرىپ شولدەگەن اشام پاتسا،
اڭساعانعا قانداي ەم، سۋسىن تاپسا؟!
الىستا جاياۋ قويشى كورىنىپتى،
ءمولدىر بۇلاق سۋ ىزدەپ كەلە جاتسا.
ءۋازىر مەن جولداستارى سونى كورىپ،
ايعايلاپ شاقىرىپتى اتوي بەرىپ.
«سەندەر اتتى، مەن جاياۋ، بارا المايمىن،
اكىمسىنبەي ايت،– دەپتى،– ءبىرىڭ كەلىپ».
جۋاندار ىزا بولدى «كەلمەي تۇر» دەپ،
«كەرەمەت كورسەتەلىك بۇعان ءبىر» دەپ.
قويشىعا ءبىر جەندەتى جەتىپ كەلدى،
«اناۋ توپ شاقىرادى، جىلدام ءجۇر!» دەپ.
قويشى ايتتى: «اقىراسىڭ نەگە بۇلاي،
سەنبىسىڭ جاراتۋشى كۇشتى قۇداي؟
جاسقانىپ جەرگە كىرىپ كەتە المايمىن،
جەلكىلدەگەن ەكەن دەپ ءبىر توپ قۋراي».
ىزا بوپ شاقىرۋشى قايتا شاپتى،
«كەجىر كەدەي ەكەن» دەپ جامانداپتى.
قارسى ايتسا، باسىن كەسىپ الماق بولىپ،
قويشىنى ءبارى كەلىپ قاماپ اپتى.
قويشى ونى ەلەمەپتى ادام بار دەپ،
قىمسىنبايدى ولتىرەر، نە قينار دەپ.
حان اقىردى: «سەن ءبىزدى كىم دەپ تۇرسىڭ
ءجون ايتپاساڭ مويىنىڭ شابىلار»،–دەپ.
قويشى ايتتى: «ءبىلىپ تۇرمىن باعانادان،
مىنەزدەرىڭ ايقىنداپ ايتتى ماعان.
جەر ءتاڭىرىسىڭ، جەلىگىپ ەلدى جەۋدى
پارىز قىلىپ قويعان عوي سايتان ساعان».
حان ايتتى: «ساعان ءبىر ءىس قىلامىن،– دەپ،
ءوزىڭدى-وزىڭ ولىمگە ۇنادىڭ»،– دەپ.
قاسىنداعى جەندەتكە بۇيرىق قىلدى:
«كوپ سويلەتپەي باسىن ال مىنانىڭ» دەپ.
قويشى ايتتى: «ءدات بار ما؟» دەپ سۇرارمىسىڭ،
ءولتىر دەپ كەكىرەيىپ تۇرارمىسىڭ،
بۇرىنعى ايتقان ءسوزىمنىڭ ءبارى دە شىن،
تاعى ءبىر شىن ايتايىن، ۇعارمىسىڭ؟»
حان ايتتى: «مۇنىڭ جايىن كىم بىلمەدى،
الدە ءبىر ەسالاڭداۋ جىندى ما ەدى.
ولەردەگى ءسوزىڭدى سىنعا الايىق،
قانىكي، ءداتىڭدى ايتشى ەندى؟» – دەدى.
قويشى ايتتى: «ءبىر اش سۇڭقار سەن سياقتى
جەمەك بوپ ءبىر تورعايدى ءىلىپ اپتى.
سۇڭقاردىڭ تۇياعىندا كەلە جاتىپ،
سول تورعاي «ءبىر ءدات ايتقىز» دەپ سۇراپتى.
«ايت» دەگەن سوڭ تورعايدىڭ ايتقان ءداتى:
«مەنى جەگەن سۇڭقاردىڭ جوق ۇياتى.
قويا قىلىپ قۇسارسىڭ ءجۇن مەن سۇيەك،
تۇمسىعىڭا جۇعادى بوقتىڭ تاتى.
سىرتىم تۇك، قارىنىم بوق، تۇك ەتىم جوق،
تاماق بوپ تابىلمايدى كوڭىل شاتى.
«قاز ىلە الماي، قاڭعىرىپ تورعاي ءىلىپ»
دەپ باسىڭنان ارىلماس جاماناتى.
سەن مەنى جەگەنمەنەن تويماسسىڭ دا،
اڭ العان ادەتىڭدى قويماسسىڭ دا.
مەيىرىمسىز ميىڭا ءسوز كىرمەسە،
كەيىنگى مەيىرىمدىلەر ويلاسسىن دا».
سۇڭقار تىڭداپ بوساتتى سول تورعايدى،
قارۋسىز قىزىل ءتىل دە جان قورعايدى.
قۇس قۇرلى ميىڭ بولسا، مەنى بوسات،
ءبىر قويشىنى ولتىرگەن كۇش بولمايدى.
مەنى ولتىرسەڭ الاسىڭ جامان اتاق،
ونى ۇعارسىڭ، بولماسا ميىڭ شاتاق.
قاسىڭداعى جولداسىڭ ايتپاعانمەن،
وسەك قىلىپ جاماندار وزگە جات-اق».
مۇنى ەستىپ اشام پاتسا ويعا ءتۇستى،
بۇرىن كورگەن ەمەس قوي مۇنداي كۇشتى.
قويشىنىڭ قولىن ۇستاپ كەشۋ الدى،
دەدى دە: «مەن كۇشتى ەمەس، تاعدىر كۇشتى».
وت شىعار وسەكشىنىڭ شاعىمىنان،
كۇشتى جوق جارالىستىڭ اعىمىنان.
تاۋىپ ايتقان تاتىمدى ءسوز قۇتقارار،
كوز بايلاعىش سايتاننىڭ ساعىمىنان.
اڭساعانعا قانداي ەم، سۋسىن تاپسا؟!
الىستا جاياۋ قويشى كورىنىپتى،
ءمولدىر بۇلاق سۋ ىزدەپ كەلە جاتسا.
ءۋازىر مەن جولداستارى سونى كورىپ،
ايعايلاپ شاقىرىپتى اتوي بەرىپ.
«سەندەر اتتى، مەن جاياۋ، بارا المايمىن،
اكىمسىنبەي ايت،– دەپتى،– ءبىرىڭ كەلىپ».
جۋاندار ىزا بولدى «كەلمەي تۇر» دەپ،
«كەرەمەت كورسەتەلىك بۇعان ءبىر» دەپ.
قويشىعا ءبىر جەندەتى جەتىپ كەلدى،
«اناۋ توپ شاقىرادى، جىلدام ءجۇر!» دەپ.
قويشى ايتتى: «اقىراسىڭ نەگە بۇلاي،
سەنبىسىڭ جاراتۋشى كۇشتى قۇداي؟
جاسقانىپ جەرگە كىرىپ كەتە المايمىن،
جەلكىلدەگەن ەكەن دەپ ءبىر توپ قۋراي».
ىزا بوپ شاقىرۋشى قايتا شاپتى،
«كەجىر كەدەي ەكەن» دەپ جامانداپتى.
قارسى ايتسا، باسىن كەسىپ الماق بولىپ،
قويشىنى ءبارى كەلىپ قاماپ اپتى.
قويشى ونى ەلەمەپتى ادام بار دەپ،
قىمسىنبايدى ولتىرەر، نە قينار دەپ.
حان اقىردى: «سەن ءبىزدى كىم دەپ تۇرسىڭ
ءجون ايتپاساڭ مويىنىڭ شابىلار»،–دەپ.
قويشى ايتتى: «ءبىلىپ تۇرمىن باعانادان،
مىنەزدەرىڭ ايقىنداپ ايتتى ماعان.
جەر ءتاڭىرىسىڭ، جەلىگىپ ەلدى جەۋدى
پارىز قىلىپ قويعان عوي سايتان ساعان».
حان ايتتى: «ساعان ءبىر ءىس قىلامىن،– دەپ،
ءوزىڭدى-وزىڭ ولىمگە ۇنادىڭ»،– دەپ.
قاسىنداعى جەندەتكە بۇيرىق قىلدى:
«كوپ سويلەتپەي باسىن ال مىنانىڭ» دەپ.
قويشى ايتتى: «ءدات بار ما؟» دەپ سۇرارمىسىڭ،
ءولتىر دەپ كەكىرەيىپ تۇرارمىسىڭ،
بۇرىنعى ايتقان ءسوزىمنىڭ ءبارى دە شىن،
تاعى ءبىر شىن ايتايىن، ۇعارمىسىڭ؟»
حان ايتتى: «مۇنىڭ جايىن كىم بىلمەدى،
الدە ءبىر ەسالاڭداۋ جىندى ما ەدى.
ولەردەگى ءسوزىڭدى سىنعا الايىق،
قانىكي، ءداتىڭدى ايتشى ەندى؟» – دەدى.
قويشى ايتتى: «ءبىر اش سۇڭقار سەن سياقتى
جەمەك بوپ ءبىر تورعايدى ءىلىپ اپتى.
سۇڭقاردىڭ تۇياعىندا كەلە جاتىپ،
سول تورعاي «ءبىر ءدات ايتقىز» دەپ سۇراپتى.
«ايت» دەگەن سوڭ تورعايدىڭ ايتقان ءداتى:
«مەنى جەگەن سۇڭقاردىڭ جوق ۇياتى.
قويا قىلىپ قۇسارسىڭ ءجۇن مەن سۇيەك،
تۇمسىعىڭا جۇعادى بوقتىڭ تاتى.
سىرتىم تۇك، قارىنىم بوق، تۇك ەتىم جوق،
تاماق بوپ تابىلمايدى كوڭىل شاتى.
«قاز ىلە الماي، قاڭعىرىپ تورعاي ءىلىپ»
دەپ باسىڭنان ارىلماس جاماناتى.
سەن مەنى جەگەنمەنەن تويماسسىڭ دا،
اڭ العان ادەتىڭدى قويماسسىڭ دا.
مەيىرىمسىز ميىڭا ءسوز كىرمەسە،
كەيىنگى مەيىرىمدىلەر ويلاسسىن دا».
سۇڭقار تىڭداپ بوساتتى سول تورعايدى،
قارۋسىز قىزىل ءتىل دە جان قورعايدى.
قۇس قۇرلى ميىڭ بولسا، مەنى بوسات،
ءبىر قويشىنى ولتىرگەن كۇش بولمايدى.
مەنى ولتىرسەڭ الاسىڭ جامان اتاق،
ونى ۇعارسىڭ، بولماسا ميىڭ شاتاق.
قاسىڭداعى جولداسىڭ ايتپاعانمەن،
وسەك قىلىپ جاماندار وزگە جات-اق».
مۇنى ەستىپ اشام پاتسا ويعا ءتۇستى،
بۇرىن كورگەن ەمەس قوي مۇنداي كۇشتى.
قويشىنىڭ قولىن ۇستاپ كەشۋ الدى،
دەدى دە: «مەن كۇشتى ەمەس، تاعدىر كۇشتى».
وت شىعار وسەكشىنىڭ شاعىمىنان،
كۇشتى جوق جارالىستىڭ اعىمىنان.
تاۋىپ ايتقان تاتىمدى ءسوز قۇتقارار،
كوز بايلاعىش سايتاننىڭ ساعىمىنان.