InfoHub Logo

ماقساتى: بالالاردى جابايى جانۋارلاردىڭ قىسقى تىرشىلىگىمەن تانىستىرۋ. تابيعاتتاعى ماۋسىمدىق وزگەرىستەر جايلى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ. شىعارماشىلىق جۇمىستارعا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، وي – قيالدارىن ءىس جۇزىندە كورسەتە بىلۋگە ۇيرەتۋ. جەلىممەن، قىلقالاممەن جۇمىس جاساۋ داعدىلارىن بەكىتۋدى جالعاستىرۋ. جان – جانۋارلارعا قامقور بولۋعا، ۇقىپتىلىق پەن شىدامدىلىققا تاربيەلەۋ.

قۇرالدار: ويىنشىقتار قويان مەن ءتيىن، كارزەڭكە، جابايى اڭدار سۋرەتتەرى، قوياننىڭ كەسكىندەمەلەرى (ءار بالاعا)
سوزدىك جۇمىس: ۇلپىلدەك، مامىق، ءتۇبىت، اپان، ءىن.

ساباق بارىسى:
تاربيەشى: بالالار قاراڭدارشى بىزگە ورماننان قوناقتار كەلىپتى، قانە ايتىڭدارشى مىناۋ نە؟
بالالار: ءتيىن
تاربيەشى: ال مىناۋ نە؟
بالالار: قويان.

تاربيەشى: بالالار مەن ءقازىر سەندەرگە وسى قويان مەن ءتيىن جايلى ءبىر وقيعا ايتىپ بەرەيىن، مۇقيات تىڭداپ وتىرىڭدار.
ورماندا قويان مەن ءتيىن ءومىر ءسۇرىپتى، ەكەۋى دوس بولىپتى. جازدا ولار الاڭقايدا اسىر سالىپ سەكىرىپ الاڭسىز ويناپتى. كۇن سۋىتىپ كۇز تۇسەدى، ءتيىن وزىنە اعاشتىڭ جىڭىشكە بۇتالارىنان كارزەڭكە توقىپ وتىرادى، قويان كەلىپ:
– بۇل نە؟ – دەپ سۇرايدى.
– كارزەڭكە – دەپ جاۋاپ بەرەدى ءتيىن.
– ونى قايتەسىڭ – دەيدى قويان تاڭعالىپ.
- بۇل جاي كارزەڭكە ەمەس، بۇل مەنىڭ ناعىز كومەكشىم – دەپ جاۋاپ بەرىپتى ءتيىن.
– سوندا قالاي، كارزەڭكە قالاي كومەكشى بولادى – دەپ قويان يىعىن ءبىر كوتەرىپ، ەشتەڭە تۇسىنبەي ءوزىنىڭ ۇيالاستارىمەن ءارى قاراي ويناپ كەتە بەرەدى.

تاربيەشى: بالالار ايتىڭدارشى تيىنگە كارزەڭكە قالاي كومەكشى بولادى، ءتيىن ونىمەن نە ىستەيدى؟
بالالار: ءتيىن وعان جاڭعاق، بۇرشىك، ساڭىراۋقۇلاقتار سالادى.
تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭدار كۇز ءتۇسىپ، قىس كەلە باستاعاندا ءتيىن ءوزىنىڭ اعاش قۋىسىنداعى ۇيىنە جاڭعاق، بۇرشىك، ساڭىراۋقۇلاقتار تاسىپ، قىسقا مول قىلىپ ازىق جينايدى. ويتكەنى قىستا جەردىڭ بەتىن اپپاق قار باسىپ قالادى دا، جاڭعاقتا، ساڭىراۋقۇلاقتا تابىلمايدى.
تاربيەشى: بالالار ايتىڭدارشى قويان مەن ءتيىن ءۇي جانۋارى ما، الدە جابايى جانۋارلار ما؟ ولار قايدا تۇرادى؟
بالالار: جاباي جانۋارلار، ورماندا تۇرادى.

تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭدار، ولاي بولسا جابايى جانۋارلاردىڭ قىستا قالاي تىرشىلىك ەتەتىنىن بىلگىلەرىڭ كەلە مە؟
بالالار: يا.
تاربيەشى: ەندەشە مەنىڭ مىنانداي سىيقىرلى ساندىعىم بار. ونىڭ ىشىندە بىزگە قاجەتتى زاتتار بار. ءبىراق بۇل جاي اشىلمايدى، ونى تەك سيقىرلى سوزبەن اشۋعا بولادى، قانە ماعان كومەكتەسىڭدەرشى.
عاجايىپ ساندىق،
سىر ساندىق.
كىلتىڭدى الايىق،
قۇلپىڭا سالايىق.
قاقپاعىڭدى اششى،
قۇپياڭدى شاششى.
ساندىقتىڭ قاقپاعى اشىلىپ ىشىنەن ءتيىننىڭ سۋرەتىن الىپ شىعىپ ول تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
تاربيەشى: بالالار مىناۋ وزىمىزگە تانىس ءتيىن عوي، تەك ءجۇنىنىڭ ءتۇسى باسقاشا ەكەن باعانا قىزعىلت ەدى، ال سۋرەتتە سۇر؟ بالالار ءتيىننىڭ ءتۇسى نەگە وزگەردى ەكەن؟
بالالار: قورعانۋ ءۇشىن.
تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭدار، كۇزدە ءتيىن تۇلەيدى، قىزعىلت ءجۇنى ءتۇسىپ ورنىنا سۇر ءتۇستى جىلى ءجۇن ءوسىپ شىعادى. سۇر ءتۇس وعان اعاش باسىندا جىرتقىش اڭدارعا كورىنبەي ءومىر سۇرۋگە كەرەك، ال ۇلپىلدەگەن جىلى تون قىستا سۋىقتان قورعايدى. ءتيىن ءوزىنىڭ اعاش دىڭىنە سالعان ۇيىنە كىرىپ جىلى مامىق قۇيرىعىن جامىلىپ قىسقا جيناعان ازىعىن جەپ قىستان امان - ەسەن شىعادى. ەندى ءتيىن تۋرالى تاقپاق تىڭدايىق.

قىستا جىلى كيىندىم،
قويمام تولى جاڭعاققا
ءىشى جىلى ءۇيىمنىڭ.
تاربيەشى: ەندى كەلەسى جانۋارمەن تانىسايىق.
ول ءۇشىن ءبىرىنشى جۇمباق شەشىڭدەر
ءۇستى تولى ينە
ءبىراق تا ءىس تىگىپ،
قادامايدى تۇيمە
بالالار: كىرپى.
تاربيەشى: دۇرىس بۇل كىرپى، كىرپى ءبىر ءتۇرلى اشۋلى سياقتى. وي بالالار ءبىز ونى وياتىپ جىبەرىپپىز. كۇزدىڭ سوڭىندا كىرپى ءوزىنىڭ ءشوپ توسەگەن ىنىندە دومالانىپ الىپ ۇيقىعا كەتەدى. ول قىستاي ۇيىقتايتىندىقتان، وعان ءتيىن سياقتى قىسقا ازىق جيناۋدىڭ قاجەتى جوق. تەك كۇزدە ۇيقىعا جاتاردا جاقسىلاپ تاماقتانىپ، تەرىسىنىڭ استىنا كوپ ماي جيناپ الادى. سوندىقتان ونىڭ قىستاي قارنى اشپايدى. كىرپى قىس كەتىپ، كوكتەم تۋىپ، كۇن جىلىنعاندا ءبىر-اق ويانادى. ال ەندى ءقازىر كىرپىنىڭ اشۋىن باسۋ ءۇشىن ول تۋرالى ساۋساق ويىنىن وينايىق
مەن اشۋلى كىرپىمىن
كورىنگەنگە ءتۇرپىمىن
ءۇستىم تولى ينە
ەسىڭ بولسا تيمە
كەلسە ەگەر تۇلكى
تۇيرەپ الام ءتۇرپى.

تاربيەشى: بالالار كىرپى سياقتى قاي اڭ قىس بويى ۇيىقتايدى.
بالالار: ايۋ
تاربيەشى: ال ول قايدا ۇيىقتايدى؟
بالالار: اپاندا.
تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭدار بالالار ايۋ كۇز بويى كوپ تاماق جەپ دەنەسىنە كوپ ماي جينايدى دا، قىستا كوكتەم تۋعانشا ۇيىقتايدى. ايۋ تۋرالى قانداي تاقپاق بىلەمىز.
ءتاتتى كورسە باس سالار،
اۋمايدى جاس بالادان.
ۇپ-ۇلكەن بوپ جاسقانار،
كىپ-كىشكەنتاي ارادان.
تاربيەشى: ال ەندى مىنا جۇمباق قاي جانۋار تۋرالى ەكەن مۇقيات تىڭداڭدار.
ءوزى ايلاكەر،
ءوزى قۋ.
جۇرگەن جەرى ايقاي شۋ.
بالالار: تۇلكى.
تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭدار، تۇلكى دە قىسقا دايىندالادى ونىڭ جۇندەرى قالىڭداپ ءوسىپ جىلى تونعا اينالادى. ال سەندەر قالاي ويلايسىڭدار تۇلكى ءجۇنىنىڭ ءتۇسىن وزگەرتە مە؟
بالالار: جوق.
تاربيەشى: ءيا تۇلكى ءتۇسىن وزگەرتپەيدى، ويتكەنى وعان ەشكىمنەن تىعىلۋدىڭ قاجەتى جوق، ول ءوزى جىرتقىش اڭ. ال تۇلكىنىڭ ءۇيى قالاي اتالادى؟
بالالار: ءىن
تاربيەشى: ءيا تۇلكى ىندە تۇرادى. سول جەردە دەمالىپ ۇيىقتايدى. سوسىن قويان، تىشقان اۋلاۋعا شىعادى.
تاربيەشى: وي بالالار ءبىزدىڭ قويان تاعى كەلىپتى. ول سەندەرگە جاتتىعۋ جاساۋدى ۇسىنادى.
سەرگىتۋ ءساتى: ۇزىن قۇلاق سۇر قويان
ەستىپ قالىپ سىبدىردى
ويلى - قىرلى جەرلەرمەن
ىتقىپ - ىتقىپ جۇگىردى.
تاربيەشى: بالالار ايتىڭدارشى قويان قىسقا قالاي دايىندالادى.
بالالار: ءتۇسىن وزگەرتەدى.
تاربيەشى: ءيا بالالار، ول ءوزىنىڭ سۇر تونىن، جىلى دا اپپاق تونعا اۋىستىرادى. سوسىن جىرتقىش اڭداردان قورعانىپ، قاردىڭ تۇبىندە قۇلاعىن جىمىرايتىپ، كوزىن جۇمىپ اق قاردان اۋماي وتىرا قالادى.
تاربيەشى: ال قويان قىسقا ازىق جيناي ما؟
بالالار: جوق
تاربيەشى: ءيا قوياندار قىسقا ازىق جينامايدى. ولار اعاشتاردىڭ بۇتاسىن، تامىرىن كەمىرىپ قورەكتەنەدى. سول سەبەپتى باعانا قويان ءتيىننىڭ كارزەنكەسىنە تاڭعالعان ەدى.
تاربيەشى: بالالار ءبىزدىڭ قويان ءوزىنىڭ ءجۇنىنىڭ ءتۇسىن اۋىستىرماپتى. ەندى ونى جىرتقىش اڭدار بايقاپ قوياتىن بولدى عوي. نە ىستەيمىز؟ كەلىڭدەر ءبىز وعان كومەكتەسەيىك. ۇستەل باسىنا وتىرىڭدار بۇل جەردە قوياننىڭ سۇر تونى اق تونعا اينالدىراتىن عاجايىپ زات بار، ول ماقتا تاربيەشى: ماقتانىڭ ءتۇسى قانداي؟
بالالار: اق.
تاربيەشى: ماقتا اپپاق، مامىقتاي، قوياننىڭ قىسقى تونى سياقتى. ەندى الدارىڭداعى جەلىمدى پايدالانىپ ماقتانى قوياننىڭ كەسكىندەمەسىنە جابىستىرامىز. كوزىن قارا ەرمەكسازدان جاسايمىز.
بالالار جابىستىرۋ جۇمىسىن جاسايدى.
بالالار جۇمىسىن قاراۋ.

سوزدىك جۇمىس جۇرگىزۋ.
جابايى جانۋارلار – ديكيە جيۆوتنىە، قويان – زاياس، ءتيىن – بەلكا، تۇلكى – ليسا، ايۋ – مەدۆەد.
ساباقتى قورتىندىلاۋ.