ەسەپتى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋ
ماتەماتيكا. 3 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ەسەپتى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋ»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا ەسەپتەردى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋدى ۇيرەتۋ، بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، تياناقتاۋ.
2. ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، اينالاداعى دۇنيە تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، دۇنيە جۇزىلىك مۇحيت بالىقتارىمەن تانىستىرۋ. استانا قالاسىنىڭ ماقتانىشى – مۇحيت باعى جونىندە مالىمەت بەرۋ.
3. وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، تياناقتىلىققا، ءوزىن - ءوزى ءادىل باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، پراكتيكالىق، شىعارماشىلىق، پروبلەمالىق،
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، ستو ستراتەگيالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۇحيت باعىنىڭ مودەلى، بالىقتار تۇرلەرى، كەستە
«وكەاناريۋم»، رەبۋس، باعالاۋ پاراعى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار،
ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيە تانۋ
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. باعالاۋ پاراقتارى تاراتىلادى.
• پسيحولوگيالىق دايىندىق.
تابيعات ءبىزدىڭ انامىز،
تابيعاتقا بالامىز.
- بۇگىنگى ساباقتا تابيعات تۋرالى ءسوز قوزعالادى. ساباقتىڭ تاقىرىبىن انىقتاۋ ءۇشىن رەبۋس شەشىلەدى.
`5 ``(ەسەپ)
ءىى. قايتالاۋ ساباعى. ەسەپتى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋ.
اۋىزشا ەسەپتەۋ. كەستەنى تولتىرۋ. كەستەنى تولتىرعاندا ءسوز شىعادى.
ا -------- 1 ------- 2 ------- 3 -------- 4 -------- 5 ------- 6 -------- 7 -------- 8 -------- 9 ------- 0
ا*4 ----- 4 ------- 8 ------ 12 ------- 16 ------ 20 ------ 24 ------ 28 ------- 32 ------ 36 ------ 0
---------- و ------ ك ------ ە ---------- ا ------- ن ------- ا -------- ر -------- ي --------- ۋ ------- م
- «وكەاناريۋم» دەگەن، ءسوزدى ەستىگەندە كوز الدارىڭا نە ەلەستەيدى؟
• اسسوسياسيا قۇرىلادى.
• ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى. سلايدتار.
- وكەاناريۋم دەگەنىمىز – بۇل ەڭ ۇلكەن، الىپ اكۆاريۋم. 2003 جىلى استانا قالاسىندا مۇحيت باعى – وكەاناريۋم اشىلدى. تەك مۇحيتتا مەكەندەيتىن اكۋلا، سەگىز اياق، مۋرەنا، تەڭىز جىلقىلارى، كىرپى بالىق پەن پيرانيا سەكىلدى جىرتقىشتار وسى وكەاناريۋمدا ءومىر سۇرە الادى. سۋدىڭ استىندا 70 مەترلىك تۋننەل سالىنعان. ال توبەسىنە جارتى شار تارىزدەس كەرەگەسى قالىڭ اينەكتەن جاسالعان. بۇل تۋننەلگە كىرسەڭىز، مۇحيتتىڭ استىندا جۇرگەندەي اسەر الاسىز. جان - جاعىندا، توبەسىندە ءجۇزىپ جۇرگەن بالىقتار. وكەاناريۋمدا تۋننەلدەن باسقا 11 اكۆاريۋم بار. وسىنداعى بالىقتاردىڭ تەك مۇحيتتا ءومىر سۇرە المايتىندىقتان، قىزىل تەڭىزدەن 120 ت تۇز اكەلىنگەن.
- سۇڭگۋىرلەر ءار كۇن سايىن اكۆاريۋمنىڭ ءتۇبىن تازالايدى. مۇنداعى بالىقتار تىنىق مۇحيتىنىڭ جاعالاۋىنان اكەلىنگەن. ءقازىر وكەاناريۋمدە ءار ءتۇرلى توپقا جاتاتىن 3 اكۋلا بار. وكەاناريۋم مۇحيتتان الىس تۋىپ - وسكەن ادامدار ءۇشىن مۇلدە عاجاپ دۇنيە. ەگەر استاناعا بارساڭىز، وسىنىڭ ءبارىن ءوز كوزىڭىزبەن كورە الاسىزدار. (ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتۋ.)
• ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس.
- ءبىز بۇگىنگى ساباقتا وكەاناريۋم جاسايمىز. ەگەر تاپسىرمالاردى دۇرىس ورىنداساق، ءبىزدىڭ وكەاناريۋمدا ءار ءتۇرلى بالىقتار پايدا بولادى.
• وقۋلىقپەن جۇمىس.
وقۋلىقتان №1 ەسەپ.
- ول ءۇشىن وقۋلىقتاعى №1 ەسەپتى شىعارۋىمىز كەرەك.
شۇبات – 3 ليترلىك 7 بانكا
قىمىز – 3 ليترلىك 3 بانكا
بارلىعى -؟ ليتر سۋسىن
ش: (7*3)+(3*3)=30 (ليتر)
ج: بارلىعى 30 ليتر سۋسىن اكەلىندى.
- كوبەيتۋدىڭ قانداي قاسيەتىن پايدالاندىق؟
- ۇلەستىرىمدىلىك قاسيەتى.
- ال ەندى ەسەپتى شىعاردىق، ءبىز ءبىرىنشى بالىقتى جىبەرەيىك. ول – تابان بالىق. سلايد ۇزىندىعى 40 - 70 سم دەيىن، ال سالماعى 5 - 6 كگ. وزەن بالىعى، تەرەڭ سۋلاردا مەكەندەيدى. كوبىنەسە تەڭىزدە قىستايدى.
• ەسەپ شىعارۋ.
بولدى – 70 ليتر ماي
ساتىلدى – 3 ليترلىك 9 بانكا جانە 5 بانكا
قالدى -؟
ش: 70 -(3*9+5*3)=28 (ل)
70 -(3*(9+5))=28 (ل)
- ءبىزدىڭ اكۆاريۋمعا تاعى ءبىر بالىق جىبەرىلەدى. ول – الابۇعا. سلايد
- ۇزىندىعى 30 - 35 سم، سالماعى 1 - 1، 5 كگ. وزەن بالىعى. توپ قۇرىپ، ۇساق بالىقتاردى، ۋىلدىرىقتاردى، سۋ جاندىكتەرىن جەيدى.
• گەومەتريالىق فيگۋرالارمەن جۇمىس.
- تاقتاداعى فيگۋرانى اتا.
ۇزىندىعى -؟ ↑4 ەسە ارتىق
ەنى – 2 سم←
ر -؟
S -؟
ش: 2سم * 4=8 (سم)
ر = (2سم+8سم)*2 = 20 (سم)
S= 2سم* 8سم =
ج: پەريمەترى - 20سم، اۋدانى -
- تاعى ءبىر بالىقتى اكۆاريۋمگە جىبەرەيىك. ول – شورتان. سلايد
- شورتان - وزەن بالىعى. ۇزىندىقتارى 1، 5 مەترگە دەيىن، ال سالماقتارى 47 كگ دەيىن بولۋى مۇمكىن. دەنەسى ۇزىنشا، تورپەداعا ۇقسايدى. جىرتقىش بالىقتىڭ ءبىرى.
• دەڭگەيلىك تاپسىرمالارمەن جۇمىس.
ءى. 28 - بەن ح - ءتىڭ ءبولىندىسىن تاپ. ح=1، 2، 4، 7
ءىى. 28 - بەن ح - ءتىڭ ءبولىندىسىن تاپ. ح=3، 5، 6، 8، 9
ءىىى.(100 - 44): 8+48: 6
(75+25): 5+200: 4
(65 - 9): (24: 9)
- تاعى ءبىر بالىقتى اكۆاريۋمعا جىبەرەيىك. ول – بەكىرە. سلايد
- ول - باعالى بالىقتاردىڭ ءبىرى. ءىرى بالىق، ۇزىندىعى 9م دەيىن، ال سالماعى 80 - 100كگ دەيىن. وسى بالىقتىڭ ۋىلدىرىعى – قارا ۋىلدىرىق وتە باعالى. كاسپيي تەڭىزىندە مەكەندەيدى.
• شىعارماشىلىق تاپسىرما.
(9 9) 9 9 9=8
- ءبىزدىڭ اكۆاريۋمدە تاعى ءبىر بالىق پايدا بولدى. ول – جايىن. سلايد
وتە ءىرى وزەن بالىعى. ۇزىندىعى 5م دەيىن، ال سالماعى 300كگ دەيىن
بولادى. جىرتقىش بالىقتىڭ ءبىرى، ۇساق بالىقتارمەن قورەكتەنەدى.
• تەڭدەۋدى شەشۋ.
س*4=280
س=280: 4
س=70
70*4=280
280: ا=40
ا=280: 40
ا=7
280: 7=40
ح: 4=70
ح=70*4
ح=280
280: 4=70
- تەڭدەۋدى شىعاردىق، تاعى دا بالىقتى جىبەرەيىك. ول – سازان. سلايد
- سازان - باعالى بالىقتىڭ ءبىرى. كاسپيي، ارال، جەرورتا تەڭىزدەرىن مەكەندەيدى. ۇزىندىعى 1 م دەيىن، ال سالماعى 10 كگ دەيىن بارادى.
ءىىى. قورىتىندى. بەكىتۋ.
- بالالار، سونىمەن ءبىز نەنى ۇيرەندىك؟ نە بىلدىك؟
• ببب ستراتەگياسى
- ەسەپتى ءار ءتۇرلى تاسىلمەن قالاي شىعارامىز؟ (مىسال كەلتىرتۋ.)
ءىV. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردىڭ باعاسى باعالاۋ پاراعىنا
قويىلادى.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى باعاسى قويىلادى.
V. ۇيگە تاپسىرما.
№7ەسەپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ەسەپتى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋ»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. وقۋشىلارعا ەسەپتەردى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋدى ۇيرەتۋ، بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، تياناقتاۋ.
2. ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، اينالاداعى دۇنيە تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، دۇنيە جۇزىلىك مۇحيت بالىقتارىمەن تانىستىرۋ. استانا قالاسىنىڭ ماقتانىشى – مۇحيت باعى جونىندە مالىمەت بەرۋ.
3. وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، تياناقتىلىققا، ءوزىن - ءوزى ءادىل باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: قايتالاۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، پراكتيكالىق، شىعارماشىلىق، پروبلەمالىق،
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار، ستو ستراتەگيالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: مۇحيت باعىنىڭ مودەلى، بالىقتار تۇرلەرى، كەستە
«وكەاناريۋم»، رەبۋس، باعالاۋ پاراعى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار،
ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيە تانۋ
ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. باعالاۋ پاراقتارى تاراتىلادى.
• پسيحولوگيالىق دايىندىق.
تابيعات ءبىزدىڭ انامىز،
تابيعاتقا بالامىز.
- بۇگىنگى ساباقتا تابيعات تۋرالى ءسوز قوزعالادى. ساباقتىڭ تاقىرىبىن انىقتاۋ ءۇشىن رەبۋس شەشىلەدى.
`5 ``(ەسەپ)
ءىى. قايتالاۋ ساباعى. ەسەپتى ءارتۇرلى تاسىلمەن شىعارۋ.
اۋىزشا ەسەپتەۋ. كەستەنى تولتىرۋ. كەستەنى تولتىرعاندا ءسوز شىعادى.
ا -------- 1 ------- 2 ------- 3 -------- 4 -------- 5 ------- 6 -------- 7 -------- 8 -------- 9 ------- 0
ا*4 ----- 4 ------- 8 ------ 12 ------- 16 ------ 20 ------ 24 ------ 28 ------- 32 ------ 36 ------ 0
---------- و ------ ك ------ ە ---------- ا ------- ن ------- ا -------- ر -------- ي --------- ۋ ------- م
- «وكەاناريۋم» دەگەن، ءسوزدى ەستىگەندە كوز الدارىڭا نە ەلەستەيدى؟
• اسسوسياسيا قۇرىلادى.
• ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى. سلايدتار.
- وكەاناريۋم دەگەنىمىز – بۇل ەڭ ۇلكەن، الىپ اكۆاريۋم. 2003 جىلى استانا قالاسىندا مۇحيت باعى – وكەاناريۋم اشىلدى. تەك مۇحيتتا مەكەندەيتىن اكۋلا، سەگىز اياق، مۋرەنا، تەڭىز جىلقىلارى، كىرپى بالىق پەن پيرانيا سەكىلدى جىرتقىشتار وسى وكەاناريۋمدا ءومىر سۇرە الادى. سۋدىڭ استىندا 70 مەترلىك تۋننەل سالىنعان. ال توبەسىنە جارتى شار تارىزدەس كەرەگەسى قالىڭ اينەكتەن جاسالعان. بۇل تۋننەلگە كىرسەڭىز، مۇحيتتىڭ استىندا جۇرگەندەي اسەر الاسىز. جان - جاعىندا، توبەسىندە ءجۇزىپ جۇرگەن بالىقتار. وكەاناريۋمدا تۋننەلدەن باسقا 11 اكۆاريۋم بار. وسىنداعى بالىقتاردىڭ تەك مۇحيتتا ءومىر سۇرە المايتىندىقتان، قىزىل تەڭىزدەن 120 ت تۇز اكەلىنگەن.
- سۇڭگۋىرلەر ءار كۇن سايىن اكۆاريۋمنىڭ ءتۇبىن تازالايدى. مۇنداعى بالىقتار تىنىق مۇحيتىنىڭ جاعالاۋىنان اكەلىنگەن. ءقازىر وكەاناريۋمدە ءار ءتۇرلى توپقا جاتاتىن 3 اكۋلا بار. وكەاناريۋم مۇحيتتان الىس تۋىپ - وسكەن ادامدار ءۇشىن مۇلدە عاجاپ دۇنيە. ەگەر استاناعا بارساڭىز، وسىنىڭ ءبارىن ءوز كوزىڭىزبەن كورە الاسىزدار. (ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتۋ.)
• ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جۇمىس.
- ءبىز بۇگىنگى ساباقتا وكەاناريۋم جاسايمىز. ەگەر تاپسىرمالاردى دۇرىس ورىنداساق، ءبىزدىڭ وكەاناريۋمدا ءار ءتۇرلى بالىقتار پايدا بولادى.
• وقۋلىقپەن جۇمىس.
وقۋلىقتان №1 ەسەپ.
- ول ءۇشىن وقۋلىقتاعى №1 ەسەپتى شىعارۋىمىز كەرەك.
شۇبات – 3 ليترلىك 7 بانكا
قىمىز – 3 ليترلىك 3 بانكا
بارلىعى -؟ ليتر سۋسىن
ش: (7*3)+(3*3)=30 (ليتر)
ج: بارلىعى 30 ليتر سۋسىن اكەلىندى.
- كوبەيتۋدىڭ قانداي قاسيەتىن پايدالاندىق؟
- ۇلەستىرىمدىلىك قاسيەتى.
- ال ەندى ەسەپتى شىعاردىق، ءبىز ءبىرىنشى بالىقتى جىبەرەيىك. ول – تابان بالىق. سلايد ۇزىندىعى 40 - 70 سم دەيىن، ال سالماعى 5 - 6 كگ. وزەن بالىعى، تەرەڭ سۋلاردا مەكەندەيدى. كوبىنەسە تەڭىزدە قىستايدى.
• ەسەپ شىعارۋ.
بولدى – 70 ليتر ماي
ساتىلدى – 3 ليترلىك 9 بانكا جانە 5 بانكا
قالدى -؟
ش: 70 -(3*9+5*3)=28 (ل)
70 -(3*(9+5))=28 (ل)
- ءبىزدىڭ اكۆاريۋمعا تاعى ءبىر بالىق جىبەرىلەدى. ول – الابۇعا. سلايد
- ۇزىندىعى 30 - 35 سم، سالماعى 1 - 1، 5 كگ. وزەن بالىعى. توپ قۇرىپ، ۇساق بالىقتاردى، ۋىلدىرىقتاردى، سۋ جاندىكتەرىن جەيدى.
• گەومەتريالىق فيگۋرالارمەن جۇمىس.
- تاقتاداعى فيگۋرانى اتا.
ۇزىندىعى -؟ ↑4 ەسە ارتىق
ەنى – 2 سم←
ر -؟
S -؟
ش: 2سم * 4=8 (سم)
ر = (2سم+8سم)*2 = 20 (سم)
S= 2سم* 8سم =
ج: پەريمەترى - 20سم، اۋدانى -
- تاعى ءبىر بالىقتى اكۆاريۋمگە جىبەرەيىك. ول – شورتان. سلايد
- شورتان - وزەن بالىعى. ۇزىندىقتارى 1، 5 مەترگە دەيىن، ال سالماقتارى 47 كگ دەيىن بولۋى مۇمكىن. دەنەسى ۇزىنشا، تورپەداعا ۇقسايدى. جىرتقىش بالىقتىڭ ءبىرى.
• دەڭگەيلىك تاپسىرمالارمەن جۇمىس.
ءى. 28 - بەن ح - ءتىڭ ءبولىندىسىن تاپ. ح=1، 2، 4، 7
ءىى. 28 - بەن ح - ءتىڭ ءبولىندىسىن تاپ. ح=3، 5، 6، 8، 9
ءىىى.(100 - 44): 8+48: 6
(75+25): 5+200: 4
(65 - 9): (24: 9)
- تاعى ءبىر بالىقتى اكۆاريۋمعا جىبەرەيىك. ول – بەكىرە. سلايد
- ول - باعالى بالىقتاردىڭ ءبىرى. ءىرى بالىق، ۇزىندىعى 9م دەيىن، ال سالماعى 80 - 100كگ دەيىن. وسى بالىقتىڭ ۋىلدىرىعى – قارا ۋىلدىرىق وتە باعالى. كاسپيي تەڭىزىندە مەكەندەيدى.
• شىعارماشىلىق تاپسىرما.
(9 9) 9 9 9=8
- ءبىزدىڭ اكۆاريۋمدە تاعى ءبىر بالىق پايدا بولدى. ول – جايىن. سلايد
وتە ءىرى وزەن بالىعى. ۇزىندىعى 5م دەيىن، ال سالماعى 300كگ دەيىن
بولادى. جىرتقىش بالىقتىڭ ءبىرى، ۇساق بالىقتارمەن قورەكتەنەدى.
• تەڭدەۋدى شەشۋ.
س*4=280
س=280: 4
س=70
70*4=280
280: ا=40
ا=280: 40
ا=7
280: 7=40
ح: 4=70
ح=70*4
ح=280
280: 4=70
- تەڭدەۋدى شىعاردىق، تاعى دا بالىقتى جىبەرەيىك. ول – سازان. سلايد
- سازان - باعالى بالىقتىڭ ءبىرى. كاسپيي، ارال، جەرورتا تەڭىزدەرىن مەكەندەيدى. ۇزىندىعى 1 م دەيىن، ال سالماعى 10 كگ دەيىن بارادى.
ءىىى. قورىتىندى. بەكىتۋ.
- بالالار، سونىمەن ءبىز نەنى ۇيرەندىك؟ نە بىلدىك؟
• ببب ستراتەگياسى
- ەسەپتى ءار ءتۇرلى تاسىلمەن قالاي شىعارامىز؟ (مىسال كەلتىرتۋ.)
ءىV. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردىڭ باعاسى باعالاۋ پاراعىنا
قويىلادى.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى باعاسى قويىلادى.
V. ۇيگە تاپسىرما.
№7ەسەپ
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالالاردى جابايى جانۋارلاردىڭ قىسقى تىرشىلىگىمەن تانىستىرۋ. تابيعاتتاعى ماۋسىمدىق وزگەرىستەر جايلى بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ. شىعارماشىلىق جۇمىستارعا قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، وي – قيالدارىن ءىس...
