اڭشىلىقتا حابارشى، مەرەكەدە جارشى بولعان اسپاپتار
مۋزىكا 2 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اڭشىلىقتا حابارشى، مەرەكەدە جارشى بولعان اسپاپتار
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاق حالقىنىڭ كونە اسپاپتارىنىڭ شىعۋ تاريحىن ەستە ساقتاۋعا باۋلۋ؛ اسپاپتاردىڭ ۇنىمەن، سىر-سيپاتىمەن تانىستىرۋ؛ بالالاردىڭ حالىق مۋزىكاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛ ەستۋ، ەستە ساقتاۋ، ىرعاقتى سەزىنۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
• وقۋشىنى سويلەۋگە، ويىن تۇجىرىمداپ ايتۋعا ۇيرەتۋ؛
• مۋزىكانىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنۋگە باۋلۋ؛
• ادامگەرشىلىككە، اسەمدىككە، سۇلۋلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: اسپاپتاردىڭ سۋرەتى، اسپاپتار، كومپوزيتوردىڭ سۋرەتى،
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
پسيحولوگيالىق ترەنينگ: شاتتىق شەڭبەر قۇرايىق!
دوڭگەلەنىپ تۇرايىق
جىلى ءسوزدى ارنايىق
بىرىمىزگە ءبىرىمىز،
دوستىق جىرىن جىرلايىق،
قول ۇستاسىپ ءبارىمىز
شات كوڭىلدەن ءنار الىپ،
ساباققا كوڭىل بۇرايىق!
ءۇي تاپسىرماسى: اسپاپتار تۋرالى جانە ولاردىڭ اتاۋىن سۇراۋ. «دومبىرا» ءانىن قايتالاتۋ.
جاڭا ساباق:
قازاق حالقى كوبىنە مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان. سول مالدىڭ قىرى مەن سىرىن جاقسى بىلگەن. مالدىڭ ىشەگىن، تۇياعىن اسپاپقا پايدالانعان. ءتىپتى مالدى اڭ - قۇستان قورعاۋ ءۇشىن وعان دا اسپاپتار پايدالانعان ەكەن.
اساتاياق - ەرتەدەن كەلە جاتقان سىلكىپ وينايتىن اسپاپ. قازاق حالقىندا ۇلتتىق بيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءۇشىن قولدانىلعان شۋ شىعاراتىن مۋزىكالىق اسپاپ. اساتاياقتىڭ تەمىر ماساعى بار. جالپاق باسى ەكى جاعىنان شەبەر ورنەكتەلىپ، اشەكەيلەنگەن. وعان مەتالل سىلدىرماق ىلىنگەن. اساتاياقتىڭ قۋىس باسىنىڭ ىشىنە ءبىر ۋىس بۇرشاق تاستاپ، سىرتىنان كون تەرىمەن قاپتايدى. اساتاياقتى سىلكىگەن كەزدە جاڭاعى بۇراقتار وزگەشە ءۇن شىعارادى.
تۇياقتاس - ۇرۋ ارقىلى ءۇن شىعاراتىن اسپاپتار توبىنا جاتادى. ول جىلقىنىڭ تۇياعىنان جاسالادى، ونى وڭدەپ، مۋزىكالىق اسپاپ رەتىندە قولدانۋعا ءۇشىن، ءبىر نەمەسە ءبىر جارىم جىل ۋاقىت كەپتىرۋ قاجەت. سوندا عانا سوققاندا انىق، تازا ءۇن شىعادى. تۇياقتاستى بەس ساۋساقتىڭ ۇشىمەن الاقانعا جەتكىزبەي ۇستاپ، ەكى شەتكى جيەگىن كەزەكپەن جارتىلاي دوڭگەلەتىپ، الماستىرا وتىرىپ سوعۋ كەرەك.
قوڭىراۋ - ەرتە زاماندا قوبىزشىلار مەن باقسىلاردىڭ قولدانعان مۋزىكالىق اسپابى. كۇيشىلەر قوڭىراۋدى قىلقوبىز بەن دومبىرانىڭ جوعارعى مويىن جاعىنا بايلاپ، تارتقاندا ءارلى - بەرلى شايقاپ، شىلدىراتىپ وتىرعان. ال شاڭقوبىز تارتاتىن ايەلدەر ساۋساقتارىنا قوڭىراۋدى كيىپ الىپ، اندا - ساندا قاعىپ وتىرىپ شىلدىرلاتقان.
داڭعىرا - ۇرمالى - سىلدىرماقتى، قاتتى دىبىستى مۋزىكالىق اسپاپ. بۇل ءبىر جاعى تەرىمەن قاپتالعان، ىشكى جاعىنان تەمىر ساقينالار مەن سىلدىرماقتار ىلىنگەن دوڭگەلەك اسپاپ. داڭعىرا - شاماندىق ادەت - عۇرىپتىڭ بولىنبەس بەلگىسى بولىپ تابىلادى.
دابىل - بۇل «دابىل قاعۋ» دەگەن ءسوز. دابىل ۇرىپ وينالاتىن اسپاپ، ول تۋرالى قازاق اۋىز ادەبيەتىندە كوپ ءسوز بولادى. داۋسى كۇركىرەپ شىعادى. اسپاپتىڭ ەكى جاعى كون تەرىڭمەن قاپتالادى. ەرگە ءىلىپ قويۋ ءۇشىن بۇيىرىنە اعاش ساپ ورناتىلادى.
(اسپاپتاردىڭ اتاۋىن داپتەرگە جازدىرامىن)
مۋزىكا تىڭداۋ: نۇرعيسا تىلەندييەۆ كۇيشى - كومپوزيتور. ونىڭ حالىق اراسىندا كەڭ تاراعان اندەرى دە كوپ. «وتىرار سازى» وركەسترىن قۇرىپ، باسقارعان. ايگىلى كومپوزيتوردىڭ ءوزى قۇرعان وركەستردىڭ ورىنداۋىندا اندەرى مەن كۇيلەرى حالىققا كەڭ تانىمال بولدى. ن. تىلەندييەۆتىڭ «اتا تولعاۋى» كۇيىن تىڭدايمىز. «وتىرار سازى» وركەستردىڭ ورىنداۋىندا ورىندالادى.
ءتۇرلى اسپاپتاردىڭ دىبىسىن انىق ەستي الاسىڭدار.
- قانداي كۇي تىڭدادىڭدار؟
- قانداي اسپاپتاردىڭ داۋسىن ەستي الدىڭدار؟
- كۇيدى كىم شىعارعان؟
ءان ۇيرەنۋ:
بالالار شىعارماشىلىعىنان بۇگىن جاڭا ءان ۇيرەنەمىز. باقىتجان بايقاداموۆتىڭ ءانى «ايگولەك». ءاندى الدىمەن اسپاپتىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ورىنداپ بەرەمىن. ال، سەندەر مۇقيات زەيىن قويىپ تىڭدايسىڭدار.
(ءاندى فرازا بويىنشا ۇيرەتەمىن، مۋزىكالىق اسپاپقا قوسىلىپ ورىنداتامىن)
سەرگىتۋ ءساتى:
«كەل، وينايىق» (ىرعاقتى قيمىل جاساتۋ)
كانە، قىزىق ويىن بار،
دومبىرانى الىڭدار.
ەندى شەرتىپ كورىڭدەر،
انگە سالىپ ايتىڭدار.
ايگولەك - اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك!
جايراڭداسىپ، قۋانىپ،
بي بيلەيىك دوڭگەلەپ!
دومبىرا ويناۋ:
«ەكى ساۋساق» جاتتىعۋىن جوعارى، تومەن قاعىستارمەن ورىنداۋ.
دومبىرانى دۇرىس ۇستاۋ، ورىندىققا دۇرىس وتىرۋ ەرەجەلەرىن قاداعالاۋ.
ساباقتى بەكىتۋ:
مۋزىكالىق – ديداكتيكالىق ويىن. ۇرمالى نەمەسە ىشەكتى اسپاپتاردى (دابىل، اساتسياق، تۇياقتاس، قوڭىراۋ، دومبىرا، قوبىز، جەتىگەن، ت. ب) دىبىس ەرەكشەلىكتەرى ارقىلى ايىرا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ. ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ بەلسەندىلىگىن، قىزىعۋشىلىعى جوعالتىپ الماۋ ماقساتىمەن، اسپاپتاردى دۇرىس تاپقانشا كورسەتپەگەن ءجون.
كەستەنى تولتىرۋ.
تاپسىرما ------------------- جاۋابى
ۇرمالى اسپاپتار...
ىسقىشتى اسپاپتار...
شەرتپەلى اسپاپتار...
ۇرمەلى اسپاپتار...
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرسەڭدەر بولشەكتەنگەن اسپاپتى دۇرىس قۇراستىرۋعا بولادى.
1.«ايگولەك» ءانىنىڭ اۆتورىن اتا.
2. ءاننىڭ اۋەنى قانداي؟
3. بۇگىن ساباقتا قانداي كۇي تىڭدادىق؟
4. كۇيدىڭ اۆتورىن اتا.
ۇيگە تاپسىرما: «ايگولەك» ءانىن جاتقا انىمەن ورىنداۋ. ۇلتتىق اسپاپتار تۋرالى وقىپ كەلۋ.
ساباققا قاتىسقان وقۋشىلاردى ماداقتاپ، ماقتاپ، باعالاۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اڭشىلىقتا حابارشى، مەرەكەدە جارشى بولعان اسپاپتار
ساباقتىڭ ماقساتى: قازاق حالقىنىڭ كونە اسپاپتارىنىڭ شىعۋ تاريحىن ەستە ساقتاۋعا باۋلۋ؛ اسپاپتاردىڭ ۇنىمەن، سىر-سيپاتىمەن تانىستىرۋ؛ بالالاردىڭ حالىق مۋزىكاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ؛ ەستۋ، ەستە ساقتاۋ، ىرعاقتى سەزىنۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
• وقۋشىنى سويلەۋگە، ويىن تۇجىرىمداپ ايتۋعا ۇيرەتۋ؛
• مۋزىكانىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزىن تەرەڭ تۇسىنۋگە باۋلۋ؛
• ادامگەرشىلىككە، اسەمدىككە، سۇلۋلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: اسپاپتاردىڭ سۋرەتى، اسپاپتار، كومپوزيتوردىڭ سۋرەتى،
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
پسيحولوگيالىق ترەنينگ: شاتتىق شەڭبەر قۇرايىق!
دوڭگەلەنىپ تۇرايىق
جىلى ءسوزدى ارنايىق
بىرىمىزگە ءبىرىمىز،
دوستىق جىرىن جىرلايىق،
قول ۇستاسىپ ءبارىمىز
شات كوڭىلدەن ءنار الىپ،
ساباققا كوڭىل بۇرايىق!
ءۇي تاپسىرماسى: اسپاپتار تۋرالى جانە ولاردىڭ اتاۋىن سۇراۋ. «دومبىرا» ءانىن قايتالاتۋ.
جاڭا ساباق:
قازاق حالقى كوبىنە مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان. سول مالدىڭ قىرى مەن سىرىن جاقسى بىلگەن. مالدىڭ ىشەگىن، تۇياعىن اسپاپقا پايدالانعان. ءتىپتى مالدى اڭ - قۇستان قورعاۋ ءۇشىن وعان دا اسپاپتار پايدالانعان ەكەن.
اساتاياق - ەرتەدەن كەلە جاتقان سىلكىپ وينايتىن اسپاپ. قازاق حالقىندا ۇلتتىق بيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءۇشىن قولدانىلعان شۋ شىعاراتىن مۋزىكالىق اسپاپ. اساتاياقتىڭ تەمىر ماساعى بار. جالپاق باسى ەكى جاعىنان شەبەر ورنەكتەلىپ، اشەكەيلەنگەن. وعان مەتالل سىلدىرماق ىلىنگەن. اساتاياقتىڭ قۋىس باسىنىڭ ىشىنە ءبىر ۋىس بۇرشاق تاستاپ، سىرتىنان كون تەرىمەن قاپتايدى. اساتاياقتى سىلكىگەن كەزدە جاڭاعى بۇراقتار وزگەشە ءۇن شىعارادى.
تۇياقتاس - ۇرۋ ارقىلى ءۇن شىعاراتىن اسپاپتار توبىنا جاتادى. ول جىلقىنىڭ تۇياعىنان جاسالادى، ونى وڭدەپ، مۋزىكالىق اسپاپ رەتىندە قولدانۋعا ءۇشىن، ءبىر نەمەسە ءبىر جارىم جىل ۋاقىت كەپتىرۋ قاجەت. سوندا عانا سوققاندا انىق، تازا ءۇن شىعادى. تۇياقتاستى بەس ساۋساقتىڭ ۇشىمەن الاقانعا جەتكىزبەي ۇستاپ، ەكى شەتكى جيەگىن كەزەكپەن جارتىلاي دوڭگەلەتىپ، الماستىرا وتىرىپ سوعۋ كەرەك.
قوڭىراۋ - ەرتە زاماندا قوبىزشىلار مەن باقسىلاردىڭ قولدانعان مۋزىكالىق اسپابى. كۇيشىلەر قوڭىراۋدى قىلقوبىز بەن دومبىرانىڭ جوعارعى مويىن جاعىنا بايلاپ، تارتقاندا ءارلى - بەرلى شايقاپ، شىلدىراتىپ وتىرعان. ال شاڭقوبىز تارتاتىن ايەلدەر ساۋساقتارىنا قوڭىراۋدى كيىپ الىپ، اندا - ساندا قاعىپ وتىرىپ شىلدىرلاتقان.
داڭعىرا - ۇرمالى - سىلدىرماقتى، قاتتى دىبىستى مۋزىكالىق اسپاپ. بۇل ءبىر جاعى تەرىمەن قاپتالعان، ىشكى جاعىنان تەمىر ساقينالار مەن سىلدىرماقتار ىلىنگەن دوڭگەلەك اسپاپ. داڭعىرا - شاماندىق ادەت - عۇرىپتىڭ بولىنبەس بەلگىسى بولىپ تابىلادى.
دابىل - بۇل «دابىل قاعۋ» دەگەن ءسوز. دابىل ۇرىپ وينالاتىن اسپاپ، ول تۋرالى قازاق اۋىز ادەبيەتىندە كوپ ءسوز بولادى. داۋسى كۇركىرەپ شىعادى. اسپاپتىڭ ەكى جاعى كون تەرىڭمەن قاپتالادى. ەرگە ءىلىپ قويۋ ءۇشىن بۇيىرىنە اعاش ساپ ورناتىلادى.
(اسپاپتاردىڭ اتاۋىن داپتەرگە جازدىرامىن)
مۋزىكا تىڭداۋ: نۇرعيسا تىلەندييەۆ كۇيشى - كومپوزيتور. ونىڭ حالىق اراسىندا كەڭ تاراعان اندەرى دە كوپ. «وتىرار سازى» وركەسترىن قۇرىپ، باسقارعان. ايگىلى كومپوزيتوردىڭ ءوزى قۇرعان وركەستردىڭ ورىنداۋىندا اندەرى مەن كۇيلەرى حالىققا كەڭ تانىمال بولدى. ن. تىلەندييەۆتىڭ «اتا تولعاۋى» كۇيىن تىڭدايمىز. «وتىرار سازى» وركەستردىڭ ورىنداۋىندا ورىندالادى.
ءتۇرلى اسپاپتاردىڭ دىبىسىن انىق ەستي الاسىڭدار.
- قانداي كۇي تىڭدادىڭدار؟
- قانداي اسپاپتاردىڭ داۋسىن ەستي الدىڭدار؟
- كۇيدى كىم شىعارعان؟
ءان ۇيرەنۋ:
بالالار شىعارماشىلىعىنان بۇگىن جاڭا ءان ۇيرەنەمىز. باقىتجان بايقاداموۆتىڭ ءانى «ايگولەك». ءاندى الدىمەن اسپاپتىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن ورىنداپ بەرەمىن. ال، سەندەر مۇقيات زەيىن قويىپ تىڭدايسىڭدار.
(ءاندى فرازا بويىنشا ۇيرەتەمىن، مۋزىكالىق اسپاپقا قوسىلىپ ورىنداتامىن)
سەرگىتۋ ءساتى:
«كەل، وينايىق» (ىرعاقتى قيمىل جاساتۋ)
كانە، قىزىق ويىن بار،
دومبىرانى الىڭدار.
ەندى شەرتىپ كورىڭدەر،
انگە سالىپ ايتىڭدار.
ايگولەك - اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك!
جايراڭداسىپ، قۋانىپ،
بي بيلەيىك دوڭگەلەپ!
دومبىرا ويناۋ:
«ەكى ساۋساق» جاتتىعۋىن جوعارى، تومەن قاعىستارمەن ورىنداۋ.
دومبىرانى دۇرىس ۇستاۋ، ورىندىققا دۇرىس وتىرۋ ەرەجەلەرىن قاداعالاۋ.
ساباقتى بەكىتۋ:
مۋزىكالىق – ديداكتيكالىق ويىن. ۇرمالى نەمەسە ىشەكتى اسپاپتاردى (دابىل، اساتسياق، تۇياقتاس، قوڭىراۋ، دومبىرا، قوبىز، جەتىگەن، ت. ب) دىبىس ەرەكشەلىكتەرى ارقىلى ايىرا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ. ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ بەلسەندىلىگىن، قىزىعۋشىلىعى جوعالتىپ الماۋ ماقساتىمەن، اسپاپتاردى دۇرىس تاپقانشا كورسەتپەگەن ءجون.
كەستەنى تولتىرۋ.
تاپسىرما ------------------- جاۋابى
ۇرمالى اسپاپتار...
ىسقىشتى اسپاپتار...
شەرتپەلى اسپاپتار...
ۇرمەلى اسپاپتار...
ساباقتى قورىتىندىلاۋ:
سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرسەڭدەر بولشەكتەنگەن اسپاپتى دۇرىس قۇراستىرۋعا بولادى.
1.«ايگولەك» ءانىنىڭ اۆتورىن اتا.
2. ءاننىڭ اۋەنى قانداي؟
3. بۇگىن ساباقتا قانداي كۇي تىڭدادىق؟
4. كۇيدىڭ اۆتورىن اتا.
ۇيگە تاپسىرما: «ايگولەك» ءانىن جاتقا انىمەن ورىنداۋ. ۇلتتىق اسپاپتار تۋرالى وقىپ كەلۋ.
ساباققا قاتىسقان وقۋشىلاردى ماداقتاپ، ماقتاپ، باعالاۋ
You Might Also Like
