اتا مۇراسى – بالاعا ۇلگى
اتىراۋ وبلىسى،
يساتاي اۋدانى، ح.ناۋبەتوۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى.
شاربانۋ نۇرماشيەۆا ناسىر قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءو دىبىسى مەن ءارپى.
تاقىرىبى: اتا مۇراسى – بالاعا ۇلگى.
ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: اتالاردان قالعان ۇلاعاتتى عيبرات الارلىق سوزدەردى بالالارعا ۇعىندىرۋ؛
ءا) تاربيەلىلىگى: سول سوزدەردەن ونەگە الۋعا باۋلۋ.
ب) دامىتۋشىلىعى: ويىن ناقتى دۇرىس جەتكىزۋگە، تاپقىر سويلەۋگە، اقىلدى، سالماقتى وي ايتۋعا ۇيرەتۋ.
ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
3. وقۋشىلارعا كەزەك بەرەيىك.
1 – جۇرگىزۋشى: «سالەم ءسوزدىڭ اناسى» دەمەكشى، ارمىسىزدار اعايىن!
2 – جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى كوپشىلىك. بۇگىنگى «اتا مۇراسى – بالاعا ۇلگى» اتتى سىنىپ ساعاتىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
1 – جۇرگىزۋشى: اتا - بابالارىمىزدان بىزگە جەتكەن كوپتەگەن ۇلاعاتتى عيبرات الارلىق، تاماشا ءتالىم – تاربيە بەرەرلىك وسيەت سوزدەر وتە كوپ.
2 – جۇرگىزۋشى: ەندەشە، كۇندەلىكتى ومىردە اتا - اجەلەرىمىزدىڭ، اتا – انالارىمىزدىڭ، «اتالار ءسوزى – اقىلدىڭ كوزى» دەپ ايتىپ وتىراتىن.
بالا:
اتا! قول باستاۋ قيىن با،
جول باستاۋ قيىن با،
ءسوز باستاۋ قيىن با؟
قارت: ە، بالام!
قول باستاۋ قيىن ەمەس،
كوك نايزالى ەرىڭ بولسا،
جول باستاۋ قيىن ەمەس،
سونىڭنان ەرگەن ەلىڭ بولسا،
بارىنەن دە ءسوز باستاۋ قيىن.
تاۋىپ ايتساڭ، مەرەكە قىلادى.
تاپپاي ايتساڭ، كەلەكە قىلادى.
بالا: دۇرىس ايتاسىز، دۇرىس ايتاسىز.
قارت: ە، بالام!
تازا ءمىنسىز اسىل ءسوز،
وي تۇبىندە جاتادى.
تازا ءمىنسىز اسىل تاس،
سۋ تۇبىندە جاتادى.
سۋ تۇبىندە جاتقان تاس،
جەل تولقىتسا شىعادى.
وي تۇبىندە جاتقان ءسوز،
شەر تولقىتسا شىعادى.
قارت: ءسوز تۋرالى ۇلاعاتتى سوزدەر وتە كوپ
ءادىل تورە ەل باستار،
باتىر جىگىت جاۋ باستار.
اعا جىگىت قول باستار،
شەشەن ادام ءسوز باستار.
قۇستى جيساڭ، بۇركىت جي.
قىس تونىڭدى تۇلكى ەتەر.
ءبىر جاقسىمەن دوس بولساڭ،
ازباس – توزباس مۇلىك ەتەر.
ءبىر جامانمەن دوس بولساڭ،
بۇكىل الاڭعا كۇلكى ەتەر.
قارت: ءيا، بالالارىم، ءسوز كەزەگىن تۇيىندەيتىن بولساق
اقىل – ادامدى ازدىرمايتىن ەم.
ءبىلىم – تاۋسىلمايتىن كەن.
ادامنىڭ باسشىسى - اقىل.
جەتەكشىسى – تالاپ.
شولعىنشىسى – وي.
جولداسى – كاسىپ.
قورعانى – سابىر.
قورعاۋشىسى – مىنەز بولۋى كەرەك.
1 – ءجۇر: ايدوس.
اتالار مۇراسى – حالىق قازىناسىنىڭ ءبىرى دومبىرا.
2 – ءجۇر: اسىلزات.
حالىق ءانى. «ەركەم - اي»
1 – ءجۇر: ايدوس.
ءاي، تاكاپپار، دۇنيە!
ماعان دا ءبىر قاراشى!
تانيمىسىڭ سەن مەنى،
مەن قازاقتىڭ بالاسى.
2 – جۇرگىزۋشى: اسىلزات.
ىزەتىڭدى ينە ەتىپ
يمانىڭدى تۇيمە ەتىپ
يناباتتى كۇيمە ەتىپ،
ءجۇرشى بالام جاماندىقتى كۇيرەتىپ، - دەگەندەي ءبىز، ياعني ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى، بابالارىمىزدىڭ مۇراسىن، حالقىمىزدىڭ جاقسى داستۇرلەرىن بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، جالعاستىرىپ، جاماندىقتان اۋلاق، جانى تازا ەلجاندى ۇرپاق بولىپ وسەيىك.
1 – ءجۇر: ايدوس.
باتا حالىقتىڭ رۋحاني كۇش الاتىن قۇدىرەتتى سەنىم كۇشى. ول ەل سەنىمىن اقتايتىن ابزال ازاماتتارعا، تالانتى جاستارعا، كوپتىڭ جۇگىن كوتەرگەن، ادامدارعا، جاس سابيگە، نەمەسە ۇلكەندەر جاقسى ىسىنە ريزا بولعان جاعدايلاردا بەرىلەتىن ۇلى ادامدار مەن اقساقالداردىڭ اق تىلەگى، ءارى ومىرلىك جولداماسى.
باتانىڭ تۇرلەرى كوپ.
بالا: اتا باتا بەرىڭىزشى!
قارت: جاقسى اينالايىن!
اتا ءسوزى دارىپ مول،
اق ۋىزعا ارىپ بول،
ابىلايداي الىپ بول،
شوقان سىندى جارىق بول،
ابايعا ۇقساپ ميلى بول،
قۇرمانعازىداي كۇيشى بول،
اقاندايىن سەرى بول،
قاجىمۇقانداي ەرى بول،
ساكەن سىندى سۇڭقار بول،
باعىڭ جانىپ ءاردايىم،
جاقسىلارعا جاقىن بول،
وسى ايتقانىم پەرىشتە، قۇلاعىڭا شالىنسىن.
بارىنەن دە قۇلىنىم،
امان بول، قالقام، امان بول!
ءاۋمين!
1 – وقۋشى: امانعالي.
كەڭ دالانىڭ ەجەلگى،
قازاق دەگەن حالقىمىز.
وزگە ۇلتتاي ءبىزدىڭ دە،
بار ءداستۇر مەن سالتىمىز.
2 – وقۋشى: نازەركە.
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
3 – وقۋشى: مۇراگەر.
ءتىلىم بار دا، قازاعىم بار، حالقىم بار،
ءداستۇرىم بار، اتا جولى سالتىم بار.
كەڭ دالاداي جينالماعان شالعايى،
اڭقاۋ اشىق مىنەزىم بار اڭقىلداق
جاراسىپ تۇر ءداستۇرىم!
قورىتىندىلاۋ:
ءمۇعالىم: كەشەگە كۇنسىز كەلەشەك جوق. بۇگىنگى جاس ۇرپاقتى سوناۋ زامانداردان جيناقتالعان اتا – بابالارىمىزدىڭ مول مۇراسى مەن سۋسىنداتۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ۇلدىڭ باتىر، قىزدىڭ ادەپتى بولىپ قالىپتاسۋى، بابالار مۇراسىنا بايلانىستى. دەمەك، بابالارىمىزدىڭ ونەگە وسيەتىن پايدالانا وتىرىپ تاربيەلەۋ ۇلتتىق تۇلعانى قالىپتاستىرادى.
يساتاي اۋدانى، ح.ناۋبەتوۆ اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى.
شاربانۋ نۇرماشيەۆا ناسىر قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءو دىبىسى مەن ءارپى.
تاقىرىبى: اتا مۇراسى – بالاعا ۇلگى.
ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك: اتالاردان قالعان ۇلاعاتتى عيبرات الارلىق سوزدەردى بالالارعا ۇعىندىرۋ؛
ءا) تاربيەلىلىگى: سول سوزدەردەن ونەگە الۋعا باۋلۋ.
ب) دامىتۋشىلىعى: ويىن ناقتى دۇرىس جەتكىزۋگە، تاپقىر سويلەۋگە، اقىلدى، سالماقتى وي ايتۋعا ۇيرەتۋ.
ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى.
3. وقۋشىلارعا كەزەك بەرەيىك.
1 – جۇرگىزۋشى: «سالەم ءسوزدىڭ اناسى» دەمەكشى، ارمىسىزدار اعايىن!
2 – جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى كوپشىلىك. بۇگىنگى «اتا مۇراسى – بالاعا ۇلگى» اتتى سىنىپ ساعاتىمىزعا قوش كەلىپسىزدەر!
1 – جۇرگىزۋشى: اتا - بابالارىمىزدان بىزگە جەتكەن كوپتەگەن ۇلاعاتتى عيبرات الارلىق، تاماشا ءتالىم – تاربيە بەرەرلىك وسيەت سوزدەر وتە كوپ.
2 – جۇرگىزۋشى: ەندەشە، كۇندەلىكتى ومىردە اتا - اجەلەرىمىزدىڭ، اتا – انالارىمىزدىڭ، «اتالار ءسوزى – اقىلدىڭ كوزى» دەپ ايتىپ وتىراتىن.
بالا:
اتا! قول باستاۋ قيىن با،
جول باستاۋ قيىن با،
ءسوز باستاۋ قيىن با؟
قارت: ە، بالام!
قول باستاۋ قيىن ەمەس،
كوك نايزالى ەرىڭ بولسا،
جول باستاۋ قيىن ەمەس،
سونىڭنان ەرگەن ەلىڭ بولسا،
بارىنەن دە ءسوز باستاۋ قيىن.
تاۋىپ ايتساڭ، مەرەكە قىلادى.
تاپپاي ايتساڭ، كەلەكە قىلادى.
بالا: دۇرىس ايتاسىز، دۇرىس ايتاسىز.
قارت: ە، بالام!
تازا ءمىنسىز اسىل ءسوز،
وي تۇبىندە جاتادى.
تازا ءمىنسىز اسىل تاس،
سۋ تۇبىندە جاتادى.
سۋ تۇبىندە جاتقان تاس،
جەل تولقىتسا شىعادى.
وي تۇبىندە جاتقان ءسوز،
شەر تولقىتسا شىعادى.
قارت: ءسوز تۋرالى ۇلاعاتتى سوزدەر وتە كوپ
ءادىل تورە ەل باستار،
باتىر جىگىت جاۋ باستار.
اعا جىگىت قول باستار،
شەشەن ادام ءسوز باستار.
قۇستى جيساڭ، بۇركىت جي.
قىس تونىڭدى تۇلكى ەتەر.
ءبىر جاقسىمەن دوس بولساڭ،
ازباس – توزباس مۇلىك ەتەر.
ءبىر جامانمەن دوس بولساڭ،
بۇكىل الاڭعا كۇلكى ەتەر.
قارت: ءيا، بالالارىم، ءسوز كەزەگىن تۇيىندەيتىن بولساق
اقىل – ادامدى ازدىرمايتىن ەم.
ءبىلىم – تاۋسىلمايتىن كەن.
ادامنىڭ باسشىسى - اقىل.
جەتەكشىسى – تالاپ.
شولعىنشىسى – وي.
جولداسى – كاسىپ.
قورعانى – سابىر.
قورعاۋشىسى – مىنەز بولۋى كەرەك.
1 – ءجۇر: ايدوس.
اتالار مۇراسى – حالىق قازىناسىنىڭ ءبىرى دومبىرا.
2 – ءجۇر: اسىلزات.
حالىق ءانى. «ەركەم - اي»
1 – ءجۇر: ايدوس.
ءاي، تاكاپپار، دۇنيە!
ماعان دا ءبىر قاراشى!
تانيمىسىڭ سەن مەنى،
مەن قازاقتىڭ بالاسى.
2 – جۇرگىزۋشى: اسىلزات.
ىزەتىڭدى ينە ەتىپ
يمانىڭدى تۇيمە ەتىپ
يناباتتى كۇيمە ەتىپ،
ءجۇرشى بالام جاماندىقتى كۇيرەتىپ، - دەگەندەي ءبىز، ياعني ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى، بابالارىمىزدىڭ مۇراسىن، حالقىمىزدىڭ جاقسى داستۇرلەرىن بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، جالعاستىرىپ، جاماندىقتان اۋلاق، جانى تازا ەلجاندى ۇرپاق بولىپ وسەيىك.
1 – ءجۇر: ايدوس.
باتا حالىقتىڭ رۋحاني كۇش الاتىن قۇدىرەتتى سەنىم كۇشى. ول ەل سەنىمىن اقتايتىن ابزال ازاماتتارعا، تالانتى جاستارعا، كوپتىڭ جۇگىن كوتەرگەن، ادامدارعا، جاس سابيگە، نەمەسە ۇلكەندەر جاقسى ىسىنە ريزا بولعان جاعدايلاردا بەرىلەتىن ۇلى ادامدار مەن اقساقالداردىڭ اق تىلەگى، ءارى ومىرلىك جولداماسى.
باتانىڭ تۇرلەرى كوپ.
بالا: اتا باتا بەرىڭىزشى!
قارت: جاقسى اينالايىن!
اتا ءسوزى دارىپ مول،
اق ۋىزعا ارىپ بول،
ابىلايداي الىپ بول،
شوقان سىندى جارىق بول،
ابايعا ۇقساپ ميلى بول،
قۇرمانعازىداي كۇيشى بول،
اقاندايىن سەرى بول،
قاجىمۇقانداي ەرى بول،
ساكەن سىندى سۇڭقار بول،
باعىڭ جانىپ ءاردايىم،
جاقسىلارعا جاقىن بول،
وسى ايتقانىم پەرىشتە، قۇلاعىڭا شالىنسىن.
بارىنەن دە قۇلىنىم،
امان بول، قالقام، امان بول!
ءاۋمين!
1 – وقۋشى: امانعالي.
كەڭ دالانىڭ ەجەلگى،
قازاق دەگەن حالقىمىز.
وزگە ۇلتتاي ءبىزدىڭ دە،
بار ءداستۇر مەن سالتىمىز.
2 – وقۋشى: نازەركە.
اتا سالتى ارداقتى،
ءاربىر ءسوزى سالماقتى.
سول سوزدەردى ۇقپاساڭ
تىستەرسىڭ ءبىر كۇن بارماقتى.
3 – وقۋشى: مۇراگەر.
ءتىلىم بار دا، قازاعىم بار، حالقىم بار،
ءداستۇرىم بار، اتا جولى سالتىم بار.
كەڭ دالاداي جينالماعان شالعايى،
اڭقاۋ اشىق مىنەزىم بار اڭقىلداق
جاراسىپ تۇر ءداستۇرىم!
قورىتىندىلاۋ:
ءمۇعالىم: كەشەگە كۇنسىز كەلەشەك جوق. بۇگىنگى جاس ۇرپاقتى سوناۋ زامانداردان جيناقتالعان اتا – بابالارىمىزدىڭ مول مۇراسى مەن سۋسىنداتۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ۇلدىڭ باتىر، قىزدىڭ ادەپتى بولىپ قالىپتاسۋى، بابالار مۇراسىنا بايلانىستى. دەمەك، بابالارىمىزدىڭ ونەگە وسيەتىن پايدالانا وتىرىپ تاربيەلەۋ ۇلتتىق تۇلعانى قالىپتاستىرادى.
You Might Also Like
-
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
