اتاقتى ماتەماتيك عالىمدار
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اتاقتى ماتەماتيك عالىمدار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اتاقتى ماتەماتيك عالىمدار ومىرىنە شولۋ ارقىلى ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن ءبىلۋ. كۇندەلىكتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ماتەماتيكادان العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
تاربيەلىك: شاپشاڭدىققا، سابىرلىلىققا، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: كومپيۋتەردى پايدالانىپ تاپسىرمالار ەكراننان كورسەتىلەدى.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
1) جالپى سۇراقتار
2) ارنايى سۇراقتار
3) سەرگىتۋ ءساتى
4) فورمۋلالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ
5)«ءتىل ونەرى»
6) باعالاۋ
ءىىى. قورىتىندى. رەفلەكسيا
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار! سىزدەر بۇگىن 9 سىنىبىندا وتكەلى وتىرعان «اتاقتى ماتەماتيك عالىمدار» اتتى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
سونىمەن سايىسىمىزدى باستاماس بۇرىن ءبىرىنشى وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولىپ تانىسايىق.
توپقا ءبولۋ ءۇشىن اباي اتامىزدىڭ مىنا ولەڭ جولدارىن قولدانايىق:
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم،
پايداسىن بىلە تۇرا تەكسەرمەدىم.
ەر جەتكەن سوڭ تۇسپەدى ۋىسىما،
قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم.- دەي كەلە وسى ولەڭ جولدارىن قولدانا وتىرىپ وقۋشىلاردى ەكى توپقا بولەمىز.
ەندى توپتارعا ات بەرەيىك: «پيفاگور»، «ارحيمەد»
ەندى تانىسۋىمىزدى باستايىق:
مەن قالامقاس سەيتكالييەۆنا – كوڭىلدى، سەن مىسالى قايرات - اقىلدى دەگەن سياقتى.
اباي اتامىز ايتقانداي «ماحابباتسىز دۇنيە بوس، حايۋانعا ونى قوسىڭدار»دەگەندەي ءومىر ءبىر - بىرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن ماحابباتتان قۇرالعان بولسا، بۇل ومىردە ماتەماتيكانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. سەبەبى ماتەماتيكا ءپانى بارلىق عىلىمدار مەن بايلانىستى. ماتەماتيكا ءپانى فيزيكا، حيميا، بيولوگيا،، مۋزىكا دا، دىنمەن دە تىعىز بايلانىستى دە ءتىپتى “اقىن جاندى بولماعان ادام ماتەماتيك تە بولا المايدى» (س. ۆ. كوۆاليەۆسكايا) ايتقانداي نەمەسە
“جاقسى شىعارما جازۋ ءۇشىن تۆورچەستۆولىق قيال قانداي كەرەك بولسا، گەومەتريا ەسەپتەرىن شىعارۋ ءۇشىن سونداي قيال كەرەك” (ا. س. پۋشكين) ايتىپ وتكەندەي اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىن ماتەماتيكا، سوندىقتان ونى وقۋ كەرەك، ءبىلۋ كەرەك. وسىناۋ ءتۇپسىز تۇڭعىيىق ماتەماتيكا الەمىنىڭ قىر – سىرىن اشۋ ءۇشىن كوپتەگەن عالىمدار بارلىق ومىرلەرىن وتكىزگەن. عالىمدار بۇل قيىن دا قىزىقتى عىلىمدى تەك قانا زەرتتەپ ءبىلىپ قانا قويماي سونىمەن قاتار وزدەرىنىڭ بويىنداعى باسقا دا قاسيەتتەرىنىڭ دامىعاندىعىن سەزىنگەن. كەز كەلگەن ماتەماتيك عالىمدى الساڭىزدار ولار نە اقىن، نە جازۋشى، نە فيزيك سياقتى وزدەرىنىڭ قابىلەتتەرىن وسى ماتەماتيكا عىلىمدارىن زەرتتەۋ ارقىلى اشا بىلگەن ەكەن.
1 - 5 سلايد
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
1) جالپى سۇراقتار قويىلادى.
1 – سۇراق ساننىڭ كۆادراتى دەپ نەشىنشى دارەجەنى ايتادى؟(2)
2 - سۇراق ديامەتر دەگەنىمىز نە؟ (شەڭبەردىڭ كەز كەلگەن ەكى شەتىن قوساتىن كەسىندى)
3 – سۇراق. “الگەبرا” دەگەن ءسوز قانداي سوزدەن شىققان؟ (“ال - دجەبر” - قالپىنا كەلتىرۋ)
4 - سۇراق قانداي ساندار 5 - كە بولىنەدى ( 0 مەن جانە 5 اياقتالاتىن ساندار)
5 - سۇراق ديسكريمينانت قانداي سوزدەن شىققان(اجىراتۋ، انىقتاۋ )
6 - سۇراق پيفاگور تەورەماسى
2) ارنايى سۇراقتار
6 سلايد1 – سۇراق ماتەماتيكاعا «الگەبرا» اتاۋىن كىم ەنگىزدى؟
7 سلايد سۋرەتى. جاۋابى: (ومار حايام).
8 سلايد 2 - سۇراق ءۇش قابىرعاسى بويىنشا ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانىن ەسەپتەيتىن فورمۋلانى ۇسىنعان ەجەلگى گرەك وقىمىستىسى.
9سۋرەتى. جاۋابى: (گەرون)
10سلايد. 3 - سۇراق جازىقتىقتا كوورديناتتار جۇيەسىن ەنگىزگەن عالىم
11سلايد سۋرەتى. جاۋابى: (رەنە دەكارت فرانسۋز عالىمى)
12 سلايد 4 - سۇراق. بىردە فرانسۋزداردىڭ قولدارىنا يسپان اسكەري قولباسشىسىنىڭ بەلگىسىز جازۋمەن جازىلعان بۇيرىعى تۇسكەن. بۇل ءشيفردى شەشۋ ءۇشىن شاقىرىلعان ماتەماتيك ونىڭ وقيتىن جولىن تاپقان. سول كەزدەن باستاپ فرانسۋزدار يسپاندىقتاردىڭ جوسپارىن الدىن الا ءبىلىپ وتىرعان. وسى ماتەماتيكتى شايتاننىڭ كومەگىمەن وقيدى دەپ، ونى تىرىدەي ورتەنسىن دەپ ۇكىم شىعارعان. ءبىراق بۇل ۇكىمنەن ماتەماتيك قاشىپ قۇتىلعان.
ءوز قالاسىندا ول الدىڭعى قاتارلى ادۆوكات، كەيىنەن كورولدىڭ وڭ قولى بولعان. ونىڭ ومىرىندەگى ەڭ باستى نارسە ماتەماتيكا بولعان. ول بىرنەشە كۇندەر ۇيىقتاماي ماتەماتيكا لىق ەسەپتەر شىعارعان ەكەن.
تىرىدەي ورتكە جازالانعان بۇل قاي ماتەماتيك؟
13 سلايد سۋرەت (ۆيەت)
14 سلايد. 5 - سۇراق وتىراردان شىققان ۇلى ويشىل، دانىشپان، عالىم، ماتەماتيك. اريستوتەلدەن كەيىنگى «ەكىنشى ۇستاز»اتانعان عالىم
15سلايد سۋرەتى (ءال - فارابي)
16سلايد 6 - سۇراق «ميلليون»ۇعىمىن العاش قازاق جەرىنە تاراتقان كىم؟
17 سلايد سۋرەتى ى. التىنسارين 1879 جىلى ورىنبور قالاسىندا
3) سەرگىتۋ ءساتى
4) فورمۋلالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ ( كوماندالارعا بىلەتىن فورمۋلالارىن جازۋ)
5) ءبىر - بىرلەرىنىڭ قاتەلىكتەرىن تەكسەرۋ.
6) ۇلىلاردىڭ ۇرپاعىمىز كەشەگى
وي قالدىرعان، ءسوز قالدىرعان ەسەلى دەگەندەي
«ءتىل ونەرى» سايىسىنا قاتىسىپ، ماقال - ماتەلدەردىڭ جاۋابىن ءۇش تىلدە ايتۋ كەرەك.
1 ------ تەڭگەڭ بولعانشا،--------- دوسىڭ بولسىن (ءجۇز – ستو -) handrent)
2 -------- تىستەن شىققان ءسوز ----- رۋلى ەلگە تارايدى (وتىز - تريدسات - soti)
3 ------- جىلدا، ەل جاڭا (ەلۋ - پياتدەسيات - fifti)
4 ------- اتاڭدى بىلمەسەڭ، جەتەسىز بولىپ وسەسىڭ (جەتى – سەم - seven -)
5 بىلەكتى ---- جىعادى، ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى (ءبىر - ودين - وپە ) sousant)
6 سوقىردىڭ تىلەگەنى ---- كوز (ەكى - دۆا - تۋ)
7 جىگىتكە جەتى ونەردە از،----- ونەر كوپ ەمەس (جەتپىس - سەمدەسيات - seventy)
7) باعالاۋ ءساتى. بەرىلگەن باعالاۋ پاراقتارى بويىنشا وقۋشىلار وزدەرىن باعالايدى. سودان كەيىن ءمۇعالىم ولاردى باعالاۋ كەرەك.(جەكە وقۋشىعا جانە توپقا باعا بەرۋ)
رەفلەكسيا:
ءبۇب ستراتەگياسى بويىنشا:
ءبىلدىم:
ۇيرەندىم:
بىلگىم كەلەدى:
باعالاۋ پاراعى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اتاقتى ماتەماتيك عالىمدار ومىرىنە شولۋ ارقىلى ولاردىڭ ەڭبەكتەرىن ءبىلۋ. كۇندەلىكتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ماتەماتيكادان العان بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
تاربيەلىك: شاپشاڭدىققا، سابىرلىلىققا، ىزدەنىمپازدىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىك: كومپيۋتەردى پايدالانىپ تاپسىرمالار ەكراننان كورسەتىلەدى.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
1) جالپى سۇراقتار
2) ارنايى سۇراقتار
3) سەرگىتۋ ءساتى
4) فورمۋلالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ
5)«ءتىل ونەرى»
6) باعالاۋ
ءىىى. قورىتىندى. رەفلەكسيا
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار! سىزدەر بۇگىن 9 سىنىبىندا وتكەلى وتىرعان «اتاقتى ماتەماتيك عالىمدار» اتتى سايىسىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
سونىمەن سايىسىمىزدى باستاماس بۇرىن ءبىرىنشى وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولىپ تانىسايىق.
توپقا ءبولۋ ءۇشىن اباي اتامىزدىڭ مىنا ولەڭ جولدارىن قولدانايىق:
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم،
پايداسىن بىلە تۇرا تەكسەرمەدىم.
ەر جەتكەن سوڭ تۇسپەدى ۋىسىما،
قولىمدى مەزگىلىنەن كەش سەرمەدىم.- دەي كەلە وسى ولەڭ جولدارىن قولدانا وتىرىپ وقۋشىلاردى ەكى توپقا بولەمىز.
ەندى توپتارعا ات بەرەيىك: «پيفاگور»، «ارحيمەد»
ەندى تانىسۋىمىزدى باستايىق:
مەن قالامقاس سەيتكالييەۆنا – كوڭىلدى، سەن مىسالى قايرات - اقىلدى دەگەن سياقتى.
اباي اتامىز ايتقانداي «ماحابباتسىز دۇنيە بوس، حايۋانعا ونى قوسىڭدار»دەگەندەي ءومىر ءبىر - بىرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن ماحابباتتان قۇرالعان بولسا، بۇل ومىردە ماتەماتيكانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. سەبەبى ماتەماتيكا ءپانى بارلىق عىلىمدار مەن بايلانىستى. ماتەماتيكا ءپانى فيزيكا، حيميا، بيولوگيا،، مۋزىكا دا، دىنمەن دە تىعىز بايلانىستى دە ءتىپتى “اقىن جاندى بولماعان ادام ماتەماتيك تە بولا المايدى» (س. ۆ. كوۆاليەۆسكايا) ايتقانداي نەمەسە
“جاقسى شىعارما جازۋ ءۇشىن تۆورچەستۆولىق قيال قانداي كەرەك بولسا، گەومەتريا ەسەپتەرىن شىعارۋ ءۇشىن سونداي قيال كەرەك” (ا. س. پۋشكين) ايتىپ وتكەندەي اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىن ماتەماتيكا، سوندىقتان ونى وقۋ كەرەك، ءبىلۋ كەرەك. وسىناۋ ءتۇپسىز تۇڭعىيىق ماتەماتيكا الەمىنىڭ قىر – سىرىن اشۋ ءۇشىن كوپتەگەن عالىمدار بارلىق ومىرلەرىن وتكىزگەن. عالىمدار بۇل قيىن دا قىزىقتى عىلىمدى تەك قانا زەرتتەپ ءبىلىپ قانا قويماي سونىمەن قاتار وزدەرىنىڭ بويىنداعى باسقا دا قاسيەتتەرىنىڭ دامىعاندىعىن سەزىنگەن. كەز كەلگەن ماتەماتيك عالىمدى الساڭىزدار ولار نە اقىن، نە جازۋشى، نە فيزيك سياقتى وزدەرىنىڭ قابىلەتتەرىن وسى ماتەماتيكا عىلىمدارىن زەرتتەۋ ارقىلى اشا بىلگەن ەكەن.
1 - 5 سلايد
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
1) جالپى سۇراقتار قويىلادى.
1 – سۇراق ساننىڭ كۆادراتى دەپ نەشىنشى دارەجەنى ايتادى؟(2)
2 - سۇراق ديامەتر دەگەنىمىز نە؟ (شەڭبەردىڭ كەز كەلگەن ەكى شەتىن قوساتىن كەسىندى)
3 – سۇراق. “الگەبرا” دەگەن ءسوز قانداي سوزدەن شىققان؟ (“ال - دجەبر” - قالپىنا كەلتىرۋ)
4 - سۇراق قانداي ساندار 5 - كە بولىنەدى ( 0 مەن جانە 5 اياقتالاتىن ساندار)
5 - سۇراق ديسكريمينانت قانداي سوزدەن شىققان(اجىراتۋ، انىقتاۋ )
6 - سۇراق پيفاگور تەورەماسى
2) ارنايى سۇراقتار
6 سلايد1 – سۇراق ماتەماتيكاعا «الگەبرا» اتاۋىن كىم ەنگىزدى؟
7 سلايد سۋرەتى. جاۋابى: (ومار حايام).
8 سلايد 2 - سۇراق ءۇش قابىرعاسى بويىنشا ءۇشبۇرىشتىڭ اۋدانىن ەسەپتەيتىن فورمۋلانى ۇسىنعان ەجەلگى گرەك وقىمىستىسى.
9سۋرەتى. جاۋابى: (گەرون)
10سلايد. 3 - سۇراق جازىقتىقتا كوورديناتتار جۇيەسىن ەنگىزگەن عالىم
11سلايد سۋرەتى. جاۋابى: (رەنە دەكارت فرانسۋز عالىمى)
12 سلايد 4 - سۇراق. بىردە فرانسۋزداردىڭ قولدارىنا يسپان اسكەري قولباسشىسىنىڭ بەلگىسىز جازۋمەن جازىلعان بۇيرىعى تۇسكەن. بۇل ءشيفردى شەشۋ ءۇشىن شاقىرىلعان ماتەماتيك ونىڭ وقيتىن جولىن تاپقان. سول كەزدەن باستاپ فرانسۋزدار يسپاندىقتاردىڭ جوسپارىن الدىن الا ءبىلىپ وتىرعان. وسى ماتەماتيكتى شايتاننىڭ كومەگىمەن وقيدى دەپ، ونى تىرىدەي ورتەنسىن دەپ ۇكىم شىعارعان. ءبىراق بۇل ۇكىمنەن ماتەماتيك قاشىپ قۇتىلعان.
ءوز قالاسىندا ول الدىڭعى قاتارلى ادۆوكات، كەيىنەن كورولدىڭ وڭ قولى بولعان. ونىڭ ومىرىندەگى ەڭ باستى نارسە ماتەماتيكا بولعان. ول بىرنەشە كۇندەر ۇيىقتاماي ماتەماتيكا لىق ەسەپتەر شىعارعان ەكەن.
تىرىدەي ورتكە جازالانعان بۇل قاي ماتەماتيك؟
13 سلايد سۋرەت (ۆيەت)
14 سلايد. 5 - سۇراق وتىراردان شىققان ۇلى ويشىل، دانىشپان، عالىم، ماتەماتيك. اريستوتەلدەن كەيىنگى «ەكىنشى ۇستاز»اتانعان عالىم
15سلايد سۋرەتى (ءال - فارابي)
16سلايد 6 - سۇراق «ميلليون»ۇعىمىن العاش قازاق جەرىنە تاراتقان كىم؟
17 سلايد سۋرەتى ى. التىنسارين 1879 جىلى ورىنبور قالاسىندا
3) سەرگىتۋ ءساتى
4) فورمۋلالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ ( كوماندالارعا بىلەتىن فورمۋلالارىن جازۋ)
5) ءبىر - بىرلەرىنىڭ قاتەلىكتەرىن تەكسەرۋ.
6) ۇلىلاردىڭ ۇرپاعىمىز كەشەگى
وي قالدىرعان، ءسوز قالدىرعان ەسەلى دەگەندەي
«ءتىل ونەرى» سايىسىنا قاتىسىپ، ماقال - ماتەلدەردىڭ جاۋابىن ءۇش تىلدە ايتۋ كەرەك.
1 ------ تەڭگەڭ بولعانشا،--------- دوسىڭ بولسىن (ءجۇز – ستو -) handrent)
2 -------- تىستەن شىققان ءسوز ----- رۋلى ەلگە تارايدى (وتىز - تريدسات - soti)
3 ------- جىلدا، ەل جاڭا (ەلۋ - پياتدەسيات - fifti)
4 ------- اتاڭدى بىلمەسەڭ، جەتەسىز بولىپ وسەسىڭ (جەتى – سەم - seven -)
5 بىلەكتى ---- جىعادى، ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى (ءبىر - ودين - وپە ) sousant)
6 سوقىردىڭ تىلەگەنى ---- كوز (ەكى - دۆا - تۋ)
7 جىگىتكە جەتى ونەردە از،----- ونەر كوپ ەمەس (جەتپىس - سەمدەسيات - seventy)
7) باعالاۋ ءساتى. بەرىلگەن باعالاۋ پاراقتارى بويىنشا وقۋشىلار وزدەرىن باعالايدى. سودان كەيىن ءمۇعالىم ولاردى باعالاۋ كەرەك.(جەكە وقۋشىعا جانە توپقا باعا بەرۋ)
رەفلەكسيا:
ءبۇب ستراتەگياسى بويىنشا:
ءبىلدىم:
ۇيرەندىم:
بىلگىم كەلەدى:
باعالاۋ پاراعى
You Might Also Like
