احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
انا ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىگى: قازاق حالقىنىڭ ۇلى تۇلعاسى احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۋرالى ماعلۇمات بەرە وتىرىپ، شىعارمالارىنىڭ مازمۇنىمەن تانىستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا سويلەۋىن، مانەرلەپ وقۋىن، تۇسىنىگىن، ءوز ويلارىن جۇيەلى ايتا ءبىلۋىن، شىعارمانى تالداي الۋىن
جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىگى: احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۇلعاسىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، مىسالدىڭ مازمۇنىن اشۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ىنتىماقتاستىققا، اۋىزبىرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا. بايتۇرسىن ۇلى مەن ي. ا. كرىلوۆتىڭ پورترەتى.
مىسال بويىنشا سالىنعان سيۋجەتتىك سۋرەتتەر.
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىستەر: توپتىق جۇمىس، ءتۇسىندىرۋ ءادىسى، ىزدەنۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ساباقتىڭ ماقساتىن تانىستىرۋ.
- بالالار، بۇگىنگى ساباقتا قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسامىز، ادەبيەتتىڭ مىسال جانرى تۋرالى ءسوز قوزعاپ، مىسال ولەڭدەردىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى وقىپ ۇيرەنەمىز.
III. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ.
بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز سايىس تۇرىندە وتەدى. قانا وقۋشىلار توپقا بولىنە قويامىز. توپقا ءبولىنۋ شارتى: قاعازعا سالىنعان اققۋدىڭ، شورتاننىڭ، شاياننىڭ سۋرەتتەرى تاراتىلادى. سول سۋرەت بويىنشا اققۋلار ءبىر توپقا، شورتاندار ءبىر توپقا، شاياندار ءبىر توپقا بىرىگەدى.
وقۋشىلارعا الدىن الا ءار ءتۇرلى ءۇي تاپسىرمالارى بەرىلگەن، ولار ءارقايسىسى ءوز سۇراقتارى جونىندە ىزدەنىپ، ونى تىرەك - سىزبالارى ارقىلى سالىپ، سوعان جازىپ ءتۇسىندىرۋى كەرەك.
1 - توپ احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ءومىرى
2 - توپ احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مىسالدارى
3 - توپ احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ولەڭدەرى
توپ وقۋشىلارى ءبىر - بىردەن شىعىپ ءۇي تاپسىرمالارىن قورعايدى.
قىسقاشا تولقتىرۋلار. احمەت بايتۇرسىن ۇلى – قازاقتىڭ ۇلى اعارتۋشىسى، ءىرى عالىم، اقىن، اۋدارماشى، بىرنەشە وقۋلىقتاردىڭ اۆتورى. تۋعان جەرى قازىرگى قوستاناي وبلىسىنىڭ جانگەلدين اۋدانىنداعى اقكول اۋىلى. ا. بايتۇرسىن ۇلى ەڭ العاش رەت «ءالىپبي»وقۋلىعىن جازعان. ونىڭ «قىرىق مىسال»، «ماسا»دەگەن شىعارمالار جيناعى شىققان. بار ءومىرىن ادال قىزمەت ەتۋگە ارناعان ادام. وعان «حالىق جاۋى»دەگەن جالا جاۋىپ، جازىقسىز قۇربان بولدى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن قازاقشاعا اۋدارىپ، ونى كىتاپ ەتىپ شىعارعان. سولاردىڭ ءبىرى – بۇگىنگى «اققۋ، شورتان ءھام شايان»مىسالى.
اباي قۇنانبايەۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى - مىسال جانرىن قازاق ادەبيەتىنە ەنگىزۋشى اۋدارماشى - اقىندار. سونىمەن قاتار 3 - سىنىپتا وقىپ كەتكەن «بيداي مەن قاڭباق»مىسالىنىڭ اۆتورى اسقار توقماعانبەتوۆ – جاڭاشىل مىسالشى. مىنە وسىنداي اقىن - جازۋشىلاردىڭ ارقاسىندا مىسال جانرى قازاق ادەبيەتىنە ەنىپ، دامىپ كەلە جاتقان جانر.
وقۋلىقپەن جۇمىس. وقۋشىلارعا ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن. بىرنەشە وقۋشىعا مانەرلەتىپ وقىتىپ، سۇراققا - جاۋاپ الامىن.
- بالالار، ولار قالاي ءومىر سۇرەدى؟
- ولار نە ىستەمەك بولدى؟
- ولاردىڭ جۇكتەرى نەگە قوزعالمادى؟
- اقىن بۇل كەيىپكەرلەر ارقىلى قانداي ادامداردى بەينەلەپ وتىر؟
وقۋشىلار، مىسالدا اۆتوردىڭ ايتايىن دەگەن نەگىزگى ويى بولادى دەدىك.
نەگىزگى وي دەگەنىمىز - اقىننىڭ ايتار وسيەتى.
وي قوزعاۋ.
1 - توپ «اققۋلار»
- احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ءتۇيىندى ويى قاي جەردە جازىلعان؟
- بۇل مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
(مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانى بالالاردى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ)
2 - توپ «شورتاندار»
نەگىزگى ويعا قاتىستى ىنتىماق، بىرلىك تۋرالى بىلەتىن ماقالدارىن جازۋ. مىسال:
1. بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس.
2. التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى.
تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى.
توپ مۇشەلەرى جازعان ماقالدارىنىڭ ماعىناسىن تۇسىندىرەدى.
3 - توپ «شاياندار»
وسى مىسالدى ساحنالىق قويىلىم رەتىندە دايىندايدى
بۇل تاپسىرمادا بالالار الدىن الا مىسالدى ديالوگكە اينالدىرادى.
مىسالى، اۆتور «ءبىر كۇنى اققۋ، شايان، شورتان ۇشەۋى كەزدەسىپ قالادى. ولار ۇستىنە جۇك تيەلگەن اربا تاۋىپ الىپ، قاتتى قۋانىشقا كەنەلەدى.
اققۋ ايتادى: - دوستار، كەلىڭدەر مىنا اربانى اۋەگە تارتىپ شىعارايىق،
شورتان ايتادى:
- مۇنى كولگە اپارايىق،- دەيدى.
شايان ايتادى:
- جوق ونان دا مۇنى قۇمعا اپارايىق.
اۆتور:
- ءسويتىپ ۇشەۋى ءۇش جاققا تارتىپ، اربانى ورنىنان قوزعالتا المايدى
وسىلايشا بالالاردىڭ ءارقايسىسى ءوز ويلارىن ايتىپ، مىسالدى ءار ءتۇرلى يمپروۆيزاسيا جاسايدى.
سەرگىتۋ ءساتى.
ال، بالالار، تۇرايىق،
قانە، قانات جازايىق.
اققۋ بولىپ ۇشايىق،
كولدە جۇزگەن بالىقتاي،
ءجۇزىپ، ءجۇزىپ الايىق،
قانە، اينالىپ، قارايىق.
داپتەرمەن جۇمىس:
ماقال - ماتەلدەر جازۋ.
1. التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەر،
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەر.
2. بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس.
3. جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل.
قورىتىندىلاۋ:
- نە ۇيرەندىك؟ نە بىلدىك؟
ۇيگە تاپسىرما:
مىسالدى مانەرلەپ وقىپ، ءتۇسىنىپ كەلۋ.
كەيىپكەرلەردىڭ سۋرەتتەرىن سالىپ، ءارقايسىسىنا مىنەزدەمە جازۋ.
باعالاۋ:
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىگى: قازاق حالقىنىڭ ۇلى تۇلعاسى احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۋرالى ماعلۇمات بەرە وتىرىپ، شىعارمالارىنىڭ مازمۇنىمەن تانىستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ اۋىزشا سويلەۋىن، مانەرلەپ وقۋىن، تۇسىنىگىن، ءوز ويلارىن جۇيەلى ايتا ءبىلۋىن، شىعارمانى تالداي الۋىن
جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىگى: احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۇلعاسىن ۇلگى ەتە وتىرىپ، مىسالدىڭ مازمۇنىن اشۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ىنتىماقتاستىققا، اۋىزبىرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: سايىس ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى يگەرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا. بايتۇرسىن ۇلى مەن ي. ا. كرىلوۆتىڭ پورترەتى.
مىسال بويىنشا سالىنعان سيۋجەتتىك سۋرەتتەر.
ساباقتا قولدانىلاتىن ادىستەر: توپتىق جۇمىس، ءتۇسىندىرۋ ءادىسى، ىزدەنۋ، وزدىگىنەن ءبىلىم الۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ساباقتىڭ ماقساتىن تانىستىرۋ.
- بالالار، بۇگىنگى ساباقتا قازاق حالقىنىڭ ۇلى اقىنى ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ شىعارماشىلىعىمەن تانىسامىز، ادەبيەتتىڭ مىسال جانرى تۋرالى ءسوز قوزعاپ، مىسال ولەڭدەردىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى وقىپ ۇيرەنەمىز.
III. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ.
بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز سايىس تۇرىندە وتەدى. قانا وقۋشىلار توپقا بولىنە قويامىز. توپقا ءبولىنۋ شارتى: قاعازعا سالىنعان اققۋدىڭ، شورتاننىڭ، شاياننىڭ سۋرەتتەرى تاراتىلادى. سول سۋرەت بويىنشا اققۋلار ءبىر توپقا، شورتاندار ءبىر توپقا، شاياندار ءبىر توپقا بىرىگەدى.
وقۋشىلارعا الدىن الا ءار ءتۇرلى ءۇي تاپسىرمالارى بەرىلگەن، ولار ءارقايسىسى ءوز سۇراقتارى جونىندە ىزدەنىپ، ونى تىرەك - سىزبالارى ارقىلى سالىپ، سوعان جازىپ ءتۇسىندىرۋى كەرەك.
1 - توپ احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ءومىرى
2 - توپ احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مىسالدارى
3 - توپ احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ولەڭدەرى
توپ وقۋشىلارى ءبىر - بىردەن شىعىپ ءۇي تاپسىرمالارىن قورعايدى.
قىسقاشا تولقتىرۋلار. احمەت بايتۇرسىن ۇلى – قازاقتىڭ ۇلى اعارتۋشىسى، ءىرى عالىم، اقىن، اۋدارماشى، بىرنەشە وقۋلىقتاردىڭ اۆتورى. تۋعان جەرى قازىرگى قوستاناي وبلىسىنىڭ جانگەلدين اۋدانىنداعى اقكول اۋىلى. ا. بايتۇرسىن ۇلى ەڭ العاش رەت «ءالىپبي»وقۋلىعىن جازعان. ونىڭ «قىرىق مىسال»، «ماسا»دەگەن شىعارمالار جيناعى شىققان. بار ءومىرىن ادال قىزمەت ەتۋگە ارناعان ادام. وعان «حالىق جاۋى»دەگەن جالا جاۋىپ، جازىقسىز قۇربان بولدى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلى ي. ا. كرىلوۆتىڭ مىسالدارىن قازاقشاعا اۋدارىپ، ونى كىتاپ ەتىپ شىعارعان. سولاردىڭ ءبىرى – بۇگىنگى «اققۋ، شورتان ءھام شايان»مىسالى.
اباي قۇنانبايەۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى - مىسال جانرىن قازاق ادەبيەتىنە ەنگىزۋشى اۋدارماشى - اقىندار. سونىمەن قاتار 3 - سىنىپتا وقىپ كەتكەن «بيداي مەن قاڭباق»مىسالىنىڭ اۆتورى اسقار توقماعانبەتوۆ – جاڭاشىل مىسالشى. مىنە وسىنداي اقىن - جازۋشىلاردىڭ ارقاسىندا مىسال جانرى قازاق ادەبيەتىنە ەنىپ، دامىپ كەلە جاتقان جانر.
وقۋلىقپەن جۇمىس. وقۋشىلارعا ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ بەرەمىن. بىرنەشە وقۋشىعا مانەرلەتىپ وقىتىپ، سۇراققا - جاۋاپ الامىن.
- بالالار، ولار قالاي ءومىر سۇرەدى؟
- ولار نە ىستەمەك بولدى؟
- ولاردىڭ جۇكتەرى نەگە قوزعالمادى؟
- اقىن بۇل كەيىپكەرلەر ارقىلى قانداي ادامداردى بەينەلەپ وتىر؟
وقۋشىلار، مىسالدا اۆتوردىڭ ايتايىن دەگەن نەگىزگى ويى بولادى دەدىك.
نەگىزگى وي دەگەنىمىز - اقىننىڭ ايتار وسيەتى.
وي قوزعاۋ.
1 - توپ «اققۋلار»
- احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ءتۇيىندى ويى قاي جەردە جازىلعان؟
- بۇل مىسال ءبىزدى نەگە شاقىرادى؟
(مىسالدىڭ تاربيەلىك ءمانى بالالاردى بىرلىككە، ىنتىماققا شاقىرۋ)
2 - توپ «شورتاندار»
نەگىزگى ويعا قاتىستى ىنتىماق، بىرلىك تۋرالى بىلەتىن ماقالدارىن جازۋ. مىسال:
1. بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس.
2. التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى.
تورتەۋ تۇگەل بولسا توبەدەگى كەلەدى.
توپ مۇشەلەرى جازعان ماقالدارىنىڭ ماعىناسىن تۇسىندىرەدى.
3 - توپ «شاياندار»
وسى مىسالدى ساحنالىق قويىلىم رەتىندە دايىندايدى
بۇل تاپسىرمادا بالالار الدىن الا مىسالدى ديالوگكە اينالدىرادى.
مىسالى، اۆتور «ءبىر كۇنى اققۋ، شايان، شورتان ۇشەۋى كەزدەسىپ قالادى. ولار ۇستىنە جۇك تيەلگەن اربا تاۋىپ الىپ، قاتتى قۋانىشقا كەنەلەدى.
اققۋ ايتادى: - دوستار، كەلىڭدەر مىنا اربانى اۋەگە تارتىپ شىعارايىق،
شورتان ايتادى:
- مۇنى كولگە اپارايىق،- دەيدى.
شايان ايتادى:
- جوق ونان دا مۇنى قۇمعا اپارايىق.
اۆتور:
- ءسويتىپ ۇشەۋى ءۇش جاققا تارتىپ، اربانى ورنىنان قوزعالتا المايدى
وسىلايشا بالالاردىڭ ءارقايسىسى ءوز ويلارىن ايتىپ، مىسالدى ءار ءتۇرلى يمپروۆيزاسيا جاسايدى.
سەرگىتۋ ءساتى.
ال، بالالار، تۇرايىق،
قانە، قانات جازايىق.
اققۋ بولىپ ۇشايىق،
كولدە جۇزگەن بالىقتاي،
ءجۇزىپ، ءجۇزىپ الايىق،
قانە، اينالىپ، قارايىق.
داپتەرمەن جۇمىس:
ماقال - ماتەلدەر جازۋ.
1. التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەر،
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەر.
2. بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس.
3. جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل.
قورىتىندىلاۋ:
- نە ۇيرەندىك؟ نە بىلدىك؟
ۇيگە تاپسىرما:
مىسالدى مانەرلەپ وقىپ، ءتۇسىنىپ كەلۋ.
كەيىپكەرلەردىڭ سۋرەتتەرىن سالىپ، ءارقايسىسىنا مىنەزدەمە جازۋ.
باعالاۋ:
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ب. سوقپاقبايەۆ «مەنىڭ اتىم قوجا»
