دارىندىلىق نەگىزى – اتا-انا
تاقىرىبى: دارىندىلىق نەگىزى – اتا - انا
جاس ۇرپاقتى جان - جاقتى جەتىلگەن، اقىل - پاراساتى، وي - ءورىسى بيىك ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى.
بالا تاربيەسىنىڭ العاشقى التىن قاعازى – جانۇياسى. جانۇيالىق تاربيە اتا - انا مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناستىق جۇيە. اتا - انا وسى جۇيەنى عىلىم مەن ونەر رەتىندە جان - جاقتى مەڭگەرۋى ءتيىس.
سوندىقتان، ءمۇعالىم مەن اتا - انالاردىڭ ءوزارا قاتىناسى مىندەتتەرىنىڭ ەڭ نەگىزگىسى – پسيحولوگيالىق، پەداگوگيكالىق بىلىمدەرىن كوتەرۋ بولىپ تابىلادى. اتا - انانى پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق سەرىكتەستىككە شاقىرۋ جولدارى الدىمەن اتا - انالار جينالىسى، كونفەرەنسيالار، ترەنينگتەر، پىكىرتالاس (دوڭگەلەك ۇستەل)، سايىستار، ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ شەشىمدەرى ت. ب. شارالار ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. اتا - انالار جينالىسىنا اتا - انانىڭ 50 پايىزى عانا كەلەدى.
1. ال، قالعان اتا - انا قايدا؟
2. ولاردى ءوز بالالارى، مەكتەبى تۋرالى پىكىرلەرى قانداي؟
3. ولاردى بۇگىنگى ءبىلىم مازمۇنى، زامانعا ساي بالا بويىنداعى ەرەكشەلىكتەرى، مۇعالىمدەردىڭ تالاپ دەڭگەيى ويلاندىرا ما؟
وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋدى ءمۇعالىم وزىنەن باستاپ ىزدەۋى كەرەك. ويتكەنى ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى بالانى وقىتۋمەن شەكتەلمەيدى، ءار بالاعا ءبىلىم الۋ ءۇشىن پسيحولوگيالىق، پەداگوگيكالىق مۇمكىندىكتەردى تۋعىزىپ، ءوزىن - ءوزى دامىتۋعا، تاربيەلەۋگە جاعداي جاساۋىمىز قاجەت.
مۇنداي جاعدايدا وقۋشىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن عانا ەمەس، وتباسىلىق جاي - كۇيىن، اتا - اناسىنىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن، بالاسىنا كوزقاراسىن تەرەڭ ءبىلىپ الۋ قاجەت.
اتا - انا ءار ءتۇرلى، ولاردىڭ مەكتەپكە دەگەن كوزقاراسى دا ءار ءتۇرلى، سوندىقتان دا بۇگىنگى كۇنى ءار سىنىپتا «وتباسىلىق – پسيحولوگيالىق تانىم» ساباقتارىن جۇرگىزۋ قاجەت. بۇل جۇمىستا تەك سىنىپ جەتەكشى عانا ەمەس مەكتەپ پسيحولوگتارى، ءپان ءمۇعالىمى جانە الەۋمەتتىك پەداگوگ تالىمگەرلەر جۇمىلدىرۋى ءتيىس.
بۇل ءۇشىن ەڭ الدىمەن اتا - انانىڭ ءوزىن - ءوزى تانۋىنا باعىتتالعان ترەنينگتەر، وزىنە بالاسىنىڭ كوزقاراسىن بىلدىرەتىن تەستىلەر جۇرگىزىلۋى ءتيىس. العاشقى ساباقتار تۇسىنىك – تانىمىن كەڭەيتۋ رەتىندە جۇرگىزىلۋى ءتيىس، ويتكەنى ءاربىر اتا - انا ءوزى جانە بالاسى تۋرالى جوعارى پىكىردە بولادى.
بۇل رەتتە پسيحولوگتاردىڭ كومەگى قاجەت بولادى.
سىنىپ جەتەكشى، اتا - انا مەن وقۋشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن وتكىزىلگەن؛
1. «دارىندى بالالار جانە ولاردىڭ اتا - انالارى» اتتى پەداگوگيكالىق كەڭەس وتكىزىپ، مۇعالىمگە دە، اتا - اناعا دا وسى باعىتتاعى جۇمىستا پسيحولوگيالىق كومەك قاجەت ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. پسيحولوگتار وسى تۇرعىدا اتا - انالارعا بالانى كۇشپەن وقىتپاي، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ولاردىڭ بويىندا ەرەكشەلىك، دارىندىلىق، تانىمدىق قاسيەتىن بار ەكەنىن ايتىپ، وسى تانىمدىق ءۇردىستى اشۋ ءۇشىن ويلاۋ، سويلەۋ، شاتتانۋ، سەزىنۋ قابىلەتتەرىن ءار ءتۇرلى ويىن، تاپسىرمالار ارقىلى بولاتىنىن، ونى قاراپايىم مىسالدارمەن دالەلدەپ كوز جەتكىزۋگە بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
مىسالى: ا) ساۋساقپەن جۇمىس (ءار ءتۇرلى اسپاپتا ويناۋ، قول ونەر بۇيىمدارىن دايىنداۋ، ۇساق مونشاقتارمەن اشەكەي بۇيىمدارىن جاساۋ).
ءا) پيانينو ويىنى، ياعني بالانىڭ ساۋساقتارىنىڭ ۇشىنداعى نۇكتەلەردى قوزعاۋ ارقىلى مي تالشىقتارىنا، تۇيسىكتەرىنە اسەر ەتۋ نەگىزىندە بالانىڭ دامۋ قابىلەتى كۇشەيەدى، جازۋ كالليگرافياسى تۇزەلەدى.
ب) قازاق حالقىنىڭ ءار ءتۇرلى ۇلتتىق ويىندارى ارقىلى بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىمەن قوسا دەنە سىمباتىنىڭ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتەدى. ساباقتى دايىن كۇيىندە، جاتتاندى كۇيدە الماي، كەشەگىدەن بۇگىنگە دەيىن، بۇگىنگىدەن ەرتەڭگە دەيىن جەتكىزۋ – ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ەكەنىن اتا - انالارعا جەتكىزىلەدى.
جاس ۇرپاقتى جان - جاقتى جەتىلگەن، اقىل - پاراساتى، وي - ءورىسى بيىك ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ بۇگىنگى كۇننىڭ وزەكتى ماسەلەسى.
بالا تاربيەسىنىڭ العاشقى التىن قاعازى – جانۇياسى. جانۇيالىق تاربيە اتا - انا مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناستىق جۇيە. اتا - انا وسى جۇيەنى عىلىم مەن ونەر رەتىندە جان - جاقتى مەڭگەرۋى ءتيىس.
سوندىقتان، ءمۇعالىم مەن اتا - انالاردىڭ ءوزارا قاتىناسى مىندەتتەرىنىڭ ەڭ نەگىزگىسى – پسيحولوگيالىق، پەداگوگيكالىق بىلىمدەرىن كوتەرۋ بولىپ تابىلادى. اتا - انانى پەداگوگيكالىق، پسيحولوگيالىق سەرىكتەستىككە شاقىرۋ جولدارى الدىمەن اتا - انالار جينالىسى، كونفەرەنسيالار، ترەنينگتەر، پىكىرتالاس (دوڭگەلەك ۇستەل)، سايىستار، ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ شەشىمدەرى ت. ب. شارالار ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى. اتا - انالار جينالىسىنا اتا - انانىڭ 50 پايىزى عانا كەلەدى.
1. ال، قالعان اتا - انا قايدا؟
2. ولاردى ءوز بالالارى، مەكتەبى تۋرالى پىكىرلەرى قانداي؟
3. ولاردى بۇگىنگى ءبىلىم مازمۇنى، زامانعا ساي بالا بويىنداعى ەرەكشەلىكتەرى، مۇعالىمدەردىڭ تالاپ دەڭگەيى ويلاندىرا ما؟
وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋدى ءمۇعالىم وزىنەن باستاپ ىزدەۋى كەرەك. ويتكەنى ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى بالانى وقىتۋمەن شەكتەلمەيدى، ءار بالاعا ءبىلىم الۋ ءۇشىن پسيحولوگيالىق، پەداگوگيكالىق مۇمكىندىكتەردى تۋعىزىپ، ءوزىن - ءوزى دامىتۋعا، تاربيەلەۋگە جاعداي جاساۋىمىز قاجەت.
مۇنداي جاعدايدا وقۋشىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن عانا ەمەس، وتباسىلىق جاي - كۇيىن، اتا - اناسىنىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىگىن، بالاسىنا كوزقاراسىن تەرەڭ ءبىلىپ الۋ قاجەت.
اتا - انا ءار ءتۇرلى، ولاردىڭ مەكتەپكە دەگەن كوزقاراسى دا ءار ءتۇرلى، سوندىقتان دا بۇگىنگى كۇنى ءار سىنىپتا «وتباسىلىق – پسيحولوگيالىق تانىم» ساباقتارىن جۇرگىزۋ قاجەت. بۇل جۇمىستا تەك سىنىپ جەتەكشى عانا ەمەس مەكتەپ پسيحولوگتارى، ءپان ءمۇعالىمى جانە الەۋمەتتىك پەداگوگ تالىمگەرلەر جۇمىلدىرۋى ءتيىس.
بۇل ءۇشىن ەڭ الدىمەن اتا - انانىڭ ءوزىن - ءوزى تانۋىنا باعىتتالعان ترەنينگتەر، وزىنە بالاسىنىڭ كوزقاراسىن بىلدىرەتىن تەستىلەر جۇرگىزىلۋى ءتيىس. العاشقى ساباقتار تۇسىنىك – تانىمىن كەڭەيتۋ رەتىندە جۇرگىزىلۋى ءتيىس، ويتكەنى ءاربىر اتا - انا ءوزى جانە بالاسى تۋرالى جوعارى پىكىردە بولادى.
بۇل رەتتە پسيحولوگتاردىڭ كومەگى قاجەت بولادى.
سىنىپ جەتەكشى، اتا - انا مەن وقۋشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن وتكىزىلگەن؛
1. «دارىندى بالالار جانە ولاردىڭ اتا - انالارى» اتتى پەداگوگيكالىق كەڭەس وتكىزىپ، مۇعالىمگە دە، اتا - اناعا دا وسى باعىتتاعى جۇمىستا پسيحولوگيالىق كومەك قاجەت ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. پسيحولوگتار وسى تۇرعىدا اتا - انالارعا بالانى كۇشپەن وقىتپاي، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ولاردىڭ بويىندا ەرەكشەلىك، دارىندىلىق، تانىمدىق قاسيەتىن بار ەكەنىن ايتىپ، وسى تانىمدىق ءۇردىستى اشۋ ءۇشىن ويلاۋ، سويلەۋ، شاتتانۋ، سەزىنۋ قابىلەتتەرىن ءار ءتۇرلى ويىن، تاپسىرمالار ارقىلى بولاتىنىن، ونى قاراپايىم مىسالدارمەن دالەلدەپ كوز جەتكىزۋگە بولاتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
مىسالى: ا) ساۋساقپەن جۇمىس (ءار ءتۇرلى اسپاپتا ويناۋ، قول ونەر بۇيىمدارىن دايىنداۋ، ۇساق مونشاقتارمەن اشەكەي بۇيىمدارىن جاساۋ).
ءا) پيانينو ويىنى، ياعني بالانىڭ ساۋساقتارىنىڭ ۇشىنداعى نۇكتەلەردى قوزعاۋ ارقىلى مي تالشىقتارىنا، تۇيسىكتەرىنە اسەر ەتۋ نەگىزىندە بالانىڭ دامۋ قابىلەتى كۇشەيەدى، جازۋ كالليگرافياسى تۇزەلەدى.
ب) قازاق حالقىنىڭ ءار ءتۇرلى ۇلتتىق ويىندارى ارقىلى بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىمەن قوسا دەنە سىمباتىنىڭ قالىپتاسۋىنا اسەر ەتەدى. ساباقتى دايىن كۇيىندە، جاتتاندى كۇيدە الماي، كەشەگىدەن بۇگىنگە دەيىن، بۇگىنگىدەن ەرتەڭگە دەيىن جەتكىزۋ – ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ەكەنىن اتا - انالارعا جەتكىزىلەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اققۋ، شورتان ءھام شايان»
