InfoHub Logo

وڭتۇتىك قازاقستان وبلىسى، تۇركىستان قالاسى،
№1 احمەت بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
عىلىمي جوبا تاقىرىبى: احمەت ياساۋي كەسەنەسى

جوبا اۆتورى: 4 سىنىپ وقۋشىسى كولباي جانايىم
عىلىمي جەتەكشىسى: كەسەبايەۆا گۇلجان

احمەت ياساۋي كەسەنەسى — تۇركىستان قالاسىندا XIV عاسىردىڭ سوڭىندا تۇرعىزىلعان ارحيتەكتۋرالىق عيمارات. قوجا احمەت ياساۋي دۇنيە سالعاننان كەيىن حالىقتىڭ كوپ جيىلۋىمەن وزىنە ارناپ سوعىلعان كىشكەنە مازارعا جەرلەنەدى. كەيىن بۇل كەسەنە مۇسىلمانداردىڭ جاپپاي تاۋەپ ەتۋ ورنىنا اينالدى.
تۇركىستان قالاسىنداعى احمەت ياساۋي عيماراتى – ورتا عاسىرلىق ساۋلەت ونەرىنىڭ كورنەكتى ەسكەرتكىشى. ول XII عاسىردا ءومىر سۇرگەن بۇكىل شىعىسقا اتى ايگىلى كونە تۇركى اقىنى، ءسوفيزمدى ۋاعىزداۋشى احمەت ءياساۋيدىڭ (ياسسى-دان شىققان دەگەن ماعىنادا) بەيىتىنىڭ باسىنا ورناتىلعان.
وڭتۇستىك قازاقستاندا سايرام دەگەن جەردە تۋعان احمەت ياساۋي سول كەزدەگى عىلىم مەن اعارتۋدىڭ ورتالىعى رەتىندە بەلگىلى بولعان وتىرار قالاسىندا ءبىلىم الادى دا، كەيىننەن بۇحارداعى يۋسۋپ حاماداني باسقارعان سوپىلار قاۋىمىنا كىرىپ، دارۋىشتىك مەكتەپتەن وتەدى.

1140 جىلى يۋسۋپ حاماداني، كەيىننەن ونىڭ ەكى ءمۇريتتى دۇنيە سالعان سوڭ، قاۋىمدى احمەت ياساۋي باسقارادى. ءبىراق كوپ ۇزاماي-اق «مارتەبەلى» قىزمەتىن تاستاپ، ءوزىنىڭ تۋعان ولكەسىنە ءبىرجولا قايتىپ ورالادى. سوفيزم يدەيالارىن ۋاعىزداپ، ءوزى دە ونى بەرىك ۇستانا وتىرىپ، جوقشىلىقتا ءومىر سۇرەدى. سوندىقتان دا، ونى جەرگىلىكتى حالىق ازىرەت سۇلتان دەپ اتاپ كەتەدى.

احمەت ءياساۋيدىڭ ۋاعىزداۋشى جانە اقىن رەتىندە اتاعى كەڭ جايىلىپ، ونىڭ «ديۋاني حيكمەت» («دانالىق جايىنداعى كىتاپ») اتتى ءدىني ولەڭدەر جيناعى كونە تۇركى تىلىندە جازىلعاندىقتان، جەرگىلىكتى حالىققا تۇسىنىكتىلىگى ارقاسىندا تالاي مارتە قايتا كوشىرىلىپ، بىرنەشە رەت باسىلعان...
بۇل سياقتى ۋاعىزدىق ولەڭدەرىنىڭ فيلوسوفيالىق جانە دىني-ميستتيكالىق مازمۇنى، ونداعى جاقسىلىققا، ادىلەتتىلىككە شاقىرعان ۇنمەن ۇلاسادى، حالىقتىڭ قايىرىمدىلىق سەزىمىن وياتۋ، ونى باسقا دىندەگىلەرمەن جاۋلاسۋدان ساقتاندىرۋمەن قاتار ءدىن يەلەرىنىڭ اشكوزدىگىن، زۇلىمدىعىن اشكەرەلەۋمەن جالعاسىپ جاتادى.
احمەت ءياساۋيدىڭ ولەڭدەرى قۇندى ادەبي ەسكەرتكىش، كەيىننەن قازاق ءحالقىنىى قۇرامىنا ەنگەن قىپشاق، وعىز، قارلىق سياقتى كونە تۇركى تايپالارى زەرتتەۋدىڭ كوزى بولىپ تابىلادى.

حالىق اڭىزدارىندا تۇركىستانداعى اۋليەنىڭ ارۋاعىن اتاقتى قولباسشى، بۇكىل شىعىستى تىتىرەنتكەن اقساق تەمىردىڭ ايرىقشا سىيلاپ وتكەنى ايتىلادى. ونىڭ امىرىمەن احمەت ياساۋي قايتىس بولعاننان ەكى ءجۇز جىل كەيىن قيراپ بىتۋگە تايانعان كىشكەنە عانا مازاردىڭ ورنىنا، دۇنيە جۇزىلىك ساۋلەت ونەرىنىڭ بەلگىلى ەسكەرتكىشى ورناتىلدى.
تەمىردىڭ ءومىرىن زافارناما، «جەڭىس كىتابى» اۆتورى شاراف-اد دين ءالي مازدي راستايدى. ەسكەرتكىشتىڭ سالىنۋىن ونىڭ احمەت ءياسساۋيدىڭ قابىرىنا زيادات ەتىپ قايتقان 1397 جىلدىڭ اياعىنداعى وقيعالارمەن بايلانىستارىدى. «جەڭىستەر كىتابىندا» تەمىر، سول جىلى ياسسىدا بولعان كەزىندە، مۇندا وزىنە قارايتىن ەلدەردىڭ تەگىندە احمەت ءياسساۋيدىڭ اتىنا لايىق ءزاۋلىم عيمارات سالۋ جايلى جارلىق بەرگەن ەدى دەلىنەدى. ول يسلام ءدىنىنىڭ داڭقىن اسىرۋدا، ونىڭ كەڭ تارالۋىنا، اسا ۇلكەن ولكەن باسقارۋدى جەڭىلدەتۋگە ءتيىس بولعان.

ءحىV عاسىردىڭ اياعىندا بۇل كۇمبەز بىتكەن سوڭ ءامىر تەمىر كورەگەن ازىرەت سۇلتاننىڭ قورىن ۇيىمداستىرىپ، ءوزى ارنايى قول قويىپ بەكىتكەن. دەگەنمەن، قازاندىقتىڭ ىشكى ەسىكتەرىنىڭ بىرىندەگى حالكاعا جازىلعان «1394-1395 جىلدار» تەمىردىڭ ءوزى بەلگىلەپ بەرگەن. بۇل – عيماراتتىڭ باسقا بولىكتەرىنىڭ كىندىگى. تەمىر ءۋيدىڭ ىشكى ءسانى مەن سالتاناتى قالاي بولۋى كەرەگتىگىن دە ايتقان. «قولحاتى» (گراموتا) جازىلعان. «قولحاتتا» ءامىر تەمىر كورەگەندىكپەن جاڭا بىتكەن عيمارات تۋرالى «ەشقاشان دا، قانداي بولعان جاعدايدا دا ساتۋعا، جەكەمەنشىك سەكىلدى ۇرپاقتان-ۇرپاققا ۋاقىتشا نەمەسە تۇبەگەيلى بىرەۋگە بەرۋگە بولمايتىنىن قاتتى ەسكەرتكەن».
عيماراتتىڭ كىرە بەرىس ەسىگىنىڭ ىشكى ماڭدايشاسىندا قازىرگە دەيىن جاقسى ساقتالعان جازۋدان مىناداي سوزدەردى وقۋعا بولادى: «بۇل اۋليە مەكەن اللا تاعالانىڭ راحىمى جاۋعان پاديشا امىر-تەمىر كورەگەننىڭ جارلىعى بويىنشا ورناتىلدى... اللا تاعالا ونىڭ ءامىرىنىڭ عاسىرلار جاساۋىنا ءناسىپ ەتسىن!»
قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى تالاي عاسىردان بەرى مۇسىلمانشىلىقتىڭ التىن بەسىگى بولىپ كەلەدى. ونى بۇكىل قازاق جۇرتى، تۇركى الەمى ەرەكشە قاسيەت تۇتادى.قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى – تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني ورتالىعى.

قورىق – مۇراجاي الىپ جاتقان جەردىڭ جالپى كولەمى 90 گا. قورىق – مۇراجاي قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىمەن بىرگە ۇلكەن قىلۋەت (جەر استى مەشىتى، XII ع.)، سەگىز قىرلى كەسەنە (XIV-XVI عع.)، ۇلىقبەكتىڭ قىزى، ءابىلحايىر حاننىڭ زايىبى رابيعا سۇلتان بەگىم كەسەنەسى (XV ع.)، شىعىس مونشاسى (XVI-XVII ع.)، ەسىمحان كەسەنەسى، جۇما مەشىتى ت.ب. ارحەولوگيالىق، تاريحي، ساۋلەت جانە بەينەلەۋ ونەرىنىڭ ۇزدىك ەسكەرتكىشتەرىن قامتيدى.

قورىق – مۇراجاي قۇرامىنا كىرەتىن 20 جۋىق ارحەولوگيالىق، تاريحي جانە ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جانە ولاردى اشىق اسپان استىنداعى مۋزەيگە اينالدىرۋ «كازرەستاۆراسيا» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك كاسىپورنى اتقارۋدا. احمەت ياساۋي ەسكەرتكىشى – ورتا ازيا مەن قازاقستانداعى ءبىزدىڭ زانامىزىعا دەيىن ساقتالعان ەڭ ءزاۋلىم كۇمبەزدى، قىشتان سوعىلعان عيمارات. ونىڭ كولدەنەنەڭى – 46،5 م، ۇزىندىعى – 62،5 م. سىرتقى كورىنىسى سيممەتريالى جيناقى كەلگەن بۇل قۇرىلىسقا ۇلكەندى-كىشىلى 35 زالدار مەن بولمەلەر سىيىپ تۇر. ولاردىڭ بارلىعى بىر-بىرىمەن قوس قاباتتى 8 دالىزبەن جانە ءار ءتۇرلى وتپەلى باسپالداقتارمەن جالعاسىپ جاتادى.
احمەت ياساۋي عيماراتىنىڭ قۇرىلىمىنداعى تاعى ءبىر ەرەكشەلىك: قازاندىقتى قورشاعان بلوكتار-زالدار مەن بولمەلەر كۇمبەزدى مىزعىتپاي ۇستاپ تۇراتىن تىرەۋ (كونترفورس) ىسپەتتى. قابىرعانىڭ قالىندىعىن بەلگىلەگەندە دە ءۇيدىڭ بەرىك تۇرۋى كوزدەلگەن. عيماراتتىڭ پاۆيلونداردا ءبولىنۋى ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ سالماعى وزىنە ءتۇسىرۋ نيەتىنەن تۋعان. ءۇيدىڭ قاڭقاسى تۇرلىشە قيۋلاستىرىلعان دوعا نەمەسە كۇمبەز ءتارىزدى ەلەمەنتتەردەن قۇرىلادى، بۇل ءادىس كەيىن ورتا ازيا مەن قازاقستان ارحيتەكتۋراسىندا ودان ءارى دامىتىلدى.

ول پورتالى وڭتۇستىك-شىعىسقا، ال ءبۇيىر بەتتەرى تيىسىنشە وڭتۇستىك-باتىس پەن سولتۇستىك-شىعىسقا قارايتىن ەتىپ سالىنعان. كەلگەن ادام ورتالىق زالعا باس پورتالدىڭ ءساندى ەسىگى ارقىلى كىرەدى. قازاندىق قازاقستان مەن ورتا ازياداعى كىرپىشتەن ورگەن كۇمبەزدەردىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەنى، ديامەترى 18،3 مەترلىك كۇمبەزبەن كومكەرىلگەن. بۇل بولمەدەن وتكەن سوڭ ويۋمەن ورنەكتەلگەن اعاش ەسىك ارقىلى قوجا احمەت ياساۋي مۇردەسى جاتقان بولمەگە كىرۋگە بولادى. كورحانانىڭ قوس قابات كۇمبەزىن كەيدە مۇحاممەد حانافيا پورتالى دەپ تە اتايدى. قازاندىقتان وزگە بولمەلەرگە قاراي قوس قاتارلى سەگىز ءدالىز تارايدى. بۇل دالىزدەر عيماراتتى سەگىز دارا بلوكقا بولەدى. ءار بلوكتا ارحيتەكتۋراسى دا، پايدالاناتىن ماقساتى دا ءار قيلى بولمەلەر بار. وڭتۇستىك-باتىس بلوكتا مەشىت ورنالاسقان. ال وڭتۇستىك- شىعىس بلوكتا حاليمكانا بار. حاليمكانادا دۇيسەنبى مەن جۇما كۇندەرى كەدەي-كەپشىك پەن دارۋىشتەرگە تەگىن ۇلەستىرىلەتىن تاعام — حاليم ازىرلەنەتىن بولعان. سولتۇستىك-شىعىس بلوكتا قۇدىقحانا، ال سولتۇستىك-باتىس بلوكتا ۇلكەن اقساراي ورنالاسقان. وڭتۇستىك-باتىس جانە سولتۇستىك-شىعىس جاقتارىنىڭ ورتا تۇسىندا ءوزىنىڭ ارحيتەكتۋرالىق تۇرقى جاعىنان بىرتەكتەس، قاباتتى زالدار — كىشى اقساراي مەن كىتاپحانا بار. كەسەنەدەگى سەگىز ءدالىزدىڭ التاۋى وتپەلى دە، ەكەۋى — تۇيىق. قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى تەك زيرات بولۋمەن شەكتەلمەي، مەشىت-مەدرەسەلىك قىزمەتتەردى دە اتقارعان. ءتۇرلى ماقساتتاعى بولمەلەردىڭ باسىن وسىلايشا بىرىكتىرۋ ءوز زامانىنىڭ تاماشا ۇلگىسى بولىپ تابىلادى. كىتاپحانا مەن اقساراي بولمەلەرى كولدەنەڭ اركالارمەن جابىلعان. توبەنى وسىلايشا جابۋ ءتۇرلى پوشىمداعى كۇمبەزدەرگە، تۇرقى شاڭىراق ءتارىزدى يىقتار مەن جاپپالارعا نەگىز بولىپ تۇر. بۇل جاپپالاردا كوتەرۋشى اركالاردىڭ ءوزارا قيىلىسۋ ەلەمەنتتەرى ورتالىق ازيا ارحيتەكتۋراسىندا سول كەزگە دەيىن كەزدەسپەگەن ەلەۋلى جاڭالىق بولىپ تابىلادى. نەگىزگى بولمەلەر — قازاندىقتا، كورحانا مەن مەشىتتە قوس قاباتتى ارقالار جوق، ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قابىرعالارىنان ءتورت- تورتتەن ويىقشالار جاسالعان. كۇمبەزدەردىڭ ىشكى بەتى الۋان تۇرپاتتاعى ستالاكيتتەرمەن كومكەرىلگەن. بۇلار ارشا اعاشىنان جاسالعان بىلەزىكتەرمەن بەكىتىلگەن. كەسەنەنىڭ سىرت قابىرعالارىنىڭ كومكەرىلۋى ءۇش بولىككە جىكتەلەدى.

ونىڭ ورتا بولىگىنە ۇلكەن كولەمدەگى ورنەكتەلگەن جازۋلار تۇسىرىلگەن، جوعارى جاعىنا — ەپيگرافتىق فريز، تومەنگى جاعىنا (ىرگە بولىگىنە) بيىكتىگى — 1،85 م تاس كەنەرە جۇرگىزىلگەن. Ӏرگە بولىگى قاشالعان تاس تاقتالارمەن دانەكەرلەنگەن. كەسەنەنىڭ ءۇش قابىرعاسىنىڭ ۇستىڭگى جاعىمەن وتەتىن ەپيگرافتىق فريزدە قۇراننان الىنعان سوزدەر جازىلعان. ەپيگرافتىق ءفريزدىڭ جازۋلارى تەرراكوتالىق فوندا قۇيما كىرپىشتەرمەن ورنەكتەلگەن. ءفريزدىڭ بيىكتىگى — 2،37 م. جازۋلار كوگىلدىر قىشپەن ورنەكتەلىپ، قارا كوك ءتۇستى كىرپىش¬تەرمەن كولەڭكە تۇسىرىلگەن. عيماراتتىڭ سولتۇستىك بەتىندەگى ەكى بۇرىشتىڭ ەكەۋىندە سيلليندر تۇرىندەگى دىڭگەكتەر بار. بۇل دىڭگەكتەرگە دە كۋفا قارپىمەن جازىلعان جازۋلار مەن ويۋ- ورنەكتەر تۇسىرىلگەن. جازۋلاردىڭ اراسىنان "اللا"، "مۇحاممەد"، "و، جارىلقاۋشى"، "بيلىك اللادا"، "اللا مەنىڭ ءامىرشىم" دەگەن سەكىلدى، ت.ب. سوزدەردى وقۋعا بولادى. كەسەنەنىڭ سولتۇستىك-شىعىس بەتىندە Ӏلياس حان ويىعىنىڭ ۇستىندەگى فريز سوڭىندا "شيرازدىق قوجا حاسان" دەگەن ءسوز جانە "ھيدجرانىڭ 800 جىلى" دەپ جازىلعان. كورحانانىڭ قاتپارلى كۇمبەزىنىڭ جوعارى جاقتاۋى مەن التى بۇرىشتى تاقتايشادا كۋفالىق ستيلمەن شيرازدىق موزايكاشى شەمس ءابد ءال-ۋاقابتىڭ ەسىمى جازىلعان. ول كۇمبەزدىڭ قاتپارلى قابىرعالارىنا ورنەكتەر جاساعان شەبەر ەدى. باس پورتالدىڭ ەكى جاعى بيىك مۇنارامەن جيەكتەلگەن ءزاۋلىم اركاسى بار. ونىڭ ەنى — 50 مەترگە، ءىشىنىڭ ۇزىندىعى — 18،2 مەترگە، بيىكتىگى — 37،5 مەترگە تەڭ. پورتالدىڭ سالىنىپ بىتپەي قالعان قوس قاناتى ۇستىنەن اركا ءۇش بۇرىش تارىزدەنىپ كورىنەدى. ءامىر تەمىردىڭ كەزىندە باس پورتالدىڭ تەك نۇسقاسى عانا بار-دى، ونىڭ قۇرىلىسىن 1583—98 ج. بۇحاردى بيلەگەن ابدوللا حان اياقتادى. ابدوللا حان زامانىنداعى جوندەۋ جۇمىستارىنا ارنالعان اعاش دىڭگەكتەر بۇگىنگە دەيىن ساقتالعان. XIX عاسىردا قوقان بيلىگى تۇسىندا مۇنارالار مەن پورتالعا قارابايىر كورعانۋ ورىندارى سالىنىپ، قام كەسەكپەن قورشالىپ، كەسەنە قامالعا اينالدىرىلعان.

ورتالىق زال — قازاندىق توبەسى جالاڭ قابات كۇمبەزبەن كومكەرىلگەن ءتورتبۇرىشتى بولمە. قازاندىق كۇمبەزى سەگىز قىرلى، دىڭگەك ۇستىندەگى جەلكەنگە تابان تىرەيدى. قازاندىق كۇمبەزىنىڭ ىشكى جاعى — 18،2 مەترگە ، سىرتى — 20،5 مەترگە تەڭ. قازاندىق كورحانا جانە مەشىت كابىرعالارىنىڭ تەمەنگى جاعى التى بۇرىشتى كوگىلدىر تاقتايلاردان تۇراتىن بيىكتىگى — 1،5 مەترلىك مايوليكا تىستامامەن قاپتالىپ، موزايكالىق ورنەكتەرمەن اشەكەيلەنگەن. ءارى موزايكالىق بەدەرمەن كولەڭكەلەندىرىلگەن. ال ەدەنگە جاناسار تۇستا بەتىنە وسىمدىك ورنەگى سالىنىپ، تاستان قاشالعان بەلدەۋشەلەر جۇرگىزىلگەن. قولادان سوعىلىپ، التىن، كۇمىس جالاتىلعان ەسىك تۇتقالارى مەن التى شىراعدان دا حالىق ونەرىنىڭ لاعىل-مارجاندارىنىڭ قاتارىنا جاتادى. بۇلاردا دا ونى جاساۋشى يسفاھاندىق شەبەر تادج ءاد-دين يزەدديننىڭ ەسىمى جازىلعان. قولا شىراعدانداعى جازۋلار ھيدجرانىڭ 799 جىلى 20 رامازانىندا جاسالعاندىعىن كورسەتەدى. بۇكىل قۇرىلىستىڭ ماعىنالىق كىندىگى — اۋليەنىڭ كورحاناسى بولىپ تابىلادى. بۇل — قابىرعالارىنىڭ ۇزىندىعى — 7،15 مەترلىك ءتورتبۇرىشتى بولمە. قابىرعالارىندا ستالاكتيتتەرمەن اشەكەيلەنگەن تايىزداۋ ويىقتارى بار. كورحانانىڭ توبەسى قوس قاباتتى كۇمبەزبەن كومكەرىلگەن. ىشكى كۇمبەزى — قۇرىلىستىق، سىرتقى كۇمبەزى — كوركەمدىك مىندەت اتقارادى. كورحانا كۇمبەزى بۇرىش-بۇرىشتاعى ءتورت بىلىككە تىرەلىپ، بيىك مويىندىقپەن كوتەرىلگەن. سىرتقى كۇمبەزى قاتپارلى. بۇل قاتپارلار وسىمدىك ورنەكتى پىشىندەس موزايكامەن قاپتالعان. سولتۇستىك پورتال قابىرعالارىنىڭ كوركەمدىگى كورگەن جاندى تاڭ قالدىرادى. ءۇش شيرەكتىك دىڭگەكشەلەرى التى قىرلى تاقتالارمەن قاپتالعان، كوگىلدىر ءتۇستى بوياۋلارمەن ايشىقتالعان. كورحانانىڭ ءدال ورتاسىندا قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ ساعانا-قۇلپىتاسى ورناتىلعان. ول جاسىل ءتۇستى ياشمادان جاسالعان، ەرنەۋىنە نازىك ورنەكتەر سالىنعان. قازاندىق پەن كورحاناداعى سافار شەبەر ورنەكتەپ جاسالعان اعاش ەسىكتەر كوركەمدىگىمەن كوز جاۋىن الادى. كورحانا ەسىگىنىڭ ويۋ-ورنەكتەرى سۇيەكپەن ەرەكشە ناقىشتالعان. ەسىك جۇقا تەمىرمەن قاقتالىپ، وعان التىنمەن جازۋلار تۇسىرىلگەن. ەسىكتىڭ ۇستىندەگى تاس تاقتايعا كورحانا ءامىر تەمىردىڭ بۇيرىعىمەن تۇرعىزىلعاندىعى جايىندا جازىلعان. كەسەنەنىڭ مەشىتى دە اسا ءبىر تاماشا ارحيتەكتۋرالىق قۇرىلىس.

ول مويىندىعىندا 16 تەرەزەسى بار، شاعىنداۋ قوس قابات كۇمبەزدى سوپاقشالاۋ كەلگەن زال. وعان قازاندىق بولمەسىنەن جولبارىس حان ءدالىزى ارقىلى وتۋگە بولادى. مەشىتتىڭ باتىس جاق كابىرعاسىنا مەككەدەگى قاعبا سياقتاندىرىپ 3،5x2،5 مەترلىك موزايكالىق ميحراب ورناتىلعان. ميحراب مەشىتكە ەرەكشە كورىك بەرىپ تۇر. ونىڭ بەتى موزايكامەن جانە وسىمدىك سۋرەتىمەن اشەكەيلەنگەن. ميحراب — جەبە ۇشتى ارقاسى بار ويىق. بۇل ويىق كوگىلدىر ءتۇستى موزايكامەن كوركەمدەلگەن، تىك بۇرىشتى ساندىك بەلدەۋمەن قورشالعان، وعان اق ارىپتەرمەن قۇران سوزدەرى جازىلعان. ءار جەردەن اسەمدىك ءۇشىن جالاتىلعان التىننىڭ سىلەمى كوزگە شالىنادى. كەسەنەنىڭ وڭتۇستىك-باتىس جاعىندا دىنشىلدەردىڭ ورازا ۇستاۋىنا جانە قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋىنە ارنالعان جەر استى ءمىناجاتحانالارى قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ كوزى ءتىرى كەزىندە جاسالىپ، قايتا جاڭعىرتىلعان. XVI عاسىردا مەشىتكە ىرگەلەس قوسالقى بولمەلەر تۇرعىزىلعان. بۇلار: باتىس بەتكەيدەگى دارەت الاتىن تاحاراتحانا مەن ۇلكەن اقسارايدىڭ سولتۇستىك- شىعىسىنداعى "بالحي" تاسىلىندەگى يىقپەن كومكەرىلگەن جەر استى زيراتى. XVI عاسىردان كەسەنەنىڭ جەكەلەگەن بولمەلەرىنە ايگىلى ادامداردىڭ سۇيەكتەرى قويىلا باستادى. قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىندە جانە ونىڭ توڭىرەگىندە جولبارىس حان، ەسىم حان، ابىلاي حان، ءامىر تەمىردىڭ شوبەرەسى بابىر حان، قاز داۋىستى قازىبەك بي، جانىبەك باتىر، ت.ب. بەلگىلى ادامدار جەرلەنگەن.

---