اينىمالىلار تيپتەرى. پروگرامما قۇرىلىمى
ساباق №14
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اينىمالىلار تيپتەرى. پروگرامما قۇرىلىمى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارى جانە ونىڭ قۇرىلىمىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كومپيۋتەردە ەسەپ شىعارۋ كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ، پراكتيكا جۇزىندە قولدانۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىنىڭ ءاربىر ساباققا ىنتاسى مەن قابىلەتىن بىرىكتىرىپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارىمەن جانە قۇرىلىممەن تانىستىرا وتىرىپ، الگوريتم قۇرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، لوگيكالىق وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جيناقتىلىققا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءار وقۋشىنى ىسكەرلىككە، ناقتىلىققا، ىنتىماقتىلىققا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: سوزدىك، كورنەكى، پراكتيكالىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەرلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ب) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ۆ) جاڭا ساباق
گ) دامىتۋ
د) بەكىتۋ
ە) ۇيگە تاپسىرما
ج) قورىتىندى
قوڭىراۋ سوعىلىپ ساباق باستالعان سوڭ بالالاردى ۇيىمداستىرا وتىرىپ ساباقتى باستايمىن.
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
سلايد بويىنشا كومپيۋتەردىڭ دايىنداپ اكەلگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
قۇرىلعىلاردىڭ اتتارىن، قىزمەتىن قايتالاي وتىرىپ دەربەس كومپيۋتەر تۋرالى بىلىمدەرىن پىسىقتاپ ءوتۋ.
• الگوريتمدى ورنەكتەۋ، جازۋ تاسىلدەرى دەگەنىمىز نە؟
• الگوريتمدەرى گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەۋ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
• بلوك - سحەما دەگەنىمىز نە؟
• نەگىزگى بلوكتارعا جانە كومەكشى بلوكتارعا نەلەر جاتادى؟
• الگوريتمدىك ءتىل، پروگراممالاۋ ءتىلى دەگەنىمىز نە؟
• اتقارۋشى ۇعىمى
I. جاڭا ساباق
• جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اينىمالى تيپتەر
مالىمەتتەردىڭ اينىمالى تيپتەرى ستاندارتتى تيپتەردەن وزگەشە بولىپ كەلەدى. مالىمەتتەردىڭ ءارتۇرلى تيپتەرى ءۇشىن ءارتۇرلى امال قولدانۋعا بولادى. مالىمەتتەردىڭ ءتيپىن قۇرۋ ءبىر جاعىنان وپەراسيا ورىنداۋدى جەڭىلدەتسە، ەكىنشى جاعىنان قاتە جىبەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن، مالىمەتتەردىڭ ستاندارتتى تيپتەرىنەن وزگە جاڭا اينىمالى تيپتەردى قۇرۋعا بولادى. مالىمەتتەردىڭ بۇل تيپتەرىنە سانالاتىن جانە شەكتەلەتىن تيپتەر جاتادى.
قابىلداي الاتىن ماندەرىنىڭ رەتتەلگەن ءتىزىمى ارقىلى بەرىلەتىن تيپ - سانالاتىن تيپ بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇل ءتيپتى سيپاتتاۋ ونىڭ مۇمكىن ماندەرىنىڭ يدەنتيفيكاتور تۇرىندە ءتىزىمىن بەرۋمەن انىقتالادى.
جازىلۋ ءتۇرى:
TYPE =()؛
VAR : ؛
مىسالى:
TYPE Gaz=(Ge، C، O، N )؛
Metall=(Na، K، Li، Cu، Zn)؛
Mezgil=(قىس، كوكتەم، جاز، كۇز)؛
VAR Al، A2: Mezgil؛
G1، G2، G3: Gaz؛
Met l، Met2: Metall؛
ءتۇس=(اق، كوك، قىزىل، سارى، جاسىل، قوڭىر، سۇر، قارا).
ەگەر اينىمالى سيپاتتاۋ بولىمىندە كورسەتىلگەن ماندەردىڭ بەلگىلى ءبىر ارالىعىن عانا قابىلدايتىن بولسا، وندا ونى شەكتەۋلى تيپتەگى اينىمالى دەپ اتايدى. مۇنداي تيپتەگى اينىمالىنىڭ العاشقى جانە سوڭعى ماندەرى نۇكتەلەرمەن ءبولىنىپ تۇراقتى تۇرىندە كورسەتىلەدى دە، ول ەكەۋى دە ءبىر ستاندارتتى تيپتە (real ءتيپىن قولدانۋعا بولمايدى) بولىپ، مىندەتتى تۇردە العاشقى ءمان سوڭعى ءمان سوڭعى ماننەن كىشى بولۋى كەرەك.
جازىلۋ ءتۇرى:
TYPE =()؛
VAR : ؛
مىسالى:
TYPE kunder=1.. 31؛
VAR RadDay، BolnDay: kunder؛
مالىمەتتەردى ۇيىمداستىرۋ تاسىلدەرىنىڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى – كەستەلىك ءتاسىل. ءبىر عانا جولدان تۇراتىن كەستە سىزىقتىق دەپ اتالادى. مىسالى: A (2، 3 - 5، 0، 1). بىرنەشە جولدان تۇراتىن كەستە تىكتورتبۇرىشتى كەستە دەپ اتالادى. بۇلاردى كوپ جاعدايدا بىرولشەمدى جانە ەكى نە كوپولشەمدى جيىمدار (ماسسيۆتەر) دەپ تە اتايدى.
جيىم دەگەنىمىز - ءبىر اتاۋمەن بەلگىلەنىپ بىرىكتىرىلگەن بىرتەكتى ەلەمەنتتەر جيىنى. وسى جيىمعا كىرەتىن اينىمالىلاردى جيىم ەلەمەنتتەرى دەيدى. جيىمنىڭ مىندەتتى تۇردە اتى، ولشەمى، يندەكستەرى، سوعان سايكەس ەلەمەنتتەرى جانە ونىڭ تۇرلەرى بولادى. جيىم تۇتاسىمەن ءبىر اتپەن اتالادى، ال ەلەمەنتتەرىنىڭ رەتى يندەكستەر ارقىلى كورسەتىلەدى. يندەكس جيىمنىڭ يدەنفيكاتورىنان سوڭ تىك جاقشاعا الىنىپ جازىلادى: (a [1]، x[1، 1]،…)
جيىمنىڭ ءتيپىن انىقتاۋ ءۇشىن ARRAY، OF قىزمەتشى سوزدەرى قولدانىلادى. جيىم ەلەمەنتتەرىنىڭ سيپاتتالۋى بىلاي كورسەتىلەدى؛
اتى Array[يندەكس ولشەمى]of real؛
نەمەسە
TYPE اتى؛ =Array [يندەكس ولشەمى] of integer
مىسال: 20 ناقتى سان بەرىلگەن. وسى سانداردىڭ اريفمەتيكالىق ورتاسىن تابۋ پروگراماسى. وسى 20 ناقتى ساندار توبىن ا جيىمى دەپ قاراستىرساق، جيىمنىڭ ەلەمەنتتەرى A[1]، A[2]، …، A[20] ناقتى ساندار بولادى.
Program
Var A: array [l.. 20] of real؛
I: integer؛
S: real؛
Begin
For i:=1 to 20 do
Read (A[i])؛
S:=0؛
For i:=l to 20 do
S:=S+A[i]؛
S:=S\20؛
Write (S)؛
End.
ساباقتى بەكىتۋ
• سانالاتىن جانە شەكتەۋلى تيپ دەگەنىمىز نە؟
• سىزىقتىق جانە تىكتوربۇرىشتى كەستەنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
• جيىم دەپ نەنى ايتامىز؟
• جيىمدار قالاي سيپاتتالادى؟
• يندەكس دەگەنىمىز نە؟
• بىرولشەمدى جيىم دەگەنىمىز نە؟
ۇيگە تاپسىرما: 5. 1، 5. 2، 5. 3، 5. 4 تاقىرىپتارىن وقۋ.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اينىمالىلار تيپتەرى. پروگرامما قۇرىلىمى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارى جانە ونىڭ قۇرىلىمىن تۇسىندىرە وتىرىپ، كومپيۋتەردە ەسەپ شىعارۋ كەزەڭدەرىمەن تانىستىرۋ، پراكتيكا جۇزىندە قولدانۋعا ۇيرەتۋ. وقۋشىنىڭ ءاربىر ساباققا ىنتاسى مەن قابىلەتىن بىرىكتىرىپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردى الگوريتمنىڭ كوماندالارىمەن جانە قۇرىلىممەن تانىستىرا وتىرىپ، الگوريتم قۇرۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، لوگيكالىق وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ۇقىپتىلىققا، جيناقتىلىققا ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءار وقۋشىنى ىسكەرلىككە، ناقتىلىققا، ىنتىماقتىلىققا تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءوتۋ ءادىسى: سوزدىك، كورنەكى، پراكتيكالىق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كومپيۋتەرلەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، پرەزەنتاسيا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ب) ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
ۆ) جاڭا ساباق
گ) دامىتۋ
د) بەكىتۋ
ە) ۇيگە تاپسىرما
ج) قورىتىندى
قوڭىراۋ سوعىلىپ ساباق باستالعان سوڭ بالالاردى ۇيىمداستىرا وتىرىپ ساباقتى باستايمىن.
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
سلايد بويىنشا كومپيۋتەردىڭ دايىنداپ اكەلگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
قۇرىلعىلاردىڭ اتتارىن، قىزمەتىن قايتالاي وتىرىپ دەربەس كومپيۋتەر تۋرالى بىلىمدەرىن پىسىقتاپ ءوتۋ.
• الگوريتمدى ورنەكتەۋ، جازۋ تاسىلدەرى دەگەنىمىز نە؟
• الگوريتمدەرى گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەۋ ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
• بلوك - سحەما دەگەنىمىز نە؟
• نەگىزگى بلوكتارعا جانە كومەكشى بلوكتارعا نەلەر جاتادى؟
• الگوريتمدىك ءتىل، پروگراممالاۋ ءتىلى دەگەنىمىز نە؟
• اتقارۋشى ۇعىمى
I. جاڭا ساباق
• جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
اينىمالى تيپتەر
مالىمەتتەردىڭ اينىمالى تيپتەرى ستاندارتتى تيپتەردەن وزگەشە بولىپ كەلەدى. مالىمەتتەردىڭ ءارتۇرلى تيپتەرى ءۇشىن ءارتۇرلى امال قولدانۋعا بولادى. مالىمەتتەردىڭ ءتيپىن قۇرۋ ءبىر جاعىنان وپەراسيا ورىنداۋدى جەڭىلدەتسە، ەكىنشى جاعىنان قاتە جىبەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن، مالىمەتتەردىڭ ستاندارتتى تيپتەرىنەن وزگە جاڭا اينىمالى تيپتەردى قۇرۋعا بولادى. مالىمەتتەردىڭ بۇل تيپتەرىنە سانالاتىن جانە شەكتەلەتىن تيپتەر جاتادى.
قابىلداي الاتىن ماندەرىنىڭ رەتتەلگەن ءتىزىمى ارقىلى بەرىلەتىن تيپ - سانالاتىن تيپ بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇل ءتيپتى سيپاتتاۋ ونىڭ مۇمكىن ماندەرىنىڭ يدەنتيفيكاتور تۇرىندە ءتىزىمىن بەرۋمەن انىقتالادى.
جازىلۋ ءتۇرى:
TYPE =()؛
VAR : ؛
مىسالى:
TYPE Gaz=(Ge، C، O، N )؛
Metall=(Na، K، Li، Cu، Zn)؛
Mezgil=(قىس، كوكتەم، جاز، كۇز)؛
VAR Al، A2: Mezgil؛
G1، G2، G3: Gaz؛
Met l، Met2: Metall؛
ءتۇس=(اق، كوك، قىزىل، سارى، جاسىل، قوڭىر، سۇر، قارا).
ەگەر اينىمالى سيپاتتاۋ بولىمىندە كورسەتىلگەن ماندەردىڭ بەلگىلى ءبىر ارالىعىن عانا قابىلدايتىن بولسا، وندا ونى شەكتەۋلى تيپتەگى اينىمالى دەپ اتايدى. مۇنداي تيپتەگى اينىمالىنىڭ العاشقى جانە سوڭعى ماندەرى نۇكتەلەرمەن ءبولىنىپ تۇراقتى تۇرىندە كورسەتىلەدى دە، ول ەكەۋى دە ءبىر ستاندارتتى تيپتە (real ءتيپىن قولدانۋعا بولمايدى) بولىپ، مىندەتتى تۇردە العاشقى ءمان سوڭعى ءمان سوڭعى ماننەن كىشى بولۋى كەرەك.
جازىلۋ ءتۇرى:
TYPE =()؛
VAR : ؛
مىسالى:
TYPE kunder=1.. 31؛
VAR RadDay، BolnDay: kunder؛
مالىمەتتەردى ۇيىمداستىرۋ تاسىلدەرىنىڭ كەڭ تاراعان ءتۇرى – كەستەلىك ءتاسىل. ءبىر عانا جولدان تۇراتىن كەستە سىزىقتىق دەپ اتالادى. مىسالى: A (2، 3 - 5، 0، 1). بىرنەشە جولدان تۇراتىن كەستە تىكتورتبۇرىشتى كەستە دەپ اتالادى. بۇلاردى كوپ جاعدايدا بىرولشەمدى جانە ەكى نە كوپولشەمدى جيىمدار (ماسسيۆتەر) دەپ تە اتايدى.
جيىم دەگەنىمىز - ءبىر اتاۋمەن بەلگىلەنىپ بىرىكتىرىلگەن بىرتەكتى ەلەمەنتتەر جيىنى. وسى جيىمعا كىرەتىن اينىمالىلاردى جيىم ەلەمەنتتەرى دەيدى. جيىمنىڭ مىندەتتى تۇردە اتى، ولشەمى، يندەكستەرى، سوعان سايكەس ەلەمەنتتەرى جانە ونىڭ تۇرلەرى بولادى. جيىم تۇتاسىمەن ءبىر اتپەن اتالادى، ال ەلەمەنتتەرىنىڭ رەتى يندەكستەر ارقىلى كورسەتىلەدى. يندەكس جيىمنىڭ يدەنفيكاتورىنان سوڭ تىك جاقشاعا الىنىپ جازىلادى: (a [1]، x[1، 1]،…)
جيىمنىڭ ءتيپىن انىقتاۋ ءۇشىن ARRAY، OF قىزمەتشى سوزدەرى قولدانىلادى. جيىم ەلەمەنتتەرىنىڭ سيپاتتالۋى بىلاي كورسەتىلەدى؛
اتى Array[يندەكس ولشەمى]of real؛
نەمەسە
TYPE اتى؛ =Array [يندەكس ولشەمى] of integer
مىسال: 20 ناقتى سان بەرىلگەن. وسى سانداردىڭ اريفمەتيكالىق ورتاسىن تابۋ پروگراماسى. وسى 20 ناقتى ساندار توبىن ا جيىمى دەپ قاراستىرساق، جيىمنىڭ ەلەمەنتتەرى A[1]، A[2]، …، A[20] ناقتى ساندار بولادى.
Program
Var A: array [l.. 20] of real؛
I: integer؛
S: real؛
Begin
For i:=1 to 20 do
Read (A[i])؛
S:=0؛
For i:=l to 20 do
S:=S+A[i]؛
S:=S\20؛
Write (S)؛
End.
ساباقتى بەكىتۋ
• سانالاتىن جانە شەكتەۋلى تيپ دەگەنىمىز نە؟
• سىزىقتىق جانە تىكتوربۇرىشتى كەستەنىڭ ايىرماشىلىعى قانداي؟
• جيىم دەپ نەنى ايتامىز؟
• جيىمدار قالاي سيپاتتالادى؟
• يندەكس دەگەنىمىز نە؟
• بىرولشەمدى جيىم دەگەنىمىز نە؟
ۇيگە تاپسىرما: 5. 1، 5. 2، 5. 3، 5. 4 تاقىرىپتارىن وقۋ.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مودەلدەردى سيپاتتاۋ ءادىسى، مودەلدەۋ قاسيەتتەرى. مودەل تۇرلەرى
