InfoHub Logo

ءاز جانىبەك حان سىردىڭ وڭ جاعىندا وتىرادى ەكەن. ءبىر كۇنى سىردىڭ سول جاعىنداعى ەلگە جارلىق قىلادى: «بايتالدارىم قۇلىن تاستاپ جاتىر، ايعىرلارىنىڭ داۋىسى مازا بەرمەدى، ايعىرلارىن قىرسىن!» دەيدى. ەل حان جارلىعىنان قورقىپ، ساسادى، جيىلىس قىلىپ اقىلداسادى. جينالعان جۇرتتىڭ ىشىنەن ءبىر كوسە شىعىپ: «سەندەر ساسپاڭدار! حاننىڭ جاۋابىن مەن بەرەيىن. ماعان ءبىر تۇيە، ءبىر كەبەجە، شاشى قارا، ساقالى اق ءبىر شال، ساقالى قارا شاشى اق ءبىر شال جانە ءبىر سەركە بەرىڭدەر!» — دەدى. جۇرت وسى ايتقاندارىن تاۋىپ بەرەدى. سودان كەيىن كوسە حانعا جونەلەدى. حاننىڭ اۋىلىنىڭ شەتىنە كەلىپ: «حانعا جولىققان كىسى قالاي جولىعادى» دەپ سۇرايدى. ءمىنىپ كەلگەن كولىگىن كەيىن تاستاپ، داۋىس ەستىرتىم جەردەن: «سالاۋمالايكۋم، الديار!» دەپ قولىن قۋسىرىپ بارادى» دەيدى. كوسە ول ايتقاندى ىستەمەي، تۇيەسىنە مىنگەن بويىمەن قاسىنداعىلارىن الىپ حاننىڭ ءۇيىنىڭ تۇسىنا بارىپ، ۇشكە دەيىن: «سويلەس، اۋ!» دەپ داۋىستادى، ەشكىم ۇندەمەدى. «مىنا شىركىنگە كوك تۇندىك كەلىپ قالعان ەكەن» دەپ كەيىن بارىپ ءتۇسىپ، ەكى شالدى ەكى جاعىنا وتىرعىزىپ، ءوزى ورتاسىندا شىنتاقتاپ قيسايىپ جاتادى. سەركەنى ءتۇسىرىپ بايلاپ،
تۇيەسىن شوكتىرىپ قويادى. حان كوسەنىڭ بۇل ىسىنە اشۋلانىپ: «انا شالدىڭ باسىن الىڭدار!» دەپ كىسى جۇمسايدى. حاننىڭ جۇمساعان كىسىسى كوسەنىڭ وتىرعان ءتۇرىن كورىپ، حانعا قايتا كەلەدى: «وتىرعان ءتۇرى ءبىر ءتۇرلى قىزىق، ءوزى قۋ كوسە ەكەن، ەكى جاعىندا ەكى قارتى بار، ءبىر سەركە بايلاۋلى تۇر، تۇيەسى شوگەرىلگەن، ورتاسىندا ءوزى شىنتاقتاپ جاتىر، باسىن شابۋدى لايىق كورمەدىم»، — دەدى. مۇنى ەستىگەسىن حان كوسەنىڭ جاتقان جەرىنە كەلدى. حان جاقىنداپ كەلگەندە كوسە شىنتاقتاپ جاتقان كۇيىندە:

— سالاۋمالەيكۋم، الديار حان! — دەدى. حان:

— ۋا، كوسەم، تۇيە مىنگەنىڭ قالاي؟ كوسە:

— تۇيە مىنسەم، قىرىمداعىنى كورىپ، قاۋىپ-قاتەردەن امان قالۋعا سەبەپ بولا ما دەپ ويلايمىن. حان:

— تۇيەگە كەبەجە نەگە تەڭدەيسىڭ؟ كوسە:

— تۇيەگە كەبەجە جاراسپاي ما؟ حان:

— ۋا، كوسەم، سەركە الىپ جۇرگەنىڭ قالاي؟ كوسە:

— ە، حانىم، بىلمەيسىڭ بە؟ حان:

— بىلمەيمىن. كوسە:

— بالا ەكەسىڭ عوي... «مال جاقسىسى — سەركە، ادام جاقسىسى — ەركە دەگەن». حان:

— ۋا، كوسەم، شاشى اق، ساقالى قارا قارتىڭ نە؟ كوسە:

— شاش ساقالدان جيىرما بەس جاس ۇلكەن ەمەس پە؟ سوندىقتان اعارعان عوي. حان:

— شاشى قارا، ساقالى اق قارتىڭ نە؟ كوسە:

— مۇنىڭ اتى شابان، قاتىنى جامان، اتقا مىنسە، تەبىنگەن، ۇيدە وتىرسا، كەيىگەن، سوندىقتان مۇنىڭ ساقالى اعارعان.

حان ءوزىنىڭ كىسىلەرىنە سىبىرلاپ:

— مۇنىڭ قولتىعىندا تەسىگى بار شىعار، ءسوز گۋلەپ شىعا بەردى عوي، بۇنى سۋعا ءتۇسىرىپ قولتىعىن قارايىق، — دەدى.

حان:

— ۋا، كوسە، سۋعا تۇسەسىڭ بە؟ كوسە:

— تۇسەيىك.

وزگە جۇرت سۋعا تۇسكەندە كوسە مەن حان كەيىنىرەك قالدى، سوندا حان كوسەگە:

— تۇسپەيسىڭ بە، كوسە، — دەدى. كوسە:

— قولىڭدى بەرسەڭ، تۇسەيىن. حان:

— بەرەيىن، ءتۇس! — دەپ حان ءوزى سۋعا ءتۇستى. كوسە كويلەكتىڭ جەڭىن، دامبالدىڭ بالاعىن بۋىپ، ءتۇيىپ جاتتى. سوندا حان:

— ۋا، كوسە، نەگە بۋىنىپ، ءتۇيىنىپ جاتىرسىڭ؟ — دەدى.

كوسە:

— بۇل سۋدىڭ نە سەبەپتەن «سىر» اتانعانىن بىلەمىسىڭ؟ — دەدى. حان:

— بىلمەيمىن، — دەدى. كوسە:

— ءا، حانىم، بالا ەكەسىڭ عوي. وسى سۋدىڭ بويىندا الپىس پىشاعىن تاپتاپ، بىزدەرىن ساقتاپ وتىرىپ سىرلاسقان، سىرلاسىپ وتىرعاندا سۋ تاسىپ، الپىسى دا سۋعا كەتكەن، سول ۋاقتا الپىس پىشاق پەن ءبىز ساپتارى تومەن قاراپ، جۇزدەرى، ۇشتارى جوعارى قاراپ سۋ تۇبىنە ورناپ-ورناپ قالعانمەن، سول پىشاق پەن بىزدەن قورقىپ، بۋىنىپ، ءتۇيىنىپ جاتىرمىن، — دەدى. حان سۋدان شىقتى دا:

— مىنانى قىزىل اۋىزعا اپارىپ قوندىرىڭدار، — دەدى.

حاننىڭ كىسىلەرى كوسەنى قىزىل يتتەردىڭ ورتاسىنا اپارىپ تاستادى. تاڭ اتقانشا قىرىق قىزىل ءيتتى قوينىنا سالىپ بارعان ساپىسىمەن قىرىپ ءولتىرىپ تاستادى. سوندا حان:

— امان-ەسەن كەلدىڭ بە، كوسەم، — دەدى. حاننىڭ ءبىر كىسىسى تۇرىپ:

— امان-ەسەنى قۇرىسىن، قىزىل اۋىزداردى قىرىپ كەلىپتى، — دەدى. حان:

— ۋا، كوسە، قايتامىسىڭ؟ — دەدى. كوسە:

— قايتپايمىن، جيرەنشەگە جولىعىپ قايتامىن. حان:

— جوق، كوسە، جيرەنشەگە قاراما، مەن ونى جىبەرەيىن، — دەدى. كوسە:

— قوي، جىبەرمەيسىڭ. حان:

— جىبەرەيىن، ۋا كوسەم، قىزىل اۋىزداردى قىرىپ تاستاعانىڭ قالاي؟ كوسە:

— ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ قويلارىن كۇندە قاسقىر قىرىپ جاتىر، سوعان پايداسى تيمەگەسىن قىزىل اۋىزداردىڭ كەرەگى قانشا، قىرماي قايتەيىن؟ حان:

— ءبىزدىڭ اۋىل سىردىڭ بەر جاعىندا، ءسىزدىڭ اۋىل ار جاعىندا، قاسقىرعا نە ايلا قىلسىن، قالاي قورعاسىن؟ — دەدى.

كوسە:

— ەندەشە ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ايعىرلارىنىڭ داۋسى سەنىڭ بايتالدارىڭا قايدان ەستىلدى؟ — دەدى.

حان ۇندەي المادى. كوسە ءجۇرىپ كەتتى. ارتىنان حانعا جيرەنشە كەلەدى. كوسەنىڭ كەلگەنىن، ايتقان سوزدەرىن حان جيرەنشەگە باستان-اياق ايتىپ ءوتتى. جيرەنشە: «مەن وعان بارايىن» دەپ ەدى، حان: «ويباي، بارما، كىسىدەن توسىلاتىن ەمەس، قۋ كوسە كورىنەدى»، — دەدى. جيرەنشە شىداماي كوسەنىڭ ارتىنان كەتىپ قالدى. جيرەنشە كوسەنى قۋىپ جەتىپ، ارتىنان كەلىپ سالەم بەرىپ ەدى، كوسە سالەمىن المادى. سونان سوڭ كولدەنەڭنەن كەلىپ سالەم بەرىپ ەدى جانە قارامادى. قارسى الدىنان شىعىپ سالەم بەرىپ ەدى، سالەمىن الدى. سويلەسىپ، اماندىققا كەلگەسىن جيرەنشە ايتتى:

— ارتىڭنان سالەم بەردىم، المادىڭ، ءمانىسى نە؟ كوسە:

— ارتىمنان كەلىپ يت ءۇرۋشى ەدى. جيرەنشە:

— كولدەنەڭنەن بەرگەندە نەگە المادىڭ؟ كوسە:

— كولدەنەڭنەن قاتىن سويلەۋشى ەدى، ساباز ەردىڭ مىنەزى قارسى كەلىپ سالەم بەرۋ، سوندىقتان الدىمنان بەرگەن سالەمدى الدىم، — دەدى.

جيرەنشە:

— ۋا، كوسە، جەر ورتاسى قايدا؟ كوسە:

— ۋا، مەن تۇيەگە ءمىنىپ جەر شاراسىن بولجاي الماي كەلەمىن، استىڭداعى اتىڭدى بەرە تۇرساڭ، جەر ورتاسىن ءبىلىپ بەرەيىن، — دەدى.

جيرەنشە اتتان ءتۇسىپ، اتىن بەرەدى. كوسە اتقا ءمىنىپ الىپ، تۇيەنى جەتەلەپ، ولاي ءبىر، بىلاي ءبىر جورتىپ، جورتىپ كەلىپ: «جەر ورتاسى توبە، ەل ورتاسى كورە» دەگەن، بولجاپ كەلىپ قاراسام، سەنىڭ تۇرعان جەرىڭ جەر ورتاسى ەكەن»، — دەدى دە اتتى ساۋىرعا ءبىر سالىپ، جيرەنشەگە قاراماستان تارتىپ ءجۇرىپ كەتتى. كوسە سول جولىندا ەلىنە قايتىپ كەلە جاتىپ ءبىر اۋىلدىڭ شەتىندە بيە ساۋىپ تۇرعان ءبىر قىزعا كەلىپ:

— ساۋار كوبەيسىن، سودەگەي بيكەش! — دەدى. سوندا قىز:

— تۇرسام، تۇزەلەر، سەنىڭ اۋزىڭ ەمەس، — دەدى.

— ءتىلىڭدى قۇداي كەسسىن! — دەپ، اتتى ساۋىرعا ءبىر سالىپ كوسە تارتىپ وتىردى.

---