InfoHub Logo

«ون سان نوعاي بۇلگەندە، ورمانبەت حان ولگەندە» دەپ ايتىلاتۇعىن ورمانبەت ەسىل، نۇرا بويىندا «توعاناستىڭ توقسان ەكى كولىندە» جايلاپ، قىستاپ جۇرگەن كۇنىندە ورمانبەت حاننىڭ ۇيىنە ءۇش جاياۋ كەلىپ قونىپتى.

— كىم بولاسىز؟ — دەپ سۇراسا:

— ءدىن يسلامنىڭ قورعانى، شاريعاتتىڭ شەگەسى، قازىعى حاليفا جۇرتىنىڭ كىسىسىمىز، — دەپتى.

— جول بولسىن، نەعىپ جۇرسىزدەر؟ — دەگەندە:

— حاليفا پاتشاسى جىبەرىپ ەدى: «ءۇش قاشقىن قاشتى. سول ءۇش قاشقىننىڭ بارعان جەرى بۇلىنەدى، قۇريدى. سونى مۇسىلماننىڭ قاي جۇرتىنا بارىپ پانالاسا، سول ورامىندا بولعان مۇسىلمان پاتشالارى ۇستاپ بەرسىن» دەپ ءبىزدى سولاردىڭ سوڭىنان قۋدىرىپ جىبەردى، — دەسىپتى.

ورمانبەت حان:

— ءبىزدىڭ بۇل ورامعا ونداي جىن-ساياق كەلگەن جوق، — دەپتى.

وندا ول ۇشەۋى ايتىپتى:

— ءسىزدىڭ قول استىڭىزداعى جۇرتتان تاپتىق، بار ەكەن، — دەپتى.

— ول قايدا ءجۇر ەكەن؟ — دەپتى.

— ونىڭ قايدا جۇرگەنىن ايتايىق: ۇستاپ، بايلاپ، بىزگە اياق-قولىن كىسەندەپ بەرەتۇعىن بولساڭىز، — دەپتى.

— جارايدى، ايتقاندارىڭشا قىلىپ، بەكىتىپ بەرەيىن، — دەپتى.

— بەكىتىپ بەرسەڭىز، ول ءۇش قاشقىننىڭ دوكەيى، اسا بۇزىلعان ات-شامىنىسى زورلىق ەدى، ونان سوڭعىسى ۇرلىق ەدى. ونان سوڭعىسى وتىرىك ەدى. سول ءۇش زالىم ءسىزدىڭ قولاستىڭىزعا كەلىپ، قورعالاپ تىعىلعان ەكەن. سونى ۇستاپ بەرسەڭىز، جۇرتىڭىز جۇرت بولىپ وتىرادى دا، ونى ۇستاپ بەرمەسەڭىز،
ەل-جۇرتىڭىزعا بۇلىنشىلىك كىرەدى، — دەپتى.

سونان سوڭ ورمانبەت ويعا ءتۇستى دەيدى: «مەنىڭ بۇل جۇرتىما مۇنداي جامان پيعىلدار ارالاسقان ەكەن. اۋەل اقىردان بەرى قاراي ۇرلىقتىڭ، زورلىقتىڭ، وتىرىكتىڭ ارالاسقان جەرى وڭباۋشى ەدى. قوي، مەن كوپتىڭ اۋزىن تىيا الماسپىن. ونان دا باسىمدى الىپ قاشايىن»، — دەپ، ءبىر تۇندە عايىپ بولىپ، جوعالىپ شىققان ەكەن. سوندا كەتىپ بارا جاتىپ، كوپ قويشىعا دۋشار بولىپ، بەسىن نامازىنىڭ ۋاقىتىسى ەكەن.

— بالالار، مەن ناماز وقىپ العانشا، اتىمدى ۇستاي تۇر، — دەپ ايتسا، ورمانبەت حان ەكەنىن تانىمايدى، ءتىلىن الىپ، اتىن ۇستاپ تۇرماپتى. ىشىندە ءبىر كىشكەنەلەۋ جاسىراق بالا:

— قىرىق جىل باققانمەن، قوي مۇراتقا جەتكىزبەس. قۇدايدان قورقىنىشلى ءاز اعانىڭ اتىن ۇستاپ، باتاسىن السام، ءبىر مۇراتقا جەتكىزەر، — دەپ اينالا تۇرا قالىپ قاشان ناماز وقىپ بولعانشا بۇلك ەتپەي، اتىن ۇستاپ تۇرىپ، قولتىعىنان الىپ اتتاندىرىپ، باتاسىن الىپ قالىپتى. سوندا ورمانبەت حان بالاعا ايتىپ كەتكەن ەكەن:

— مەنىڭ اتىم — ورمانبەت. مەن دەگەن جۇرت وسى توبەنىڭ باسىنا تاستان تام سالىپ، ماعان وقيتۇعىن قۇرانىن، قىلاتۇعىن باتاسىن قىلا بەرسىن! مەن ەندى بۇل ەل-جۇرتقا جوقپىن. مەنەن سوڭ ون سان نوعايلىعا سەن ۇلگى ايتارسىڭ. سەنەن سوڭ نوعايلى دەگەن جۇرتتان توبە باسىنا شىعىپ، تورە بەرەر ۇل تۋماس.

ءبىزدىڭ بۇل جۇرت جايلادى
نۇرا مەنەن ەسىلدى.
ارقانىڭ تارلاۋ ءشوبىنىڭ
ارقاسىمەن ەسىردى.
ءبىر قارانىڭ ورنىنا
سىي-سيپاتقا بەرىستى.
بالاسىن زارلاپ، قاقساتىپ،
مالشا جۇمساپ جەسىردى،
تالاسىپ بايلار قونىسقا،
جەتىم-جەسىر، ناشاردى
قونىسىنان كوشىردى.
ابيىر، باعىن داۋ الار،
قيماعان مالىن جاۋ الار.
جەر-سۋ ادىرا، تۇل قالار،
كەيىنگى ءۇرىم-بۇتاققا
قىلىپ ءبىر كەتتى كەسىردى.
بۇ جەردەن اۋار قونىسى،
اۋقاتى بولار قول ءىسى.
ءبىر-بىر ۇشار كوزىنەن
ءون بويى ەسىل، نۇرانىڭ
مالدىڭ ءبىر جاتقان ءورىسى.
وزىنەن-وزى ءبۇلىندى
نوعايلى مىرزا بالاسى.
كۇن-تۇن بوپ ورىس كىرىسى.
ۇلكەنى كەتەر كورە الماي
بەينەتتى جۇرەر ولە الماي.
كەدەيلىكتەن تەنتىرەر
الۋمەن تاۋىپ بەرە الماي.
الدىنا سالىپ جەلكەلەر
ماسكەۋدىڭ كازاك-ورىسى.
وسىنداي بىرنەشە كەيىنگىدە بولاشاق وقيعالاردى ايتىپ:

— ال، بالام، ەندى قالعانى بولسا، جۇرتقا ءوزىڭ ايتىپ بايان قىلا بەرەرسىڭ، — دەپ اۋزىنا تۇكىرىپ، كوز الدىندا قىبىلاعا قاراپ، جونەلە بەردى دەيدى. سونان سوڭ قايتىپ ورمانبەتتى «كوردىم، ءبىلدىم» دەگەن جان جوق. سول بالا موڭكە بي اتانىپتى. سول ايتۋى بويىنشا نوعايلار بالانىڭ: «وسى جەردە امانداسىپ قالدىم» دەگەن جەرىنە تام سالىپ، سونى وسى كۇندە «ورمانبەت تامى» دەپ ايتىسادى.

---