InfoHub Logo

بۇگىنگى تاڭدا اتا-انا مەن تاربيەشى اراسىنداعى ورتاق ماسەلە-بالا تاربيەسى ەكەنى بارشامىزعا ءمالىم. اتا-انا ءۇشىن بالا ءومىر جالعاسى، كوزدىڭ نۇرى،ءۇمىت كۇتكەن شىراعى، كەلەشەك قىزىق كورسەتەر بولاشاعى دەسەك، تاربيەشى ءۇشىن ەڭبەگىنىڭ ءنارلى جەمىسى بولىپ تابىلادى.

قاي حالىق بولماسىن ءۇمىتىن ەڭ الدىمەن ۇرپاعىمەن بايلانىستىرادى. مىنە،سوندىقتاندا: «انا ءۇيدىڭ بەرەكەسى، بالا ءۇيدىڭ مەرەكەسى»، «بالا بولساڭ بولعانداي بول،اينالاڭا قورعانداي بول» دەگەن قاعيدانى بەرىك ۇستانعان اتا-بابالارىمىز ءوز ۇرپاعىن «ادام،ازامات» دەگەن اتقا لايىق ەتىپ ءوسىرۋدى ماقسات ەتكەن. بالا تاربيەسىنىڭ قاي سالاسىندا بولسىن،اتا-انانىڭ ونەگەسى ۇلكەن ءرول اتقارادى. ەگەر بالانىڭ اتا-اناسى ءۇيدى تازا ۇستاپ، وزدەرىن كۇتە بىلسە، جاقىندارمەن سىپايى قارىم-قاتىناستا بولسا، جاقسى كىتاپ، كينو شىعارمالار جايلى اڭگىمەلەپ وتىرسا بالانىڭ ەستەتيكالىق تانىمىن كۇشەيتە تۇسەرى حاق. وتباسى-بۇل بالانىڭ ءومىر ءسۇرۋ ورتاسى قامقورلىقتىڭ تۇراقتى كوزى، تاربيەلەۋ مەن قاراپايىم بىلىممەن قارۋلاندىرۋ جانە شەشىم قابىلداي بىلۋگە ۇيرەتەتىن ەڭ جاقىن ادامداردىڭ مەيىرىم شۋاعىن سەزىنەتىن ورىن.

وتباسىندا تۇراقتى، جىلى جاعداي قالىپتاسقان بولسا، ونداي ورتادا تاربيە الىپ وسكەن بالا دا جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتىپ، ءوزىنىڭ دامۋ الەۋەتىنە كوتەرىلە الادى. الايدا، زاماناۋي وتباسىلارى قوعامدىق دامۋدىڭ ساپالى جانە قاراما-قايشى جاعدايىندا قالىپتاسادى.

1. قوعامنىڭ قارقىندى جىكتەلۋى (ماتەريالدىق بايلىعىنىڭ دەڭگەيى جانە الەۋمەتتىك مارتەبەسى بويىنشا)

2. بالالاردىڭ پسيحيكاسىنا كەرى اسەر تيگىزەتىن اجىراسۋلار سانىنىڭ ارتۋى.

3. ءبىر اتا –اناعا تاربيە بەرەتىن وتباسىلار سانىنىڭ ءوسۋى.

4. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ينتەرنەت جاھاندىق جەلىسىنىڭ قۋاتتى وزبىرلىق ىقپالى.

ساپالىق تۇرعىدان العاندا وتباسىن نىعايتۋ جونىندە كەشەندى باعدارلامالار ازىرلەنىپ جۇزەگە اسىرىلۋدا. ال وتباسىنداعى قاراما قايشىلىق  ماسەلەلەردى  شيەلەنىستىرۋگە اكەلىپ سوقتىراتىن جاعدايلار.

وتباسىمەن پەداگوگيكالىق ىنتىماقتاستىق بالانىڭ قاناعاتتانۋ دەڭگەيىمەن تاربيەشى جۇمىسىنىڭ ساپاسىن ارتتىرادى. وسىنىڭ بارلىعى وتباسىمەن قوعامدىق مەكەمەلەردىڭ بىرىگىپ جۇمىس جاساۋىنىڭ ناتيجەلى بولاتىندىعىنا كوز جەتكىزەدى. ول ءۇشىن الدىمەن بالانىڭ وتباسىلىق ورتاسى زەرتتەلۋى كەرەك.

زەرتتەۋ ادىستەرى: باقىلاۋ، اڭگىمەلەسۋ جەكە جانە توپتىق، ساۋالناما ىسكەرلىك ويىن ارقىلى بالالاردىڭ وتباسىلىق ورتاسىنا زەرتتەۋ جۇرگىزىلەدى.

وتباسىلىق ورتا مىناداي پارامەترمەن انىقتالادى:

1. الەۋمەتتىك مادەني ورتا، اتا-انالاردىڭ جانە وتباسىنىڭ باسقا مۇشەلەرى، اتا-انالاردىڭ بىلىمدىلىك دەڭگەيى، قوعام ومىرىنە، بالاباقشا ىستەرىنە قىزىعۋشىلىعى.

2. تەحنيكالىق-گيگيەنالىق ورتا: تۇرمىس تىرشىلىك جاعدايلارى، ءۇي جايدىڭ جابدىقتالۋى،تۇرمىس سالتىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى.

3.  دەموگرافيالىق ورتا: وتباسى قۇرىلىمى، ونىڭ جاسقا بايلانىستى قۇرامى.

وتباسى تاربيەسىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن جالپى تالاپتار

1. بالانىڭ جەكە تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنىڭ فيزيكالىق، پسيحيكالىق، ادامگەرشىلىك ساۋلىعىنىڭ نەگىزدەرى.

2. وتباسى بالانى الەۋمەتتەندىرۋدىڭ قالىپتاسۋىنىڭ العاشقى ينستيتۋتى.

3. بالانىڭ قوعامدا ءومىر ءسۇرۋ دايارلىعىن رەتتەۋ جانە باقىلاۋ.

4. اتا-انالاردىڭ  بالانىڭ دەنساۋلىق جاعدايلارىنا دەنە ءبىتىمىنىڭ دامۋ دەڭگەيىنە وتباسى مۇمكىندىگىنە سايكەس مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردى تاڭداۋعا قۇقى بار.

وتباسى تىرشىلىگىن، ءداستۇرى مەن رۋحاني باعدارىن زەرتتەۋ ارقىلى بالانىڭ مىنەز-قۇلىق جاعدايلارىن انىقتاۋعا بولادى. وتباسىنداعى تاربيەلەۋ جۇمىستارىمەن تانىسقاننان كەيىن الىنعان اقپارات  اتا-انالاردى بالاباقشا جۇمىسىنا قىزىقتىراتىن وڭتايلى جاعدايدا قۇرىلۋ كەرەك. ياعني، اتا-انا بالاباقشادا وزدەرىنىڭ بالالارىنا دەگەن قۇرمەت پەن ماحاباتتى سەزىنۋى كەرەك.

اتا-انالارمەن جۇمىستىڭ تۇرلەرى:

ءداستۇرلى

داستۇردەن تىس

1. اتا-انالار جينالىستارى. -جەكە توپتىق جانە بالاباقشانىڭ جالپى كونفەرەنسيالارىن ۇيىمداستىرۋ. - تاربيەشى-پەداگوگتىڭ جەكە كەڭەسى؛ - بالالاردىڭ ۇيىندە بولۋى؛ - اشىق ەسىك كۇندەرى؛ - وتباسى جونىندە مالىمەتتەر داپتەرىن تولتىرۋ؛ - اتا-انالارعا ارنالعان اقپاراتتار بۇرىشى؛ - ءار ءتۇرلى تاربيەلىك شارالارعا، مەرەكەلىك ويىن-ساۋىق ەرتەڭگىلىكتەرگە قاتىسۋ؛ - وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن جوسپارلاۋعا قاتىستىرۋ؛ - ساۋالناما جۇرگىزۋ،اڭگىمەلەسۋ.

2. اتا-انالارمەن ترەنينگتەر وتكىزۋ. - پىكىر سايىستار جۇرگىزۋ؛ - پسيحولوگيالىق دەمالىس ساتتەرى (رازمينكا)؛ - اۋىزشا جۋرنال؛ - اتا-انالار كەشتەر؛. - اتا-انالار وقۋلارى؛ - اتا-انالار رينگى؛ - اشىق ساباقتار. «مەنىڭ جانۇيام گازەتىن»شىعارۋ.

 

وتباسى تاربيەسىن ۇيىمداستىرۋعا قويىلاتىن جالپى تالاپتار:

وتباسى بالانى الەۋمەتتەندىرۋدىڭ العاشقى ينستيتۋتى رەتىندە قالىپتاسۋىنىڭ فيزيكالىق، پسيحيكالىق ادامگەرشىلىك ساۋلىعىنىڭ نەگىزدەرىن قالايدى. بالانىڭ جەتىستىكتەرىن قاجەتتىلىگىن قالىپتاستىرادى. رەسمي جانە بەيرەسمي ەرەجە، ۇستانىمدار نورمالار مەن بەلگىلەر كەشەنىن انىقتايدى. بالانىڭ قوعامدا ءومىر سۇرۋگە دايارلىعىن رەتتەيدى جانە باقىلايدى. بالانىڭ الەۋمەتتىك بايلانىستار تۋرالى ۇعىمىن قالىپتاستىرادى. بالانىڭ مىنەز قۇلقىنىڭ جالپى ادامزاتتىڭ مورالدىق جانە مادەني ستاندارتتارىنا ۇيرەتەدى. اتا-انالاردىڭ نەمەسە زاڭدى وكىلدەردىڭ بالانىڭ جەكە قابىلەتتەرىنە، دەنساۋلىق جاعدايلارىنا دەنە ءبىتىمىنىڭ دامۋ دەڭگەيىنە وتباسى مۇمكىندىكتەرىنە سايكەس مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن تاڭداۋعا قۇقىعى بار.

وتباسى تاربيەسىنىڭ مىندەتتەرى:

بالانىڭ دەنە جانە تانىمدىق دامۋى  ءۇشىن ماكسيمالدى ءقاۋىپسىز جاعدايلارمەن ءتۇرلى مۇمكىندىكتەر جاساۋ. بالانى ەموسيونالدىق قولداۋدى قامتاماسسىز ەتۋ. بالانىڭ جاقىن جانە باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋى، ولارمەن بەرىك قارىم-قاتىناس ورناتۋداعى جەكە تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋ، تىرشىلىك ءىس ارەكەتتەرىندە قاۋىپسىزدىك تۋرالى العاشقى ءبىلىمىن قالىپتاستىرۋ، وزىنە-وزى قىزمەت ەتۋگە جانە جاقىندارىنا كومەكتەسۋگە باعىتتالعان قولدانبالى داعدىلار مەن ىسكەرلىككە ۇيرەتۋ، تىلدىك قاتىناستىق دامۋىن قامتاماسسىز ەتۋ، وتباسى مەن قوعامنىڭ داستۇرلەرىمەن قۇندىلىقتارىنا تاربيەلەۋ، بەيىمىمەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ. وتباسى تاربيەسىن ۇيىمداستىرۋ شارتتارى؛ وتباسى بالا تۇلعاسىن دامىتۋدا ونىڭ العاشقى قورشاعان ورتاسىن قۇرادى.

اتا- انا توپتارى:  بالالارى ۇلگىلى وتباسىلار توبى. بارلىق مۇمكىندىگى بار تەك بالا تاربيەسىنە كەرى (ءارتۇرلى سەبەپتەرگە ساي)  اسەر ەتەتىن وتباسىلار.

وتباسىنداعى قارىم-قاتىناستار: ءتۇرلى سەبەپتەردەن تۋىنداعان وتباسىنداعى قايشىلىقتى قارىم-قاتىناس. ورتاق مۇددەگە نەگىزدەلگەن ءبىرىڭعاي قارىم-قاتىناس. ىنتىماقتاستىق قارىم-قاتىناس (وتباسى  مۇشەلەرىنىڭ ءوزارا تۇسىنىستىكپەن كومەككە باعىتتالعان قارىم- قاتىناسى).

وتباسى مەن بالاباقشانىڭ ءوزارا ارەكەتىنىڭ باستى قىزمەتتەرى:

- اقپاراتتىق؛

- تاربيەلىك-دامىتۋشىلىق؛

- قالىپتاستىرۋشىلىق؛

- قورعاۋ-ساۋىقتىرۋشىلىق؛

- باقىلاۋشىلىق؛

- تۇرمىستىق

وتباسى مەن بالاباقشا ىنتىماقتاستىعىن ءوزارا ۇيىمداستىرۋ جولدارى؛

وتباسىنىڭ تاربيەلىك مۇمكىندىگى مەن  بالاباقشا ىنتىماقتاستىعىن ءوزارا ۇيىمداستىرۋ جولدارى؛

وتباسىنىڭ تاربيەلىك مۇمكىندىگى مەن كۇش قۋاتىن ايقىنداۋ ماقساتىنداعى زەرتتەۋ،ادامگەرشىلىك باعىتتىلىعىنا قاراي توپتاستىرۋ، بىرلەسكەن ارەكەتتەرىنىڭ اعىمدىق جانە سوڭعى ناتيجەلەرىن تالداۋ.

كوللاج: وتباسى ۇرانى، وتباسى فاميلياسى، ۇلكەن فوتو، ەمبلەما، وتباسى جاسى، وتباسىنىڭ تۋعان كۇنى.

پارتفوليو: وتباسىلىق مەرەكەلىك كۇن تىزبەگى وتباسىنداعى اندەرىمەن ەرەجەلەرى، وتباسىلىق كۋليناريا، ەسىمدەرمەن فاميلياسىنىڭ قۇپياسى، جۇلدىزناما.

بەسماگامبەتوۆا راۋشان كاديحانوۆنا

 

---