سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 12 ساعات بۇرىن)
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن لوگيكالىق ويىندار ارقىلى دامىتۋ
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن لوگيكالىق ويىندار ارقىلى دامىتۋ
جوسپار:
ءى. كىرىسپە
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. «لوگيكا» ۇعىمىنا تۇسىنىك
2. نەگىزگى ماقساتى.
3. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ لوگيكالىق تۇرعىدان دامۋىنا
ويىن ارقىلى ىقپال جاساۋ.
ءىىى. قورىتىندى

كىرىسپە
بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ قازاق تىلىنەن ءتۇرلى لوگيكالىق تاپسىرمالار بەرۋ ارقىلى، ءبىلىمنىڭ بەرىكتىگىن قامتاماسىز ەتۋ، بالانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ، ينتەلەكتۋالدىق دەڭگەيىن كوتەرۋ.
«لوگيكالىق تاپسىرمالار» بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىن ەسكەرە وتىرىپ قۇراستىرىلدى. تەوريالىق بىلىمدەرىن كەڭەيتىپ، ونى پراكتيكادا قولدانىلۋىنا ىقپال ەتەدى. لوگيكانىڭ دامۋى وزدىگىنەن ىزدەنىپ جۇمىس جاساۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. لوگيكالىق تاپسىرمالار بالانىڭ ينتەللەكتۋالدىق دەڭگەيىن كوتەرەدى.
وقۋ ماتەريالىن بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتى جەتەرلىكتەي جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە ۇيىمداستىرسا عانا، ونىڭ ويلاۋ قابىلەتىنىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك تۋادى. سوندىقتان دا تاربيەشى بالالاردى ۇنەمى ويلانىپ وقۋعا باعىتتاۋى ءتيىس، بۇعان وقۋ ءۇردىسىن جۇيەلى ۇيىمداستىرۋ، وقۋ ءىس – ارەكەتىندە بالا لوگيكاسىن دۇرىس دامىتا الاتىن مۇمكىندىكتەردى مول پايدالانۋ ارقىلى جەتۋگە بولادى.
دۇرىس ويلاۋدىڭ فورمالارى مەن زاڭدارى تۋرالى عىلىم لوگيكا دەپ، ال وي قورىتىندىلارىنىڭ وبەكتيۆ پىكىرلەرگە نەگىزدەلەتىن پروسەسى لوگيكالىق ويلاۋ دەپ اتالادى.
لوگيكالىق ويلاۋدىڭ ەرەكشەلىگى – قورىتىندىلاردىڭ قيسىندىلىعىندا، ولاردىڭ شىندىققا ساي كەلۋىندە. لوگيكاعا تۇسكەن قۇبىلىس تۇسىندىرىلەدى، سەبەپتەرى مەن سالدارلارى قاتەسىز انىقتالادى. ۇعىمدار اراسىنداعى بايلانىستار مەن قاتىناستار لوگيكالىق ويلاۋ جولىمەن اشىلادى. بۇل بايلانىستار مەن قاتىناستاردىڭ دۇرىستىعىن تەرىسكە شىعارۋعا بولمايتىنى پىكىرلەردە كورسەتىلەدى.
پسيحولوگ – عالىمدار: ن. ن. پوسپەلوۆ، يۋ. ا. پەتروۆ، ا. ن. لەونتيەۆ، «لوگيكالىق ويلاۋ» ۇعىمىنا ناقتى انىقتاما بەرگەن. ولاردىڭ پىكىرىنشە «لوگيكالىق ويلاۋ» دەگەنىمىز لوگيكا زاڭدىلىقتارىن پايدالانا وتىرىپ وي - پىكىرلەردى، تۇجىرىمداردى قولدانۋعا نەگىزدەلگەن ويلاۋدىڭ ءبىر ءتۇرى.
بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جونىندە ا. ۆ. زاپوروجەس، ل. ن. ۆەنگەر، ي. س. ياكيمانسكايا ەڭبەكتەرى جارىق كوردى.
جوعارىداعى اۆتورلاردىڭ پىكىرلەرىنشە «لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ» دەگەنىمىز:
• بارلىق لوگيكالىق ويلاۋ وپەراسيالارىن (تالداۋ، جيناقتاۋ، سالىستىرۋ، جالپىلاۋ، سارالاۋ) ارنايى جۇيەلى تۇردە قالىپتاستىرۋ؛
• ويلاۋ بەلسەندىلىگىن، ءوز بەتتىلىگىن دامىتۋ.
«لوگيكالىق ويلاۋ – لوگيكالىق سويلەۋدىڭ نەگىزى، ال مۇنى – لوگيكالىق سويلەۋدى ۇستاز دامىتۋعا ءتيىس»، دەپ كورسەتتى ك. د. ۋشينسكيي.
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالانىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى كەزەڭى دەپ ەسەپتەلەدى. ويتكەنى لوگيكالىق ويلاۋ كەيىنىرەك بەينەلىك ويلاۋدىڭ نەگىزىندە قالىپتاسادى، اۋقىمى كەڭىرەك ماسەلەلەردى شەشۋگە عىلىمي بىلىمدەردى مەڭگەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بالالاردىڭ ويلاۋىن دامىتۋ تۋرالى م. جۇمابايەۆتىڭ سوزىمەن الساق:
«ويلاۋ جاننىڭ وتە ءبىر قيىن، تەرەڭ ءىسى. جاس بالاعا ويلاۋ تىم اۋىر، سوندىقتان باسقىشتاپ ءىس ىستەۋ كەرەك. وقۋلىقتاعى بەرىلگەن تاپسىرمالار، سۋرەتتەر بالانىڭ جانىنا دۇرىس اسەر ەتەتىندەي، بىلىمگە دەگەن ىنتا – ىقىلاسى، قۇشتارلىعى بولۋى كەرەك».
بالانىڭ لوگيكالىق ويلاۋى ارقىلى ءتىلىن دامىتۋ ءۇشىن، تاربيەشىگە ونىڭ تەورياسىن تەرەڭ ءبىلۋ مىندەتى جۇكتەلەدى.
لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋدىڭ كەستەسى ارقىلى ءتىل دامىتۋ جولدارىنىڭ كەستەسىن جاساۋعا بولادى.
مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا سۇراقتاردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. سوندىقتان بالاعا قويىلاتىن سۇراق جۇيەلى، ءارى تۇسىنىكتى بولۋ كەرەك. سۇراقتار قويا ءبىلۋ قيالداۋدىڭ ەڭ جوعارعى ساتىسى جانە ناتيجەلى ويدا نەگىزگى ءرول اتقارادى. ويىن ارقىلى مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ نەگىزگى ءىس - ارەكەتى جانە ولاردىڭ اينالاداعى ومىردەن العان بىلىمدەرىن، اسەرلەرىن، جيناقتاعان تاجىريبەسىن ءوز بەتىنشە ءىس جۇزىنە اسىرادى. سوندىقتان ويىن بالالار ءۇشىن وزىنە ءتان ءجۇرۋ بارىسىمەن، ماقساتىمەن ماڭىزدى. مىنە، وسىدان بالانىڭ لوگيكالىق ويىن قيالداۋ قابىلەتى شىڭدالادى، داميدى. بۇل قازىرگى زامانعا وتە قاجەت. ويتكەنى، بۇل كومپيۋتەر عاسىرى.

بالانى بولاشاق ومىرگە، بەلسەندى ەڭبەككە دايارلاۋدا، ونىڭ اقىل - ويى، ادامگەرشىلىك - ەستەتيكالىق سەزىمدەرىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋدا – بالاعا قۇرمەتپەن قاراۋ قاجەت.

بۇلدىرشىندەردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋدا قاراپايىم ماتەماتيكانىڭ العاشقى ۇعىمدارىن ويىن ارقىلى ۇيرەتۋدىڭ ماتەماتيكالىق ديكتانت جازۋدىڭ، زاتتاردى ءار - ءتۇرلى گەومەتريالىق پىشىندەردەن قۇراستىرۋدىڭ، اۋىزشا ەسەپ شىعارۋدىڭ، كورۋ ارقىلى سالىستىرۋدىڭ، قيالداۋدىڭ جۇمباقتار جاتتاۋدىڭ ماڭىزى وتە زور. ءبىزدىڭ بالاباقشانىڭ تاربيەشىلەرى لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن جوعارلاتۋدا.

لوگيكا - دۇنيەنى تانۋ تاريحىنىڭ ناتيجەسى، جيىنتىعى، قورىتىندىسى. لوگيكا عىلىمىندا جاڭاشا ادىستەردى جەتىلدىرۋ، ادامنىڭ دۇنيەتانىمىن بارىنشا ورىستەتۋ باستى ماسەلە بولىپ سانالادى. لوگيكا عىلىمى ادامداردىڭ سان عاسىرعا تاريحي تاجىريبەسىنىڭ جەمىسى.

بۇل عىلىم ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ قىزمەتىنىڭ ءار ءتۇرلى سالالارى ءۇشىن اسا ماڭىزى بار الەۋمەتتىك تاريحي قۇرىلىم. ءبۇل لوگيكالىق ويلاۋ عىلىمى كوپتەگەن باسقا عىلىمدارمەن بايلانىسادى. فيلوسوفيامەن، پسيحولوگيامەن، جوعارعى نەرۆ قىزمەتى، فيزيولوگيامەن، كيبەرنەتيكامەن، ماتەماتيكامەن بايلانىسىن زەرتتەيدى. لوگيكا - تالقىلاۋ كەزىندەگى ويدىڭ دۇرىس قۇرالۋىن زەرتتەيتىن عىلىم. ەكىنشى سۇراقتا فورمالدى جانە ديالەكتيكالىق لوگيكا تۋرالى تۇسىنىكتەردىڭ مازمۇنىن انىقتاۋدان باستاۋ كەرەك. فورمالدى جانە ديالەكتيكالىق لوگيكانىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە، ايىرماشىلىقتارىنا توقتالعان ءجون. فورمالدى لوگيكا جاڭا بىلىمدەردى قورىتىپ شىعارۋدىڭ زاڭدارىن قاراستىرادى. فورمالدى لوگيكا ءبىلىمنىڭ قۇرىلىمدىق جاعىن جەكە - جەكە كورسەتۋگە، ولاردىڭ ەلەمەنتتەرىنىڭ فورمالدى بايلانىستارىنا كوڭىل اۋدارادى.

1. «لوگيكا» ۇعىمىنا تۇسىنىك
ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى ماقساتى - ۇنەمى وزگەرىپ تۇراتىن الەۋمەت جاعدايىنا قاراي ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاقتى دايارلاۋ. وزگەرمەلى ومىرگە قاراي بالالاردى بەيىمدەۋدە ءبىلىم مەن تاربيەمەن قارۋلاندىرۋ ءبىلىم بەرۋ ۇردەسىنىڭ نەگىزگى كىلتى بولىپ تابىلادى. لوگيكالىق ويلاۋ ادىستەرىن مەڭگەرمەگەن بالادا، ءبىلىم سالاسىندا كوپ قيىندىققا ۇشىرايدى: ەسەپتەردى شىعارۋدا، جاتتىعۋلاردى ورىنداۋدا كوپ ۋاقىتىن جانە كۇشىن جوعالتادى. ناتيجەسىندە دەنساۋلىعى السىرەيدى، وقۋعا دەگەن قۇلشىنىسى تومەندەيدى. بالا لوگيكالىق وپەراسيالاردى مەڭگەرگەندە، انىق جانە ءدال ويلاي الادى، امالدى ورىنداۋدا نەگە ءمان بەرۋ قاجەتتىلىگىن تۇسىنەدى، ءوزىنىڭ دۇرىستىعى تۋرالى پىكىرىن بىلدىرە الادى. ءبىلىمدى مەڭگەرۋ وڭايعا سوعادى، مەكتەپ بالا ءۇشىن قۋانىش اكەلەدى.

اتىراۋ وبلىسى،
جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى
كمقك «ايگولەك» ياسلي باقشاسى
ادىسكەر: تالاپكەر اسىلاي مۋحامبەتوۆنا
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن لوگيكالىق ويىندار ارقىلى دامىتۋ. جۇكتەۋ

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما