جوڭعار وچەركتەرى
«جوڭعار وچەركتەرى» ءوزىنىڭ جوڭعارياعا جاساعان ەكسپەديسياسىنىڭ ماتەريالدارى نەگىزىندە ورىس گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ الدىندا جاساعان بايانداماسى ەسەپتى. مۇندا شوقان ساياحاتشىعا ءتان ءجۇرىپ وتكەن جولىنىڭ بارلىق بەدەرىنە قوسا، تۇرعىن حالىقتاردىڭ ەتنيكالىق قۇرامى مەن تۇرمىس - تىرشىلىگىنە اسا ءمان بەرىپ، ايرىقشا توقتالادى. سونىڭ ىشىندە ءىشىنارا بولسا دا، ادەبيەت تۋرالى ءار جەرىندە بولەك توقتالىپ، وتە قۇندى پىكىرلەر ايتقان.
شوقان وسى ەڭبەگىندە اۋىز ادەبيەتى ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەۋدىڭ ەتنوگرافيالىق جانە گەنەولوگيالىق تۇرعىدان ماڭىزدىلىعىن ايتا وتىرىپ، وسى سالاعا ايرىقشا ءمان بەرەدى.
عالىم ەر كوكشە، وراق، شورا، ەدىگە تۋرالى جىرلاردا حالىقتىڭ ءور رۋحى، ادەت - عۇرپى، مىنەز - قۇلقى كوركەم بەينەلەنەتىنىن اتاپ وتكەن. قازاقتىڭ ايگىلى باتىرلار جىرىن نوعايلى جىرلارىنىڭ توبىنا قوسىپ، ولاردىڭ تۋۋ زامانىن XIV، XV، XVI عاسىرلاردىڭ اراسى دەپ وي قورىتادى.
شوقان كورشىلەس ەلدەردىڭ ادەبيەتىن زەرتتەۋگە دە زور ۇلەس قوسقان. قىرعىزدىڭ اتاقتى جىرى «ماناستى» الەمگە ايگىلەگەن شوقان ەكەندىگى تاريحتان بەلگىلى. عالىم ونى «يلليادامەن» قاتار قويىپ، اۋىز ادەبيەتىندەگى دۇنيەجۇزىلىك ءمانى بار ەپيكالىق تۋىندى دەپ باعالاعان. جىردىڭ مازمۇنىن بايانداپ، قوعامدىق تاريحي ءمانىن، ورنىن ايقىندايدى. شوقان جىردى «ماناس» - ءبىر كەزەڭگە جانە ءبىر ادامنىڭ ماناس باتىردىڭ توڭىرەگىنە توپتاستىرعان قىرعىزدىڭ بارلىق ەرتەگى، حيكايا - اڭگىمەلەرىنىڭ اڭىزدارىنىڭ ەنسيكلوپەديالىق جيناعى»، - دەپ باعالاعان.
شوقان ادەبيەت ماسەلەلەرىن قاراستىرعاندا حالىق ءومىرى، تاريحي جاعدايىنان تۋعان ونەر وزگەشەلىگى، پوەزيانىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى قانداي دەگەن سۇراققا وتە ايقىن، ءدال جاۋاپ ايتۋعا كۇش سالادى.
«جوڭعاريا» وچەركتەرى» عىلىمعا بەيمالىم بولىپ كەلگەن ولكەنى جان - جاقتى تانىتارلىق سول كەزەڭدەگى قۇندى ەڭبەك دەپ باعالانعان. الايدا سان - سالالى عىلىمدى يگەرگەن شوقاننىڭ بۇل ەڭبەگى بۇگىنگى كۇندە دە ماڭىزىن جويعان جوق.
شوقان وسى ەڭبەگىندە اۋىز ادەبيەتى ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەۋدىڭ ەتنوگرافيالىق جانە گەنەولوگيالىق تۇرعىدان ماڭىزدىلىعىن ايتا وتىرىپ، وسى سالاعا ايرىقشا ءمان بەرەدى.
عالىم ەر كوكشە، وراق، شورا، ەدىگە تۋرالى جىرلاردا حالىقتىڭ ءور رۋحى، ادەت - عۇرپى، مىنەز - قۇلقى كوركەم بەينەلەنەتىنىن اتاپ وتكەن. قازاقتىڭ ايگىلى باتىرلار جىرىن نوعايلى جىرلارىنىڭ توبىنا قوسىپ، ولاردىڭ تۋۋ زامانىن XIV، XV، XVI عاسىرلاردىڭ اراسى دەپ وي قورىتادى.
شوقان كورشىلەس ەلدەردىڭ ادەبيەتىن زەرتتەۋگە دە زور ۇلەس قوسقان. قىرعىزدىڭ اتاقتى جىرى «ماناستى» الەمگە ايگىلەگەن شوقان ەكەندىگى تاريحتان بەلگىلى. عالىم ونى «يلليادامەن» قاتار قويىپ، اۋىز ادەبيەتىندەگى دۇنيەجۇزىلىك ءمانى بار ەپيكالىق تۋىندى دەپ باعالاعان. جىردىڭ مازمۇنىن بايانداپ، قوعامدىق تاريحي ءمانىن، ورنىن ايقىندايدى. شوقان جىردى «ماناس» - ءبىر كەزەڭگە جانە ءبىر ادامنىڭ ماناس باتىردىڭ توڭىرەگىنە توپتاستىرعان قىرعىزدىڭ بارلىق ەرتەگى، حيكايا - اڭگىمەلەرىنىڭ اڭىزدارىنىڭ ەنسيكلوپەديالىق جيناعى»، - دەپ باعالاعان.
شوقان ادەبيەت ماسەلەلەرىن قاراستىرعاندا حالىق ءومىرى، تاريحي جاعدايىنان تۋعان ونەر وزگەشەلىگى، پوەزيانىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرى قانداي دەگەن سۇراققا وتە ايقىن، ءدال جاۋاپ ايتۋعا كۇش سالادى.
«جوڭعاريا» وچەركتەرى» عىلىمعا بەيمالىم بولىپ كەلگەن ولكەنى جان - جاقتى تانىتارلىق سول كەزەڭدەگى قۇندى ەڭبەك دەپ باعالانعان. الايدا سان - سالالى عىلىمدى يگەرگەن شوقاننىڭ بۇل ەڭبەگى بۇگىنگى كۇندە دە ماڭىزىن جويعان جوق.
You Might Also Like
-
بالالاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن لوگيكالىق ويىندار ارقىلى دامىتۋ
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: گيدروسفەرانىڭ قۇرامداس بولىكتەرى مەن قاسيەتتەرى، سۋ اينالىمى
