بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قالاي ساقتايمىز؟
بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قالاي ساقتايمىز؟
ءومىر قاۋىپسىزدىگى نەگىزدەرى، ەرەجەلەرىنىڭ ماقساتى: ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءقاۋىپسىز جانە قاتەرسىز جاعدايىن قۇرۋ ءۇشىن؛
جۇيەنىڭ قىزمەت كورسەتۋ وبەكتىسىن ەسكەرىپ، جاڭا تەحنيكا مەن تەحنولوگيا ۇردەستەرىن قازىرگى زامانعى ەكولوگيالىق تالاپتارعا ساي جوسپارلاۋ؛
تۇرعىندار مەن ءوندىرىس قىزمەتكەرلىك، اۋىلشارۋاشىلىق وبەكتىسىن توتەنشە جاعداي كەزىندە اپاتتار جانە ولاردى زالالسىزداندىرۋ كەزىندەگى جوسپارلاۋ مەن ساۋاتتى شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن قاجەت.
تاربيەشى توپقا كىرەتىن ءار بالانىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعى ءۇشىن دەربەس جاۋاپكەرشىلىككە يە. ەشبىر جاعدايدا بالالاردى قاراۋسىز قالدىرماۋعا ءتيىس.
جاراقاتتانۋ پروفيلاكتيكاسىنا نازار اۋدارا وتىرىپ، بارلىق كۇن ءتارتىبى ساتتەرىندە بالانىڭ ارەكەتىنە باقىلاۋ جاسايدى.
ساباق وتكىزۋ، ويناۋ، سەرۋەندەۋ، ساۋىقتىرۋ ءىس - شارالارى بارىسىندا، بوبەكجاي - باقشا بولمەلەرىندە، اۋماعىندا جانە بوبەكجاي - باقشادان تىس جەرلەردە ءىس - شارالار وتكىزۋ كەزىندە بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
بوبەكجاي – باقشاسى اۋماعىنان تىس جەردە سەرۋەندەۋ نەمەسە ساياحات وتكىزۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتى قاتاڭ ساقتاۋ.
بالالاردى بوگدە ادامدارعا، كامەلەتكە تولماعان بالالارعا، ىشىمدىك ءىشىپ كەلگەن جاعدايداعى ادامدارعا بەرمەۋ.
ەگەر بالانى اتا - اناسىنان بوگدە ادام الىپ كەتەتىن بولسا، اتا - اناسى نەمەسە سەنىمدى ادام قول قويعان سەنىمحاتتى راسىمدەۋ قاجەت.
ەرەسەك ادامدارعا جۇمىس ىستەۋگە قاجەت بارلىق وتكىر جانە ءقاۋىپتى زاتتار (ينە، تۇيرەگىش، قايشى، جۋۋ جانە دەزينفەكسيالاۋشى قۇرالدار) بالالاردىڭ قولى جەتپەيتىن ورىندا تۇرۋى ءتيىس.
ساباق وتكىزۋ كەزىندە قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى تالاپتارىن ساقتاۋ.
بەلگىلەنگەن نۇسقاۋلىققا سايكەس بالالاردى تەحنيكا قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىنە ۇيرەتۋ.
جىلدىڭ ىستىق مەزگىلىندە كۇن وتۋدەن ساقتاۋ ءۇشىن بالالار جەڭىل باس كيىم كيۋى قاجەت؛
كەنەتتەن سىرقاتتانۋ نەمەسە باقىتسىز جاعدايدا العاشقى كومەك كورسەتە ءبىلۋ قاجەت؛
توپ بولمەسىندەگى بالالاردىڭ جابدىعى، پورترەتتەر، سۋرەتتەر، شكافتار، سورەلەر قابىرعاعا نەمەسە ەدەنگە بەكىتىلۋى ءتيىس؛
بالالاردىڭ بويىمەن دەڭگەيلەس جەرگە ىلگەك، شەگە قاعۋعا بولمايدى؛
ەدەنگە جانە قابىرعاعا بەكىتىلمەيتىن وسىمدىكتەر بولمەسىن ە ارنالعان تۇعىرلاردىڭ تۇراقتىلىعىن تەكسەرۋ؛
باسپالداقتاردا، شكافتاردىڭ ۇستىندە، قابىلداۋ بولمەسىندە دارەتحانالاردا گۇل وتىرعىزىلاتىن تۇبەكتەردى قويۋعا بولمايدى؛
ەۆاكۋاسيالىق شىعۋ جولدارىنىڭ ەسىكتەرىن بەكىتپەۋ كەرەك. ولار بالانىڭ بويىنان جوعارى دەڭگەيدە ىشتەن اشىلاتىن ىلمەكپەن جابىلۋى ءتيىس.
بالالاردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن قورعاۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتى ءبىلۋ مەن قاتاڭ ساقتاۋ؛
بالا كەنەتتەن اۋىرعان، جاراقات العان نەمەسە باقىتسىز جاعدايدا، بوبەكجاي - باقشا مەڭگەرۋشىسىنە جانە مەدبيكەگە تەز ارادا حابارلاۋى كەرەك،
بولمەنى راسىمدەۋگە ينە، تۇيرەۋىش، قىستىرعىش جانە باسقا دا وتكىر زاتتاردى پايدالانباۋ قاجەت؛
سەرۋەن كەزىندە
سەرۋەندەۋ كەزىندە تاربيەشىسىز كەتىپ قالماۋ؛
بالامەن سەرۋەندەگەن كەزدە، وعان كولىك استىنا ءتۇسۋ ءقاۋىپى بار ورىنداردى كورسەتۋ ماڭىزدى.
"بەيتانىس اداممەن سويلەسپەسە، ودان الىستاۋ، كوپ ادامدار بار جەرگە بارىپ تۇر!" دەگەن دالەلدەنگەن، تيىمدىلىگى بار ەرەجەنى جاقسى مەڭگەرسە، وندا بالانى "قاقپانعا تۇسىرەتىن" قىلمىسكەرلەردەن ساقتاندىرۋ مۇمكىن.
بالاڭىز شابۋىل وبەكتىسى بولماس ءۇشىن، ونىڭ ءقاۋىپتى جەرلەردە جۇرمەۋى ابزال. ولار: جاڭا سالىنعان ۇيلەر، جەرتولە، تاستالعان ۇيلەر، جول جيەگىندەگى ورمان ساياجايلارى.
بالالارعا شابۋىلدايتىن قىلمىسكەرلەر قاراپايىم ادام سياقتى كورىنەدى. ولاردىڭ باسقالاردان ەش ايىرماشىلىعى جوق. ولار وزدەرىن سىپايى ءارى مەيىرىمدى ۇستايدى. مىنە وسىنداي شىن ءقاۋىپتى ادام جانە ونىڭ جاقسى بەينەسى اراسىنداعى ايىرماشىلىق بالالاردى شاتاستىرىپ، ولاردىڭ قاقپانىنا تۇسۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
بالانىڭ جاسى مەن ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىڭىز. بالا ءوز اتىن، تەگىن، مەكەن - جايى مەن تەلەفونىن ءبىلۋ كەرەك.
قىس كەزىندە سەرۋەنگە شىعۋ الدىندا بالالاردىڭ ويىن قىزمەتىنە ارنالعان ۋچاسكەنى دايىنداۋ: قاردان، مۇزدان سىرتقى باسپالداقتاردى، ورىندىقتاردى جولداردى تازارتۋ؛
جولدار مەن ورىندىقتارداعى قاردى تازارتۋ ءۇشىن جاسى ۇلكەن بالالاردى عانا پايدالانۋعا بولادى، بۇل ءۇشىن بالالارعا ارنالعان اعاش كۇرەكتەر قاجەت.
مۇز تاۋدا سىرعاناۋ ءۇشىن تاربيەشىنىڭ رۇقساتى كەرەك.
تاربيەشى سەرۋەندەۋ كەزىندە سۋىقتاپ قالماۋىن باقىلاۋ.
بالالاردىڭ ءوز بەتىنشە بوبەكجاي - باقشاسى اۋماعىنان تىس جەرگە كەتۋىنە جول بەرمەۋ؛
بالالاردى جالعىز ءوزىن ۇيىنە جىبەرمەۋ؛
سەرۋەندەۋ ورىنىن كەسۋشى جانە تەسۋشى زاتتاردىڭ، ۋلى وسىمدىكتەر؛
توپتا جانە دالىزدە ءجۇرۋ
ءبىر – بىرىنە ءتۇرلى زاتتاردى جانە ونىڭ ءىشىندى وتكىر، اۋىر، مەتالل، شىنى زاتتاردى لاقتىرماۋ؛
تەرەزەگە، ۇستەلگە، پارتاعا، ستولعا جانەدە باسقا جيھازدارعا شىعۋعا بولمايدى؛
قاجەتسىز جاعدايدا دارەتحانا، شەشىنۋ جانە جاتاتىن بولمەگە كىرمەۋ؛
ماگنيتوفون، اكۆاريۋمدى ءوز بەتىنشە قوسپاۋ؛
دارەتحانا جانە جۋىناتىن بولمەسىندە ءوزىن سابىرلى ۇستاۋ، سۋ شاشپاۋ؛
قالام، قىلقالام، قايشىمەن جۇمىس ىستەگەندە اباي بولۋ، مۇقيات جۇمىس جاساۋ، قولىن سەرمەمەۋ، جان – جاعىنا بۇرىلماۋ؛
دالىزدەردە ءوزىن سابىرلى ۇستاۋ، ۇيىمداسقان تۇردە قاتارعا تۇرعىزىپ، بالالارمەن بىرگە سەرۋەندەۋگە شىعۋ؛
مەن ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ، تىكەندى اعاشتاردىڭ بولۋىن ءبىلۋ ءۇشىن الدىن الا قاداعالاۋ
بوبەكجاي – باقشاسىندا ءورت قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ جايىنداعى نۇسقاۋ:
ءىس – شارالار بارىسىندا ءورت قاۋىپسىزدىگىنىڭ ساقتالۋىنا تاربيەشىلەر جاۋاپ بەرەدى؛
ءورت قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا ءىس - شارا وتەتىن جەردە، بوبەكجاي - باقشاسىنان شىعاتىن جەرلەردە ەركىن ءجۇرىپ تۇرۋعا جاعداي جاسالۋى ءتيىس؛
ءىس – شارا بارىسىندا جارىق جانە حيميالىق جارىلعىشتاردى قولدانۋعا تيىم سالىنادى؛
كيىم تازالايتىن تەز جانعىش زاتتاردى قولدانۋعا بولمايدى؛
ۇيدەگى جاعداي
بالاڭىز وزىڭىزگە تولىقتاي سەنىمىنە ۇمتىلىڭىز. ەگەر ءسىز بالاڭىزدىڭ قيىن ساتتە ءوزىن دۇرىس ۇستاعانىن بىلسەڭىز، ماقتاۋ سوزدەرىن اياماڭىز. بۇل بالانىڭ وزىنە دەگەن سەنىمدىلىن ارتتىرادى. ەگەر قاتەلىك جاساسا، ۇرىسپاي، قاتەسىن ايتىپ، ونىڭ نەگە اكەپ سوعاتىنىن اتاپ كورسەتىڭىز.
بالامەن تۇراقتى قارىم - قاتىناستا بولعاندا عانا، ءسىزدىڭ كومەگىڭىزگە قانشالىقتى مۇقتاج ەكەنىن، بالاعا قانشالىقتى سەنىمدىلىك ءبىلدىرىپ، وعان «بوستاندىق» بەرۋىڭىزگە بولاتىنىن بىلۋىڭىزگە بولادى (ۇيدە جالعىز قالدىرۋ، دۇكەنگە بارىپ كەلۋىن سۇراۋ، دوسىنىڭ ۇيىنە بارۋ، ت. ب.).
ەگەر بالا اتا - اناسىمەن قارىم - قاتىناستا بولماي، ولارعا سەنىم بىلدىرمەسە، ول تۇسىنىستىكتى، جان جىلۋىن باسقا ادامدار مەن ءار ءتۇرلى جەرلەردە ىزدەيدى. قىلمىسكەرلەر بۇل جاعدايدى ءجيى پايدالانىپ، «مەيىرىمدى اعاي» ءرولىن سومدايدى.
بالانىڭ وزىنە - ءوزى سەنىمدى بولۋىن ۇيرەتىپ، ەگەر ول بەلگىلى ەرەجەلەردى ۇستانسا، ەشقانداي ءقاۋىپ تونبەيدى. ءقاۋىپ تونگەننىڭ وزىندە تىعىرىقتان شىعۋ جولىن تابادى.
بالامەن جۇيەلى تۇردە دايىندالىڭىز. قاۋىپتەن قورعاۋ ءادىسى بىرتىندەپ ۇيرەتىلىپ، بالانىڭ تۇسىنگەنىن تەكسەرىڭىز. تۇسىنىكسىز جەرلەردى انىقتاڭىز. قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ اۆتوماتتى تۇردە جاتتالۋى ءتيىس. سوندا عانا بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى قامتاماسىز ەتىلەدى.
بالاعا ۇيرەتۋدىڭ ءار ءتۇرلى تاسىلدەرىن قولدانىڭىز: قۋىرشاقپەن ويناۋ، كورىنىس كورسەتۋ، دۇرىس ءىس - ارەكەت جاساعان بالا تۋرالى اڭگىمە، سۇراقتار. «سەن قالاي ىستەر ەدىڭ، ەگەر.....؟»
ءوز بالالارىڭىزعا ۇلگى بولىڭىز. ەگەر ەسىكتى اشار الدىندا ءسىز ەسىكتىڭ ار جاعىندا كىمنىڭ بارىن تەكسەرمەسەڭىز، بالانىڭ دا بۇل جاعدايدا دۇرىس ىستەۋىنە كىم كەپىل؟!
وزگە بالالارعا قامقورلىق كورسەتىڭىز. ەگەر ءسىز بالانىڭ ءقاۋىپتى جاعدايعا (جوعالعاندا، ونى ەرىكتەن تىس الىپ كەتىپ، كولىككە وتىرعىزۋى) تاپ بولعانىنا كۋا بولساڭىز، بەيجاي قاراماڭىز. ەگەر بوگەت جاساۋعا كۇشىڭىز جەتسە، ىسكە كىرىسىڭىز. قولىڭىزدان كەلمەسە، كۇدىكتىلەردىڭ ءتۇرىن، كولىك ءنومىرىن ەسىڭىزگە ساقتاپ، 102 نومىرىنە حابارلاسىڭىز.
تاربيەشى: شاحامانوۆا ك. ن.
بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قالاي ساقتايمىز؟ جۇكتەۋ
ءومىر قاۋىپسىزدىگى نەگىزدەرى، ەرەجەلەرىنىڭ ماقساتى: ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءقاۋىپسىز جانە قاتەرسىز جاعدايىن قۇرۋ ءۇشىن؛
جۇيەنىڭ قىزمەت كورسەتۋ وبەكتىسىن ەسكەرىپ، جاڭا تەحنيكا مەن تەحنولوگيا ۇردەستەرىن قازىرگى زامانعى ەكولوگيالىق تالاپتارعا ساي جوسپارلاۋ؛
تۇرعىندار مەن ءوندىرىس قىزمەتكەرلىك، اۋىلشارۋاشىلىق وبەكتىسىن توتەنشە جاعداي كەزىندە اپاتتار جانە ولاردى زالالسىزداندىرۋ كەزىندەگى جوسپارلاۋ مەن ساۋاتتى شەشىم قابىلداۋ ءۇشىن قاجەت.
تاربيەشى توپقا كىرەتىن ءار بالانىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعى ءۇشىن دەربەس جاۋاپكەرشىلىككە يە. ەشبىر جاعدايدا بالالاردى قاراۋسىز قالدىرماۋعا ءتيىس.
جاراقاتتانۋ پروفيلاكتيكاسىنا نازار اۋدارا وتىرىپ، بارلىق كۇن ءتارتىبى ساتتەرىندە بالانىڭ ارەكەتىنە باقىلاۋ جاسايدى.
ساباق وتكىزۋ، ويناۋ، سەرۋەندەۋ، ساۋىقتىرۋ ءىس - شارالارى بارىسىندا، بوبەكجاي - باقشا بولمەلەرىندە، اۋماعىندا جانە بوبەكجاي - باقشادان تىس جەرلەردە ءىس - شارالار وتكىزۋ كەزىندە بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
بوبەكجاي – باقشاسى اۋماعىنان تىس جەردە سەرۋەندەۋ نەمەسە ساياحات وتكىزۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتى قاتاڭ ساقتاۋ.
بالالاردى بوگدە ادامدارعا، كامەلەتكە تولماعان بالالارعا، ىشىمدىك ءىشىپ كەلگەن جاعدايداعى ادامدارعا بەرمەۋ.
ەگەر بالانى اتا - اناسىنان بوگدە ادام الىپ كەتەتىن بولسا، اتا - اناسى نەمەسە سەنىمدى ادام قول قويعان سەنىمحاتتى راسىمدەۋ قاجەت.
ەرەسەك ادامدارعا جۇمىس ىستەۋگە قاجەت بارلىق وتكىر جانە ءقاۋىپتى زاتتار (ينە، تۇيرەگىش، قايشى، جۋۋ جانە دەزينفەكسيالاۋشى قۇرالدار) بالالاردىڭ قولى جەتپەيتىن ورىندا تۇرۋى ءتيىس.
ساباق وتكىزۋ كەزىندە قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى تالاپتارىن ساقتاۋ.
بەلگىلەنگەن نۇسقاۋلىققا سايكەس بالالاردى تەحنيكا قاۋىپسىزدىگى ەرەجەلەرىنە ۇيرەتۋ.
جىلدىڭ ىستىق مەزگىلىندە كۇن وتۋدەن ساقتاۋ ءۇشىن بالالار جەڭىل باس كيىم كيۋى قاجەت؛
كەنەتتەن سىرقاتتانۋ نەمەسە باقىتسىز جاعدايدا العاشقى كومەك كورسەتە ءبىلۋ قاجەت؛
توپ بولمەسىندەگى بالالاردىڭ جابدىعى، پورترەتتەر، سۋرەتتەر، شكافتار، سورەلەر قابىرعاعا نەمەسە ەدەنگە بەكىتىلۋى ءتيىس؛
بالالاردىڭ بويىمەن دەڭگەيلەس جەرگە ىلگەك، شەگە قاعۋعا بولمايدى؛
ەدەنگە جانە قابىرعاعا بەكىتىلمەيتىن وسىمدىكتەر بولمەسىن ە ارنالعان تۇعىرلاردىڭ تۇراقتىلىعىن تەكسەرۋ؛
باسپالداقتاردا، شكافتاردىڭ ۇستىندە، قابىلداۋ بولمەسىندە دارەتحانالاردا گۇل وتىرعىزىلاتىن تۇبەكتەردى قويۋعا بولمايدى؛
ەۆاكۋاسيالىق شىعۋ جولدارىنىڭ ەسىكتەرىن بەكىتپەۋ كەرەك. ولار بالانىڭ بويىنان جوعارى دەڭگەيدە ىشتەن اشىلاتىن ىلمەكپەن جابىلۋى ءتيىس.
بالالاردىڭ ءومىرى مەن دەنساۋلىعىن قورعاۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتى ءبىلۋ مەن قاتاڭ ساقتاۋ؛
بالا كەنەتتەن اۋىرعان، جاراقات العان نەمەسە باقىتسىز جاعدايدا، بوبەكجاي - باقشا مەڭگەرۋشىسىنە جانە مەدبيكەگە تەز ارادا حابارلاۋى كەرەك،
بولمەنى راسىمدەۋگە ينە، تۇيرەۋىش، قىستىرعىش جانە باسقا دا وتكىر زاتتاردى پايدالانباۋ قاجەت؛
سەرۋەن كەزىندە
سەرۋەندەۋ كەزىندە تاربيەشىسىز كەتىپ قالماۋ؛
بالامەن سەرۋەندەگەن كەزدە، وعان كولىك استىنا ءتۇسۋ ءقاۋىپى بار ورىنداردى كورسەتۋ ماڭىزدى.
"بەيتانىس اداممەن سويلەسپەسە، ودان الىستاۋ، كوپ ادامدار بار جەرگە بارىپ تۇر!" دەگەن دالەلدەنگەن، تيىمدىلىگى بار ەرەجەنى جاقسى مەڭگەرسە، وندا بالانى "قاقپانعا تۇسىرەتىن" قىلمىسكەرلەردەن ساقتاندىرۋ مۇمكىن.
بالاڭىز شابۋىل وبەكتىسى بولماس ءۇشىن، ونىڭ ءقاۋىپتى جەرلەردە جۇرمەۋى ابزال. ولار: جاڭا سالىنعان ۇيلەر، جەرتولە، تاستالعان ۇيلەر، جول جيەگىندەگى ورمان ساياجايلارى.
بالالارعا شابۋىلدايتىن قىلمىسكەرلەر قاراپايىم ادام سياقتى كورىنەدى. ولاردىڭ باسقالاردان ەش ايىرماشىلىعى جوق. ولار وزدەرىن سىپايى ءارى مەيىرىمدى ۇستايدى. مىنە وسىنداي شىن ءقاۋىپتى ادام جانە ونىڭ جاقسى بەينەسى اراسىنداعى ايىرماشىلىق بالالاردى شاتاستىرىپ، ولاردىڭ قاقپانىنا تۇسۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
بالانىڭ جاسى مەن ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىڭىز. بالا ءوز اتىن، تەگىن، مەكەن - جايى مەن تەلەفونىن ءبىلۋ كەرەك.
قىس كەزىندە سەرۋەنگە شىعۋ الدىندا بالالاردىڭ ويىن قىزمەتىنە ارنالعان ۋچاسكەنى دايىنداۋ: قاردان، مۇزدان سىرتقى باسپالداقتاردى، ورىندىقتاردى جولداردى تازارتۋ؛
جولدار مەن ورىندىقتارداعى قاردى تازارتۋ ءۇشىن جاسى ۇلكەن بالالاردى عانا پايدالانۋعا بولادى، بۇل ءۇشىن بالالارعا ارنالعان اعاش كۇرەكتەر قاجەت.
مۇز تاۋدا سىرعاناۋ ءۇشىن تاربيەشىنىڭ رۇقساتى كەرەك.
تاربيەشى سەرۋەندەۋ كەزىندە سۋىقتاپ قالماۋىن باقىلاۋ.
بالالاردىڭ ءوز بەتىنشە بوبەكجاي - باقشاسى اۋماعىنان تىس جەرگە كەتۋىنە جول بەرمەۋ؛
بالالاردى جالعىز ءوزىن ۇيىنە جىبەرمەۋ؛
سەرۋەندەۋ ورىنىن كەسۋشى جانە تەسۋشى زاتتاردىڭ، ۋلى وسىمدىكتەر؛
توپتا جانە دالىزدە ءجۇرۋ
ءبىر – بىرىنە ءتۇرلى زاتتاردى جانە ونىڭ ءىشىندى وتكىر، اۋىر، مەتالل، شىنى زاتتاردى لاقتىرماۋ؛
تەرەزەگە، ۇستەلگە، پارتاعا، ستولعا جانەدە باسقا جيھازدارعا شىعۋعا بولمايدى؛
قاجەتسىز جاعدايدا دارەتحانا، شەشىنۋ جانە جاتاتىن بولمەگە كىرمەۋ؛
ماگنيتوفون، اكۆاريۋمدى ءوز بەتىنشە قوسپاۋ؛
دارەتحانا جانە جۋىناتىن بولمەسىندە ءوزىن سابىرلى ۇستاۋ، سۋ شاشپاۋ؛
قالام، قىلقالام، قايشىمەن جۇمىس ىستەگەندە اباي بولۋ، مۇقيات جۇمىس جاساۋ، قولىن سەرمەمەۋ، جان – جاعىنا بۇرىلماۋ؛
دالىزدەردە ءوزىن سابىرلى ۇستاۋ، ۇيىمداسقان تۇردە قاتارعا تۇرعىزىپ، بالالارمەن بىرگە سەرۋەندەۋگە شىعۋ؛
مەن ساڭىراۋقۇلاقتاردىڭ، تىكەندى اعاشتاردىڭ بولۋىن ءبىلۋ ءۇشىن الدىن الا قاداعالاۋ
بوبەكجاي – باقشاسىندا ءورت قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ جايىنداعى نۇسقاۋ:
ءىس – شارالار بارىسىندا ءورت قاۋىپسىزدىگىنىڭ ساقتالۋىنا تاربيەشىلەر جاۋاپ بەرەدى؛
ءورت قاۋىپسىزدىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا ءىس - شارا وتەتىن جەردە، بوبەكجاي - باقشاسىنان شىعاتىن جەرلەردە ەركىن ءجۇرىپ تۇرۋعا جاعداي جاسالۋى ءتيىس؛
ءىس – شارا بارىسىندا جارىق جانە حيميالىق جارىلعىشتاردى قولدانۋعا تيىم سالىنادى؛
كيىم تازالايتىن تەز جانعىش زاتتاردى قولدانۋعا بولمايدى؛
ۇيدەگى جاعداي
بالاڭىز وزىڭىزگە تولىقتاي سەنىمىنە ۇمتىلىڭىز. ەگەر ءسىز بالاڭىزدىڭ قيىن ساتتە ءوزىن دۇرىس ۇستاعانىن بىلسەڭىز، ماقتاۋ سوزدەرىن اياماڭىز. بۇل بالانىڭ وزىنە دەگەن سەنىمدىلىن ارتتىرادى. ەگەر قاتەلىك جاساسا، ۇرىسپاي، قاتەسىن ايتىپ، ونىڭ نەگە اكەپ سوعاتىنىن اتاپ كورسەتىڭىز.
بالامەن تۇراقتى قارىم - قاتىناستا بولعاندا عانا، ءسىزدىڭ كومەگىڭىزگە قانشالىقتى مۇقتاج ەكەنىن، بالاعا قانشالىقتى سەنىمدىلىك ءبىلدىرىپ، وعان «بوستاندىق» بەرۋىڭىزگە بولاتىنىن بىلۋىڭىزگە بولادى (ۇيدە جالعىز قالدىرۋ، دۇكەنگە بارىپ كەلۋىن سۇراۋ، دوسىنىڭ ۇيىنە بارۋ، ت. ب.).
ەگەر بالا اتا - اناسىمەن قارىم - قاتىناستا بولماي، ولارعا سەنىم بىلدىرمەسە، ول تۇسىنىستىكتى، جان جىلۋىن باسقا ادامدار مەن ءار ءتۇرلى جەرلەردە ىزدەيدى. قىلمىسكەرلەر بۇل جاعدايدى ءجيى پايدالانىپ، «مەيىرىمدى اعاي» ءرولىن سومدايدى.
بالانىڭ وزىنە - ءوزى سەنىمدى بولۋىن ۇيرەتىپ، ەگەر ول بەلگىلى ەرەجەلەردى ۇستانسا، ەشقانداي ءقاۋىپ تونبەيدى. ءقاۋىپ تونگەننىڭ وزىندە تىعىرىقتان شىعۋ جولىن تابادى.
بالامەن جۇيەلى تۇردە دايىندالىڭىز. قاۋىپتەن قورعاۋ ءادىسى بىرتىندەپ ۇيرەتىلىپ، بالانىڭ تۇسىنگەنىن تەكسەرىڭىز. تۇسىنىكسىز جەرلەردى انىقتاڭىز. قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ اۆتوماتتى تۇردە جاتتالۋى ءتيىس. سوندا عانا بالانىڭ قاۋىپسىزدىگى قامتاماسىز ەتىلەدى.
بالاعا ۇيرەتۋدىڭ ءار ءتۇرلى تاسىلدەرىن قولدانىڭىز: قۋىرشاقپەن ويناۋ، كورىنىس كورسەتۋ، دۇرىس ءىس - ارەكەت جاساعان بالا تۋرالى اڭگىمە، سۇراقتار. «سەن قالاي ىستەر ەدىڭ، ەگەر.....؟»
ءوز بالالارىڭىزعا ۇلگى بولىڭىز. ەگەر ەسىكتى اشار الدىندا ءسىز ەسىكتىڭ ار جاعىندا كىمنىڭ بارىن تەكسەرمەسەڭىز، بالانىڭ دا بۇل جاعدايدا دۇرىس ىستەۋىنە كىم كەپىل؟!
وزگە بالالارعا قامقورلىق كورسەتىڭىز. ەگەر ءسىز بالانىڭ ءقاۋىپتى جاعدايعا (جوعالعاندا، ونى ەرىكتەن تىس الىپ كەتىپ، كولىككە وتىرعىزۋى) تاپ بولعانىنا كۋا بولساڭىز، بەيجاي قاراماڭىز. ەگەر بوگەت جاساۋعا كۇشىڭىز جەتسە، ىسكە كىرىسىڭىز. قولىڭىزدان كەلمەسە، كۇدىكتىلەردىڭ ءتۇرىن، كولىك ءنومىرىن ەسىڭىزگە ساقتاپ، 102 نومىرىنە حابارلاسىڭىز.
تاربيەشى: شاحامانوۆا ك. ن.
بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قالاي ساقتايمىز؟ جۇكتەۋ
You Might Also Like
