بالعوجا بي
بالعوجا جاڭبىرشى ۇلى (تۋعان جىلى بەلگىسىز - 1860) - بي. ىبىراي ءالتىنساريننىڭ اتاسى. ورتا ءجۇزدىڭ قىپشاق تايپاسىنىڭ ۇزىن رۋىنان شىققان. قازىرگى قوستاناي وبلىسىنىڭ قوستاناي اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1824 جىلى حاندىق جويىلىپ، ورىنبور گەنەرال-گۋبەرناتورلىعى ءۇش اعا سۇلتاندىققا ءبولىنىپ، ءار سۇلتاندىق ديستانسيالارعا، ديستانسيالار بولىمشەلەرگە بولىنگەن كەزدە بالعوجا بي جاڭبىرشى ۇلى ۇزىنقىپشاق بولىمشەسىن باسقارعان.
بالعوجا جاڭبىرشى ۇلى 1839 جىلى حورۋنجيي، 1848 جىلى ءجۇزباسى «سوتنيك»)، 1850 جىلى ستارشينا اسكەري لاۋازىمىن العان.
رەسەي وكىمەتى تاراپىنان «ىنتالىلىعى ءۇشىن» («زا ۋسەرديە») دەگەن التىن مەدالمەن ماراپاتتالعان. سونىمەن بىرگە پاتشا وكىمەتى وعان اتى جازىلعان ەكى تاپانشا مەن قوساۋىزدى مىلتىقتى سىيعا تارتقان.
بالعوجا بي جاڭبىرشى ۇلى كەنەسارى قاسىم ۇلى باستاعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستى باسۋعا قاتىسقان. ونىڭ بالاسى التىنسارى 1844 جىلى كوتەرىسشىلەر قولىنان قازا تابادى. وسىدان سوڭ نەمەرەسى ىبىرايدى ءوز تاربيەسىنە العان. بالعوجا بي نەمەرەسىن 1850 جىلى ورىنبور شەكارا كوميسسياسىنىڭ وسى قالادا قازاق بالالارى ءۇشىن اشقان جەتىجىلدىق مەكتەپ - ينتەرناتىنا وقۋعا بەرەدى. زامانا بەت الىسىن وزىنشە بولجاعان بالعوجا بي تابىسقا جەتۋدىڭ ەندىگى جولى - وقۋ دەپ بىلەدى. ءبيدىڭ ونداعى ماقساتى، ارينە، نەمەرەسىنىڭ بالا وقىتىپ، پەداگوگ بولۋى ەمەس، اكىمشىلىك ورىنداردا جۇمىس ىستەپ، شەنەۋنىك، ورىسشا وقىعان «تورە» بولىپ شىعۋى، اتا-اناسىن اسىراۋى. بالعوجا بي بۇل ويىن ورىنبوردا وقىپ جۇرگەن ءجاسوسپىرىم ىبىرايعا جولداعان ولەڭ-حاتىندا بىلايشا بىلدىرگەن:
ءۇمىت ەتكەن كوزىمنىڭ نۇرى - بالام،
جانىڭا جاردەم بەرسىن حاق تاعالام.
اتاڭ مۇندا اناڭمەن ەسەن-امان،
ءسۇيىپ سالەم جازادى بۇگىن ساعان.
اتاڭدى ساعىندىم دەپ اسىعارسىڭ،
نادان بوپ بىلمەي قالساڭ، اھ ۇرارسىڭ.
شىراعىم، مۇندا جۇرسەڭ نە ەتەر ەدىڭ،
قولىڭا قۇرىق الىپ كەتەر ەدىڭ.
تەنتىرەپ ەكى اۋىلدىڭ اراسىندا
جۇرگەنمەن، نە مۇراتقا جەتەر ەدىڭ؟!
مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن، 1857-1859 جىلدارى ارالىعىندا اتاسى بالعوجا ءبيدىڭ حاتشىسى بولادى. ىبىراي التىنسارين ءوزىنىڭ 1879 جىلى جارىق كورگەن «قازاق حرەستوماتياسى» كىتابىنا «بالعوجا ءبيدىڭ بالاسىنا جازعان حاتى» دەگەن ولەڭدى ەنگىزگەن. سول ولەڭدە ايتىلاتىن اقىل - وسيەتتەر بالعوجا ءبيدىڭ سوزدەرى.
دەرەك كوزى:
قازاقستان ۇلتىق ەنسيكلوپەدياسى 2 توم.
You Might Also Like
-
"بايتاق مەكەنىم" قوعامدىق قورىنىڭ باستاماسىمەن رەسەي استاناسى ماسكەۋدە اقيىق اقىن تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ 80 جىلدىعىنا وراي "ءبىر تويىم بار..." اتتى ادەبي-سازدى كەش ءوتتى. ماڭعىستاۋ...
-
ح.دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ II كۋرس ستۋدەنتى عاريفوللا شىرىن
