InfoHub Logo

ادەبيەتتىك وقۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پۋشكين ا. س. "بالىقشى مەن بالىق" (ەرتەگى)
ساباقتىڭ ماقساتتارى: ساباقتىڭ ماقساتى:
1. ەرتەگى مازمۇنىن ءتۇسىنۋ ارقىلى يدەياسىن اشۋعا، ومىرىمەن بايلانىستىرا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
2. وقۋ جانە جازۋ ارقىلى شىعارماشىلىق داعدىلارىنىڭ دامۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ.
3. ورتاق وي پىكىرلەرى ارقىلى شىنايىلىققا تاربيەلەۋ.
1) وقۋشىلاردى ا. س. پۋشكيننىڭ «بالىقشى مەن بالىق» ەرتەگىسىنىڭ مازمۇنىمەن تانىستىرۋ.
2) قاراما - قارسى مىنەزدى ادامداردى تالداۋ ارقىلى كەيىپكەر بەينەسىن ۇلگى ەتۋ. وقۋشىلاردىڭ وقۋ مەن جازۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋىن، ەستە ساقتاۋ، سالىستىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
3) جاقسى مەن جاماندى اجىراتا بىلۋگە، ءار نارسەنىڭ قاناعاتى بولاتىنىن ۇقتىرۋ، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ا. س. پۋشكيننىڭ پورترەتى، اقىننىڭ جيناقتارى، ەرتەگى بويىنشا مۋلتفيلم، تاقتا، بور، ماركەر، سۋرەتتەر، ت. ب.
ساباقتىڭ ءادىس – ءتاسىلى: سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ ستراتەگيالارى
ستراتەگيالار: اۆتور ورىندىعى، ەكى ءتۇرلى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىگى، ۆەنن سالىستىرۋى
ءتۇرى: ەرتەگى ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ

ساباقتىڭ بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭ. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
جاقسى بالا ەڭبەكشىل
ەر ازامات بولادى.
قيىندىقتى جەڭىپ كىل،
قۇشاعى گۇلگە تولادى.
ەڭبەكشىل وسىنداي،
بولايىقشى دوسىم – اي.
بالالار سەندەرگە ۇيگە "عاجايىپ دوس" اتتى قيال - عاجايىپ ەرتەگى قۇراستىرىپ كەل دەپ تاپسىرىلدى
- وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
- بۇگىن بىزدە ەرتەگىلەر ەلى قوناقتا. ولاي بولسا، بالالار، ەرتەگىلەر ەلىندە بولاتىن «ەرتەگى ساباعىمىزعا» قوش كەلدىڭىزدەر!
- بالالار، «التىن بالىق» تۋرالى ەرتەگى تىڭداعىلارىڭ كەلە مە؟
ەرتەدە وتە كەدەي بالىقشى بالا بولىپتى. ول ۇستاعان بالىعىن تاماق قىلىپ ءوزىنىڭ ەڭبەگىمەن كۇنەلتكەن ەكەن
ءبىراق سوڭعى ۋاقىتتاردا ونىڭ قۇرعان تورىنا ەشقانداي بالىق تۇسپەي بالا ابدەن قينالعان ەكەن. ءبىر كۇنى بالانىڭ قۇرعان تورىنا اناۋ – مىناۋ ەمەس التىن بالىق ءتۇسىپتى. بالا قاتتى قۋانىپ بالىقتى قۋىرىپ جەمەكشى بولعاندا التىن بالىق: ەي، بالاقاي ەگەر مەنى بوساتساڭ مەن ساعان كۇندە تاڭەرتەڭ ءبىر سىيلىق جاساپ تۇراتىن بولامىن دەپ سويلەپ قويا بەرىپتى. قارنى اش بالا بالىقتى بوساتقىسى كەلمەپتى. سوندا بالىق: ول جاي عانا سىيلىق ەمەس. سىيلىقتار سەنى بار باقىتىڭا جەتكىزەتىن بولادى. ول ءۇشىن سەن تاپسىرمالار ورىنداپ وتىرۋىڭ قاجەت – دەيدى. بالا ءارى ويلانىپ، بەرى ويلانىپ بالىقتىڭ قويعان شارتىنا كونىپتى. تاڭەرتەڭ ۇيقىسىنان تۇرعان بالا ەسىكتىڭ الدىندا قۇلىپتاۋلى ساندىقتى كورەدى. ونىڭ ءىشى تولعان اقشا ەدى. ساندىق اشىلۋ ءۇشىن مىنانداي تاپسىرما بار ەكەن: «وقۋ مەن ەڭبەك - ەگىز» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
- كانە، بالالار، بالىقشى بالاعا كىم كومەكتەسە الار ەكەن؟(وقۋشىلاردىڭ جاۋابى تىڭدالادى)
- وتە جاقسى، جاۋاپ بەرىپ بالاعا كومەكتەسكەندەرىڭە راحمەت.
كەلەسى كۇنى ەسىكتىڭ الدىندا سىرتىندا سۋرەتى بار ۇلكەن كىتاپ (كىتاپ، مۇقاباسىندا ا. س. پۋشكيننىڭ سۋرەتى) تۇرادى. ەگەر بۇل كىتاپتىڭ تاپسىرماسى ورىندالسا، بالا ءبىلىمدى بولادى ەكەن. وقۋ، ءبىلىم، ەڭبەك ادامدى بار باقىتقا جەتكىزەدى.
تاپسىرما: كىتاپتىڭ سىرتىنداعى سۋرەتتەگى كىم؟ وقۋشىلاردىڭ جاۋابى تىڭدالادى.)
بۇل جولى دا بالىقشى بالاعا جاقسى كومەكتەستىڭدەر. وسىلاي كۇندە سىيلىق العان بالىقشى بالا باقشا مۇراتىنا جەتىپتى.
بۇگىن ا. س. پۋشكيننىڭ: «بالىقشى مەن بالىق» ەرتەگىسىمەن تانىس بولامىز.
ەرتەگى – قيال مەن ارمانعا نەگىزدەلگەن شىعارما. ەرتەگىلەر اڭگىمە، ولەڭ تۇرىندە ايتىلادى، جازىلادى. وندا حالىقتىڭ ارمانى، ادەت – عۇرپى، مۇڭى باياندالادى
ءمۇعالىمنىڭ قوسىمشا تۇسىندىرمەسى:... الەكساندر سەرگەيەۆيچ 1799 جىلى ماسكەۋ قالاسىندا اقسۇيەكتەر وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ شەشەسى جاعىنان ارعى اتاسى افريكا جەرىنەن كەلگەن يبراگيم اتتى بۇيرا، قارا شاشتى ەفيوپ ەدى. ونى ءوز ەلىنەن ۇرلاپ شىعىپ، تۇركيا ەلىنە اكەلىپ، ورىس پاتشاسى ءبىرىنشى پەترگە سىيعا تارتادى. بالا رەسەي جەرىنە كەلگەننەن كەيىن، وعان گاننيبال دەگەن اتا - تەك بەرىلەدى. پۋشكيننىڭ شەشەسى نادەجدا وسيپوۆنا گاننيبال وسى «ۇلى پەتر ارابىنىڭ» نەمەرەسى ەدى. بولاشاق اقىننىڭ اكەسى سەرگەي لۆوۆيچ ادەبيەتكە اۋەس، ءتىپتى ءوزى ولەڭ شىعاراتىن كىسى بولعان. ال ونىڭ ءىنىسى، ۆاسيليي لۆوۆيچ، كەزىندە بەلگىلى اقىن اتانعان. پۋشكيننىڭ ۇيىنە سول كەزدەگى كورنەكتى اقىندار ءجيى - ءجيى كەلىپ تۇرادى ەكەن. پوەزيا جايىنداعى اڭگىمەلەر، ولەڭ وقۋ، اكەسىنىڭ باي كىتاپحاناسى زەرەك، العىر بالاعا ۇلكەن اسەر ەتىپ، ونىڭ اقىندىق تالانتىنىڭ ويانۋىنا سەبەپكەر بولعان. پۋشكيننىڭ بالا كۇندەگى دوسى تاربيەشى ايەل ارينا روديونوۆنا ەدى. قاراپايىم شارۋا قىزى بولاشاق اقىننىڭ حالىق پوەزياسىنا قۇشتارلىعىن وياتۋدا زور اسەر ەتكەن. پۋشكين ءوزىنىڭ اجەسى ماريا الەكسەيەۆنانى دا وتە جاقسى كورگەن. اجەسى مەن تاربيەشى ايەل كىشكەنە ساشاعا حالىق ەرتەگىلەرىن، اندەرى مەن اڭگىمەلەردى مايىن تامىزىپ ايتىپ بەرىپ وتىرعان. كەيىننەن پۋشكين ەستىگەن حالىق ەرتەگىلەرى بويىنشا ءوزىنىڭ تاماشا شىعارمالارىن جازعان.
ونىڭ شىعارمالارىن دۇنيەجۇزى حالىقتارى ءوز تىلدەرىنە اۋدارعان. پۋشكيننىڭ ولەڭدەرىن، پوەمالارىن، مىسالدارىن قازاق اقىندارى دا اۋدارعان. ەرتەگىنى 1833 جىلدىڭ 14 قازانىندا «ساراڭ كەمپىر» اتتى ورىس ەرتەگىسىن نەگىزگە الا وتىرىپ جازعان.

ءىىى. جاڭا ساباق.
1. قىزىعۋشىلىقتارىن تۋعىزۋ.
بۇگىنگى ءبىزدىڭ ساباعىمىزدىڭ وي اشارى:«ازعا قاناعات ەتپەسەڭ، كوپتەن قۇر قالارسىڭ». سويلەمنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ.
ءقازىر مىنا سۋرەتكە نازار اۋدارىڭدار. وسى سۋرەتكە قاراپ، ءۇش مينۋتتىق اڭگىمە قۇراستىرىڭدار
ستراتەگيا: «اۆتور ورىندىعى».
ءار توپتاپ ءبىر وقۋشى اۆتور ورىندىعىنا كەلىپ قۇراستىرعان ەرتەگىسىن ايتىپ بەرەدى.
ءى – توپ: سۋرەتكە قاراپ ءوز ويىنان ەرتەگى قۇراستىرىپ ايتادى.
ءىى – توپ: «ەگەر مەن بالىقشى بولسام...»
ءىىى – توپ: «ەگەر مەن بالىق بولسام...»
ءار توپتان كەلىسىپ ءبىر وقۋشى شىعىپ، ءوز تاقىرىپتارىن قورعايدى.

2. ماعىنانى تانۋ.
1."بالىق" توبى ەرتەگىنىڭ باسىنان باستاپ "ءۇي تۇر ەمەن قاقپالى" دەگەن جەرگە دەيىن وقىپ، مازمۇنىن ايتادى.
1 - توپقا سۇراق:
- ەرتەگىنىڭ باستى كەيىپكەرى كىم؟
- شال قانداي ادام؟
2. "قايىق" توبى دا ەرتەگىنىڭ بەلگىلەنگەن "اتقوراعا ايدادى" دەگەن جەرىنە دەيىن وقيدى.
2 - توپقا سۇراق:
- كەمپىردىڭ كوسەم ايەل بولعىسى كەلگەنىنە قالاي قارايسىڭدار؟
- ەرتەگىدەگى التىن بالىق قانداي؟
3. "تەڭىز" توبى دا وزدەرىنە بەرىلگەن "جەلكەسىنەن سۇيرەلەپ" دەپ اياقتالاتىن بولىگىن وقيدى
3 - توپقا سۇراق:
- پاتشا بولۋ تۋرالى وي كەمپىردىڭ باسىنا قالاي كەلدى دەپ ويلايسىڭدار؟
- ەرتەگىدەگى كەمپىر قانداي ادام؟ ونىڭ وسىلاي بۇزىلۋىنا كىم كىنالى؟
- بۇل ەرتەگى سەندەردىڭ قۇراستىرعان ەرتەگىلەرىڭە ۇقساي ما؟ ماتىندە نە تۋرالى ايتىلعان؟
سوزدەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر
اۋ، قارت، كوسەم ايەل، زەرلى ىشىك، قالاۋ، نوكەر، ءپاتشاعار، مۇنار جابىلۋ

سەرگىتۋ ءساتى "قاتەسىن تاپ"
- بالىقشى بالا تۋرالى ايتىلعان ەرتەگىدەن ايىرماشىلىعى نەدە؟
2. ۆەنن ديگراماسىن قۇرايىق.
ەكى ەرتەگىنى سالىستىرايىق التىن بالىق ورتاق قاسيەتى بالىقشى مەن بالىق
- «بالىقشى مەن بالىق» ەرتەگىسىنىڭ نەگىزگى يدەياسى، اۆتوردىڭ ايتايىن دەگەن ويى نە دەپ ويلايسىڭدار؟
3. وي تولعانىس: ەرتەگىدەگى كەمپىردىڭ قىلىقتارى ارقىلى قانداي ماقالدار بار ەكەنىن ەسكە ءتۇسىرۋ. داپتەرگە جازۋ. مىسالى "مىڭ اسقانعا ءبىر توسقان" "تويىمسىزعا توقتاۋ جوق"
«ەكى ءتۇرلى تۇسىنىكتەمە كۇندەلىگى» ستراتەگياسىن پايدالانۋ. ياعني بالىقشى مەن بالىقتىڭ ءىس - ارەكەتىنە بايلانىستى.
وقۋشىلار ۆەرتيكال سىزىقپەن بولىنگەن بولىكتىڭ وڭ جاعىنا ءماتىندى وقۋ بارىسىندا قاتتى اسەر ەتكەن تۇستاردى جازادى.
قاتتى اسەر ەتتى پىكىرىم
بولىكتىڭ سول جاعىنا: سول اسەر ەتكەن ۇزىندىلەر جايلى پىكىر جازادى.
كۇندەلىكتى تولتىرىپ بىتكەن سوڭ جۇپتا، توپتا تالقىلاۋ ۇيىمداستىرىلادى. توپتان ءبىر وقۋشى شىعىپ جاۋابى تىڭدالادى.
ءىV. ءماتىندى مانەرلەپ رولگە ءبولىپ وقيدى.
V. ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگىنى سوڭىنا دەيىن وقۋ 168 - 175ب. ەركىن جازۋ: ەرتەگى قۇراستىرىپ كەلۋ.
Vءى. وقۋشىلاردى باعالاۋ.
Vءىى. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.