ءمۇعالىمنىڭ رۋحاني جان دۇنيەسىنىڭ كەمەلدەنۋى
«ءمۇعالىم ءون بويىنا، ءوز ىسىنە، شاكىرتىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى جيناقتاسا عانا ول - ناعىز ۇستاز» (ل. ن. تولستوي)
«... ءوزىڭدى - ءوزىڭ تانىساڭ - ءىستىڭ باسى، تۇزەگەن ءوز عالامىن بولعان دانا». (ا. ءا. ماشاني)
كۇن - تىرشىلىك كوزى، ءمۇعالىم – حالىق كوزى. كۇن بولماسا تىرشىلىكتى، دۇنيەدەن قاراڭعىلىق باساتىنى سەكىلدى، ءمۇعالىم بولماسا حالىق كورسوقىر، قارا توبىر، ءھام نادان حايۋاني تىرشىلىك كەشەرى ءسوزسىز. ءيا، ءمۇعالىم كيەلى ماماندىق. پاتشالار، پرەزيدەنتتەر، اكادەميكتەر، گەنەرالدار، دارىگەرلەر، ونەرپازدار...- ءبارى دە مۇعالىمنەن وقىعان. سوندىقتان دا ءمۇعالىم مارتەبەسى، دارەجەسى: بيىك، اسقاق، ارداقتى، اتاقتى.
مۇعالىمدىك قىزمەت ادام جانىنا ءنار بەرەتىن يگىلىكتى جۇمىس. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى – جان ازىعى. ول جانىڭدى وسىرەدى، جالىنداتادى، قاناتتاندىرادى، ومىرگە قىزىقتىرادى، شاتتىققا بولەيدى، ءومىر جولىن نۇرلاندىرادى، رۋحاني بيىككە كوتەرەدى. وسى مارتەبەلى ماماندىقتىڭ يەسى ءمۇعالىمنىڭ ءبىرى مەنمىن. ءسىرا، ماڭدايىما جازىلعانى وسى بولسا كەرەك. ولاي دەيتىنىمىز – عالىم پلاتوننىڭ ايتۋى بويىنشا، «الەمنىڭ جەتى داناگويى» دەلفاداعى اپوللوننىڭ سارايىندا باس قوسىپ، ورتاق ءبىر عانا تۇجىرىمعا توقتالىپتى. لاتىن ءتىلى ۇلگىسىندە ءارقايسىسى «ءوزىڭدى ءوزىڭ تانى» (nosce te ipsup) دەپ جازىپ قالدىرعان ەكەن. ءبىز، كەز - كەلگەن نارسەنى وزىمىزدەن، ءوزىمىزدى تانۋدان باستاۋىمىز كەرەك. ياعني، ءوزىمىزدى ءوزىمىز تانىماساق، وزگەنى قالاي تانيمىز؟! اقجان اتامىزدىڭ «ءوزىڭدى ءوزىڭ تانىساڭ ءىستىڭ باسى» دەگەن ءسوزىنىڭ ماعىناسى وسىندا جاتسا كەرەك. مەنىڭ الەمنىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن باقىت ءۇشىن، قۋانىش ءۇشىن جارالعاندىعىنا نەگىزدەلگەن ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىنەن ءدارىس بەرىپ جۇرگەنىمە كوپ ۋاقىت وتكەن جوق. سول از ۋاقىتتىڭ ىشىندە وسىناۋ جاۋاپتى دا كۇردەلى مىندەت جۇكتەلگەن «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ءپانىنىڭ جاس ۇرپاققا رۋحاني - ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان ءبىلىم بەرۋدەگى ۇتىمدىلىعىنا كوز جەتكىزدىم. وزىممەن ءوزىم، تىپ - تىنىش. وڭاشادا ىشكى ويىڭمەن سىرلاسۋ قانداي عانيبەت دەسەڭشى...
شاكىرت قابىلەتتەرىن جان - جاقتى دامىتىپ، شىعارماشىلىعىن، ىزدەنىمپازدىعىن، ۇشتاي ءبىلۋ ءۇشىن ۇستاز ءوزى شىعارماشىل تۇلعا بولۋى ءتيىس. بۇگىنگى زامان ءمۇعالىمى قازىرگى قوعامدىق - الەۋمەتتىك تالاپتارعا جاۋاپ بەرەتىن، جان - جاقتى ءبىلىمدى جاڭاشىل ويلاۋ داعدىسىن مەڭگەرگەن، وقۋشىنىڭ جان - جاقتى دامۋىن ۇيىمداستىرا الاتىن يكەمدى تۇلعا بولۋى كەرەك. ول ءۇشىن ءمۇعالىم وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ ءتيىمدى جولدارىن ىزدەستىرىپ، ءوز ءىسىنىڭ قاس شەبەرى بولۋى مىندەتتى.
«... ءوزىڭدى - ءوزىڭ تانىساڭ - ءىستىڭ باسى، تۇزەگەن ءوز عالامىن بولعان دانا». (ا. ءا. ماشاني)
كۇن - تىرشىلىك كوزى، ءمۇعالىم – حالىق كوزى. كۇن بولماسا تىرشىلىكتى، دۇنيەدەن قاراڭعىلىق باساتىنى سەكىلدى، ءمۇعالىم بولماسا حالىق كورسوقىر، قارا توبىر، ءھام نادان حايۋاني تىرشىلىك كەشەرى ءسوزسىز. ءيا، ءمۇعالىم كيەلى ماماندىق. پاتشالار، پرەزيدەنتتەر، اكادەميكتەر، گەنەرالدار، دارىگەرلەر، ونەرپازدار...- ءبارى دە مۇعالىمنەن وقىعان. سوندىقتان دا ءمۇعالىم مارتەبەسى، دارەجەسى: بيىك، اسقاق، ارداقتى، اتاقتى.
مۇعالىمدىك قىزمەت ادام جانىنا ءنار بەرەتىن يگىلىكتى جۇمىس. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى – جان ازىعى. ول جانىڭدى وسىرەدى، جالىنداتادى، قاناتتاندىرادى، ومىرگە قىزىقتىرادى، شاتتىققا بولەيدى، ءومىر جولىن نۇرلاندىرادى، رۋحاني بيىككە كوتەرەدى. وسى مارتەبەلى ماماندىقتىڭ يەسى ءمۇعالىمنىڭ ءبىرى مەنمىن. ءسىرا، ماڭدايىما جازىلعانى وسى بولسا كەرەك. ولاي دەيتىنىمىز – عالىم پلاتوننىڭ ايتۋى بويىنشا، «الەمنىڭ جەتى داناگويى» دەلفاداعى اپوللوننىڭ سارايىندا باس قوسىپ، ورتاق ءبىر عانا تۇجىرىمعا توقتالىپتى. لاتىن ءتىلى ۇلگىسىندە ءارقايسىسى «ءوزىڭدى ءوزىڭ تانى» (nosce te ipsup) دەپ جازىپ قالدىرعان ەكەن. ءبىز، كەز - كەلگەن نارسەنى وزىمىزدەن، ءوزىمىزدى تانۋدان باستاۋىمىز كەرەك. ياعني، ءوزىمىزدى ءوزىمىز تانىماساق، وزگەنى قالاي تانيمىز؟! اقجان اتامىزدىڭ «ءوزىڭدى ءوزىڭ تانىساڭ ءىستىڭ باسى» دەگەن ءسوزىنىڭ ماعىناسى وسىندا جاتسا كەرەك. مەنىڭ الەمنىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى – ادام جانە ادامنىڭ ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن باقىت ءۇشىن، قۋانىش ءۇشىن جارالعاندىعىنا نەگىزدەلگەن ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىنەن ءدارىس بەرىپ جۇرگەنىمە كوپ ۋاقىت وتكەن جوق. سول از ۋاقىتتىڭ ىشىندە وسىناۋ جاۋاپتى دا كۇردەلى مىندەت جۇكتەلگەن «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ءپانىنىڭ جاس ۇرپاققا رۋحاني - ادامگەرشىلىك تۇرعىسىنان ءبىلىم بەرۋدەگى ۇتىمدىلىعىنا كوز جەتكىزدىم. وزىممەن ءوزىم، تىپ - تىنىش. وڭاشادا ىشكى ويىڭمەن سىرلاسۋ قانداي عانيبەت دەسەڭشى...
شاكىرت قابىلەتتەرىن جان - جاقتى دامىتىپ، شىعارماشىلىعىن، ىزدەنىمپازدىعىن، ۇشتاي ءبىلۋ ءۇشىن ۇستاز ءوزى شىعارماشىل تۇلعا بولۋى ءتيىس. بۇگىنگى زامان ءمۇعالىمى قازىرگى قوعامدىق - الەۋمەتتىك تالاپتارعا جاۋاپ بەرەتىن، جان - جاقتى ءبىلىمدى جاڭاشىل ويلاۋ داعدىسىن مەڭگەرگەن، وقۋشىنىڭ جان - جاقتى دامۋىن ۇيىمداستىرا الاتىن يكەمدى تۇلعا بولۋى كەرەك. ول ءۇشىن ءمۇعالىم وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ ءتيىمدى جولدارىن ىزدەستىرىپ، ءوز ءىسىنىڭ قاس شەبەرى بولۋى مىندەتتى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
