InfoHub Logo

(ەتنوگرافيالىق اڭگىمە)

«جۇرتقا كەلگەن سەلەبە، سەلەبەنى ەلەمە» دەسە دە، حالىق ەلگە كەلگەن وبادان وسى زامانعى ۇيلەردە حلوروفوستان قىرىلعان تاراقانداي جايراعان ءبىر كەردەرى كەزەڭ بولسا كەرەك-تى. اۋرۋدان ابدەن ىعىر بولعان جۇرت ۇكىتايدىڭ بالاسى ءالتاي اياق استىنان قاتتى اۋىرىپ ساندىراقتاپ جاتىر دەگەندى ەستىگەندە، ازا بويلارى قازا بولدى. اۋىلداس اعايىن جەسىر قاتىن، جەتىم بالانىڭ جالعىز تۇيەسىن ەسىگىنىڭ الدىنا اكەلىپ، تىزدەپ تاستادى. ون شاقتى ۋاق-جانىن ءبولىپ، ونى وسى شەتتە وتىرعان ءۇيدىڭ توڭىرەگىنە ءيىردى دە، باسقالارى اپىل-عۇپىل ۇدەرە كوشتى. كىم بىلەدى، ءالتايدىڭ اياق استىنان اۋىرعانىنا قاراعاندا مالعا كەلگەن قاراسانداي ەلگە تاعى دا وبا، الدە ساراماس سياقتى ءاربىر ۇيدەن ويباي شىعارىپ، كەيبىرەۋلەرىنىڭ تۇندىگى اشىلماي قالاتىنداي قيسىپىر جاسايتىن بىردەمە كەلىپ قالعان بولار. وندايدا ەڭ دۇرىسى ىرگەنى اۋلاق سالىپ، ءتۇپ كوتەرىلە كوشىپ كەتۋ بولماق.

— كىم بىلەدى، ۇكىتاي، توپىراقتان تىسقارى بولساق ءالى-اق كەزدەسەرمىز، ءالى-اق ونداي كۇن تۋسا عانا ءبۇتىن قۇرتتى ءبولىپ جەپ، جارتى قۇرتتى جارىپ جەپ وتىرارمىز. مىنا مال-جانىنا يە بول! — دەدى ات ۇستىنەن ۇيگە تۇسپەستەن جارماق شال. سىرتتان ايتقان ءسوز ءالتايدىڭ قۇلاعىنا انىق-اق جەتتى.

— مەيلى، تاعدىردىڭ سالعانىن كەرەرمىز، — دەدى دە ءۇنى ءبىتىپ، دىڭكەسى قۇرىپ جاتقان ءولتاي ىرگەگە قاراي توسەگىندە اۋناپ ءتۇستى. كەدەي ۇيدە اعاش توسەك تە، ابدىرا دا، اباجا دا جوق، ەكى قاباتتاپ قۇرىم كيىز ۇستىنە سالعان ءبىرسالار تەكەمەتتەن شيقىلداعان، سىقىرلاعان دىبىس شىقپادى. سوندىقتان ناۋقاس ادامنىڭ اۋناعانى دا، دىبىرلاعانى دا بىلىنبەيتىن ەدى.

ارينە، «ەل ءىشى التىن بەسىك» دەسە، سول ەل بۇلاردى بەسىكتەن دومالاتىپ ءتۇسىرىپ تاستاپ، ەزدەرى باستارىن كۇيىتتەپ، «شىقپا جانىم، شىقپالاپ» بارا جاتسا، ەندى ولاردان نە ءۇمىت، نە قايىر. مۇندايدا «حال قايىر، جارلى بايىر»، «كوتكە تيسە كەندىك، باسقا تيسە ەلدىك» دەگەننەن باسقا امال قانشا؟!

ءبارى دە الگى تامىرشى كەمپىر تۇرعاننان كەلدى. تاڭسارىدە وسى جەردە ورىستە تۇنەپ قالعان ساۋلى قارا سيىرىن ايداپ كەلەدى ەكەن، ۇكىتاي ناق وسىلاي بولا قويار دەپ ويلاماپ پا ەدى، ءالتايىنىڭ ەتى قىزىپ، شىداي الماي شىققانىن ايتىپ ەدى، ول قارا سيىرىن «ەك-ەك» دەپ، قۋا جونەلدى. ۇكىتاي وعان بالاسىنىڭ تامىرىن ۇستاتىپ، «ەشتەمە ەتپەيدى، بىر-ەكى كۇندە تۇرىپ كەتەدى» دەگەن جارىم ىرىس جاقسى ءسوز ەستىگىسى كەلمەپ پە ەدى. ەلدى الاتايداي بۇلدىرەدى، دۇرلىكتىرىپ، شەشەك شىققانداي بۇلاردى الاستايدى دەپ ۇكىتاي بايقۇس ويلاپ پا، اياعى مىناۋ بولدى. جالعىز ءۇي قالدى.

وقيعا بىلاي ءوربىپ ەدى. ۇكىتاي ءۇيىنىڭ جانىنان قارا سيىرىن قۋا جونەلگەن تۇرعان كەمپىر، كيمەشەگىنىڭ ەكى سامايىنان شاشى شىعىپ، ەكى ەتەگىنىڭ شالعايى ەكى جاققا كەتىپ، ۇكىتاي ۇيىنە ەن جاقىن تۇرعان ەجەلدەن «جەلىم اۋىز، جەز تاڭداي اتانعان قايراقتاي قارا. قاتىن قۇرالاستىڭ ۇيىنە ويبايلاي كىردى؛ ءالى بىلشىعى كەتپەي، ۇيقىدان جىرتيىپ جاڭا اشىلعان كوزدەرىن ۋقالاعان شەگەنە باس ەرلى-زايىپتى ەكەۋى يت قۋعانداي ۇيگە جۇگىرە كىرگەن تۇرعانعا تەلمىرە تۇسكەن.

بۇل تامىرشى اتانعان تۇرعاننىڭ تەگىن جۇرمەيتىنىن بۇرىننان بىلەدى، سوندىقتان دا كورىپكەلى بار كەمپىردىڭ اۋزىن باعىپ قالىپ ەدى:

— ويباي، كەلىپ قالدى. پالە كەلىپ قالدى. بۇگىننەن قالماي كەشپەسەك ءبارىمىز ءبىر-بىر توبەشىك بولىپ، توبەگە تومپايامىز. ەگەر مەنىڭ كورگەنىم راس بولسا، پالە الدىمەن ءالتايعا، سونان جاعالاي جۇرتتىڭ بارىنە جەتەدى. كەشىڭدەر ويباي، ءۇيدى جىعىڭدار. كەلە جاتقان پالەدەن قاشىپ قۇتىلماسا بولمايدى.

— نە بولدى، دۇرىستاپ ايتسايشى، — دەگەن جارماققا كەمپىر ويبايمەن جاۋاپ بەردى:

— «باسقا كەلگەن پالەدەن باستان قۇلاق ساداعا». ءبىر التايمەن قۇتىلساڭدار قۇدايىڭا قوي ايتارسىڭ. ويباي، كوپ قالدى، ويباي، كوش، كەش! — دەپ اقيلانا ايعايلاعان كەمپىر ەكى ەتەگىن قولىمەن كوتەرە جۇگىرە جونەلدى.

— اپىر-اي، مىنا ءتۇرىڭ قۇرعىردىڭ ءسوزى قالاي جامان ەدى، ءتىرى جاتقان ورىمدەي جاس جىگىتتى ەلىمگە قيعانى نەسى-ەي، قۇرالاس-ەي، بارىپ، اناۋ سورلىلاردىڭ جاعدايىن ءبىلىپ كەلشى، — دەپ ەدى جارماق شال، ءبىراق ايەلىنىڭ ورنىن سيپاپ قالدى. بۇل كەزدە ايعايعا اتتان قوسقان قۇرالاس بەل استىنداعى كورشىلەردى دۇرلىكتىرىپ جاتىر ەدى:

— تامىرشى اپام ايتتى، پالە كەلە جاتىر، پالە دەپ. ءالتاي ءقازىر دۇنيەدەن كەتەدى، ونى جەرلەۋگە قاتىسقاننىڭ ءبارى جەر جاستانادى، — دەدى قۇرالاس اۋزى-اۋزىنا تيمەي شەپىپەندەپ، — سۇزەك بولسا كەرەك-تى، سۇزەك...

«ەل قۇلاعى ەلۋ». ازدان كەيىن-اق كەلە جاتقان قىزىل كوز پالەدەن جۇرتتىڭ ءبارى-اق قۇلاقتانىپ، تۇندىگىن سىپىرىپ، ۇزىك باۋىن شەشە باستادى. ەرتە تۇراتىن شال-شاۋقان ۇزاماي جايىلىپ، قالىڭ تەرىسكەننىڭ اراسىنداعى شاڭداقتا ەركىنشە كۇيسەپ جاتقان ويسىل قارانى، ەرىنگە تۇرعىزىپ، ەكى بۇيرەك سولقىلداتىپ اۋىلعا قۋىپ كەلدى. ەندى ءبىر ساتتەن كەيىن بۇل اۋىلدىڭ جۇرتىندا جاقىندا وسى اۋىلعا ءسىڭىپ، ءار ءۇيدىڭ يتاياعىن ءبىر جالاپ جۇرگەن قارالا يتتەن باسقا ەشتەمە قالمادى. ۇدەرە كوشكەن ەلدى كورگەن، ابىگەر ادالداردى الىستان تانىعان قارالا يت «ەندى كىمنىڭ جۋىندىسىن ىشەمىن» دەگەندەي شوكەسىنەن وتىرىپ، اسپانعا قاراپ ۇلىسىن-اي، كەلىپ. ونسىز دا ەسى ەكەۋ بولىپ كەتكەن اۋىل ادامدارىنىڭ قارالانىڭ ۇلىعانى ءتۇسىن تورتەۋ ەتتى.

ەسكى اۋىلدا قاشاندا ءيتتىڭ ۇلىعانى جاماندىقتى بىلدىرسە كەرەك-تى. وندايدا ۇلىعان ءيتتى شاقىرىپ، تاماق قۇيار ەدى، قازەكەمدەر. يت اسپاننان ءتۇسىپ كەلە جاتقان پالەنى كورەدى-مىس. سونان سوڭ «قۇداي بۇل پالەدەن يەمدى ساقتاي كور»، دەپ قۇدايعا جالبارىنادى-مىس. يەسىنىڭ تىلەۋىن ادامنان ارتىق تىلەپ جاتقان جانۋارعا ادام قالاي ءىشى جىلىماي تۇرسىن.

ال قارالا يت يەسى بولماعاندىقتان، جالپى پالەنى كورىپ جاتىر. مۇمكىن، بۇل پالە بۇرالقى يت كورگەندىكتەن بۇكىل اۋىلعا ءتيىستى بولار. ەندەشە ول پالەدەن قاشپاسا بولا ما. «اش پالە، اش پالەدەن قاش پالە!»

قارالا يتكە ەشكىم شاقىرىپ تاماق قۇيمادى. ويتكەنى ۋاقىت جوق. تۇرعان كەمپىر مەن قارالا يت كورگەن پالە ازدەرىنىڭ بىرىنە جابىسا تۇسپەۋى ءۇشىن ۇيەلمەنىن. ۇلەگىنە ءۇيىپ اپ، «پالەدەن ماشايىق قاشىپتى» جاساماس پا؟! ءسويتىپ اۋىل كەتكەندە قارالا توبەت توبە باسىندا ۇلىعان كۇيىندە شوقيىپ قالا بەردى. ەگەر بۇل قارالا بىرەۋدىڭ باسى ءبۇتىن ءيتى بولسا، ول وسىلاي ۇلۋىن قويماسا، وندا يەسىنە ءبىر قارا كورىنەدى. ال قارالا ءيتتىڭ الىپ جەيتىن يەسى جوق، دەمەك پاندە جۇرتقا ونىمەن بىرگە قالعان ءالتايدىڭ باسىنا جابىسادى دا. وسىنداي ويمەن اۋىل اتتاندى، توبەدە قارالا يت قالدى، سايدا ءالتايدىڭ قارا لاشىعى قالدى. كوشتەگى بارلىق قاتىننىڭ اۋزى جىبىرلاپ بارا جاتتى:

— پالەسىنەن اۋلاق، پالەسىنەن اۋلاق!

بۇل كەزدە كوشتىڭ بىرىندە تۇيە ۇستىندە ىرعاڭداپ وتىرعان تۇرعان كەمپىردىڭ كوڭىلى توق ەدى. جاڭا جۇرتتا اۋىلدىڭ جىلى-جۇمساعى، ءتاتتىلى شايى، قۇرت-مايى ءوزىنىڭ اۋزىنا ۇستالاتىنىن، بىرىنەن كەيىن ءبىرى شاقىراتىنىن ويلادى، ءتىپتى وعان ءشۇبالانبادى، قايتا تاماقتىڭ ءدامىن العانداي تامسانا ءتۇستى.

جاپاندا جالعىز ءۇي قالدى. ءتورت قانات ءۇيدىڭ وڭ جاعىندا ءالتاي جاتىر. اۋرۋدىڭ بەتى قيىن. ول كۇندى كۇنگە، ءتۇندى تۇنگە ۇرىپ، ىسىپ-كۇيىپ جاتتى. تاماعىنان ءبىر جۇتىم سۋ دا جۇرمەيدى. شەشە بايقۇس ەسىك الدىنا بوز ىنگەندى تۇساپ قويدى دا، ازعانتاي عانا ۋاق جاندى بەتكە سالىپ قويىپ، كوبىنە ۇيدەن كوزدەدى. ويتپەگەندە قايتسىن. جامان ايتپاي جاقسى جوق، ءالتاي بىردەمە بولىپ كەتكەندەي بولسا دا، ول ون تۇياق تۇگىن ون مىڭ قويىڭ كەرەك بولا قويا ما. قۇدايدان ءبىر، ادامنان ەكى سۇراپ العان جالعىز ۇلدان قالعان سوڭ دۇنيە نە، مال نە؟ ول ءبىر يەسىز تۇل دۇنيە بولماس پا.

كۇندە ادەتتەگىدەي اۋرۋ كەشكە قوزادى. كۇندىز دە تىنىش تاپپاعان ءالتاي جانى كەش بولعان سوڭ اۋرۋ ۇدەي ءتۇسىپ، جانىن قويارعا جەر تاپپايدى. قانشا تەرلەپ، پورا-پورا بولىپ جاتقانمەن، ول ءبىر كوڭىلگە مەدەۋ ەتەتىن قايىر بولمادى. اۋىل كوشىپ كەتكەن بەسىنشى كۇن كەشكە اۋرۋ بارعان سايىن اسقىنىن بارا جاتقانداي بولدى. ۇكىتاي جان ۇشىرىپ جۇرگەنمەن، ەش قايران ەتە المادى. بەس كۇن بويى كورەر تاندى كوزىمەن اتقىزىپ، جالعىزدىڭ جانىن جاساعانىنان سۇراپ، جالبارىنۋمەن بولدى. ءبىراق جاساعانى كەشكەن اۋىلمەن بىرگە كەتىپ قالعانداي جۇرتتا قالعان سورلىلارعا كوز قيىعىن سالماي-اق قويدى، ەڭ بولماسا وسىندايدا ەل ىشىندە وتىرعانى دا جاقسى ەكەن، ءتىپتى جاماندىقتى باسىنان جاۋدىرسا دا تۇرعان كەمپىردىڭ دە كەزىپ جۇرەتىنى بۇدان الدەقايدا ءتاۋىر ەكەن. ەڭ بولماسا ادام قاراسىن كورىپ وتىرادى عوي. ونىڭ ۇستىنە وگەي دەگەن اتىنان دا قورقىپ ءولىپ بارادى ەمەس پە! ۇكىتاي قاراماي ءولتىردى دەمەسىن كىم ءبىلىپتى.

اسىرەسە كەش باتقان سوڭ قيىن. دالاعا شىقسا دۇنيە تىلسىمدانىپ، قارا تۇنەك باسادى دا قالادى. الدە كوك جەلكەندە الدە بەت الدىندا بىردەمە باس سالايىن دەپ تۇرعانداي. ءبىر تۇڭعيىق قاپ-قارا پالە ورناپ الادى دا، اياعىڭدى ىلگەرى باسۋعا شاماڭ كەلمەيدى. ازعانتاي ۋاق جاق دا بارلىق مەدەۋ-دەمەۋدى وسى قارا لاشىقتان تاۋىپ، ءۇيدى اينالىپ تۇرىپ الادى. ال ونىڭ سىرت جاعىندا ءۇيدى تورىن الدە سىبىرلاسىپ، بىرەۋلەر جۇرگەندەي، الدە قۇيرىعىن بۇتىنا قىسىپ، دالا ۇرىسى، ازۋى التى قارىس ءبارى، الدە قوزىنىڭ، الدە قويدىڭ ءبىرىن جاۋكەمدەپ جاتقانداي. قۇداي قاس قىلعاندا بۇل ءۇيدىڭ ەسىگىنە ءبىر ەشكى دە بىتپەگەن ەكەن، ەگەر وعان قاسەكەڭنىڭ سۋىق قارا تۇمسىعى ءتيىپ كەتسىنشى، باقىرىپ، بار سارى دالانى باسىنا كەتەرسىڭ. ال مىنا قوي مومىن جانۋار باۋىزداپ جاتقانىندا ەشكىگە ۇقساپ باقىرمايدى دا، قاسقىر قۇيرىعىنىڭ جارتىسىن جۇلىپ اكەتسە، قالعانىمىن قويعا ەرىپ جۇرە بەرەدى. ۇكىتاي جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ ىمىرتتا ءۇش-تورت قوزىنى كوگەندەپ الادى دا، سودان سىقىرلاۋىعى جوق كەدەي ءۇيدىڭ كيىز ەسىگىن ءتۇسىرىپ، «دالاداعى مالدىڭ قاسقىردان قالعانى مەنىكى»، دەپ ۇيدەن اتتاپ شىقپايدى.

سونان سوڭ كوزى جاۋدىراپ جاتقان ءالتايدىڭ بەتىنە قارايدى دا وتىرادى. ءالتاي ون بەسكە كەلىپ، ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ جىگىت بولىپ قالعان. ۇكىتاي بايقۇس قۇداي جەتكىزسە، ەندى جەتەمىن بە دەپ وتىرعاندا بالاسىنا مىناداي دەرت پايدا بولدى.

بۇگىن كەشكە قاراي ءالتاي سىبىرلاپ سويلەۋدى دە ءبىرجولا قويىپ، ءبىر قىزارىپ، ءبىر قۋارىپ، ءتىلسىز، ءۇنسىز جاتتى. كەزى جايناپ جاتىر. شىعارۋعا ۇك جوق.

تاڭ الدى بولاتىن. ءالتاي توسەكتە سىرىلداپ، قىرىلداپ دەم الا الماي جاتىر. ءتىپتى ءولىپ بارادى دەسە دە بولادى. تاڭ قاراڭعىسىندا بەس كۇن بويى كوز شىرىمىن الماعان شەشە قالعىپ بارىپ، مىزعىپ كەتتى. ءالتاي ءولىپ بارا جاتقاندا سۋ تامىز دەپ تە ايتا اياماعانىنا وكىندى. دەگەنمەن ءبىر ءسات شەشەسىنىڭ ۇيىقتاپ كەتكەنىن دە دۇرىس كوردى. ولسە ەلەر، ەڭ بولماسا بىرەۋى قورلىق كورمەي امان قالسىن دا. وگەي دە بولسا جاسىنان اسىراپ ەدى، بەكەر وبالىن كوتەرىپ كەرەگى نە، وسى ۋاقىتقا دەيىن وگەيلىك مىنەز كورسەتپەپ ەدى عوي...

تابالدىرىقتاعى ساڭىلاۋدان راۋانداعان تاڭنىڭ قۇلان يەك العاشقى جارىعى ءتۇستى. ءۇيدىڭ ءىشى قارا، ىرگەدەن جارىق سىعالادى. ءتىپتى، مىنە، جارىق تارتا باستادى.

«بۇگىنگى كۇندى دە كورەتىن بولدىم-اۋ»، دەگەن ءۇمىت ءالتاي باسىندا جىلت ەتتى، ءبىراق نە كەرەك، ءولىپ بارادى. شەشە قاتىپ ۇيىقتاپ قالدى. وياتۋعا شاما جوق. ءۇنى ءبىتىپ اقىرعى دەمىن الدى. بالاسىنىڭ ولەتىندىگىنە ابدەن كەزى جەتكەندىكتەن كۇدەرىن ءۇزىپ قالعاندىقتان با شەشەسى ءالتايعا ءبىر ءتۇرلى كۇندەگىدەي ەمەس، سالعىرتتاۋ كورىنىپ ەدى. سوندىقتان دا ما ەكەن دەپ ويلاپ ەدى، ءالتاي شەشەسىنىڭ مۇنىڭ ءولىپ بارا جاتقانىنان بەيحابار جاتقانى. الدە...

ءۇي ءىشى اجەپتاۋىر جارىق بولدى. كەزى جايناپ، اۋرۋ قيناپ جاتقان ءالتاي شەشەسىنىڭ بىرەۋمەن الىسقانداي ۇيقىسىراعانىن، باستىعىرىلىپ جاتقانىن بايقادى. شەشەسى بۋلىعىپ، تۇسىنىكسىز بىردەمەلەردى سويلەگەن بولدى، مۇرنىنان الدە كومەيىنەن دىبىس شىعاردى، قولى، اياعى جىبىرلايدى.

ناق وسى ءبىر ادەتتە، ءالتاي بۋىنىپ جان ءتاسىلىم ەتەر، شاقتا كيىز ەسىكتىڭ استى كوتەرىلدى دە، بۇرالقى قارالا يت كىرىپ كەلە جاتتى. يت تاماق تۇراتىن ەرەجەگە تامان باردى. ءار نارسەنى يىسكەلەپ، شەشەسىنىڭ قويدىڭ كەشكى جەبىندىسىن ساۋىپ قويعان قارا شەلەككە باس قويدى. ءالتايدا «كەت» دەۋگە ءتىل جوق. شەشەسىنە قاراپ ەدى، ۇيقىداعى ۇكىتاي الدەبىرەۋگە ۇرسىپ جاتقانداي قولىن كوتەرە بەردى. قارالا يت وسى ساتتە شەلەكتىڭ ىشىندەگى ءسۇتتى ءتىلىن سالقىلداتىپ ىشە باستادى. بۋىنىپ، قىرىلداپ-سىرىلداپ ءولىپ بارا جاتقان ءالتاي داۋىس، ءۇن جوق بولعاندىقتان كورپەنى سەرپىپ، اياعىن ءيتتى كەت دەگەن بولىپ، شوشاڭ ەتكىزدى. شوشىعان يت شەلەكتەن باسىن جۇلىپ الا بەرگەندە، ونىڭ باۋى موينىنا ءىلىنىپ قالدى دا، سالدىر ەتىپ باقىر ءيتتىڭ باسىنا كەپتەلدى دە قالدى. كورگەن تۇسىنەن بولۋى كەرەك، ۇكىتاي سارت ەتكىزىپ، جۇدىرىعىن سالىپ قالىپ ەدى، قولى جانىندا تۇرعان اعاش قوبديعا تارس ەتە ءتۇستى.

باسىندا باقىر كەپتەلىپ قالعان قارالا يت سالدىرلاتىپ، الدىڭعى ەكى اياعىمەن باسىنداعى شەلەكتى تۇسىرمەك بولىپ تىرمالاپ جاتىر. ءيتتىڭ سالدىرى، قوبديعا تيگەن جۇدىرىعىنىڭ قاتتى اۋىرىپ قالعانى بار ۇكىتاي باسىن جۇلىپ الدى. ءالتايدىڭ جانىن الۋعا كەلگەن باقىر باس پالە ونىڭ كوز الدىنا ىلىگە كەتتى. سالدىرلاتىپ ەسىك جاقتا تۇرعان جانالعىشتان ەسى كەتكەن ۇكىتاي جان دارمەندە داۋسى ۇزدىك-ۇزدىك شىقتى:

— اينالايىن باقىر باس، الاتىنىڭ مەن ەمەس، اناۋ جاتىر! ناق وسى ءبىر قينالىپ، ەندى ءولىپ بارا جاتقان، ءبارىن كورىپ جاتقان ءالتاي:

— اح! — دەپ كۇلىپ جىبەرگەنىن ءوزى دە بايقاماي قالدى. كۇلكىمەن قابات اۋزىنان قاندى ءىرىڭ بىرگە اتقىدى. جانىن جەگىدەي جەپ جەتى كۇن قيناعان جۇپار اۋرۋى — باسپانىڭ جارىلىپ كەتكەنىن ول ءبىلدى. ەرتەڭىنە پالەدەن قۇتقارعان قارالا ءيتتى شاقىرىپ، تاماق قۇيىپ اسىراپ الدى.

1987

---