InfoHub Logo

بۇل – قارقىندىلىعى، ۇزاقتىعى جانە جيىلىگى ءارتۇرلى، جۇرەكتىڭ اينۋى جانە قۇسۋ قوسا قاباتتاساتىن ۇستاما تۇرىندەگى باس اۋىرۋ. مەزگىل-مەزگىل باس مي ارتەريالارىن تارىلتادى نەمەسە كەڭەيتەدى، ول تىندەردىڭ ىسىنۋىنە جانە بەلگىلى ءبىر حيميالىق ۇدەرىستەردە ميدا بولاتىن وزگەرىستەرگە اكەپ سوقتىرادى. تامىردىڭ سوعۋى تۇسىنىكسىز ءارى باس اۋىرتادى. سىرقات تۇقىم قۋالاۋى دا مۇمكىن. كوبىنەسە ءجاسوسپىرىم كەزدە بايقالادى جانە ونىمەن ايەلدەر جيىرەك اۋىرادى. مۇنى كەيبىر تاعامدىق ونىمدەر، كليماتتىڭ وزگەرۋى، قاتتى جارىق، شۋىل، ەموسيالىق سالماق، جاعىمسىز وتكىر يىستەر تۋدىرۋى مۇمكىن.

باس ساقيناسى الدىندا كوزدىڭ كورۋى ناشارلايدى، كوز الدىندا نەبىر كورىنىستەر بايقالادى، بۇلدىرايدى، ءتىپتى ساناسى شاتاسا باستاۋى مۇمكىن. كەيبىرەۋلەر باس ساقيناسىن كەيدە الدىن الا سەزىپ، جالعىز قالۋدى جانە قاراڭعى، سالقىن جەردە ۇيىقتاۋدى قالاپ تۇرادى. بۇلاردى باس ساقيناسىنىڭ اۋراسى دەپ اتايدى.

باس ساقيناسى كەزىندە باستىڭ اۋىرۋى بىرتىندەپ دامىپ، كۇشەيە تۇسەدى. وعان كەيدە ادام شىدامسىزدىق تانىتادى، ويتكەنى اۋىرۋ سەزىمى ءبىر جەردە عانا تۇراقتاۋى مۇمكىن. كەيبىرەۋلەردە باسىنىڭ ءبىر جاق جارتىسى، ال ەكىنشى بىرەۋلەردە تۇگەل اۋىرادى. ءبىراق اۋىرۋدىڭ ورنالاسۋى جانە سيپاتى ءارتۇرلى بولىپ تا كەزدەسەدى. اۋىرۋ كوبىنەسە ماڭداي، كوز، ساماي ماڭىن جايلايدى. ۇستاما كەزىندە ادامنىڭ جۇرەگى اينىپ، قۇسا باستايدى، بۇل جاعدايدى ەداۋىر جاقسارتادى.

باس ساقيناسى ءبىلىنۋىنىڭ الۋان تۇرلىلىگىنە قاراماستان، ونى وتە كەڭ تاراعان ەكى تۇرگە بولۋگە بولادى: ادەتتەگىدەي جانە كلاسسيكالىق.
ادەتتەگىدەي باس ساقيناسىندا ۇستاما الدىندا اۋرا بايقالمايدى، ءبىراق كەيدە ادامنىڭ تابەتى جانە كوڭىل-كۇيى وزگەرەدى. كەيبىر ادامدار شامادان تىس بەلسەندى بولا تۇسەدى، ال ەكىنشى بىرەۋلەرى، كەرىسىنشە، ۇيقىشىل، بىلجىر بولادى. سولقىلداتىپ اۋىرتاتىن اۋىرۋ سەزىمى مۇندا باستىڭ ءبىر بولىگىن قامتيدى. ۇستاما كەزىندە جارىققا، دىبىستارعا، يىسكە جانە باسقاداي تىتىركەندىرگىشتەرگە سەزىمتالدىعى كۇشەيۋى مۇمكىن. بۇل ۇستامانىڭ ۇزاقتىعى بىرنەشە ساعاتتان بىرنەشە كۇنگە دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن.

كلاسسيكالىك باس ساقيناسى، نەمەسە اۋراسى بار باس ساقيناسى سيرەك بايقالادى. ادەتتەگى باس ساقيناسىنداعىداي، اۋىرۋ باستىڭ ءبىر جاق بولىگىندە پايدا بولىپ، ول ەكىنشى جاعىنا جايىلۋى مۇمكىن، ءبىراق ول قىسقا بولۋى جانە سانانىڭ جوعالۋىنا دەيىن اپاراتىن وتە اۋىر جاعدايعا ۇلاسۋى ءمۇمىن. وزىنە ءتان بەلگىسى – سكوتوما، كوز الدىندا تۇيىق داق پايدا بولادى، سوندىقتان تۋرا قاراعان كەزدە، كۇن كوزىنە تۋرا قاراعانداعىداي، الدىندا تۇرعان زاتتى كورمەيدى. بۇل جانە بۇعان ۇقساس جايتتار كەيدە شامامەن 20 مينۋتقا سوزىلادى.
ۇستاما وتكەننەن كەيىن ادام قاتتى شارشايدى، ۇيقىسى كەلەدى. كوپكە دەيىن بۇرىنعى قالپىنا بەيىمدەلە المايدى.
ايەلدەردە باس ساقيناسى كوبىنە ەتەككىردىڭ باستالۋىمەن قوسا قاباتتاسۋى مۇمكىن. بۇل ورگانيزمدەگى گورموندىق تەپە-تەڭدىكتىڭ بۇزىلۋىنان، ياعني پروگەستەرون مەن ەستروگەننىڭ وزگەرىسكە ۇشىراۋىنا بايلانىستى بولادى.

ەمى

اۋىرۋ باستالار الدىندا قان تامىرىن كەڭەيتەتىن دارىلەردى، مىسالى، نيكوتين قىشقىلىن، پاپاۆەريندى، كومپلاميندى قولدانادى. قاتتى ۇستامانى كەتىرۋ ءۇشىن اسپيرين، سەدالگين، فەنوباربيتال، اسكوفەن، پەنتالگين، سپازموۆەرالگين، كوفەتامين، رەگيتامين (ءتىل استىنا)، ەرگوتامين پرەپاراتتارى (جۇرەك-قان تامىر اۋرۋلارىندا جانە جۇكتىلىكتە مۇنى قولدانۋعا بولمايدى)، انتيدەپرەسسانتتار، قۇسۋعا قارسى دارىلەر قولدانىلادى. اۋىر ۇستامالاردا سۋسىزداندىراتىن ەم جۇرگىزىلەدى، فۋروسەميد، گيپوتيازيد بەرىلەدى. كەيبىر جاعدايدا رەفلەكسوتەراپيا جۇرگىزىلۋى مۇمكىن. باسقا ماسساج جاسالادى، مويىنعا قىشا قويىلادى، ۇيىقتاتاتىن دارىلەر بەرىلەدى جانە ىستىقتاۋ سەبىل قابىلداۋ كەرەك. ەگەر ەتەككىر ناتيجەسىندە پايدا بولسا، ناپروكسەن نەمەسە مەتيندول، پرەگنين نەمەسە تاموكسيفەن تاعايىندايدى.
باس ساقيناسى ۇستاماسىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن ونى تۋىنداتاتىن كەز كەلگەن جاعدايدى بولدىرماۋ كەرەك. كەيبىر جاعدايلاردا تاماقتانۋ راسيونىن وزگەرتۋ، ۇيقى مەن دەمالۋ ۋاكىتىن ارتتىرۋ ۇستامانى بولدىرماۋعا ۇلكەن جاردەمىن تيگىزەدى. جالپى ورگانيزمدى بوساڭسىتۋدى مەڭگەرۋ كەرەك.

باس ساقيناسىن ءۇي جاعدايىندا توقتاتۋ ءۇشىن مىناداي ادىستەردى قولدانۋعا بولادى:

•  ءسابىز، قيار جانە ساۋمالدىق شىرىندارىن ءىشۋ كەرەك، شيكى پيازبەن ماڭدايعا كومپرەسس جاساعان نەمەسە قۇلاقتى پيازعا شىلانعان ماقتامەن تىعىنداعان دۇرىس؛

•  باس ساقيناسى باستالار الدىندا ءتاتتى نەمەسە اششىلاۋ تاعام جەگەن ءجون؛

•  جاڭا ليموننىڭ كەسىلگەن ءتۇيىرىن سامايعا قويۋ كەرەك؛

•  كۇن سايىن تاڭەرتەڭگىسىن ەكى اس قاسىق اسكوك شىرىنىن ءىشۋ كەرەك؛

•  لاۆاندا گ ۇلى مەن مەليسسا جاپىراقتارىنىڭ ءبىر-بىر ۋىسىنا قايناعان سۋ قۇيىپ، 15 مينۋت قويىپ قويادى، تۇندىرماسىن شومىلعىعا قۇيىپ، وعان 20 مينۋت جاتادى. سۋ تەمپەراتۋراسى 37°س بولۋى كەرەك؛

•  قىشا قوسىلگان شومىلعى دا جاقسى جاردەمدەسەدى. ءبىر ۋىس قىشا ۇنتاعىن 50°س-گە دەيىن ىسىتىلعان سۋعا سالىپ، بوتقاعا اينالعانشا ارالاستىرادى. سودان كەيىن ونى 38-39°س-قا دەيىن قىزدىرىلعان ءبىر شەلەك سۋعا سالىپ ارالاستىرادى. وعان قولدى نەمەسە اياقتى باتىرادى.

بۇل جالپى شومىلعىعا قاراعاندا ءتاۋىر اسەر بەرەدى. ال جالپى شومىلعىنى 5-10 مينۋت عانا قابىلداۋ كەرەك. دەنەگە جۇققان قىشانى سەبىلمەن شايۋعا بولادى؛

•  باس ساقيناسىنىڭ العاشقى بەلگىسىندە لاۆاندا مايىنىڭ 20 تامشىسى مەن ءتاتتى بادام مايىن ارالاستىرىپ، سامايعا باسادى دا، سيپالايدى.

•  ءسابىز (3 بولىك)، باقباق (1 بولىك)، ساۋمالدىق (1 بولىك) شىرىندارىنىڭ قوسپاسىن  تاماقتان بۇرىن كۇنىنە 3 رەت ءىشۋ كەرەك.

گۇلنار نۇرلانبەكوۆا،
دارىگەر-نيەۆروپاتولوگ

---