باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىندا ءوز بەتىمەن وقۋدى جانە ءوزىن ءوزى رەتتەۋدى دامىتۋ
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىندا ءوز بەتىمەن وقۋدى جانە ءوزىن ءوزى رەتتەۋدى دامىتۋ
زاماناۋي ءتاسىلدىڭ نەگىزگى ايىرماشىلىعى وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن جاي عانا يەلەنىپ قويماي، ولاردى ورىندى جەردە ومىردە قولدانا بىلۋىنە باستى نازار اۋدارۋ بولىپ تابىلادى. ءححى عاسىردا تالاپ ەتىلىپ وتىرعان داعدىلاردىڭ ءمانى دە وسىندا.
مۇعالىمدەر «بىرەۋدىڭ ءومىرىن ايالاپ، ءوز ۋاقىتىن اياماي»، بالانىڭ وقۋىن بارىنشا دارالاپ، ونىڭ بويىندا مەتاسانانى – قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋدى قالىپتاستىرىپ، تۇلعا رەتىندە دامىتۋعا يكەمدىلىك تانىتۋلارى ءتيىس. (مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىق، 4 بەت) «قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋ» نەمەسە مەتاسانا مەكتەپتەگى وقۋشىلارعا وقۋدى ءوز بەتىنشە جالعاستىرا الاتىن ءبىلىم جيناۋ جاۋاپكەرشىلىگىن تۇسىنۋگە جانە ونى ءوز موينىنا الۋعا قالاي كومەكتەسۋگە بولاتىنىن كورسەتەدى. بۇل جەردە ەڭ بىرىنشىدەن كورسەتكىش ەمەس، مەڭگەرۋ باستى ماڭىزدى بولىپ تۇر. «مەڭگەرۋ كورسەتكىشكە قارسى» دەگەن تەورياسى بار ەكەنىن بىلەمىز. بىزدە كوبىنە كورسەتكىش ماڭىزدى بولىپ كەلدى، ال بۇل جەردە ماڭىزدىسى – مەڭگەرۋ جانە سول العان ءبىلىمدى بولاشاقتا پايدالانا الۋ، ياعني سىندارلى وقىتۋ. «ءبىلىم الۋدى ۇيرەنۋدىڭ» قوزعاۋشى كۇشى «مەتاتانۋ» بولىپ تابىلادى. «مەتاتانۋ» دەپ ءينديۆيدتىڭ قالاي ويلايتىنىن، وقيتىنىن قاداعالاۋ، باعالاۋ، باقىلاۋ جانە وزگەرتۋ قابىلەتى ايتىلادى.
ادەتتە مۇعالىمنەن ۇنەمى كومەك سۇرايتىن بىرنەشە وقۋشىلار كەزدەسەدى. بۇل جاعداي وقۋشىنىڭ مۇعالىمگە تاۋەلدىلىگىن كورسەتەدى: مەتاتانۋدى يگەرمەگەن وقۋشىلار قيىندىق كەزدەسكەن كەزدە ۇنەمى باسقا ادامنان كومەك قاجەت ەتەدى. مەتاتانۋ ادىستەرىن يگەرگەن وقۋشىلار ءبىلىم بەرۋ مەن وقۋدىڭ ۇزدىكسىز ۇدەرىسىنىڭ جالپى مۇدەسىندە مۇعالىمدەرمەن تەڭ ارەكەتتەسەدى جانە اقىر سوڭىندا ءمۇعالىمنىڭ فۋنكسياسىن وزدەرى اتقاراتىنداي جاعدايعا جەتەدى. ەگەر وقۋشىلار ءوزىنىڭ وقۋ ۇدەرىسىن باقىلاۋدى ۇيرەنىپ، شىن قاجەت بولعاندا عانا كومەك سۇراعان جاعدايدا، مۇعالىمدەردى وقۋ ۇدەرىسىن ءونىمدى قىلۋ ءۇشىن وقۋشىلارمەن جەكە جۇمىس جۇرگىزۋگە ۋاقىت بولەدى.
بۇل تاقىرىپتى تاڭداۋ سەبەبىم، بىرىنشىدەن، زامانۋي زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى. ۆايبرەدتىڭ انىقتاۋى بويىنشا، ءۇش جاستاعى بالالارعا مۇمكىندىك جاسالعان جاعدايدا، ولار ءوزىنىڭ وقۋىنا اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا قابىلەتتى ەكەن. بوبەك بولسا دا، وزدەرىن وقۋشى رەتىندە سەزىنىپ، ءبىلىم الۋىنا ۇقىپتىلىقپەن سانالى تۇردە قارايدى، تاپسىرمانى ورىنداۋدا وزىندىك ءادىس – تاسىلدەردى قولدانادى ەكەن. مىسالى، ءۇش جاستاعى بالاعا ەرمەكساز الىپ بەرسەك، ول تەلەديداردان، ينتەرنەتتەن قاراپ ءوزى ماشينا نەمەسە باسقا ءبىر زاتتى جاسايدى. ءبىر تاڭعالدىراتىن جاعداي ماشينانىڭ ءدال قۇرىلىسىن، اتاۋىن ايتۋى جانە ءوزى پايدالانعان تۇستەردى اتاپ بەرۋى. سوندا ول بالا ءوز مۇمكىندىگىن ءبىلىپ، ۇيدەگى ادامداردىڭ كومەگىنسىز اقپارات كوزىن تاۋىپ، كورگەن – ەستىگەندى ءوز ماقساتىنا پايدالانىپ وتىر. ال نەگە مەنىڭ ءتورتىنشى سىنىپ وقۋشىلارىم وسىنداي بولماسقا دەگەن وي كەلدى.
ەكىنشىدەن، سول وي تۋىنداعان سوڭ وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندىگىن وقۋ ۇدەرىسىن وزگەرتكەن دە عانا ءوز بەتىمەن وقۋدى دامىتا الامىن دەپ ويلادىم. نەگىزى، ۇيدە وقۋشى ءۇي تاپسىرماسىنا تولىققاندى دايىندالمايدى. ويتكەنى، اتا - انانىڭ كوبىسى بالاسىنىڭ وقۋىنا قاجەتتى جاعداي جاسامايدى، ءبىراق تەلەديدير بارلىق باعدارلاماسىمەن، كومپيۋتەر، ينتەرنەت، اگەنت، ۇيالى تەلەفوندارمەن قامتاماسىز ەتكەنمەن ولاردى جونىمەن پايدالانۋدى ماقسات ەتپەيدى. سوندا مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا، مەكتەپتەگى ماتەريالدىق جاعداي وقۋشىلاردىڭ ۇيدەگى جاعدايىمەن دە سايكەس ەمەس. سوندىقتان مەن مەكتەپتەگى ءىس - ارەكەتتەگى زەرتتەۋىمنىڭ ەڭ باستىسى وقۋشىلاردىڭ قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋىن قالىپتاستىرۋ بولعاندىقتان، وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ ماقساتىندا ءوزىمنىڭ جەتەكشىلىك ەتىپ جۇرگەن ءتورتىنشى سىنىبىمنىڭ وقۋشىلارىمەن زەرتتەۋ جۇمىسىن باستادىم.
زاماناۋي ءتاسىلدىڭ نەگىزگى ايىرماشىلىعى وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن جاي عانا يەلەنىپ قويماي، ولاردى ورىندى جەردە ومىردە قولدانا بىلۋىنە باستى نازار اۋدارۋ بولىپ تابىلادى. ءححى عاسىردا تالاپ ەتىلىپ وتىرعان داعدىلاردىڭ ءمانى دە وسىندا.
مۇعالىمدەر «بىرەۋدىڭ ءومىرىن ايالاپ، ءوز ۋاقىتىن اياماي»، بالانىڭ وقۋىن بارىنشا دارالاپ، ونىڭ بويىندا مەتاسانانى – قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋدى قالىپتاستىرىپ، تۇلعا رەتىندە دامىتۋعا يكەمدىلىك تانىتۋلارى ءتيىس. (مۇعالىمدەرگە ارنالعان نۇسقاۋلىق، 4 بەت) «قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋ» نەمەسە مەتاسانا مەكتەپتەگى وقۋشىلارعا وقۋدى ءوز بەتىنشە جالعاستىرا الاتىن ءبىلىم جيناۋ جاۋاپكەرشىلىگىن تۇسىنۋگە جانە ونى ءوز موينىنا الۋعا قالاي كومەكتەسۋگە بولاتىنىن كورسەتەدى. بۇل جەردە ەڭ بىرىنشىدەن كورسەتكىش ەمەس، مەڭگەرۋ باستى ماڭىزدى بولىپ تۇر. «مەڭگەرۋ كورسەتكىشكە قارسى» دەگەن تەورياسى بار ەكەنىن بىلەمىز. بىزدە كوبىنە كورسەتكىش ماڭىزدى بولىپ كەلدى، ال بۇل جەردە ماڭىزدىسى – مەڭگەرۋ جانە سول العان ءبىلىمدى بولاشاقتا پايدالانا الۋ، ياعني سىندارلى وقىتۋ. «ءبىلىم الۋدى ۇيرەنۋدىڭ» قوزعاۋشى كۇشى «مەتاتانۋ» بولىپ تابىلادى. «مەتاتانۋ» دەپ ءينديۆيدتىڭ قالاي ويلايتىنىن، وقيتىنىن قاداعالاۋ، باعالاۋ، باقىلاۋ جانە وزگەرتۋ قابىلەتى ايتىلادى.
ادەتتە مۇعالىمنەن ۇنەمى كومەك سۇرايتىن بىرنەشە وقۋشىلار كەزدەسەدى. بۇل جاعداي وقۋشىنىڭ مۇعالىمگە تاۋەلدىلىگىن كورسەتەدى: مەتاتانۋدى يگەرمەگەن وقۋشىلار قيىندىق كەزدەسكەن كەزدە ۇنەمى باسقا ادامنان كومەك قاجەت ەتەدى. مەتاتانۋ ادىستەرىن يگەرگەن وقۋشىلار ءبىلىم بەرۋ مەن وقۋدىڭ ۇزدىكسىز ۇدەرىسىنىڭ جالپى مۇدەسىندە مۇعالىمدەرمەن تەڭ ارەكەتتەسەدى جانە اقىر سوڭىندا ءمۇعالىمنىڭ فۋنكسياسىن وزدەرى اتقاراتىنداي جاعدايعا جەتەدى. ەگەر وقۋشىلار ءوزىنىڭ وقۋ ۇدەرىسىن باقىلاۋدى ۇيرەنىپ، شىن قاجەت بولعاندا عانا كومەك سۇراعان جاعدايدا، مۇعالىمدەردى وقۋ ۇدەرىسىن ءونىمدى قىلۋ ءۇشىن وقۋشىلارمەن جەكە جۇمىس جۇرگىزۋگە ۋاقىت بولەدى.
بۇل تاقىرىپتى تاڭداۋ سەبەبىم، بىرىنشىدەن، زامانۋي زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى. ۆايبرەدتىڭ انىقتاۋى بويىنشا، ءۇش جاستاعى بالالارعا مۇمكىندىك جاسالعان جاعدايدا، ولار ءوزىنىڭ وقۋىنا اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا قابىلەتتى ەكەن. بوبەك بولسا دا، وزدەرىن وقۋشى رەتىندە سەزىنىپ، ءبىلىم الۋىنا ۇقىپتىلىقپەن سانالى تۇردە قارايدى، تاپسىرمانى ورىنداۋدا وزىندىك ءادىس – تاسىلدەردى قولدانادى ەكەن. مىسالى، ءۇش جاستاعى بالاعا ەرمەكساز الىپ بەرسەك، ول تەلەديداردان، ينتەرنەتتەن قاراپ ءوزى ماشينا نەمەسە باسقا ءبىر زاتتى جاسايدى. ءبىر تاڭعالدىراتىن جاعداي ماشينانىڭ ءدال قۇرىلىسىن، اتاۋىن ايتۋى جانە ءوزى پايدالانعان تۇستەردى اتاپ بەرۋى. سوندا ول بالا ءوز مۇمكىندىگىن ءبىلىپ، ۇيدەگى ادامداردىڭ كومەگىنسىز اقپارات كوزىن تاۋىپ، كورگەن – ەستىگەندى ءوز ماقساتىنا پايدالانىپ وتىر. ال نەگە مەنىڭ ءتورتىنشى سىنىپ وقۋشىلارىم وسىنداي بولماسقا دەگەن وي كەلدى.
ەكىنشىدەن، سول وي تۋىنداعان سوڭ وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە ىزدەنۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندىگىن وقۋ ۇدەرىسىن وزگەرتكەن دە عانا ءوز بەتىمەن وقۋدى دامىتا الامىن دەپ ويلادىم. نەگىزى، ۇيدە وقۋشى ءۇي تاپسىرماسىنا تولىققاندى دايىندالمايدى. ويتكەنى، اتا - انانىڭ كوبىسى بالاسىنىڭ وقۋىنا قاجەتتى جاعداي جاسامايدى، ءبىراق تەلەديدير بارلىق باعدارلاماسىمەن، كومپيۋتەر، ينتەرنەت، اگەنت، ۇيالى تەلەفوندارمەن قامتاماسىز ەتكەنمەن ولاردى جونىمەن پايدالانۋدى ماقسات ەتپەيدى. سوندا مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا، مەكتەپتەگى ماتەريالدىق جاعداي وقۋشىلاردىڭ ۇيدەگى جاعدايىمەن دە سايكەس ەمەس. سوندىقتان مەن مەكتەپتەگى ءىس - ارەكەتتەگى زەرتتەۋىمنىڭ ەڭ باستىسى وقۋشىلاردىڭ قالاي وقۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنۋىن قالىپتاستىرۋ بولعاندىقتان، وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەرىن ۇيرەتۋ ماقساتىندا ءوزىمنىڭ جەتەكشىلىك ەتىپ جۇرگەن ءتورتىنشى سىنىبىمنىڭ وقۋشىلارىمەن زەرتتەۋ جۇمىسىن باستادىم.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
