باستاۋىش سىنىپتا وقۋ – تاربيە ءۇردىسى ارقىلى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرگەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ
«باستاۋىش سىنىپتا وقۋ – تاربيە ءۇردىسى ارقىلى ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرگەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ» تاقىرىبىنداعى شىعارماشىلىق جۇمىسى
مازمۇنى
I. كىرىسپە
1. ۇلتتىق قۇندىلىقتار ارقىلى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
II. نەگىزگى ءبولىم
1. ۇلتتىق قۇندىلىقتار تۋرالى جالپى تۇسىنىك.
2. باستاۋىش سىنىپتا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋداعى وقۋ. تاربيە ۇردىسىندە جۇزەگە اسىرۋدىڭ ءتيىمدى ءادىس – تاسىلدەرى.
3. ۇلتتىق قۇندىلىق باعدارىن قالىپتاستىرۋ مودەلى.
III. قورىتىندى.
وقۋشىلاردىڭ جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسى.
«ۇلتتىق مادەنيەتتەن جۇرداي رۋحتا. تاربيەلەنگەن ۇرپاقتان حالقىمىزدىڭ قاجەتى. مەن مۇددەسىن جوقتايتىن پايدالى ازامات شىقپايدى.»
م. شوقاي
ءى. كىرىسپە
ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بۇگىنگى تاڭداعى ەڭ باستى ماقساتى جان – جاقتى الەمدىك ءبىلىم كەڭەستىگىنەن ورىن الۋ بولىپ تابىلادى. بۇگىنگى جاس ۇرپاق – ەگەمەن ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، حالىق تاعدىرىن جەتەلەيتىن ازامات. ال سول ۇرپاققا الەمدىك دەڭگەيدە وركەنيەتتى نەگىزدە ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جاس ۇرپاق بويىنا ءسىڭىرۋ عالامدىق ءمانى بار ماسەلەگە اينالىپ وتىر. عالامدانۋ ۇردىسىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ مەن ءوزىنىڭ بەت – بەينەسىن، ىزگى ءداستۇرىن ساقتاۋ جولىنداعى كۇرەس ۇلتتىڭ سانانى ساقتاۋ كۇرەسى ەكەنىن ءتۇسىنۋ، ياعني، ۇلتتىق سانا – سەزىمىمەن مىنەز قۇلقىنىڭ انا تىلىندە، اتا تاريحىن، ءتول مادەنيەتىن جانە ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى مەڭگەرۋى نەگىزىندە قالىپتاسقان جەكە تۇلعانى تاربيەلەۋ مىندەتىن ايتامىز.
ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان 2030» باعدارلاماسىندا «ءبىزدىڭ جاس مەملەكەتىمىز ءوسىپ – جەتىلىپ كەمەلدەنەدى. ءبىزدىڭ بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىز ونىمەن بىرگە ەر جەتەدى. ولار ءوز زامانىنىڭ جاۋاپتى دا جىگەرلى، ءبىلىم ءورىسى بيىك، دەنساۋلىعى مىقتى وكىلدەرى بولماق. ولار بابالارىمىزدىڭ يگى ءداستۇرىن ساقتاي وتىرىپ، قازىرگى زامانعى جاعدايدا جۇمىس ىستەۋگە دايار بولادى» - دەگەن بولاتىن.
بۇگىنگى وقۋشى – ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى ۇرپاعى. ۇرپاقتىڭ رۋحاني بايلىعى، مادەنيەتى سانالى ۇلتتىڭ ويلاۋ قابىلەتىمەن ءبىلىمى بولۋى كەرەك....
II. نەگىزگى ءبولىم
قۇندىلىقتار – تاربيە مەن وقىتۋداعى ادامگەرشىلىككە باعىتتالعان مۇراتتار، ول شىنايى بولادى، ول ادامعا تاۋەلدى ەمەس، دەگەنمەن ول ادام ساناسىندا ورىن الادى. قۇندىلىقتار سەزىم ارقىلى قابىلدانادى، ال سانا ارقىلى ونى تۇسىنۋگە بولادى، سونىڭ ناتيجەسىندە تۇلعا قۇندىلىقتى يگەرەدى، سوعان ساي ارەكەت ەتەدى. ناقتىراق ايتاتىن بولساق، انا ءتىلى مەن ۇلتتىق ءداستۇردى قۇرمەتتەيتىن، دۇنيەتانىمى، اقىل وي پاراساتتىلىعى قالىپتاسقان، ماقسات قويا الاتىن، سول ماقساتقا جەتۋ جولىندا جاۋاپكەرشىلىگى مول، مىنەز قۇلقى، اينالاداعى ادامدارعا قارىم – قاتىناس مادەنيەتى جوعارى، وتانىن سۇيەتىن، كۇردەلى جاعدايدا ناقتى شەشىم قابىلداي الاتىن، سالاۋاتتى تۇلعا.
ال وسى ۇلتتىق تاربيەنى بالا بويىنا سىڭىرۋدە باستاۋىش سىنىپتا اتقاراتىن جۇمىسىنىڭ ورىنى ەرەكشە. تاربيەنى ءسابي انا قۇرساعىنان باستاسا، ونى ءبىلىم تەڭىزىنىڭ مەكتەپ اتتى كەمەسىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزبەن جەتىلدىرۋ وتە ماڭىزدى. ۇلى اباي: «بالا مىنەز ءۇش الۋان ادامنان جۇعادى: ءبىرىنشىسى - اتا – اناسىنان، ەكىنشىسى – ۇستازىنان، ءۇشىنشىسى – قۇربىسىنان.» - دەگەن ەكەن. قوعامعا قىزمەت ەتەتىن بولاشاق جەتكىنشەكتەرگە ساپالى ءبىلىم مەن ونەگەلى ۇلتتىڭ تاربيە بەرۋ – ۇستازدىڭ باستى پارىزى.
وقۋ مەن تاربيە ەگىز. ونى ءبىر – بىرىنەن ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. تاربيەنىڭ ءوزى كۇندەلىكتى ساباقتىڭ ءار ءبىر نەگىزىندە – اق وقۋشى بويىنا سىڭىرە باستايدى. كوپ جىلدان بەرى باستاۋىش سىنىپتا ساباق بەرە ءجۇرىپ «باستاۋىش سىنىپتا وقۋ – تاربيە ارقىلى ۇلتتىق قۇندىلىقتى بويىنا سىڭىرگەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ» تاقىرىبىندا شىعارماشىلىق جۇمىسپەن اينالىسىپ كەلەمىن. ماقساتىم – ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن بويىنا ءسىڭىرۋ ارقىلى قالىپتاسقان ءتانى مەن جانى سۇلۋ، وزىنە - ءوزى سەنىمدى، حالىقتىڭ سالت – ءداستۇرىن، اتا زاڭىن، تاريحىن قۇرمەتتەيتىن، ەلجاندى، الەمدىك باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعانىڭ نەگىزىن قالاۋ. باستاپقى ءبىلىم، تاربيە نەگىزىن سالۋ.
مىندەتتەرى:
1. وقۋشىنىڭ ۇلتتىق سانا سەزىمىن قالىپتاستىرۋ.
2. انا ءتىلى، ءدىنى، ونىڭ تاريحى، مادەنيەتى، ونەرى، سالت – ءداستۇرى، رۋحاني مادەني مۇرالاردى قاستەرلەۋ.
3. وقۋشى بويىنا جانارشىرلىق سەزىم، نامىسشىلدىق تاربيەسى، ۇلتتىق مىنەزدى قالىپتاستىرۋ.
4. ساباقتى، سىنىپتان تىس شارالاردى تارتىمدى، ۇتىمدى ۇيىمداستىرۋ.
5. وقۋشىلاردى ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
مازمۇنى
I. كىرىسپە
1. ۇلتتىق قۇندىلىقتار ارقىلى جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ.
II. نەگىزگى ءبولىم
1. ۇلتتىق قۇندىلىقتار تۋرالى جالپى تۇسىنىك.
2. باستاۋىش سىنىپتا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋداعى وقۋ. تاربيە ۇردىسىندە جۇزەگە اسىرۋدىڭ ءتيىمدى ءادىس – تاسىلدەرى.
3. ۇلتتىق قۇندىلىق باعدارىن قالىپتاستىرۋ مودەلى.
III. قورىتىندى.
وقۋشىلاردىڭ جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسى.
«ۇلتتىق مادەنيەتتەن جۇرداي رۋحتا. تاربيەلەنگەن ۇرپاقتان حالقىمىزدىڭ قاجەتى. مەن مۇددەسىن جوقتايتىن پايدالى ازامات شىقپايدى.»
م. شوقاي
ءى. كىرىسپە
ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بۇگىنگى تاڭداعى ەڭ باستى ماقساتى جان – جاقتى الەمدىك ءبىلىم كەڭەستىگىنەن ورىن الۋ بولىپ تابىلادى. بۇگىنگى جاس ۇرپاق – ەگەمەن ەلىمىزدىڭ بولاشاعى، حالىق تاعدىرىن جەتەلەيتىن ازامات. ال سول ۇرپاققا الەمدىك دەڭگەيدە وركەنيەتتى نەگىزدە ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى جاس ۇرپاق بويىنا ءسىڭىرۋ عالامدىق ءمانى بار ماسەلەگە اينالىپ وتىر. عالامدانۋ ۇردىسىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ مەن ءوزىنىڭ بەت – بەينەسىن، ىزگى ءداستۇرىن ساقتاۋ جولىنداعى كۇرەس ۇلتتىڭ سانانى ساقتاۋ كۇرەسى ەكەنىن ءتۇسىنۋ، ياعني، ۇلتتىق سانا – سەزىمىمەن مىنەز قۇلقىنىڭ انا تىلىندە، اتا تاريحىن، ءتول مادەنيەتىن جانە ۇلتتىق سالت – ءداستۇردى مەڭگەرۋى نەگىزىندە قالىپتاسقان جەكە تۇلعانى تاربيەلەۋ مىندەتىن ايتامىز.
ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ «قازاقستان 2030» باعدارلاماسىندا «ءبىزدىڭ جاس مەملەكەتىمىز ءوسىپ – جەتىلىپ كەمەلدەنەدى. ءبىزدىڭ بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرىمىز ونىمەن بىرگە ەر جەتەدى. ولار ءوز زامانىنىڭ جاۋاپتى دا جىگەرلى، ءبىلىم ءورىسى بيىك، دەنساۋلىعى مىقتى وكىلدەرى بولماق. ولار بابالارىمىزدىڭ يگى ءداستۇرىن ساقتاي وتىرىپ، قازىرگى زامانعى جاعدايدا جۇمىس ىستەۋگە دايار بولادى» - دەگەن بولاتىن.
بۇگىنگى وقۋشى – ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى ۇرپاعى. ۇرپاقتىڭ رۋحاني بايلىعى، مادەنيەتى سانالى ۇلتتىڭ ويلاۋ قابىلەتىمەن ءبىلىمى بولۋى كەرەك....
II. نەگىزگى ءبولىم
قۇندىلىقتار – تاربيە مەن وقىتۋداعى ادامگەرشىلىككە باعىتتالعان مۇراتتار، ول شىنايى بولادى، ول ادامعا تاۋەلدى ەمەس، دەگەنمەن ول ادام ساناسىندا ورىن الادى. قۇندىلىقتار سەزىم ارقىلى قابىلدانادى، ال سانا ارقىلى ونى تۇسىنۋگە بولادى، سونىڭ ناتيجەسىندە تۇلعا قۇندىلىقتى يگەرەدى، سوعان ساي ارەكەت ەتەدى. ناقتىراق ايتاتىن بولساق، انا ءتىلى مەن ۇلتتىق ءداستۇردى قۇرمەتتەيتىن، دۇنيەتانىمى، اقىل وي پاراساتتىلىعى قالىپتاسقان، ماقسات قويا الاتىن، سول ماقساتقا جەتۋ جولىندا جاۋاپكەرشىلىگى مول، مىنەز قۇلقى، اينالاداعى ادامدارعا قارىم – قاتىناس مادەنيەتى جوعارى، وتانىن سۇيەتىن، كۇردەلى جاعدايدا ناقتى شەشىم قابىلداي الاتىن، سالاۋاتتى تۇلعا.
ال وسى ۇلتتىق تاربيەنى بالا بويىنا سىڭىرۋدە باستاۋىش سىنىپتا اتقاراتىن جۇمىسىنىڭ ورىنى ەرەكشە. تاربيەنى ءسابي انا قۇرساعىنان باستاسا، ونى ءبىلىم تەڭىزىنىڭ مەكتەپ اتتى كەمەسىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزبەن جەتىلدىرۋ وتە ماڭىزدى. ۇلى اباي: «بالا مىنەز ءۇش الۋان ادامنان جۇعادى: ءبىرىنشىسى - اتا – اناسىنان، ەكىنشىسى – ۇستازىنان، ءۇشىنشىسى – قۇربىسىنان.» - دەگەن ەكەن. قوعامعا قىزمەت ەتەتىن بولاشاق جەتكىنشەكتەرگە ساپالى ءبىلىم مەن ونەگەلى ۇلتتىڭ تاربيە بەرۋ – ۇستازدىڭ باستى پارىزى.
وقۋ مەن تاربيە ەگىز. ونى ءبىر – بىرىنەن ءبولىپ قاراۋعا بولمايدى. تاربيەنىڭ ءوزى كۇندەلىكتى ساباقتىڭ ءار ءبىر نەگىزىندە – اق وقۋشى بويىنا سىڭىرە باستايدى. كوپ جىلدان بەرى باستاۋىش سىنىپتا ساباق بەرە ءجۇرىپ «باستاۋىش سىنىپتا وقۋ – تاربيە ارقىلى ۇلتتىق قۇندىلىقتى بويىنا سىڭىرگەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ» تاقىرىبىندا شىعارماشىلىق جۇمىسپەن اينالىسىپ كەلەمىن. ماقساتىم – ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن بويىنا ءسىڭىرۋ ارقىلى قالىپتاسقان ءتانى مەن جانى سۇلۋ، وزىنە - ءوزى سەنىمدى، حالىقتىڭ سالت – ءداستۇرىن، اتا زاڭىن، تاريحىن قۇرمەتتەيتىن، ەلجاندى، الەمدىك باسەكەگە قابىلەتتى تۇلعانىڭ نەگىزىن قالاۋ. باستاپقى ءبىلىم، تاربيە نەگىزىن سالۋ.
مىندەتتەرى:
1. وقۋشىنىڭ ۇلتتىق سانا سەزىمىن قالىپتاستىرۋ.
2. انا ءتىلى، ءدىنى، ونىڭ تاريحى، مادەنيەتى، ونەرى، سالت – ءداستۇرى، رۋحاني مادەني مۇرالاردى قاستەرلەۋ.
3. وقۋشى بويىنا جانارشىرلىق سەزىم، نامىسشىلدىق تاربيەسى، ۇلتتىق مىنەزدى قالىپتاستىرۋ.
4. ساباقتى، سىنىپتان تىس شارالاردى تارتىمدى، ۇتىمدى ۇيىمداستىرۋ.
5. وقۋشىلاردى ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك گەوگرافياسى»
-
قازاق ءتىلى پانىندە ويىن تەحنولوگياسىن قولدانۋ
