InfoHub Logo

قازاق ءتىلى 8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «تۇراقتى تىركەستەر»
ساباقتىڭ ماقساتتارى: ا) بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىنىڭ ءبىرتۇتاس تىلدىك قۇبىلىس ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق: تۇراقتى تىركەستى سوزدىك قورلارىنا ەنگىزىپ، ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋ؛
ب) تاربيەلىك: تۇراقتى ءسوز تىركەسىن سويلەۋ مەن جازۋ داعدىسىنا ەنگىزۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءادىسى: ستو ەلەمەنتتەرى، سۇراق - جاۋاپ، ىزدەنىس
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ءوزىن - ءوزى تانۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتا، ادىستەمە، ديداكتيكالىق ماتەريالدار، گرامماتيكالىق ويىندار، ءى. كەڭەسبايەۆ «فرازەولوگيالىق سوزدىك» كىتابى، تابليسا.

ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەلدەۋ؛
ءا) زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
جاڭا ساباق
تىلىمىزدە ەركىن ءسوز تىركەستەرى، تۇراقتى ءسوز تىركەستەرى دەگەن ۇعىم بار.
ەركىن ءسوز تىركەستەرى مەن تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن

ەركىن ءسوز تىركەستەرى: تازا داپتەر، ادەمى كيىم، ادەپتى وقۋشى، بالانىڭ ءىسى، ۇزدىك وقۋشى، جاقسى ادام، كەڭ بولمە، اشىق ەسىك، ت. ب.
قۇرامىنداعى سوزدەردىڭ ورنىن وزگەرتۋگە نەمەسە باسقا سوزبەن ورنىن اۋىستىرۋعا بولا بەرەتىن تىركەستەردى ەركىن تىركەستەر دەيمىز.
2. قۇرامىنداعى سوزدەر جەكە - جەكە ماعىنانى بىلدىرەدى.
3. قۇرامىنداعى سوزدەر جەكە - جەكە سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، ەكى سويلەم مۇشەسى بولادى.

تۇراقتى تىركەستەر: تايعا تاڭبا باسقانداي (انىق)، جۇرەك جۇتقان(باتىر)، ءتىس جارماۋ(ۇندەمەۋ)، بارماعىن تىستەۋ(وكىنۋ)، مۇرنىن كوككە كوتەرۋ(مەنمەنسۋ)،
بەتىنەن وتى شىعۋ(ۇيالۋ)، قولى اشىق(جومارت)، ت. ب.

1. قۇرامىنداعى سوزدەردىڭ ورنىن وزگەرتۋگە نەمەسە باسقا سوزبەن ورنىن اۋىستىرۋعا بولمايتىن تىركەستەردى تۇراقتى تىركەستەر دەيمىز
2. قۇرامىنداعى سوزدەر جەكە - جەكە ماعىنا بەرمەي، بارلىعى تۇتاس ءبىر ماعىنانى بىلدىرەدى.
3. ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، ءبىر سويلەم مۇشەسى بولادى.

مىسالى: وقۋ ينەمەن قۇدىق قازعانداي(قيىن)
كوزى اشىق(وقىعان)، كوكىرەگى وياۋ(ساپالى) ازاماتتار ەلگە قىزمەت ەتەدى.
ءبىرىنشى سويلەمدەگى «وقۋ ينەمەن قۇدىق قازعانداي» دەگەن تۇراقتى تىركەستەر تۇتاس ءبىر ماعىنانى ءبىلدىرىپ، قانداي دەگەن ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، سويلەمدە بايانداۋىش قىزمەتىن اتقارادى.
ەكىنشى سويلەمدەگى «كوزى اشىق»، «كوكىرەگى وياۋ» دەگەن تۇراقتى تىركەستەر دە تۇتاس ءبىر ماعىنانى ءبىلدىرىپ، قانداي دەگەن ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، سويلەمدە ءبىرىڭعاي بايانداۋىش قىزمەتىن اتقارادى.

ماعىنالاس سوزدەردى تابۋ
(سينونيمدىك تۇراقتى تىركەستەر)
1. ءۇرىپ اۋىزعا سالعانداي، اي دەسە اۋزى بار، كۇن دەسە كوزى بار.
2. يت ارقاسى قياندا، يت ولگەن جەر.
3. زارە - قۇتى قالماۋ، كوزى شاراسىنان شىعۋ.
4. مۇرنىنان شانشىلىپ ءجۇرۋ، ءسۇرىنىپ جىعىلۋ.
5. جۇرەك جۇتقان، جۇرەگىنىڭ تۇگى بار.
6. قويان جۇرەك، سۋ جۇرەك.

قاراما - قارسى ماعىناداعى سىڭارىن تابۋ (انتونيمدىك تۇراقتى تىركەس)

1. بەتىنەن وتى شىعۋ --------- ات ءىزىن سالماۋ
2. ات ءىزىن قۇرعاتپاۋ ----------- بەتى شىمىرىكپەۋ
3. يت ولگەن جەر --------------- كوڭىلى تاسۋ
4. قۇلاق اسپاۋ ---------------- تاياق تاستام جەر
6. كوڭىلى باسىلۋ -------------- قۇلاق قويۋ

كىتاپپەن، داپتەرمەن جۇمىس
111 - جاتتىعۋ. 1. تومەندەگى تۇراقتى تىركەستەردى جاتتاپ الۋ.
2. قايسىلارى انتونيمدىك قاتار، قايسىلارى سينونيمدىك قاتار قۇراپ تۇرعانىن تابۋ.
3. تۇراقتى تىركەستەردىڭ ماعىنالارىن بالاما سوزدەرمەن اشۋ(اۋىزشا).
113 - جاتتىعۋ. 1. ءماتىندى وقۋ، ات قويۋ.
2. تۇراقتى تىركەستەردى تەرىپ جازۋ.
3. ماتىندەگى تۇراقتى تىركەستەردى ولاردىڭ سينونيمدەرىمەن اۋىستىرىپ جازۋ.
4. تۇراقتى تىركەستەردى قولدانا وتىرىپ، شاعىن ءماتىن قۇراپ جازۋ(شىعارماشىلىق جۇمىس).