InfoHub Logo

وقىتۋ ۇردىسىندە سوڭعى جىلدارى ەنە باستاعان وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى حالىققا ءبىلىم بەرۋ قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان وڭ باعاسىن الۋدا.

بولاشاقتىڭ بۇگىنگىدەن دە نۇرلى بولۋىنا ىقپال ەتىپ، ادامزات قوعامىن العا اپاراتىن كۇش تەك بىلىمدە عانا. قاي ەلدىڭ بولماسىن ءوسىپ -وركەندەۋى، وركەنيەتتى دۇنيەدە وزىندىك ورىن الۋى ونىڭ ۇلتتىق ءبىلىم جۇيەسىنىڭ دەڭگەيىنە، دامۋ باعىتىنا بايلانىستى.

جاڭا مازمۇنعا جاڭا ادىستەر جۇيەسى قاجەت. بۇگىنگى كۇنى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە وقىتۋ پروسەسىن تەحنولوگيالاندىرۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. تەحنولوگيا مەن ءادىس- ءتاسىلدىڭ ارا- جىگىن اجىراتۋ دا، قاراپايىم ءمۇعالىم ءۇشىن قيىن بولىپ جاتادى.

ءدال ءقازىر ادامنىڭ اقىل -ويى، شىعارماشىلىق مۇمكىندىكتەرىنە  قويىلاتىن تالاپتار ارتۋدا. مۇنداي كۇردەلى مىندەتتەردى شەشۋدەگى ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش ساتىسىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. وقۋشىلارعا ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق كەيىنگى ساتىلارىندا ناتيجەلى دامۋىن انىقتايتىن نەگىز باستاۋىشتا قالاناتىندىعى بارشاعا بەلگىلى.

بۇگىنگى وقىتۋ جۇيەسىندە ءارتۇرلى جاڭا تەحنولوگيالار پايدالانۋ تاجىريبەگە ەنىپ، ناتيجەلەر بەرۋدە. اسىرەسە باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرى مەكتەپتەردەگى جاڭارتۋ پروسەستەرىن قىزۋ قولداپ، جاڭالىقتاردى دا جىلدام قابىلداپ، تاجىريبەدە ولاردى قولدانۋدا ۇلكەن بەلسەندىلىك تانىتۋدا.

1-4 سىنىپتارعا ارنالعان جاڭا بۋىن وقۋلىقتارىنىڭ مەكتەپ تاجىريبەسىنە، وقۋعا تولىق ەنگىزىلۋى ولاردىڭ ساپالىق كورسەتكىشىنىڭ ايعاعى بولا الادى. رەسپۋبليكا مۇعالىمدەرى ولارعا ورىندى باعا بەرۋدە. مىسالى: دۇنيەتانۋ وقۋلىعى (ك.ءجۇنىسوۆا، ق.ايماعامبەتوۆا، ءا.بىرماعانبەتوۆ، ق. جۇكەشوۆا، ي.نۇعمانوۆا) جانە 2-سىنىپتىڭ انا ءتىلى وقۋلىعى (س.راحمەتوۆا، پ.جامانقۇلوۆا، ب.قاتابايەۆات. ب.) تىڭ تۇرپاتتا، جاڭا مازمۇندا قۇرىلىپ، وندا ورىن العان شىعارمالاردا حالقىمىزدىڭ ادەت -عۇرپى، سالت- ءداستۇرى، قازاق جەرىنىڭ سۇلۋ، كەڭ بايتاق تابيعاتى، ءتورت تۇلىگى مەن اتا كاسىبى، اسىل ۇلدارىنىڭ ەڭبەگى مەن قىزمەتى، بالالىق بال داۋرەننىڭ قىزىعى مەن قۋانىشى كورىنىس تاۋىپ، وقۋشىلارىمىزدى ەلى مەن جەرىن سۇيۋگە، وتانىن ماقتان ەتۋگە تاربيەلەۋدە. وقۋلىقتىڭ ادىستەمەلىك اپپاراتى دامىتۋشىلىق وقىتۋدى جۇزەگە اسىرۋ مىندەتىنە سايكەس قۇرىلعانىن اتاۋعا بولادى. مىسالى: ولاردا مىنا ۇلگىدەگى تاپسىرمالار ورىن العان:

1. ماتىننەن كەيىپكەر، اۆتور سوزدەرىن تاۋىپ وقۋ؛

2. كەيىپكەرگە بەرىلگەن مىنەزدەمەنى، ءتۇر -تۇلعاسىن سيپاتتاعان جولداردى تاۋىپ وقۋ؛

3. تابيعات قۇبىلىسى سۋرەتتەلگەن جولداردى تاۋىپ وقۋ؛

4. ماتىننەن ناقىل سوزدەر مەن ماقال -ماتەلدەردى تاۋىپ وقۋ؛

ماتەماتيكا 1-4 سىنىپ (ت.وسپانوۆ، ب.م.قوسانوۆ، ج.ت.قايىڭبايەۆ، ك.ءا.ەرەشوۆا، ش.ح.قۇرمانالينا) اۆتورلىعىمەن جازىلعان وقۋلىق دامىتا وقىتۋ  يدەياسىنا قۇرىلعانىن. ءاربىر بەتتىڭ ماتەريالىن ءتورت باعىتتا پايدالانۋعا بولادى.

1. بۇرىن وتىلگەن ماتەريالدى جۇيەلى تياناقتاۋعا؛

2. ءبىلىم مەن داعدىنى قالىپتاستىرۋعا؛

3. جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە؛

4. پىسىقتاۋعا.

وقۋلىقتا جاڭا ۇعىمدارعا انىقتاما بەرىلىپ، قىزىل تۇسپەن جازىلىپ ەرەكشەلەنگەن. بۇل دا بايقاۋ وقۋلىعىنىڭ جاڭالىعى. مىسالى: كوپ تاڭبالى سانداردى وقىپ جازۋدى ولاردىڭ جازىلۋ، وقىلۋ رەتىن تۇسىنىكتى سوزدەرمەن انىقتاما رەتىندە بەرە بىلگەن.

— بارلىق وقۋلىقتاردا ءپانارالىق بايلانىس تا ىسكە اسىرىلعان، ءبىلىم مازمۇنى مەملەكەتتىك ستاندارتقا ساي قۇراستىرىلعان.

— جاڭا بۋىن وقۋ- ادىستەمەلىك كەشەندەرىنىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرى:

— باستاۋىش سىنىپتاردىڭ باعدارلامالارىنىڭ وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەستىگى؛

— باعدارلامالاردا ءپاننىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرىنىڭ ناقتىلانۋى؛

— وقۋشىلاردىڭ مىندەتتى (مينيمۋم) دايىندىق دەڭگەيىنە قويىلاتىن تالاپتاردىڭ بەرىلۋى؛

— باستاۋىش سىنىپ وقۋلىقتارىنىڭ مازمۇنى دامىتا جانە كىرىكتىرە وقىتۋعا قۇرىلۋى؛

جاڭا بۋىن وقۋلىقتارىنىڭ بارلىعى دا الدىنا ءۇش ماقسات قويىپ وتىر. بىلىمدىك، تاربيەلىك، دامىتۋشىلىق ماقساتتىڭ قاي- قايسىسى بولسا دا، وقۋشىنىڭ جەكە باسىنا باعىتتاۋشىلىق ۇستانىمى تۇرعىسىنان العاندا وزىندىك مىندەتىن اتقاراتىنى بەلگىلى. بۇگىندە جاڭا بۋىن وقۋلىعىنىڭ دامىتا وقىتۋ يدەياسىنا قۇرىلعانىن ەسكەرسەك، مۇنىڭ ءوزى مۇعالىمدەردىڭ ساباقتى وقۋشىنىڭ جەكە باسىن دامىتۋعا، تانىمدىلىق بەلسەندى ءىس- ارەكەتتى، شىعارماشىلىق ءىس ارەكەتكە ۇشتاستىرۋدى قاجەت ەتەدى.

الايدا تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، وقۋشىنىڭ تانىمدىق قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، ونىڭ شىعارماشىلىق ءىس- ارەكەتىن دامىتۋعا جەتە كوڭىل بولىنبەيتىنى بەلگىلى بولدى. وعان زەرتتەۋ تاقىرىبىمىزعا بايلانىستى جۇرگىزگەن جۇمىس بارىسىندا كوز جەتكىزدىك.

زەرتتەۋ تاقىرىبىمىز بويىنشا باستاۋىش سىنىپتىڭ انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ، ماتەماتيكا ت.ب. ساباقتارىنا قاتىسىپ تالداۋ جاسادىق. الدىمەن باستاۋىش سىنىپتاردا ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەردىڭ ءبىلىمى، ستاجى، ساناتىن انىقتادىق. ودان كەيىن تاجىريبەلىك ەكسپەريمەنت پەن باقىلاۋ ەكسپەريمەنتى جۇرگىزىلەتىن سىنىپتاردى بەلگىلەدىك جانە سول سىنىپتاردىڭ جىلدىق وقۋ جوسپارىمەن تانىستىق. بەلگىلەنگەن سىنىپتاردىڭ مۇعالىمدەرىنىڭ وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن ساباقتا پايدالانۋ مۇمكىندىگىن انىقتادىق. باستاۋىش سىنىپتاردىڭ وقۋ ادىستەمەلىك كەشەندەرىن تالداي كەلە كوپتەگەن پاندەردەن وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ىس-ارەكەتىن دامىتۋعا باعىتتالعان دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردىڭ بەرىلگەنىن اتاپ وتكىمىز كەلەدى. وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ءىس- ارەكەتى تۋرالى ايتقاندا تانىم ارەكەتىنە سوقپاي وتە المايمىز. ول تانىم ارەكەتى وقۋ پروسەسىندە ياعني ساباقتا وتەدى. ارينە تانىمدىق ءىس -ارەكەتتى شىعارماشىلىق ءىس- ارەكەتكە ۇشتاستىرۋ ءۇشىن ەكى جاقتى بەلسەندىلىك قاجەت. ونداي جاعداي دا وقۋشىنىڭ ماتەريالدى تەرەڭ يگەرۋى ءمۇعالىمنىڭ عانا شىعارماشىلىق بەلسەندىلىگىنە عانا بايلانىستى ەمەس، ول وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق مۇمكىندىگى مەن قابىلەتىنە دە بايلانىستى. سوندىقتان باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ساباقتى ۇيىمداستىرۋدا ۇنەمى جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرىپ وتىرۋى كەرەك. اتاپ ايتساق:

— ءمۇعالىم بۇگىنگى تاڭدا وقىتۋدىڭ نەگىزىنە الىناتىن دامىتا وقىتۋ يدەياسىن، ونىڭ قاعيدالارىن وقۋ- تاربيە ۇردىسىندە قولدانۋ ادىستەمەسىن جەتە يگەرۋى؛

— باستاۋىش سىنىپتاردا جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى وقۋ تاربيە ۇردىسىندە كەڭىنەن پايدالانا ءبىلۋى ؛

— وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن دامۋىنا قاجەتتى مورالدىق پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋى؛

— مۇعالىمدەر شىعارماشىلىق بەلسەندىلىكتى بارىنشا دامىتا ءبىلۋى؛

سوندا عانا ءمۇعالىم وقۋشىلاردىڭ قيالىن، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزە الادى. ول ءۇشىن ءمۇعالىم شىعارماشىلىق تاپسىرمالار، شىعارماشىلىق ويىندار، پروبلەمالىق جاعداياتتار تۋعىزىپ، ساباقتى جاڭاشا داستۇردەن تىس ۇيىمداستىرا بىلگەن ءجون. مۇنداي شىعارماشىلىق تاپسىرمالار مەن ويىندار ءبىر جاعىنان بالالاردىڭ ينتەللەكتىسىن دامىتسا، ەكىنشى جاعىنان شىعارماشىلىق تانىمدىق جەكە باستىڭ قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرادى، ۇشىنشىدەن بالالاردىڭ وقۋ ۇلگەرىمىن جوعارىلاتادى دەپ سانايمىز. دەگەنمەن، باقىلاۋ سىنىپتارىندا قاتىسقان ساباقتار كورسەتكەندەي زەرتتەۋ تاقىرىبىمىز بويىنشا تاجىريبەلىك ەكسپەريمەنت الماتى قالاسىنىڭ المالى اۋدانىنا قاراستى №136 م.دۋلاتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتە جانە الماتى وبلىسى تالعار اۋدانىنا قاراستى №16 ورتا مەكتەپتە جۇرگىزىلدى. وعان اتالمىش ەكى مەكتەپتەن 112 بالا قاتىستى.

ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن انىقتاۋ ەكسپەريمەنتىندە باستاۋىش سىنىپتاردا انا ءتىلى، دۇنيەتانۋ، ماتەماتيكا پاندەرىنەن وتكەن ساباقتاردا ءمۇعالىم وقۋلىقتاردا بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداتۋمەن عانا شەكتەلدى. كەيبىر جاعدايلاردا مۇعالىمدەر وقۋلىقتاردا بەرىلگەن تاپسىرمالارعا دا ءمان بەرمەيتىنى بايقالدى. بۇدان مۇعالىمدەردىڭ ءالى دە بولسا، ءداستۇرلى ساباق بەرۋمەن عانا شەكتەلىپ، وزدىكتەرىنەن ىزدەنىپ، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ءىس- ارەكەتىن دامىتۋعا كۇش سالماي وتىرعانىن ايقىن كورۋگە بولادى. وسى جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز ارنايى زەرتتەۋ تاقىرىبىمىز بويىنشا جۇيەلەنگەن ماتەريالدار نەگىزىندە تاجىريبەلىك ەكسپەريمەنتكە ساباق جوسپارلارىنىڭ ۇلگىسىن، ياعني داستۇردەن تىس وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن پايدالانا وتىرىپ ۇيىمداستىرىلاتىن ساباق ۇلگىلەرىن ۇسىندىق. ءمۇعالىم مەن وقۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىراتىن وقۋعا دەگەن ولاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتاتىن، شىعارماشىلىق ءىس -ارەكەتكە ىنتالاندىراتىنداي ىزدەنىستە قۇرىلعان ساباق جوسپارلارى ازىرلەندى.

---