InfoHub Logo

ارداگەر ۇستاز ەرلىگى ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىسكە 75 جىل مەرەكەسى قارساڭىندا تۋعان ەلى ءۇشىن سۇراپىل سوعىستا وت كەشكەن قاراپايىم اۋىل ءمۇعالىمىنىڭ ەرلىگى جايىندا ايتىپ وتكەندى ءجون كوردىك. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، ۇلاعاتتى ۇستاز-ەرالين نۇرعالي ەرالى ۇلى 1922 جىلدىڭ 14ء-شى ناۋرىزىندا باياناۋل اۋدانىنا قاراستى شوناي ەلدى مەكەنىندە ۇزاق جىلدار بويى ورمانشى بولىپ ەڭبەك ەتكەن ەرالى اقساقالدىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ەلىمىز بەن جەرىمىزگە قايعى مەن قاسىرەت اكەلىپ، تالاي شاڭىراقتى شايقالتقان سۇم سوعىس جاپ-جاس بالالارعا دا قارۋ ۇستاتتى. بۇگىندە باياناۋىل اۋدان ورتالىعىندا ءبىلىمنىڭ قارا شاڭىراعى بولىپ ەسەپتەلەتىن قازاق مەكتەبىنىڭ 10-سىنىبىندا وقىپ جۇرگەن ەرالين نۇرعالي ءوزى سىندى جاستار سياقتى ەلىن جاۋدان ازات ەتۋ ءۇشىن وتان قورعاۋشىلار ساپىنا قوسىلادى. نەبارى ەكى-ۇش ايلىق جەدەلدەتىلگەن اسكەري دايىندىقتان وتكەن نۇرعالي ءوزى سياقتى ورىمدەي جاس جىگىتتەرمەن قان مايداننىڭ الدىڭعى شەبىندە نەمىس باسقىنشىلارىمەن ايانباي شايقاسادى.سۇراپىل سوعىستىڭ نەبىر اۋىر كۇندەرىن جاۋىنگەرلەرمەن بىرگە وتكەرىپ، شىڭدالا تۇسەدى. نۇرعالي ەرالى ۇلى ءنومىرى 887 اتقىشتار پولكىندە پۋلەمەچيكتەر بولىمشەسىنىڭ كومانديرى رەتىندە تالاي كەسكىلەسكەن ۇرىستى باسىنان وتكەرەدى. قاتارداعى جاۋىنگەر، كەيىننەن اعا سەرجانت شەنىنە يە بولعان ول كۋرسك دوعاسى ءۇشىن بولعان شايقاستاردىڭ بىرىندە وزدەرى تۇرعان بيىكتىكتىڭ وڭ جاق قاپتالىنان كەلىپ قالعان 40 شاقتى نەمىس سولداتتارىن بايقاپ قالادى. ءوز پۋلەمەتىن ۇتىمدى جاسىرىپ ۇلگەرگەن ول نەمىس سولداتتارىنىڭ 200 مەترگە دەيىن جاقىن كەلگەنىن توسىپ، كۇتپەگەن جەردەن ءوز باتارەياسىنان وق جاۋدىرىپ، جاۋدى قىرىپ سالادى.سول شايقاستا نۇرعالي ەرالين جاۋدىڭ ەكى پۋلەمەتىن دە جويىپ جىبەرەدى.بۇل شايقاس سوناۋ 1943 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ 12 جۇلدىزىندا كۋرسك دوعاسى ءۇشىن بولعان كەسكىلەسكەن ۇرىستاردىڭ بىرىندە بولعان قاتارداعى قازاق جاۋىنگەرىنىڭ ەرەن ەرلىگى ەدى. سول جولى وتانىن نەمىس باسقىنشىلارىنان ازات ەتۋدە ەرلىكتىڭ وشپەس ونەگەسىن كورسەتكەنى ءۇشىن ەرالين نۇرعالي جاۋىنگەرلىك «قىزىل تۋ» وردەنىمەن ماراپاتتالادى. بىرنەشە مەدالدارعا يە بولادى. قاندى شايقاستاردىڭ بىرىندە وڭ جاق اياعى مەن وڭ جاق جاعىنان قاتتى جاراقات العان نۇرعالي ءى توپتاعى مۇگەدەك بولىپ ەلگە ورالادى. سوعىستان كەيىنگى اۋىر جىلداردا بەيبىت ەڭبەككە ەتەنە ارالاسادى. 1946 جىلدىڭ مامىر ايىندا راحيموۆا مافرۋزا ەكەۋى شاڭىراق كوتەرىپ، ءۇي بولدى. بىرنەشە جىلدار بويى پارتيا،سوۆەت قىزمەتتەرىن اتقارادى. 1959 جىلى قاراعاندى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ تاريح-فيلولوگيا فاكۋلتەتىن ويداعىداي اياقتاپ، ۇستازدىق جولدى تاڭدايدى. ۇزاق جىلدار بويى اقشىمان ورتا مەكتەبىندە ۇستازدىق ەتەدى. ءوز ساباقتارىندا وقۋشىلارىن تۋعان ەل تاريحىن جەتىك بىلۋگە،اتا-بابا ءداستۇرىن بەرىك ۇستانۋعا باۋلىعان ۇستاز شاكىرتتەرىنىڭ ىستىق ىقلاسىنا بولەنەدى. 1968 جىلى باياناۋىل اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ نۇسقاۋى بويىنشا لەكەر قاجى اۋىلىنىڭ باستاۋىش پارتيا ۇيىمىنىڭ باسشىسى ءارى سول اۋىلدىڭ ءمۇعالىمى بولىپ تاعايىندالادى. سول جىلداردان بەرى لەكەر اۋىلىنىڭ باستاۋىش مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى ءارى پارتيا ۇيىمىنىڭ باسشىسى قىزمەتىن ءومىرىنىڭ سوڭعى ساتتەرىنە دەيىن اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن اتقارادى. الدىنان تالاي شاكىرت ءدارىس الىپ، ۇلكەن ومىرگە جولداما الادى.تالاي بالعىننىڭ قولىنا قالام ۇستاتىپ،زەردەسىن اشقان ارداگەر ۇستاز 1980 جىلدىڭ قاراشا ايىندا سوعىس سالعان اۋىر جارامەن ۇزاققا سوزىلعان دەرتتىڭ سالدارىنان ومىردەن وزادى.

ايدانا ابۋحاسەن

پاۆلودار وبلىسى ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىنىڭ باس مامانى

---