بەكتورىنىڭ قازىناسى
بالا كەزىندە ەڭ جاقسى كورىپ تىڭدايتىن ەرتەگىسى «ەر توستىك» ەدى. اجەسى تاڭعاجايىپ حيكايانى ايتىپ بولىپ، — مىنە، نەمەلتايىم، وسىنداي دا كەپ بولعان ەكەن، — دەيتىن كۇرسىنىپ.
تۇندە تۇسىنە، ەرنازاردى قۇدىقتىڭ جانىندا ۇستاپ الىپ ازاپقا سالعان بەكتورى كىرەدى. ويانعاندا كورگەنىن اجەسىنە ايتاتىن.
— ول جىن-پەرى عوي، ويلاما، — دەۋشى ەدى بۇندايدا اجەسى، — قۇداي بەكتورىنى كەزدەستىرگەننەن ساقتاسىن.
قايىربولدى ەسەيىپ ەرجەتتى. اسكەردەن كەيىن الماتىنىڭ ورتالىعىنداعى رەستوراننىڭ بىرىنە جۇمىسقا تۇردى. ەت پەن كوكونىس تۋراپ، قامىر يلەيتىن اس ءۇيدىڭ قىزمەتشىسى بولىپ باستاعان تالاپتى جىگىت بەس جىل دەگەندە تۇنگى رەستوراننىڭ داياشىسى دارەجەسىنە كوتەرىلگەن.
بۇل ەگەمەندىك العان كەز ەدى. اعىنى قاتتى وسى ازعانتاي جىلدىڭ ىشىندە قوعام تانىماستاي بولىپ وزگەردى. كوپ ادام ورگە شىقتى، كوپ ادام زاماننىڭ تۇڭعيىعىنا قۇلدىرادى. قۇدايعا شۇكىر دەيتىن. تاماق توق، كوشەگە كيىپ شىعاتىن ءبىرسىدىرعى كيىم بار. تاپقان-تايانعانى قالادان ءتاپ-تاۋىر پاتەر جالداۋعا دا، اتاسى مەن اجەسىنە جاردەمدەسۋگە دە جەتەتىن. ءبىراق كوڭىلدىڭ تەرەڭ تۇكپىرىندە الدەبىر مازاسىز وي كۇنىندە نەشە ويانىپ جەگىدەي جەۋشى ەدى. بۇل كەزدە ادامدار جاپپاي ءومىردىڭ قىزىعىن كەشۋگە كىرىسكەن. الماتىنىڭ ورتالىق كوشەلەرى قىزىل-جاسىل شامدارمەن ساۋلەلەنىپ تۇنگى ءومىر باستالادى. قىمبات مەيرامحانالارعا قىمبات اۆتوموبيل ءمىنىپ كەلىپ ءتۇسىپ جاتقان، اقىلعا سيماس قىمبات كيىم كيىپ، اشەكەي تاعىنعان ادامدار... قايىربولدىنىڭ باسى اينالىپ قالاتىن. اسىرەسە تۇنگى كافە-بارلارعا كەلىپ تاڭ اتقانشا وتىرىپ شىعاردا اقشانى دەستەسىمەن تولەي سالاتىن باي بالاسى — كوركەم قىزدار مەن كورىكتى جىگىتتەردىڭ قىلىقتارىن كورگەندە «اپىراۋ، بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ قونا سالعان بۇل قانداي ب ا ق» دەپ مەڭىرەيىپ، ءبىر جاعى كۇيزەلىپ تۇرىپ قالاتىن. كەدەيشىلىكتە، ءاربىر جاپىراق نان ساناۋلى جوقشىلىقتا وتكەن بالالىق شاق ەسىنە تۇسەدى. پاتەرىنە قايتىپ كەلىپ، وسىنداي كوڭىلسىز ويمەن كۇنىن وتكىزگەن قايىربولدى دەمالماعان كۇيى قايتادان كەشكى جۇمىسقا كەتەتىن.
ءالى ەسىندە، جۇمادان سەنبىگە قاراعان ءتۇن ەدى. ءتۇن ورتاسىندا رەستوراننان شىققان ءۇش بويجەتكەن بارعا كەلىپ وتىردى. ۆاليۋتاعا عانا ساتىلاتىن قىمبات كوكتەيل الدىرىپ، وزدەرى ۇناتاتىن ءبليۋزدى قويعىزىپ قويىپ كوڭىل كوتەرگەن قىزدار تاڭ اتا ەسەپ ايىرىسقاندا بارمەن جىگىتپەن ارادا ادەپتەن اسپاعان، ءبىراق ىڭعايسىز جاعداي بولىپ قالعان. قايىربولدى قىزداردىڭ ابىرجىعان تۇرلەرىنە قاراپ اقشالارىنىڭ جەتپەي تۇرعانىن تۇسىنگەن.
بىرەۋى بۇرىننان كەلىپ جۇرگەن سەنىمدى ادام. جۇقا كوك جىبەك كويلەك كيگەن سۇلۋ قىز بارمەننىڭ الدىنا ءوزىنىڭ كۋالىگىن قويىپ جاتقاندا شىداي الماي كەتتى. قىزداردىڭ جانىنا جەتىپ بارعان.
— قانشا جەتپەيدى؟
بارمەن كۋالىكتى كورسەتتى.
— مىنە، كۋالىگىن بەرىپ تۇر عوي.
— ولاي بولمايدى، — دەدى قايىربولدى.
كۋالىكتى الىپ يەسىنە ۇسىندى.
— قانشا جەتپەيدى؟ — دەدى سودان سوڭ بارمەنگە قاراپ.
بارمەن اقشانىڭ سوماسىن ايتتى. داياشىنىڭ ءبىر ايدا تاباتىن شايلىعى. قايىربولدىنىڭ ءىشى ۋداي اشىعان. ءبىراق ايتىلعان ءسوز — اتىلعان وق. سوزگە كەلمەي اقشانى ساناپ بەردى.
— رىسارلار ءالى بار ەكەن، — دەدى قىزداردىڭ ءبىرى.
ءبارى ريزا كەيىپتە كۇلگەن. كوك كويلەكتى قىز شىعار ەسىكتە تۇرىپ قايىربولدىعا بەلگى بەردى.
— ىڭعايسىز بولدى، — دەگەن قايىربولدى جانىنا كەلگەندە، — مىنە، مىنانى الىڭىز.
كوركىنە كوز تويعانداي، گاۋحار ورناتىلعان اۋىر التىن جۇزىكتى جىگىتتىڭ الاقانىنا سالدى.
— قويىڭىز، — قايىربولدى جۇزىكتى قىزدىڭ وزىنە ۇسىندى، — مەن سىزگە سەنەمىن عوي.
قىز جىميىپ كۇلدى، ءبىراق جۇزىكتى المادى.
— مەن دە سىزگە سەنەمىن، قايىربولدى.
جىگىت قايران قالعان.
— مەنىڭ اتىمدى قايدان بىلەسىز؟
— سەكرەت، — دەدى قىز بۇرىلىپ كەتىپ بارا جاتىپ، — ءالى كەزدەسەمىز دەپ ويلايمىن.
ارادا ەكى ايداي ۋاقىت ءوتتى. قىز ەندى كەلمەيتىن شىعار دەپ شەشكەن قايىربولدى ءبىر ىسكە بەلىن بۋعان. لومباردتا ساراپشى بولىپ ىستەيتىن سارسەن دەگەن زەرگەر دوسى بار ەدى. جۇزىكتى سوعان كورسەتتى. سارسەن، كوكشىل الاۋ شاشىپ تۇرعان جۇزىكتى كورگەندە مەڭىرەيىپ قالعان.
— سلۋشاي، — دەدى ەسىن ازەر جيىپ، — بۇنى كىمنەن الدىڭ؟
— ونى قايتەسىڭ؟ — دەدى قايىربولدى ماساتتانىپ، — ودان دا باعاسىن ايت. قانشا تۇرادى؟
سارسەن الابۇرتىپ، جۇزىكتى اۋدارىپ-توڭكەرىپ ۇزاق وتىردى.
— مەن ساعان بىلاي دەيىن، — دەدى سودان سوڭ كوزى جايناپ، — سەنسەڭ، مەن جۇزىكتى الەمدىك قاتالوگتان تەكسەرتىپ بەرەيىن. ەگەردە كوللەكسيالىق نارسە بولماسا، ەگەردە ءبىر بايدىڭ ۇيىنەن نەمەسە مۇراجايدان ۇرلانىپ ىزدەۋدە جۇرگەن نارسە بولماسا، وندا شاش ەتەكتەن بايىدىڭ، بالا. ءبىراق تەكسەرۋ ءۇشىن بۇل جۇزىك بىرنەشە كۇن مەنىڭ قولىمدا بولۋى كەرەك.
ەكەۋى وسىعان كەلىسكەن. ءتورت كۇننەن كەيىن دوسى لومباردقا كەلىپ كەت دەپ تەلەفون شالعان. بۇلاردى اق شاشتى، اشاڭ ءجۇزدى ادام قارسى الدى.
— مولودوي چەلوۆەك، — دەدى ول، جۇزىكتى قارداي اپپاق شىنىنىڭ ۇستىنە قويىپ، — ءبىز كاتالوگتان تەكسەردىك. سىزگە بۇل زات قاشان كەلدى؟
— ەكى ايداي ۋاقىت بولدى، — دەدى قايىربولدى، — ءاتى-جونىڭىزدى بىلمەيدى ەكەم.
— اريستارح نيكانوروۆيچ، — دەدى اشاڭ ءجۇزدى ادام، — ەندى جاقسىلاپ تىڭداپ الىڭىز. مەن، وزىمە ۇناعان اسىل مۇلىكتى، يەسىنىڭ تاجىريبەسىزدىگىن پايدالانىپ ارزانعا ءتۇسىرىپ الاتىن الاياق ەمەسپىن. سوندىقتان ماعان سەنىڭىز. بۇل وتە قىمبات جۇزىك. اقىلعا سيمايتىنداي قىمبات. الايدا، وكىنىشكە وراي، بىردە-بىر كاتالوگتا اتى اتالمايدى. سونىسىمەن كۇمان تۋعىزادى. تۇسىنەسىز بە؟
— مەن، ءوزىڭىز ايتپاقشى، تاجىريبەسىز اداممىن. سوندىقتان ەشتەڭە ايتا المايمىن، — دەگەن قايىربولدى.
اريستارح قولىنا جۇقا اق بيالاي كيىپ جۇزىكتى الدى دا ەجىكتەي تۇسىندىرە باستادى.
— مىنە، مىناۋ، ادەپكىدەي اق، سارى نەمەسە قىزىل التىن ەمەس. جاسىلداۋ، ياعني، بۇل كەنىشتەن قورىتىلىپ الىنعان التىن ەمەس. سيقىر ارقىلى جاسالعان الحيميالىق التىن. كادىمگى التىننان ەكى ءجۇز ەسە قىمبات.
قايىربولدى كۇلگەن.
— استاپىراللا!
— ال مىناۋ جەر بەتىندە وتە سيرەك كەزدەسەتىن گاۋحار. زەرگەرلىكتىڭ تاريحىندا بۇنداي اسىل تاس بىر-ەكى عانا جەردە ايتىلادى، — اريستارح جۇزىكتى شىنىنىڭ ۇستىنە قويدى.
— سونىمەن ءتۇيىن ءسوز، — دەدى قايىربولدى.
— ءتۇيىن ءسوز بىلاي، — اريستارح ءسال ويلاندى، — بۇل كەم دەگەندە سەگىز ميلليون تۇراتىن جۇزىك.
— سەگىز ميلليون تەڭگە مە؟ — دەدى قايىربولدى.
اريستارح وسى اڭگىمە بارىسىندا ءبىرىنشى رەت كۇلگەن.
— جوق، مولودوي چەلوۆەك. تەڭگە ەمەس. دوللار. سەگىز ميلليون دوللار.
قايىربولدى اڭىرىپ قالدى.
— سەگىز ميلليون دوللار؟ قىلجاقتاپ تۇرعان جوقسىز با؟
— جوق، — دەدى اريستارح، — وكىنىشكە وراي، قىلجاق ەمەس.
— وكىنىشى نەسى؟ — دەدى سارسەن سوزگە ارالاسىپ.
— وكىنىشى سول، — دەدى اريستارح، — بۇل جۇزىكتى سىزدەر ەشقايدا وتكىزە المايسىزدار. ويتكەنى بۇنداي مۇلىكتىڭ باعاسىن بىلەتىن رىنوك ءالى قالىپتاسپاعان. ۇمىتپاسام قازاقتا «يتكە تەمىر نە كەرەك» دەگەن ماقال بار ەدى عوي.
قايىربولدىنىڭ كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلعان.
— سوندا تۇككە تۇرماعانى ما؟
— نەگە تۇككە تۇرماسىن، — اريستارح جۇزىكتى قايتادان قولىنا الىپ مەيىرلەنە تاماشالاعان، — كەلىسۋگە بولادى.
قايىربولدى العا ۇمسىندى.
— قانشا؟
— مىسالى، مەن سىزگە جيىرما بەس پروسەنتىن بەرە الامىن، — دەدى اريستارح، — ارينە، سەگىز ميلليوننىڭ ەمەس. بەس ءجۇز مىڭ دوللاردان جيىرما بەس پروسەنت.
قايىربولدى ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەگەن.
— ءجۇز جيىرما بەس مىڭ دوللار ما؟
— ءيا، — دەدى اريستارح، — كەلىسەسىز عوي؟
— ارينە، — دەدى قۋانعاننان ءىشى اۋىرىپ كەتكەن قايىربولدى، — كەلىسپەگەندە.
— ەندىگى اڭگىمە بىلاي، — اريستارح ورىندىققا وتىرىپ ۇستەلدىڭ تارتپاسىن اشتى. — مەن سىزدەرگە اقشانى وسى جەردە بەرەمىن. ءبىراق بۇل جايىندا ەشكىمگە ەشتەڭە ايتپايسىزدار. مەنى بىلمەيسىزدەر. ەگەر سىزدەر مەنى ۇمىتساڭىزدار، مەن دە سىزدەردى ۇمىتامىن...
پاتەرگە كەلگەننەن كەيىن قايىربولدى بەس مىڭ دوللاردى سارسەننىڭ قولىنا ۇستاتتى.
— كوميسسيوننىيىڭ.
ەكى اپتادان كەيىن اەروۆوكزالدىڭ جانىنداعى ەسكىلەۋ ۇيدەن ءۇش بولمەلى پاتەر ساتىپ الدى. نوتاريۋسكە اپارىپ قۇجاتتارىن زاڭداستىردى.
ازىرگە ەشكىمگە ەشتەڭە ايتپايىن دەپ ۇيعاردى. سەبەبى كوڭىلى الاڭ بولاتىن. يا ب ا ق، يا سور ەكەنى بەلگىسىز، ايتەۋىر تۇسىنىكسىز ءبىر نارسەنىڭ تاقاپ كەلە جاتقانىن سەزگەن.
ارادا ءتورت اي ۋاقىت وتكەندە بەيتانىس قىز بوي كورسەتتى. تاعى دا جۇمادان سەنبىگە قاراعان ءتۇن ەدى. ءتۇن ورتاسىنان اۋا بارعا ءۇش قىز كىردى. قايىربولدى قايران قالعان. ءۇش قىزدىڭ ۇشەۋى سول وتكەندەگىدەي كيىنگەن. سودان سوڭ، تاڭ اتا تاعى دا... بارمەنمەن شاعىن داۋ-داماي بولدى. قايىربولدى كۇلىپ قىزداردىڭ جانىنا كەلگەن.
— سىزدەردى قۇتقارۋ مەنىڭ ماماندىعىما اينالعان سياقتى. قانشا جەتپەي تۇر؟
بارمەن كالكۋلياتورعا قارادى.
— ءۇش ءجۇز قىرىق دوللار.
بۇل جولى اقشاسى كوپ قايىربولدى جاپ-جاڭا ءجۇز دوللارلىق ءتورت بانكنوتتى بارمەننىڭ الدىنا تاستاي سالدى.
— ارتىعىن ال، — دەدى بارمەن.
— كەتەردە الامىن، — دەدى قايىربولدى.
قىزداردىڭ بىرەۋى بۇنىڭ قولىن قىسقان.
— راحمەت سىزگە. ءسىز ناعىز جىگىتسىز.
— وقاسى جوق، — دەدى قايىربولدى.
— سىزبەن وڭاشا سويلەسۋگە بولا ما؟ — دەدى كوك كويلەكتى قىز.
قايىربولدى كەزەكتى كليەنتكە قىزمەت كورسەتتى دە ءۇستى-باسىن تۇزەپ سىرتقا شىقتى. قىز ەسىكتىڭ الدىنداعى ورىندىقتا وتىر ەكەن.
— مەنىمەن اڭگىمەلەسۋگە ۋاقىتىڭىز بار ما؟ — دەدى قايىربولدى قاسىنا كەلىپ جايعاسقاندا.
— ءيا، — دەگەن قايىربولدى، — مەن بوسپىن. جۇمىس اياقتالدى دەسە دە بولادى.
— ولاي بولسا ءجۇرىڭىز، قىدىرىپ قايتايىق، — دەدى قىز.
ەكەۋى وپەرا تەاترىنىڭ جانىنداعى پاركتى ارالاپ ۇزاق جۇرگەن. جازعى تاڭ. اۋا قوڭىرسالقىن.
— سىزگە راحمەت، — دەدى قىز، — مىنە، ءبىزدى ەكىنشى رەت قۇتقارىپ جىبەردىڭىز.
قايىربولدى كۇلگەن.
— مەن ءسىزدى تاعى دا ءبىر جۇزىك بەرەيىن دەپ تۇر ەكەن دەسەم.
قىز دا كۇلدى.
— جوق، بۇل جولى ونداي جۇزىك بەرە المايمىن.
ەكەۋى سكامەيكاعا وتىردى.
— ال، ەندى مەنىڭ ءبىر سۇراعىم بار، — قايىربولدى قىزدىڭ جۇزىنە باجايلاي قاراعان، — مەن سىزدەردىڭ اقشالارىڭىزدىڭ جەتپەي قالعانىنا ەشقاشان سەنبەيمىن. ءسىزدىڭ تاستاپ كەتكەن جۇزىگىڭىز قانشا تۇرادى، بىلەسىز بە؟
— بىلەمىن، — دەدى قىز الدەبىر نۇكتەدەن كوز الماعان كۇيى. — سەگىز ميلليون دوللار.
قايىربولدى تۇرشىگىپ كەتكەن. قىز باسىن كوتەرىپ كۇلە قارادى.
— سونداي-اق، الەمدەگى ەڭ اسىل، ەڭ قىمبات اشەكەيلەردى ەسەپكە الاتىن كاتالوگتاردىڭ بىردە-بىرەۋىندە ول جۇزىكتىڭ جوق ەكەنىن دە بىلەمىن.
قايىربولدىنىڭ جۇرەگى الدەبىر جاماندىقتى سەزىپ سىزداي اۋىرعان. الىستان تالىقسىپ ءبىر قورقىنىشتى اۋەن ەستىلگەندەي بولدى.
— ولاي بولسا... وسىنداي قىمبات مۇلىك يەسىنىڭ... ءبىر فۋجەر كوكتەيلگە اقشاسى جەتپەي قالعانىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ءسىز كىمسىز ءوزى؟
قىز ۇندەمەگەن كۇيى تومەن قارادى.
— جاۋاپ بەرىڭىز، — دەدى قايىربولدى.
كەنەت قىز... بۇنىڭ جۇزىنە تاعى دا كۇلە قاراعان.
— ايتپاقشى، پاتەرىڭىز قۇتتى بولسىن.
— قايداعى پاتەر؟ — دەدى قايىربولدى.
— جۇزىكتىڭ اقشاسىنا ساتىپ العان پاتەرىڭىزدى ايتام.
قىز شالقايا بەرە ساقىلداي كۇلگەن.
الداۋ مەن ارباۋ تۋرالى، جىرىندى الاياقتاردىڭ اڭعال ادامداردى ءتۇرلى پالەكەتكە ۇرىندىرىپ كەتەتىندىگى تۋرالى اڭگىمەلەرگە قانىق قايىربولدىنىڭ ويى سان ساققا جۇگىردى. مىناۋ الدىندا وتىرعان قىز الدەبىرەۋگە قىزمەت قىلىپ جۇرگەن كاززاپ. بىرەۋلەر بۇنى قۇرتپاق بولىپ وسى قىزدى جالداعان. جۇزىكتى بۇعان ادەيى بەرگەن. ەندى وسىلايشا ءىلىندىرىپ الىپ، ءومىر بويى بوپسالاپ قىزمەتىنە جۇرگىزبەك. وسىلايشا قور قىلماق.
— قاتەلەسەسىز، — دەدى قىز. — مەنى ەشكىم دە جۇمساعان جوق.
قايىربولدى تاعى دا قايران قالعان.
— مەن سىزگە ەشتەڭە ايتقام جوق قوي.
— ايتتىڭىز نە، ويلادىڭىز نە، ءبارىبىر ەمەس پە، — قىز سۋىق جىميعان، — ەڭ باستىسى كوڭىلىڭىزدە تۇر.
بۇل قىز ادامنىڭ ويىن وقي الاتىن بولىپ شىقتى. شاراسى تاۋسىلعان قايىربولدى ەندى جالىنۋعا كوشكەن.
— اينالايىن، قارىنداس، ايتىڭىزشى، ءسىز كىمسىز؟ مەندە نەڭىز بار؟ بۇل ارانداتۋىڭىزدىڭ ماعىناسى نە؟ سىزگە نە كەرەك؟
قىز تاعى دا جۇمباق جىميعان.
— ازىرگە سەكرەت. ۋاقىتى كەلگەندە ەستيسىز.
قايىربولدى ورنىنان ايقايلاي كوتەرىلگەن.
— سلۋشاي، اتاڭا نالەت حايۋان! جوعال ءارى! مەن ءقازىر ميليسيا شاقىرام!
— ميليسيا دەيسىز بە؟ — قىز قايىربولدىنىڭ جۇزىنە باجايلاي قاراعان. — مىناۋىڭىز جاقسى يدەيا ەكەن. شاقىرساق شاقىرايىق. مەن جۇزىگىمنىڭ ۇرلانعاندىعى جايلى ارىز بەرەم. اريستارح نيكانوروۆيچ مەنىڭ ءسوزىمدى راستايدى. ءوزىڭىز عانا ەمەس، اباقتىعا سارسەن دوسىڭىزبەن بىرگە باراسىز.
قايىربولدى ورىندىققا سىلق ەتىپ وتىرا كەتتى.
— مەن سەنى ىزدەپ كەلدىم، قايىربولدى، — دەدى قىز اياقاستىنان «سەنگە» كوشىپ، — جۇزىكتەن باستالىپ ءتورت ايعا سوزىلعان حيكايانىڭ بار سىرى وسى — اق.
قايىربولدىنىڭ كوزىنەن قوس تامشى جاس سورعالاپ تۇسكەن.
— ءسىز مەنى قۇرتۋعا كەلگەنسىز عوي، — دەدى داۋسى قالتىراپ.
— جو-جوق، — دەگەن قىز بۇنى يىعىنان سيپاپ، — جۇزىك تۋراسىندا قورىقپاي-اق قوي. بوپساعا بوپسا قىلىپ ايتا سالعانىم عوي. ۇمىت ونى.
تۇنگى كافە-باردان كوڭىل كوتەرىپ شىققان بىرنەشە ادام جاندارىنان وتكەن. قىز ۇندەمەي قالدى. قايىربولدىنىڭ كوز الدىنا بۇكىل وتكەن ءومىرى ەلەستەپ وتكەن.
— تىڭداساڭىز ايتايىن، — دەدى قارلىعىپ، — مەن... اكە-شەشەدەن ەرتە جەتىم قالىپ اتا-اجەمنىڭ قولىندا ءوستىم. كەدەي بولدىق. يت باسىنا ىركىت توگىلگەن زاماندا قارا نان، قارا سۋمەن وتىرۋشى ەدىك. اقىرىندا ەرجەتتىم. ءتاۋىر كاسىپكە ءىلىندىم. جولىم ەشقاشان وڭاي بولعان ەمەس. باسقاعا وزىنەن ءوزى كەلە سالاتىن نارسە ماعان ءجۇز ەسە قيىنعا تۇسەتىن. ءومىر بويى ءوزىمنىڭ تالابىممەن، ءوزىمنىڭ ادال ەڭبەگىممەن عانا نان تاۋىپ جۇرگەن اداممىن.
قىز ءسوزدى بولمەي تىڭداعان.
— جالعاندى جالپاعىنان باسقاندارعا ەمەس، ماعان كەلىپ ۇرىنعانىڭىز قالاي. جارايدى، مىنە، ازعانتاي عانا تىرشىلىگىم بار. ابدەن قارتايعان، قورعانسىز اتام مەن اجەم بار. قالانىڭ تۇبىندە تۇرادى. ەگەر مەن كەتسەم ولار ولەدى دە قالادى. كانە، قاماتىڭىز، ايداتىڭىز.
قىز ۇندەگەن جوق.
— مەنىڭ بار جازىعىم، جەتپەي تۇرعان اقشاڭىزدى تولەپ بەردىم. مەن نە قىلدىم سىزگە؟ الدە جاقسىلىققا قايتارعان جاقسىلىعىڭىز وسىنداي ما؟
قايىربولدى، ايتارىمدى ايتتىم، ەندى نە ىستەسەڭ دە ءوزىڭ ءبىل دەگەندەي قىزدىڭ بەتىنە قاراعان. قىز بۇنىڭ قولىنىڭ ۇستىنە قولىن قويدى.
— مەن سەنى سول سەبەپتى ىزدەپ كەلدىم عوي، قايىربولدى. ەندى مەنىمەن ءجۇر.
قىز ورنىنان تۇردى.
— قايدا؟ — دەدى قايىربولدى.
— مەنىڭ ۇيىمە، — دەدى قىز.
مەدەۋگە باراتىن جولدىڭ وڭ قاپتالىنداعى قىمبات اۋدانداردىڭ بىرىندە تۇرادى ەكەن. ەكەۋى تاكسيدەن ءتۇسىپ قالىڭ باقتىڭ اراسىمەن بۇلدىراپ ۇزاق جۇرگەن.
— مىنە، كەلدىك، — دەدى قىز، پاتشانىڭ سارايىنا بەرگىسىز ءۇش قابات ءزاۋلىم ءۇيدىڭ اۋىر ەسىگىن اشىپ جاتىپ.
اق، قارا، سارى، قىزىل ءمارمار دىڭگەكتەر، ءار بۇرىشتا ءزۇبارجاتتان قاشاپ جاساعان الىپ ۆازالار، توبەدەن سالبىراپ تۇرعان التىن ليۋسترالار. ات شاپتىرىم زالدا كەم دەگەندە ءجۇز ادام سياتىن ۇستەل. اق داستارحاننىڭ ءۇستى قيسابى جوق تاماقتىڭ، شاراپتىڭ تۇرلەرى... قايىربولدىنىڭ كوزى بۇلدىراپ كەتتى.
— ءۇي وزىڭدىكى، — دەدى قىز، — قالاعان ۋاقىتىڭدا كەلەسىڭ، قالاعانىڭشا جايلايسىڭ.
ەكەۋدەن ەكەۋ وتىرىپ جاقسىلاپ تاماقتانعان. بىرنەشە داياشى ءۇنسىز قىزمەت قىلعان.
— ال ەندى ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىڭىز، — دەدى قايىربولدى ءسال شالقايىڭقىراپ وتىرىپ، — مەنى بەكەردەن بەكەر اكەلمەگەن شىعارسىز بۇل جەرگە.
قىز ورنىنان تۇردى.
— ەر سوڭىمنان.
ەكەۋى ۇزىن دالىزبەن ءجۇرىپ جەر استىنداعى قاباتقا ءتۇستى. قىزىل اعاشتان شاۋىپ شىڭىلتىرمەن قاپتالعان اۋىر ەسىك وزىنەن ءوزى اشىلعان. بۇلار كۇڭىرەنىپ تۇرعان تاعى ءبىر ۇلكەن بولمەگە كىردى. سامالاداي جارىق. قابىرعانى جاعالاي ورناتىلعان قيساپسىز سورەلەر. بيىككە قانشا كەتەتىنى، بولمەنىڭ العا قاراي قانشا سوزىلاتىنى بەلگىسىز.
— بۇل بولمە وسىلاي سوزىلىپ بارىپ گيپەركەڭىستىككە، ياعني، شەكسىزدىككە كەتەدى، — دەدى قىز.
قايىربولدى جان-جاعىنا ۇرەيلەنە قارادى.
— ال، ەندى تانىسۋعا بولادى، — قىز جاقىنداپ كەلىپ قايىربولدىنىڭ كوزىنە كوزىن قاداعان، — مەن بەكتورىمىن.
قايىربولدى ۇندەمەي تۇرا بەردى.
— ءيا، ءيا، سول باياعى پەرىنىڭ قىزى بەكتورىمىن، — دەگەن قىز، ادامنىڭ ويىن وقيتىن ادەتىمەن، — اجەڭ تالاي ايتىپ بەرگەن «ەر توستىك».
— مەن سىزدەن شارشادىم، — دەدى قايىربولدى، — قورىققاننان شارشادىم.
— قورقاتىن سەبەبىڭ — سەندە جۇرەك جوق، — دەدى بەكتورى.
— مەنىڭ جۇرەگىم ەشقايدا كەتكەن جوق، — دەدى قايىربولدى تۇرشىگىپ، —وزىمدە.
بەكتورى ءسال ءۇنسىز قالدى.
— قازاقتا قورقاق ادامدى جۇرەگى جوق ادام دەيدى، مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم وسى عانا، — دەگەن سودان سوڭ، — ارينە، سەندە جۇرەك دەپ اتالاتىن نارسە بار. ءبىراق سەندەگى جۇرەك تەك قاندى ارى-بەرى ايدايتىن مۇشە عانا. ەرتەڭگى كۇندى ويلاپ سارعايعان، بىتپەس ۇرەيدەن ابدەن جانسىزدانعان ءبىر جاپىراق ەت قانا.
— وسى، ادامنىڭ جۇرەگى دەگەن قىزىق نارسە، — دەگەن تاعى دا بەكتورى، — ءوزى بار، ءوزى جوق. ءوزى جوق، ءوزى بار.
— ءسوزىڭىز جۇمباق، — دەدى قايىربولدى، — ءبىرىن ءتۇسىنىپ، ءبىرىن تۇسىنبەي تۇرمىن.
بەكتورى كوڭىلسىز جىميدى.
— ايتايىن دەگەنىم، جۇرەك، بار بولعاندا — جوق. ول، ءوزى جوق بولعاندا عانا بار.
قايىربولدى بەكتورىنىڭ جۇزىنە تاڭدانا قاراعان.
— مىسالى، وسى سەنى-اق الايىقشى. سەن وزىڭمەن بىرگە داياشىلىقتا جۇرگەن قىزدى سۇيەسىڭ. ەسىڭ كەتە سۇيەسىڭ. ءاربىر جۇرگەن ءجۇرىسىن، ءار سويلەگەن ءسوزىن تاماشالاپ ەلجىرەپ تۇراسىڭ. ءبىراق ءسوز ايتۋعا باتپايسىڭ. سەبەپ؟ سەبەپ، كەۋدەڭدەگى جۇرەك دەپ اتالاتىن زياندى مۇشە ايتقىزبايدى اسىقتىق ءسوزىڭدى، ياعني، جۇرەگىڭ بار، ءبىراق جوق. مىسالى، تالاي رەت ءالى جەتكەن ادامدار كوشەدە ساعان ءتىلى ءتيدى، قياناتتاپ كەتتى. ءوزىڭ جۇمىس ىستەيتىن تۇنگى رەستوراندا باي كليەنتتەر تالاي رەت قورلاپ، جابىرلەپ كەتتى. سەن وسىنىڭ بىردە-بىرەۋىنە جاۋاپ قاتا المادىڭ؟ نەگە؟ ويتكەنى، كەۋدەڭدەگى جۇرەك دەپ اتالاتىن تۇككە دە كەرەگى جوق نارسە ءتىلىڭدى بايلادى، ايتقىزبادى. ياعني، جۇرەگىڭ ءوزى بار، ءوزى جوق. سەنىڭ باسىڭنان وتكەن ازعانتاي ءومىرىڭ — كەتكەن ەسە مەن كەك، تاپتالعان ارماننىڭ تاريحى.
بەكتورىنىڭ بەت قاراتپاي سويلەگەن سوزىنەن ەسەڭگىرەپ قالعان قايىربولدى قابىرعاعا سۇيەنگەن.
— ەشكىم دە... مەنىڭ ءىشىمدى... بۇلاي اقتارماپ ەدى.
تاعى دا ۇنسىزدىك ورنادى.
— ال سول جۇرەكتى... بار قىلۋ ءۇشىن، نە ىستەۋ كەرەك، — دەدى ءبىر كەزدە قايىربولدى.
بەكتورى شورت كەستى.
— بار قىلۋ ءۇشىن ول جۇرەكتى جوق قىلۋ كەرەك!
قايىربولدى بەكتورىعا بۇرىلعان.
— ياعني...
— ياعني، ول جۇرەگىڭدى ماعان بەرۋىڭ كەرەك، — دەدى بەكتورى.
— قالايشا؟ — قايىربولدى تاعى دا اڭىرىپ قالعان، — مەن ءولىپ قالمايمىن با؟
— ۇعىسپادىق، — دەدى بەكتورى، — ءبىز ءقازىر ءفاني دۇنيەدە تۇرعان جوقپىز. وسىنى قالاي تۇسىنبەيسىڭ.
— سوندا ءبىز قايدامىز؟ — دەدى قايىربولدى، — مىنا ءۇي... مىنا بايلىق...
— سەن وسى ءۇيدىڭ تابالدىرىعىن اتتاعاندا-اق فانيدەن كەتكەنسىڭ، — دەدى بەكتورى، — سەن ءقازىر وڭىڭدە ەمەسسىڭ. انىقتاپ ايتاتىن بولسام، ءبىز ءقازىر سەنىڭ ءتۇپساناڭدا وتىرمىز.
— ىشىمدە وسىنشا سالتانات بار ەكەنىنە ەشقاشان سەنبەس ەدىم، — دەدى قايىربولدى داۋسى ءدىر ەتىپ.
— سەندەر، ادامدار وزدەرىڭدى وزدەرىڭ بىلمەيسىڭدەر. تۇك تە بىلمەيسىڭدەر. وسى بۇكىل دۇنيە، نە كەرەكتىڭ بارلىعى، بۇكىل عارىش وزدەرىڭدە ەكەنىن، وزدەرىڭنىڭ ىشتەرىڭدە ەكەنىن بىلمەيسىڭدەر، — بەكتورى تاقاۋ كەلدى، — سونىمەن جۇرەگىڭدى ماعان بەرەسىڭ عوي؟
— ال ورنىنا؟ — دەدى قايىربولدى.
— ال ورنىنا ءمارمار جۇرەك سالىپ بەرەم، — دەدى بەكتورى، — مەن سەنىڭ جۇرەگىڭدى كەۋدەڭنەن اۋىرتىپ الايىن دەپ جاتقام جوق. ءمارمار جۇرەككە كەلىسسەڭ بولدى. سول ساتتە جۇرەگىڭ وزىنەن-وزى ماعان كوشەدى.
بەكتورى سورەلەردى ارالاپ كەتتى.
— مىنە، قارا. مىناۋ ءوزىڭ بىلەتىن ادامداردىڭ جۇرەكتەرى. مىناۋ، سەن جۇمىس ىستەيتىن رەستوراننىڭ باستىعىنىڭ جۇرەگى.
قايىربولدى قىزدىڭ سوڭىنان ەرىپ وتىرىپ قايران قالعاننان تانبادى. بانكىلەردە الدەبىر سۇيىقتىڭ ىشىنە سالىنعان جۇرەكتەر. بەكتورى يەلەرىنىڭ اتتارىن اتاپ كەلە جاتىر. قايىربولدى ءوزى تانيتىن بىرنەشە كەدەنشى وفيسەرلەردىڭ، پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ، جۇمىس بابىمەن الدارىنا بارعان تاعى دا تالاي ۇلكەن شەنەۋنىكتەردىڭ جۇرەكتەرىن كوردى. ولاردىڭ، ادامعا دەگەن اياۋسىزدىعىنىڭ، زورلىق-زومبىلىقتارىنىڭ سىرىن ەندى تۇسىنگەن. ادامداردىڭ بىر-بىرىنە نەگە قيانات جاسايتىنىن ۇققان.
— مىنە، بارلىعىنىڭ جۇرەگى وسى جەردە دەۋگە بولادى، — بەكتورى سورەلەردى يەگىمەن نۇسقادى، — ءمارمار جۇرەك ىڭعايلى. بىردى-ەكىلى ادام بولماسا ءوزىنىڭ ءتىرى جۇرەگىن ىزدەپ كەلگەن ەشكىم جوق.
— بارلىعى بولعاندا قالاي؟ — دەدى قايىربولدى، — بۇل جەردە قانشا ادامنىڭ جۇرەگى تۇر؟
— ءالميساقتان، دۇنيە جاراتىلعاننان بەرگى ادامداردىڭ بارلىعىنىڭ جۇرەگى، — دەدى بەكتورى. — بۇگىندە كوزى ءتىرى ادامداردىڭ بارلىعىنىڭ جۇرەگى وسى جەردە دەسە بولادى. سەن سياقتى ازعانتاي عانا ادام ءوز جۇرەكتەرىمەن ءجۇر.
— ال ءوز جۇرەگىممەن قالسام شە؟ جۇرەگىمدى سىزگە بەرمەسەم شە؟ — دەدى قايىربولدى.
— ءوزىڭ بىلەسىڭ، — دەدى بەكتورى، — ءوز قالاۋىڭدا. بايىرقا مەن بايلىقتا بولعىڭ كەلسە جۇرەگىڭنەن قۇتىل. بۇگىنگى بوستاندىق، بۇگىنگى ازاتتىق پەن ەركىندىك — اقشادا. ازات بولعىڭ كەلسە، ەرىكتى بولعىڭ كەلسە، جۇرەگىڭنەن قۇتىل. ال قالعان كۇنىڭدى كىرىپتارلىقتا، قۇلدىقتا وتكىزگىڭ كەلسە — وسى جۇرەگىڭمەن قال. قايتالاپ ايتايىن، ءبارى دە ءوز قالاۋىڭدا.
قايىربولدى قينالا ويلانىپ تۇرىپ قالدى.
— تۇسىنەم، — دەدى بەكتورى، — مۇرسات بەرەيىن. شىعا تۇرايىن.
بەكتورى شىعىپ كەتتى. قايىربولدى ەكى قولىمەن شەكەسىن سىعىمداپ، مەڭىرەيىپ قانشا وتىرعانىن بىلمەيدى.
— اتا-بابانىڭ ارۋاعى، كومەكتەسسەڭدەر قايدا قالدىڭدار، — دەدى اقىرىندا تىستەنىپ، — مىنە، مەن ايانىڭدى، جاردەمىڭدى كۇتە-كۇتە شارشاعان جەتىم قوزى، ءوز نەسىبەمدى تاتۋعا كەتتىم.
سودان سوڭ ەسىككە قاراپ قاتتى داۋىستاعان.
— بەكتورى، مەن دايىنمىن!
— كەلىسەتىنىڭدى ءبىلدىم عوي، — دەدى بەكتورى كىرىپ كەلە جاتىپ.
— نە ىستەۋ كەرەك؟ — دەدى قايىربولدى.
— ەشتەڭەنىڭ دە كەرەگى جوق، — دەدى بەكتورى، — كەلىسسەڭ بولدى.
قايىربولدى وڭ قولىن كەۋدەسىنە قويدى.
— كەلىستىم.
— جەتكىلىكتى، — دەدى بەكتورى، — جۇرەگىڭ مەندە.
ەكەۋى سالتانات بولمەسىنە قايتىپ كەلگەن.
— مەنىڭ ۇمبەتىم بولدىڭ، — دەدى بەكتورى، — ەندى ءبىز وسىنى تويلاپ كوڭىل كوتەرەمىز.
داياشىلار ەكى بوكالعا شاراپ قۇيدى. قايىربولدى ورتالاي ءىشتى. مۇرىننىڭ قانىنداي قويۋ كۇرەڭ شاراپتان نەشەتۇرلى جەمىس پەن جيدەكتىڭ حوش ءيىسى شىعادى. داياشى تاعى تولتىرعان. بۇل جولى تۇبىنە دەيىن ءىشتى. سودان سوڭ تاعى ءىشتى... تاعى ءىشتى... جانە ءىشتى... ودان كەيىن نە بولعانىن بىلمەيدى.
كوزىن اشىپ ءوزىنىڭ قايدا ەكەنىن تۇسىنبەي ۇزاق جاتقان. اقىرىن تۇرىپ جان-جاعىنا قارادى. اەروۆوكزالدىڭ جانىنداعى جۇپىنى پاتەرىنە مۇلدەم ۇقسامايدى. ءۇيدى قاراپ شىقتى. ون ءبىر بولمە ەكەن. بىر-بىرىنە ۇقسامايدى. بولمەنىڭ بىرەۋى قىمبات تاسپەن قاپتالعان بولسا، بىرەۋى زاتى تۇگىل اتى دا بەلگىسىز اعاشپەن كومكەرىلگەن. بىرنەشە جەردە تەلەفون اپپاراتتارى تۇر. ۆاننا كوزدىڭ جاۋىن الاتىن قارا مرامورمەن بەزەندىرىلگەن. ات شاپتىرىم اس ءۇي. ۇستەل ۇستىندە ءبىر شيشا تۇر. بىردەن تانىدى. بۇل جۇمىس ىستەيتىن تۇنگى رەستوراننىڭ باي كليەنتتەرى عانا ىشەتىن قىمبات شاراپ. ءبىر بوكال شاراپتى قاعىپ سالعان. باسى ىلەزدە شايداي اشىلدى. وسى كەزدە تەلەفون شىر ەتە قالدى. اقىرىن الىپ قۇلاعىنا توسقان.
— اللو.
— بۇل قايىربولدى مىرزا ما ەكەن، — دەدى ار جاقتان بەكتورى.
قايىربولدى قۋانىپ كەتتى.
— ءيا، مەن، مەن عوي. ءبىر جۇمباق سارايدا جاتىرمىن.
— ول سەنىڭ ءۇيىڭ، قايىربولدى، — دەدى بەكتورى، — زالداعى ۇستەلدىڭ ۇستىندە ۇلكەن سارى سومكە جاتىر عوي. قۇجاتتىڭ بارلىعىن سونىڭ ىشىنەن تاۋىپ الاسىڭ. كەرەك قىلعاندا مەنى ويلاساڭ بولدى، جەتىپ كەلەم. ال جايلا ءۇيىڭدى. جاڭا ءومىردىڭ قىزىعىن كور.
تەلەفون سىرت ەتىپ ءوشتى.
قايىربولدى سارى سومكەنىڭ ىشىندەگى قاعازدى ۇستەلدىڭ ۇستىنە توگە سالىپ شەتىنەن قاراي باستاعان. زاڭداستىرىلعان ءۇيدىڭ قۇجاتى. سودان سوڭ... سودان سوڭ «مەركۋريي» حالىقارالىق قارجى جۇيەسىنىڭ دەپوزيتتەرى، شۆەيسار بانكىسىنىڭ دەپوزيتتەرى. دەپوزيتتەر، دەپوزيتتەر، دەپوزيتتەر... قايىربولدى جان-جاعىنا ۇرلانا قارادى. وزىنەن باسقا ەشكىم جوق. ءتۇس كورىپ وتىرعام جوق پا دەپ ءوزىن-وزى شىمشىپ كوردى. ءوڭى. وڭىندە بولىپ جاتىر!
ۇستەل ۇستىندەگى كالكۋلياتوردى الىپ دەپوزيتتەردى ەسەپتەگەندە اقىلعا سيمايتىن ميلليونداعان دوللار بولىپ شىقتى.
— بولدى! — دەدى ايقايلاپ، — قوش بول، كەدەيلىك، قۇردىمعا كەت، جوقشىلىق!
...جاڭا ءومىرىن مەنشىك يەلەنۋدەن باستادى. اۋەلى ءوزى جۇمىس ىستەيتىن رەستوراندى قالانىڭ ماڭايىنداعى، الىس ايماقتارداعى، ەت، كوكونىس، جەمىس-جيدەك ءوندىرىپ، ءوسىرىپ جەتكىزىپ تۇراتىن شارۋاشىلىقتارىمەن قوسا ساتىپ الدى. كەزىندە وزىنە تەپەرىش كورسەتكەن باسشىلاردى، وزىنە ۇنامايتىن ادامداردى ءاي-شايعا قاراماي جۇمىستان بوساتتى. ەشكىم قارسىلىق قىلماعان، قۇجاتتارىن الىپ ءۇن-تۇنسىز كەتە بەرگەن. سول كۇنى بۇنىڭ قولاستىنا كەلىپ رەستوراننىڭ ديرەكتورى بولىپ بەكىتىلگەن سارسەن دوسى قارسىلاسىپ كورمەك بولدى.
— قايىربولدى، «كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ» دەگەن، كەشىرە سالساڭ قايتەدى، — دەگەن دوسى، — بۇرىنعى جاۋدان ادال دوس جوق، ەسىڭدە بولسىن. كوبىنىڭ بالا-شاعاسى بار دەگەندەي.
— ولار كىمدى اياپتى، — دەدى قايىربولدى كۇلىپ، — كەرەك بولسا سەنى دە قىزمەتتەن بوساتام. بار، جۇمىسىڭدى ىستە.
سودان سوڭ جانىنا شەتەلدىڭ تىلدەرىنە جەتىك، ءجون بىلەتىن بىرنەشە ادامدى الىپ دۇنيەنى ارالاپ سايراندى سالدى. از جىلدىڭ ىشىندە بارماعان جەرى قالمادى. پاريج، لوندون، ريم، مادريد، امستەردام... مۇحيتتان ءوتىپ نيۋ-يورك، توكيو، گونكونگقا باردى... الەمدەگى ەڭ ءىرى بۋرجۋازيالىق كۋرورتتاردىڭ كوبىندە بولدى... قىزىق ءۇشىن رەسەي وليگارحتارى تاڭداپ العان كۋرشيەۆەلدە ەكى اپتا بولىپ شۆەيساريانىڭ قىسقى كوركىن تاماشالاپ قايتقان. جانە بارلىق جەردە «مەركۋرييدىڭ»، شۆەيسار تاعى باسقا بانكتەردىڭ سيقىرلى كرەديت كارتىشكەسىنەن اقشا توقتاۋسىز توگىلەدى، ەسىكتەر وزدەرىنەن وزدەرى اشىلادى، قىزمەت وز-وزىنەن كورسەتىلەدى. اقشا اكەلەتىن بوستاندىقتىڭ نە ەكەنىن ەندى تۇسىنگەندەي.
جانىنداعى كومەكشىلەرى دۇنيەنىڭ قاي تۇكپىرىندە جۇرسە دە الماتىدا نە بولىپ جاتقانىن ينتەرنەت ارقىلى ءبىلىپ بەرىپ وتىرادى. بۇل كەزدە سارسەن دارەجەسى ءوسىپ ەندى قايىربولدىنىڭ ءىس باسقارۋشىسى بولىپ تاعايىندالعان.
— شەف، كەلگەندە ايتاتىن اڭگىمە بار، — دەگەن بىردە، پاريجگە تەلەفون شالعان سارسەن.
قىس بويى دەمالىپ كوكتەمگى الماتىعا قايتىپ كەلگەندە ىسكەر جىگىت الدىنا ۇلكەن ماسەلە قويعان.
— ارينە، سەنىڭ كاپيتالىڭ رەنتاعا، پروسەنتكە ءومىر سۇرۋگە جەتىپ جاتىر، — دەدى سارسەن، — ءبىراق پروسەنتكە تىرشىلىك كەشكەن رانتە بولۋ ساعان جاراسپايدى.
— سوندا نە ىستەۋ كەرەك؟ — دەدى قايىربولدى.
— ءبىز ەندى اقشا ساتۋمەن اينالىسۋىمىز كەرەك، — دەدى سارسەن سيگارانىڭ حوش ءيىستى ءتۇتىنىن بۇرق ەتكىزىپ.
قايىربولدى ويلانىپ قالدى.
— ياعني، كرەديتپەن اينالىسۋ كەرەك قوي، سولاي ما؟
— دۇرىس ايتاسىڭ، — دەدى سارسەن، — سەن «مەركۋرييدىڭ» ەڭ باي كليەنتتەرىنىڭ ءبىرىسىڭ. كەلىسىپ الماتىدان ءبىر وفيس اشساڭ.
قايىربولدى كۇلدى.
— بانكتىڭ كليەنتى فيليال، وفيس اشقانىن قايدان كوردىڭ؟
سارسەن دە كۇلدى.
— نيەتىڭ بولسا بولدى، ءبارىن دە جاساۋعا بولادى.
— بانك اكسيا ساتپايدى عوي. مەن ول جەردە كليەنت قانا بولا الام، — دەدى قايىربولدى.
— ولاي بولسا سالعان اقشامدى بۇكىل پروسەنتتەرىممەن قايتارىپ الام دە، — دەدى سارسەن، — ولار وزدەرى دە كرەديتپەن اينالىسادى. ال سەن پالەنباي ميلليون دوللاردى قايتارىپ الاسىڭ. ارينە، «مەركۋريي» قايىرشى بولىپ قالمايدى، ءبىراق قارىمى، مۇمكىندىگى سونشا اقشاعا ازايادى. ويىمشا، سەن وسىنى ايتساڭ، ولار الماتىعا جۇگىرىپ كەلىپ ءبارىن وزدەرى جاساپ بەرەدى.
سارسەن قولمەن قويعانداي قىلىپ ايتىپتى. بىرنەشە ايعا سوزىلعان زاڭداستىرۋ جۇمىستارىنان كەيىن قايىربولدى نەسيە بەرەتىن بانكتىڭ يەسى بولىپ شىعا كەلدى. ەندى ءبىر دوللارى ىلەزدىڭ اراسىندا ون دوللارعا اينالاتىن بولدى. العاشقىدا نەسيە سۇراپ كەلگەندەردى ءوزى قابىلدايتىن. كەيىننەن قاپتاعان كومەكشىلەر بارلىق جۇمىستى ءوز مويىندارىنا العان. اسا ءىرى كرەديتتى عانا بۇنىمەن اقىلداسادى. ال ۇساق-تۇيەك بولىپ جاتقاننان تولىق بەيحابار.
ءوزى جايلى، قولاستىنداعى بانك جۇيەسى جايلى باسپاسوزدە نەشەتۇرلى سىن ماقالالار جازىلىپ جاتقانىن ەمىس-ەمىس ەستيتىن. ءبىراق بۇل كەزدە قايىربولدى جەردىڭ تارتىلىس كۇشى اسەر ەتپەيتىن وربيتاعا شىققان، ەشبىر زاڭعا باعىنبايتىن ادامعا اينالعان. «بارعا بارشا بەرەدى» دەگەندەي، ۇستى-ۇستىنە توگىلگەن قيساپسىز اقشا تۋىستىق سەزىمدى دە، اردى دا، ۇياتتى دا، ءبارىن ۇمىتتىرعان. ب ا ق قونعان كۇنى تاكسي جالداپ قالا تۇبىندە تۇراتىن اتاسى مەن اجەسىنىڭ ۇيىنە باردى. ءتۇن ءىشى ەدى. تانىس قاقپانىڭ الدىنا كەلىپ ۇزاق تۇردى. ءبىراق ءوز بويىنان ەشقانداي سەزىم تابا المادى. قىزىق دەدى قايران قالىپ. اكە-شەشەمنەن ەس بىلمەيتىن كەزىمدە ايرىلىپپىن. كەمپىر-شال... اتام مەن اجەم تاربيەلەپ ءوسىردى. اكەم دە، شەشەم دە وسىلار ەدى. ءبىراق نەگە جۇرەگىم سەلت ەتپەيدى. ىشىمدە نەگە ىقىلاس-پەيىل جوق. مىناۋ تۇرعان جۇپىنى ۇيدەن، باستان وتكەن كىرىپتار ومىردەن نەگە جيرەنەم... بىلمەيمىن... ايتەۋىر مىنا قاقپاعا كىرگىم كەلمەيدى... وسىنى عانا بىلەم.
بۇرىلىپ جۇرە بەرگەن. ودان كەيىن ءومىردىڭ قىزىعىنا تولى قاربالاس ءبارىن ۇمىتتىردى. تەك ءبىر رەت، جولى ءتۇسىپ، جانىندا قانشاما كۇزەتشى-وققاعارلارى بار، الدەنەشە ماشينا بولىپ اۋىلدىڭ ورتالىق جولىمەن سىرنايلاتىپ-كەرنەيلەتىپ ءوتىپ بارا جاتقاندا، سارسەن ارتىنا بۇرىلىپ: — ايتپاقشى، سەنىڭ اجەڭ وسىندا تۇرماۋشى ما ەدى. ءحالى قالاي ەكەن ول كىسىنىڭ؟ — دەگەندە ساسىپ قالىپ، شوپىرعا بەلگى بەرىپ توقتاتقان. ماشينادان ءتۇسىپ، وققاعارلارىنىڭ بىرىنە ءجۇز دوللار اقشا بەرىپ، اتا-اجەسىنىڭ ادرەسىن ايتىپ قويا بەرگەن. سودان كەيىن ەسىنە العان ەمەس.
بۇل كەزدە قولاستىنداعى بانك الپاۋىتقا اينالعان. العان نەسيەنى قايتارا الماي قانشاما ادام بارىنان ايرىلىپ تىلەنشىگە اينالدى، قانشاما وشاقتىڭ وتى ءوشتى. بانككە قارسى قانشاما قىلمىستى ءىس قوزعالدى، ءبىراق پارا بەرۋدىڭ، كوررۋپسيانىڭ تەحنيكاسىن جەتە مەڭگەرگەن قايىربولدى، ءبىر جۋرناليست جازعانداي «قانداي جاۋىننان بولسا دا شىلانباي قۇرعاق شىعاتىن». جازا كورمەۋ ادامدى ازدىرادى. ءبارىن ساتىپ الىپ ۇيرەنگەن قايىربولدى باسقادا مۇددە بار، نامىس بار، تىرشىلىك بار دەپ بىلمەيتىن. جەر بەتىندە مەن جانە مەنىڭ تىلەگىم مەن قالاۋىم عانا بار دەيتىن.
بىردە، پالەنباي ۋاقىت سۇرانىپ ءجۇرىپ قابىلداۋعا ازەر ىلىنگەن ادام كەلگەن الدىنا. اشاڭ، اق شاشتى. كوزى رەڭسىز. ابدەن شارشاعانى، جۇدەگەنى كورىنىپ تۇر. كىرە ءوزىنىڭ قيىن جاعدايعا ۇرىنعانىن ايتىپ جالىنىپ-جالبارىنعان.
— نەسيە الدىڭىز عوي؟ — دەدى قايىربولدى، — قايتارۋدىڭ مەرزىمى كەلدى عوي؟
— ءيا، كەلدى، — دەدى ءوتىنىش يەسى. — ءبىراق بيزنەس سونداي نارسە. وندا پروگنوز بولمايدى. نە بولاتىنىن الدىنالا بىلە المايسىڭ. تاعى ءبىر مەرزىم كەشەۋىلدەتسەڭىز. مەن مىندەتتى تۇردە قايتارام.
— كەپىلگە نە قويىپ ەدىڭىز؟ — دەدى قايىربولدى.
— پاتەرىم مەن بۇكىل بيزنەسىمدى قويعان ەدىم، — دەدى اق شاشتى ادام، — اياڭىزشى. مەنى ەمەس، بالا-شاعامدى اياڭىزشى. ەرتەڭ تەنتىرەپ كەتەمىز عوي. ءسىز دە قازاقتىڭ بالاسى ەمەسسىز بە.
— جارايدى، — دەدى قايىربولدى ۇستەل ۇستىندەگى نوقاتتى باسىپ.
ەسىكتەن سارسەن كىردى.
— مىنا ادامنىڭ كرەديتىن كەشەۋىلدەتۋگە جارلىق شىعار، — قايىربولدى ءوتىنىش يەسىنە مەڭزەگەن، — ارينە، جاڭا پروسەنت بەلگىلەڭدەر.
اق شاشتى ادام قۋانعانىنان جىلاپ جىبەرە جازدادى.
— راحمەت، اينالايىن، — دەگەن كوزىندەگى قايمىجىق جاستى ءسۇرتىپ، — بۇل جاقسىلىعىڭدى ەشقاشان ۇمىتپايمىن.
— جاقسى. ىسكە ءسات، — دەدى قايىربولدى.
سارسەنگە، سەن قالا تۇر دەگەندەي بەلگى بەردى. اق شاشتى ادام شىعىپ كەتتى.
— قانشا كرەديت الىپ ەدى؟ — دەدى قايىربولدى.
— بەس ءجۇز مىڭ دوللار، — دەدى سارسەن. — بيزنەسى ءساتسىز بولىپ...
— ءبىز ەندى، جىلاپ-ەڭىرەپ كىرگەندەرگە كەڭشىلىك جاساي بەرەتىن، اقشا شاشاتىن مەسەنات ەمەسپىز، دەمەۋشى ەمەسپىز، — قايىربولدى كەرىلىڭكىرەپ وتىردى، — ءبىز بانكپىز.
— دۇرىس ايتاسىڭ، — دەدى سارسەن.
— سوندىقتان ەشقانداي كەشەۋىل بولماسىن، — دەدى قايىربولدى، — زالوگقا نە قويدى، زاڭ جولىمەن الىڭدار. سودان كەيىن ايتارىم، بۇدان بىلاي بۇنداي ءوتىنىش يەلەرى ماعان كىرمەيتىن بولسىن. قاپتاعان قىزمەتكەر نە ءۇشىن وتىر. سول جاقتان قايتارىلسىن. مەنىڭ الدىما كەلمەسىن.
— قۇپ بولادى، — دەدى سارسەن.
بۇدان كەيىن ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى قايىربولدىعا ۇسىنىسپەن كەلگەن ادامدار عانا كىرگىزىلەتىن بولدى. ارىز ايتۋشىلار كەلۋىن توقتاتتى. ءوزى تومەن تاپ، ءوتىنىش يەسى بولىپ جۇرگەندە كورگەن قورلىقتارىن ۇمىتقان جوق. سول وتكەن ءومىر تاجىريبەسى بويىنشا قولاستىنداعى بانكتىڭ قابىلداۋ بولمەلەرىندە، وپەراسيالىق زالدارىندا قانداي قياناتتار ىستەلىنىپ جاتقانىنان تولىق حاباردار بولاتىن. ءبىراق نە ەستىسە دە، نە بىلسە دە سەلت ەتپەيتىن.
ادامنىڭ دەگەنى ەمەس، اللانىڭ دەگەنى بولادى ەكەن. كوكتەمنىڭ شۋاقتى كۇنى مەيمانحانادا بەلگىلەنگەن ءبىر سىرلى كەزدەسۋگە اسىعىپ كەلە جاتقان. كرەم تۇستەس «بەنتلي» زىمىراپ كەلىپ مەيمانحانانىڭ الدىنداعى شاعىن الاڭعا بۇرىلا بەرگەندە قاتار-قاتار تىرەۋدەي قىلىپ سۋ شاشىپ تۇرعان فونتاننىڭ تاساسىنان قولىندا شەلەگى بار ءبىر بالا جۇگىرىپ شىقتى. شوپىر تەجەگىشتى اياماي باسقان. ءبىراق ءبارى دە زايا ەكەن. بالا سوققىدان ءاۆتوموبيلدىڭ كاپوتىنا شىقتى دا ەكى قولىن جايىپ بارىپ ءبىر قاپتالعا قۇلاپ ءتۇستى.
— نە ىستەدىڭ سەن؟ — دەدى قايىربولدى ايقايلاپ، — نەگە وسىنشا قاتتى كەلدىڭ؟
— كەشىرىڭىز، اعا، — دەدى ءوڭى شۇبەرەكتەي قۋارعان شوپىر، — مىنا جەردەن اتىپ شىعاتىنىن كىم بىلگەن.
جەردە جاتقان بالانىڭ جانىنا جۇرت جينالىپ قالدى.
— جارايدى ەندى، — دەدى قايىربولدى، — بولارى بولدى. بىردەڭە قىلىپ قۇتىلارمىز. اۋەلى كورەيىك.
بۇلار توپقا تاقاعاندا بالانىڭ جانىندا جۇرەسىنەن وتىرعان مەيمانحانانىڭ شۆەيسارى ورنىنان تۇرىپ قىنجىلا باس شايقاعان.
— اتتەگەن-اي. وسى جەردە ماشينا جۋىپ كۇنىن كورىپ جۇرگەن بالا ەدى. سونداي جاقسى ەدى ءوزى.
سودان سوڭ قايىربولدىنىڭ الدىندا يىلە قالدى.
— مارحامات. كىرىڭىز. سول باياعى ءوزىڭىزدىڭ جاقسى كورەتىن بولمەڭىز. دايىن تۇر.
قايىربولدى جۇرتتى كيىپ-جارىپ بالانىڭ جانىنا باردى.
— ءتىرى مە؟
— جوق، — دەدى تۇرعانداردىڭ ءبىرى. — ءولىپ قالعان سياقتى.
بالانىڭ بەتىنە ۇڭىلگەن قايىربولدى كەنەت ايقايلاپ جىبەرە جازداپ، ءوزىن-وزى ارەڭ تەجەگەن. بالا بۇنىڭ وزىنەن اينىمايدى ەكەن! ازەر ءجۇرىپ ماشينانىڭ جانىنا كەلدى. ەسىكتى اشىپ تاعى تۇردى.
— قايتامىز، — دەدى سودان سوڭ، وتىرىپ جاتىپ.
شوپىر ءسال اڭىرىپ قالدى، ارتىنشا ۇيقىدان ويانعانداي اسىعىس ماشينانى وتالدىردى.
...ۇيگە جۇگىرىپ كىرگەن قايىربولدىنىڭ الدىنان اسپاز ايەل شىققان.
— مىرزا...
— قويا تۇرىڭىز، — دەدى قايىربولدى قولىن سىلتەپ، — ەكىنشى قاباتتاعى كابينەتكە سيگارا، كوفە، كونياك كەلتىرىڭىز.
اسپاز ايەل سۇراعاندارىن الدىنا اكەپ قويعاندا مەڭىرەيىپ وتىرعان قايىربولدى كونياكتىڭ بوتەلكەسىن دەرەۋ اشىپ جوپپەلدەمە بىرنەشە بوكالدى تولتىرىپ ىشكەن. يەسىنىڭ بۇنداي ادەتىن بۇرىن كورمەگەن اسپاز ايەل ەرنىن جىمقىرىپ تومەن قارادى.
— كەشكى جاڭالىقتان كورگەن شىعارسىڭدار، — دەدى قايىربولدى اسپاز ايەلگە قاراپ.
— ءيا، كوردىك، — دەدى اسپاز ايەل، — ءبىراق ءبىز سەنبەدىك. ءسىزدىڭ ولاي ەتۋىڭىز مۇمكىن ەمەس.
قايىربولدى تاعى ءبىر بوكالدى تولتىرىپ ءىشتى.
— بايعۇس، ايتەۋىر ءتىرى ەكەن، — دەدى اسپاز ايەل. — مىرزا، بۇگىنگى قوناقتارعا نە دايىنداۋىمىز كەرەك.
قايىربولدى سەلك ەتە قالدى.
— ءتىرى دەيسىڭ بە؟ قايدا ەكەن؟
اسپاز ايەل قۋانىپ باسىن يزەگەن.
— ءيا، ءتىرى. ءبىراق اۋىر ەكەن. رەانيماسيادا. سونىمەن بۇگىنگى قوناق...
— قوناعىڭدى قويا تۇر، — دەدى قايىربولدى، — جاندوستى شاقىر.
ازدان سوڭ وسى ءۇيدىڭ ۇلانعايىر شارۋاسىن باسقاراتىن جاندوس كىردى.
— شاقىردىڭىز با، — دەدى ەلۋلەردەگى جىلى ءجۇزدى ادام.
— جاندوس، جاعداي بىلاي، — دەدى قايىربولدى، — اناۋ بۇگىنگى اپاتقا تۇسكەن بالا قاي اۋرۋحانادا جاتىر سونى ءبىل. سودان سوڭ مەنىڭ اتىمنان ءسوۆميننىڭ اۋرۋحاناسىمەن سويلەس تە، بالانى سونىڭ رەانيماسياسىنا اۋىستىر. قانشا اقشا، قانداي كومەك كەرەك، ءبارىن ۇيىمداستىر. تىندىرعاننان كەيىن ايتارسىڭ.
* * *
قايىربولدى رەانيماسيا بولمەسىنە كىرگەندە شاشىن قىراۋ شالعان، جاس ءوڭدى دارىگەر ورنىنان تۇرىپ قارسى جۇرگەن.
— وتىنەم، — دەگەن بيازى داۋىسپەن، — رەانيماسيا جالعاسىپ جاتىر. بالا سيستەمانىڭ استىندا. ءبىر رەت قانا قاراڭىز. ەشتەڭەگە قول تيگىزبەڭىز. شىعىپ كەتىڭىز.
تۇنگى شاممەن جارىقتانعان بولمەگە كىرىپ بالانىڭ جانىنا وتىرعان قايىربولدى كوپكە دەيىن قاراۋعا جۇرەگى داۋالاماي باسى سالبىراپ وتىرعان دا قويعان. ەسىكتىڭ سىرتىندا تۇرعان دارىگەر جوتەلىپ بەلگى بەرگەندە اقىرىن كوز قيىعىن تاستادى دا ىڭىرانا تەربەلىپ كەتتى. بالا كەزىندە ءوز باسىنان وتكەن ءبىر حيكمەت كوز الدىنا كەلىپ تۇرا قالعان. ءبىرىنشى كلاستى بىتىرگەن. جاز. قايىربولدى شوپشىلەردىڭ اۋىلىندا قايراقشى اتاسىنا كومەكتەسەدى. بىردە مايا سالىپ جۇرگەن جىگىتتەر قايىربولدىنى سۋسىن الىپ كەلۋگە جۇمساعان. قولىنا اشىعان كوجە قۇيىلعان بيدون ۇستاعان قايىربولدى وزىنە قاراي زىمىراپ كەلە جاتقان جەڭىل ماشينانى كوردى. بىردەن تانىعان. سوۆحوز ديرەكتورىنىڭ «ۆولگاسى». ىعىسىپ جولدان اۋلاقتاۋ تۇرعان. ءبىراق ىرجالاڭداپ جالعىز كەلە جاتقان شوپىر قايىربولدىنى «ۆولگانىڭ» وڭ قاپتالىمەن اياماي سوعىپ وتكەن. ەسىن جيعاندا جولدىڭ ۇستىندە جاتىر ەكەن. شوشىنعان اتاسى، — بالام-اۋ، ماشينە كەلە جاتقاندا جولدان شىعىپ تۇرمايسىڭ با، — دەدى بۇنىڭ ءۇستى-باسىن سيپالاپ، — قۇدايعا شۇكىر، امان قالدىڭ.
رەانيماسيادان شىققانننان كەيىن ءبىر جىل بويى سىنعان سۇيەكتەرىن ءبىتىرىپ ەمدەگەن. قايىربولدى اۋىلعا مۇگەدەك بولىپ ورالدى. ءوزىنىڭ جولدان اۋلاقتا تۇرعانىن دالەلدەي الماعان. زاڭ ورىندارىن جولاتپاي، اۋىل اراسىنداعى عانا سوت بولعان. شوپىر ەشتەڭەنى مويىندامادى.
— ايدالادا تۇرعان ادامدى ماشينامەن قۋىپ ءجۇرىپ قاعاتىنداي مەنى جىن ۇرىپ كەتىپ پە، — دەگەن ادەتىنشە ىرجالاڭداپ، — كوردىڭىزدەر عوي، جولدىڭ ۇستىندە جاتتى.
كەيىننەن اۋىلدىڭ ءبىر جىگىتى بۇلاردىڭ ۇيىنەن شاي ءىشىپ وتىرىپ، —
— بوراشتى بىلەمىز عوي، — دەگەن، — بالانى قاعىپ، سودان سوڭ جولدىڭ ۇستىنە جاتقىزىپ قويعان عوي. بيدونداعى كوجە جيىرما مەتر جەردە توگىلىپ جاتىر. كىم سەنەدى بۇندايعا. اتتەڭ زاڭ دۇرىس بولسا، سوتتاتۋعا بولار ەدى. امال نە.
— ە، بۇلارعا نە ىستەي الاسىڭ، — دەپ ەدى سوندا اتاسى كۇرسىنىپ، — ناشاردىڭ كورگەن كۇنى سول، انە.
قايىربولدى بالانىڭ بەتىنە قايتا ءۇڭىلىپ، كوڭىلى بۇزىلدى. كىشكەنتاي ءالسىز دەنەنىڭ اجالمەن الىسىپ، جاننىڭ انە-مىنە ءۇزىلىپ كەتەيىن دەپ جاتقانى كورىنىپ تۇر. تالتىرەكتەپ دالىزگە شىقتى. دارىگەر قولتىعىنان سۇيەپ تاحتاعا وتىرعىزدى.
— سابىر ەتىڭىز. ءالى ءۇمىت بار. كىمىڭىز ەدى؟
قايىربولدى داۋسى قارلىعا جاۋاپ قاتتى.
— ەڭ جاقىن ادامىم.
— ءجۇرىڭىز، مەنىڭ كابينەتىمە بارايىق، — دەدى دارىگەر.
قايىربولدىنى بولمەگە ەرتىپ كىرىپ، الدىنا جارتى ستاقان سپيرت قويدى. ۇستىنە سۋ قوستى.
— ءىشىڭىز، بۇندايدا پايداسى تيەدى.
قايىربولدى ءىشىپ سالدى. قالتاسىنان اليۋمينيي كونتەينەرگە سالىنعان سيگارانى سۋىردى.
— بولا ما؟
— ءيا، سىزگە بولادى، — دەدى دارىگەر.
قايىربولدى حوش ءيىستى ءتۇتىندى قۇشىرلانا جۇتىپ از وتىردى.
— دارىگەر، تىڭداڭىز، — دەدى سودان سوڭ، — وتىنەم. جوق، جالبارىنام. وسى بالانى قۇتقارىڭىز. بار ونەرىڭىزدى سالىڭىز. وكىنبەيسىز. قانداي ءدارى كەرەك، قانشا اقشا كەرەك، قىسىلماڭىز، ايتىڭىز، ءبارىن بەرەم. تەك ءتىرىلتىڭىز. ەگەر وسى بالا ءتىرى قالسا مەن بۇكىل ءومىرىڭىزدى قامتاماسىز ەتەم. مىناۋ اۋرۋحانانى شەتەلدىڭ ەڭ وزىق تەحنيكاسىمەن جابدىقتاپ بەرەم. تەك بارىڭىزدى اياماڭىز.
— بۇل ءبىزدىڭ پارىزىمىز، — دەدى دارىگەر، — قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن دە ىستەيمىز. ال ءسىز، ەندى ۇيىڭىزگە قايتىڭىز. دەمالىڭىز.
ءبىر اپتا بويى بەل شەشكەن جوق. قىزمەتكە بارمادى. كۇنى بويى ۇيدە، اۋرۋحانادان حابار كۇتىپ، مەڭىرەيىپ وتىرادى دا قويادى. سەگىزىنشى كۇنى تۇسكە قاراي دارىگەر تەلەفون سوققان.
— قۇتتىقتايمىن، — دەگەن تولقىنىسىن جاسىرا الماي، — بالاڭىز اجالدى جەڭدى. ءبىراق وتە ءالسىز. تاعى ءبىراز جاتۋى كەرەك.
جۇرۋگە جاراعاندا بالانى ۇيىنە الدىردى. ابدەن ساۋىققاننان كەيىن ءمان-جايدى سۇراعان. قالانىڭ تۇبىندە تۇزدىباستاۋ دەگەن جەردە تۇرادى ەكەن.
* * *
بۇلار ءبىر جاعىنا جانتايىپ جاتقان قاقپانى اشىپ كىرىپ كەلگەندە اۋلادا ساماۋىر تۇتاتىپ جاتقان كارى ايەل قولىنداعى كەرنەيدى جەرگە ءتۇسىرىپ الىپ، اۋزى اشىلىپ تۇرىپ قالعان. سودان كەيىن كەلىپ بالانى باس سالعان.
— جارىعىم-اۋ! قۇلىنىم-اۋ! قايدا ءجۇرسىڭ! اسىلىم! مەن سەنى ىزدەدىم عوي! ايرىلدىم دەپ جىلادىم عوي! جىلاي-جىلاي كوزىم سۋالدى عوي!
كورشىلەر جينالىپ قالدى. اۋلانىڭ سىرتىندا تۇرعان التىنمەن اپتاۋلى ماشينالارعا، قىمبات كيىنگەن ءبىر توپ ادامعا، كورىسىپ جىلاپ جاتقان انا مەن بالاعا قاراپ اڭ-تاڭ. ءبىر اقساقال ادام: — ءاي، جۇماعايشا، قوي ەندى. بالاڭنىڭ ءتىرى ەكەنىنە قۋانبايسىڭ با، — دەپ باسۋ ايتقان، — مىنا ادامداردى قاڭتارىپ تۇرعىزىپ قويعانىڭ نە؟ ۇيگە كىرگىزسەيشى.
جۇپىنى ۇيدە كەشكە دەيىن قوناق بولعان.
— بالامدى امان الىپ قالىپسىز. راحمەتتەن باسقا نە ايتايىن سىزگە، — دەگەن جۇماعايشا قوشتاساردا،— بار بولسام ات مىنگىزەر ەدىم. باتامەن القاعاننان باسقا نە كەلەدى قولدان.
— راحمەت، ەشتەڭەڭىزدىڭ كەرەگى جوق، — دەدى قايىربولدى، — ودان دا مەن قولقابىس قىلايىن سىزدەرگە.
ەرتەڭىنە كابينەتكە سارسەندى شاقىرتتى.
— اناۋ ايەلدىڭ بۇكىل جاعدايىن ءبىلشى، قانداي كومەك كەرەك ەكەن، قالاي كومەكتەسۋگە بولادى، — دەگەن دوسىنىڭ بەتىنە قاراپ وتىرىپ، — ەكى كۇندە وسى شارۋانى تىندىرشى.
— شەف، ونىڭ بىلەتىن ەشتەڭەسى جوق، — دەدى سارسەن، — انىقتاپ تا قويدىم. بۇل، باياعىدا، وسىدان ءتورت جىل بۇرىن بىزدەن كرەديت الىپ كۇيىپ كەتكەن ادام. سونىڭ ۇيەلمەنى. ايەلى، بالالارى.
— ول كىم؟ — دەدى قايىربولدى، — بىزدەن كىم نەسيە المادى. قايسىسى ەستە قالدى دەيسىڭ. ونىڭ ۇستىنە، مەن كەيىننەن، ءىرى كرەديت الاتىندارمەن عانا كەزدەستىم عوي.
— ەسىڭىزدە بولار، اق شاشتى، اشاڭ كەلگەن ادام. نەسيەنى قايتارۋدى كەشەۋىلدەتسەڭىزدەر دەپ كەلگەن، — سارسەن ۇستەل ۇستىندەگى جاشىكتەن ءبىر سيگارا الىپ تۇتاتتى.
— ودان كەيىن نە ىستەدىك؟ — دەدى قايىربولدى.
— نە ىستەۋشى ەدىك، — دەدى سارسەن، — كەپىلگە قويعان ءۇيىن، بيزنەسىن، ءبارىن الدىق.
قايىربولدىنىڭ ساناسىندا ءبىر قاقپاق سارت ەتىپ اشىلعانداي بولدى. اق شاشتى جۇدەۋ ادامنىڭ، نەشە اي تۇرىپ بۇنىڭ قابىلداۋىنا ازەر ىلىنگەنى، وسى كابينەتتە تۇرىپ قالاي جالىنىپ-جالبارىنعانى، ءوزىنىڭ ول ادامدى الداپ شىعارىپ سالعانى، ءبارى ەسىنە تۇسكەن.
— بەس ءجۇز مىڭ دوللار العان. ءبارىن ەت بيزنەسىنە سالعان. ءبىر ءۇيىر جىلقى الىپ باقتىرىپ قويعان. سودان سوڭ اياقاستىنان جۇت بولىپ مالى قىرىلىپ قالعان. مىنە، سول سەبەپتى ساعان جولىعۋعا كەلگەن عوي، — سارسەن ورنىنان تۇرىپ تەرەزەنىڭ جانىنا باردى.
— ءالسىز ادام عوي، — دەدى ءسوزىن جالعاپ، — پاتەرىنەن، بيزنەسىنەن ايرىلعاننان كەيىن كوپ ۇزاماي قايتىس بولعان. ايەلى، بالا-شاعاسى قالادان اۋىلعا كوشكەن. تۇرمىستارىن ءوزىڭ كوردىڭ عوي. اناۋ ايەل سەنى تانىپ وتىر. تەك كوڭىلىڭە قاراپ ەشتەڭە دەمەدى. ونىڭ ۇستىنە بالاسىن ولىمنەن الىپ قالدىڭ.
— ول بالانى ولىمنەن الىپ قالعان مەن ەمەسپىن، — دەدى قايىربولدى، — كورەسى جارىعى بار دەگەن ءسوز. ودان كەيىن، ول، دارىگەرلەردىڭ ەڭبەگى.
ورنىنان تۇرىپ كابينەتتى ارى-بەرى كەزىپ ۇزاق ءۇنسىز ءجۇردى. ۇستەلگە ەكى جۇدىرىعىن تىرەپ كۇرسىنىپ تاعى تۇردى.
— بىلاي ىستەيمىز، — دەدى تاعى ءبىر سيگارانى تۇتاتىپ، — ەرەسەك، كامەلەتكە تولعان بالاسى بار ما؟
— ءيا، — دەدى سارسەن، — بار.
— بۇكىل بيزنەسىن قايىرىپ بەرۋ كەرەك، — قايىربولدى ورنىنا وتىرىپ تەز-تەز جارلىق بەرە باستادى، — بىزگە كەتكەن پاتەرىنە پاراپار پاتەر الىپ بەرىڭدەر. قالادان. سودان سوڭ باياعىداعى بەس ءجۇز مىڭ نەسيەنى زاڭداستىرىپ قولدارىنا ۇستاتىڭدار. سودان سوڭ...
— شەف، ءبىر وتباسىنا وسىنىڭ ءوزى جەتىپ ارتىلاتىن يگىلىك، — دەگەن سارسەن. — وسىمەن توقتايىق.
— جارايدى، — دەدى قايىربولدى — وسى شارۋالاردى تىندىر. تاعى دا تىلەكتەرى بولسا كورە جاتارمىز.
...ۇيگە كەلگەننەن سوڭ كابينەتكە توسەك سالدىردى. ءبىراق ۇيىقتامادى. كورەر تاڭدى كوزبەن اتقىزعان. بالالىق شاعىن، ءتۇرىن كورە الماي كەتكەن اكەسى مەن شەشەسىن، بار-جوعى بەلگىسىز اتاسى مەن اجەسىن، سوڭعى الاساپىران سەگىز جىل ءومىرىن ويلادى. تاڭەرتەڭ ءتاستۇيىن بەكىنگەن. شايىن باپپەن اسىقپاي ءىشتى. جاقسىلاپ قىرىنىپ، دۋش قابىلدادى. مۇزداي كيىندى. سودان سوڭ ماشيناعا ءمىنىپ تاۋعا قاراي تارتقان.
تانىس جولمەن ءجۇرىپ وتىرىپ ىزدەگەنىن تەز تاپتى. ءزاۋلىم ءۇيدىڭ بولمەلەرىندە تىرس ەتكەن دىبىس جوق. سول باياعى بايلىق پەن سالتانات. زالدا جاساۋلى داستارحان. ەشتەڭەگە قول تيگىزگەن جوق. دالىزبەن ءجۇرىپ جەراستى ۇراعا كەلدى. قىزىل اعاشتان شاپقان ەسىك دىبىسسىز اشىلدى. قايىربولدى جاپ-جارىق بولمەگە كىرىپ قابىرعا بويلاي سوزىلعان سورەلەردىڭ جانىنا تاقاعان.
— كەلدىڭ بە؟ — دەدى تانىس داۋىس.
قايىربولدى سەلت ەتكەن جوق. جايمەن بۇرىلدى. بەكتورى.
— ءيا، كەلدىم، — دەدى.
داۋسى سەزىمسىز شىقتى.
— بىلگەم، — بەكتورى ەلجىرەي جىميعان، — قايتىپ كەلگەن ساناۋلى ادامنىڭ ءبىرىسىڭ. سول ءۇشىن ريزامىن.
— مىنالار ەشقاشان قايتپايدى، — يەگىمەن سورەلەردى مەڭزەدى، — جۇرەكسىز جۇرگەن ۇنايدى ەكەن. جۇرەكسىز جۇرگەننەن شارشامايدى ەكەن، جالىقپايدى ەكەن. كوبى قۇردىمنىڭ شەتىندە تۇر. ال كوبى قۇردىمعا باياعىدا قۇلاپ كەتكەن.
كەنەت جەر-دۇنيە سولق ەتە قالدى. قايىربولدى جان-جاعىنا قاراعان.
— بۇل كەلە جاتقان اپاتتىڭ بەلگىسى، — دەدى بەكتورى
— نەنىڭ اپاتى؟ — دەدى قايىربولدى ۇرەيلەنىپ.
— جاننىڭ، رۋحتىڭ، يماننىڭ اپاتى، — بەكتورى قايىربولدىنىڭ جانىنا كەلدى.
— بەكتورى، ۋاقىت ءوتىپ بارا جاتىر، — دەگەن قايىربولدى.
بەكتورى الاقانىن قايىربولدىنىڭ كەۋدەسىنە تيگىزدى.
— مىنە، قايتاردىم.
سول ءسات قايىربولدىنىڭ بويىن باياعىدا ۇمىت بولعان سەزىمدەر كەرنەپ جونەلگەن. قۋانىش تا، قايعى دا، ءسۇيىنىش تە، قامرىق پەن مۇڭ دا بار ەدى قايتىپ كەلگەن تۇيسىكتە.
...سىرتقا شىققان قايىربولدى ماشيناسىن كورە المادى. ارتىنشا ۇستىندەگى ءوزىنىڭ بۇرىنعى قاراپايىم كيىمىن تانىپ، ءبارىن ءتۇسىنىپ، راحاتتانىپ تۇرىپ كۇلگەن. سودان سوڭ مەدەۋدىڭ جولىمەن تومەن قاراي اسىعىپ جونەلدى الماتىعا.
ول كەيىن اجەسىمەن كەشۋ ايتىسىپ تابىسادى، اتاسىنىڭ ءتورت جىل بۇرىن دۇنيەدەن قايتقانىن ەستىپ قايعىرادى، اقىرىندا ءوزى سۇيگەن قىزعا جۇرەگى داۋالاپ اسىقتىق ءسوزىن دە ايتادى. ءبىراق بۇنىڭ ءبارى كەيىن بولادى. ال ءقازىر ول الماتىعا، ءوزىنىڭ الماتىسىنا اسىعىپ بارا جاتىر ەدى.
* * *
ساعىندىق ويانعاننان كەيىن كورگەن ءتۇسىن پايىمداپ ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن ەسىنە تۇسىرە الماي ۇزاق جاتقان. قىزىق دەدى مىرس ەتىپ. مەن نەگە تۇسىمدە باسقا ادام بولدىم. باسقا ادام بولعانىنا، قايىربولدى دەگەن ادام بولىپ ءومىر كەشكەنىنە زارەدەي كۇمان جوق، سەبەبى سول ادام بولىپ تۋعانىنا، باسىندا سول تاعدىردان باسقا تاعدىر بولماعانىنا يمانداي سەندى. سەبەبى، ول جەردە ساعىندىق دەگەن ادام جوق ەدى. اتىمەن جوق ەدى. بۇل دۇنيەگە جاراتىلماعانداي. ءبىراق مەن باسقا اداممىن عوي دەدى قايران قالىپ. نەگە تۇسىمدە مەنىڭ ومىرىمنەن ەشقانداي نىشان جوق. نەگە قايىربولدىمىن. نەگە رەستوراندا قىزمەت قىلاتىن داياشىمىن. مەن ساعىندىق تىلەشيەۆ، شىندىعىندا قازاق تەلەديدارىندا قاتارداعى تەلەجۋرناليست-رەداكتور بولىپ قىزمەت ەتپەۋشى مە ەدىم.
ءبىر شىنى كوفە ءىشىپ جۇمىسقا اتتاندى. كەلە سالا كۇندەلىكتى قاربالاسقا كىرىپ كەتكەن. ءتۇستىڭ شاماسى ەدى. كوشەگە شىعىپ كەلگەن قىزمەتتەس قىز رەداكسياعا داۋرىعىپ سويلەپ كىرگەن.
— ءاي، ساعىندىق، فويەدە سەنى ءبىر قىز توسىپ تۇر. تاكايا كراساۆيسا. ەركەك تۇگىلى ايەل عاشىق بولعانداي.
ساعىندىق شاشىن اسىعىس تۇزەپ جىبەرىپ سىرتقا بەتتەدى. تەرىس قاراپ تۇرعان قىزدى بىردەن تانىعان. سەلت ەتكەن جوق، قورىققان جوق.
— امانسىز با، بەكتورى.
بەكتورى بۇرىلىپ جىلۇشىراي كۇلگەن.
— امانسىڭ با، ساعىندىق.
ەكەۋى سىرتقا شىقتى.
— قايدا بارامىز؟ — دەدى ساعىندىق.
— كاۆالەر دەگەن اتىڭ بار ەمەس پە، — دەدى بەكتورى، — وسى ماڭايداعى ءبىر كافەگە بارايىق.
— قارسى بولماساڭىز «الماتى» رەستورانىنا بارايىق، — ساعىندىق قىزعا قولىن ۇسىنعان.
كۇن ەداۋىر ىستىق بولعانىمەن رەستوراننىڭ ءىشى سالقىن ەكەن. داياشى داستارحان ءمازىرىن الدارىنا قويىپ كەتىپ قالدى.
— مەن شاي ىشسەم بولادى، — دەدى بەكتورى.
ساعىندىق جەڭىل-جەلپى تاماققا تاپسىرىس بەرىپ، شىلىمىن تۇتاتىپ، ورنىعىپ وتىردى.
— سەنىڭ كۇيىڭدى تۇسىنەم، — دەگەن بەكتورى از ۇنسىزدىكتەن كەيىن، — مەنىڭ ىزدەپ كەلىپ ساعان جولىعۋىم، ودان كەيىن باسىڭنان وتكەن وتكەلەك، بۇنىڭ ءبارى اقىلىڭا ازەر سيىپ تۇر. سۇراق سۇراۋعا بويىڭداعى ءتۋابىتتى مادەنيەتىڭ جىبەرمەيدى. سول سەبەپتى بارلىعىن مەن ءوزىم ايتىپ بەرەيىن.
بەكتورىنىڭ داۋسى قول سوزىم جەردەگى جۇمىر تاستان قالانعان بۇلاقتىڭ سىلدىرىمەن جاراسىپ، ەرتەگىدەي تەربەپ جونەلگەن.
— ادامزات ءوزىنىڭ وسى جولعا قالاي تۇسكەنىن، بۇگىنگى كۇيىنە قالاي جەتكەنىن بىلمەيدى. سەبەبى اقىلى كەمىس. ادامزات بۇگىنگى احۋالىنا ءبىر كۇندە كەلگەن جوق. جانە ادام، ينسان، ءالميساقتان ارعى كونە دۇنيەدە مۇلدەم باسقا بولعان. اق پەن قارا، جالعان مەن اقيقات، جاماندىق پەن جاقسىلىق دەگەندى سەندەردىڭ ميى اۋىسىپ كەتكەن فيلوسوفتارىڭ ويلاپ شىعارعان. دۇنيەدە ءوز بەتىنشە تۇرعان جاماندىق ياكي جاقسىلىق بولمايدى. قانداي دا بولماسىن ءسوز ياكي ءىس ءوزىنىڭ ايتىلۋىنىڭ نەمەسە تىندىرىلۋىنىڭ ىڭعايىنا قاراي جامان، يا جاقسى بولىپ شىعۋى مۇمكىن. اقىلدى ءتاۋىپتىڭ تىلەكتەستىكپەن ايتقان وتىرىگى اۋىرۋعا شيپا بولادى. وسىنى وتىرىك دەپ كورشى. الەمدەگى ەڭ ىزگى دەگەن اقيقات، انتۇرعان مۇنافۇقتىڭ اۋزىنان شىققاندا بىلعانىش كەپتەگى جالعان ءسوز بولىپ شىعادى. بۇدان كەيىن ونى قالاي اقيقات سانايسىڭ.
بۇگىندە سەندەر جاماندىق، وتىرىك، جالعان دەپ سانايتىننىڭ بارلىعى كونە دۇنيەدە جاقسىلىقتىڭ، شىندىق پەن اقيقاتتىڭ جارتىسى، سولارعا اپاراتىن جول سانالعان. سەندەردىڭ ۇعىمدارىڭداعى جىن مەنەن پەرى، شايتان مەن شەرالى، ءازازىل، كونە دۇنيەدە ىزگىلىك جولىنداعى پەرىشتە اتاۋلىنىڭ سىڭارلارى بولىپ سانالعان. ول كەزدەگى ادام قۇر سوزگە ەمەس — ناقتى ىسكە سەنەتىن، ءىستى عانا شىن ءسوز سانايتىن. كونە ادامنىڭ ويى، ءسوزى جانە ءىسى ءبىر جەردەن شىعاتىن. قۇدايدىڭ ءسوزى مەن ءىسى سياقتى. سودان كەيىن جەردى عانا ەمەس، بۇكىل بولمىستى استاڭ-كەستەڭ ەتكەن سۇمدىق اپات كەلدى.
بەكتورى الدىنا قويىلعان شايدان ءبىر ۇرتتاپ از ءۇنسىز قالدى.
— ول نە اپات؟ — دەدى ساعىندىق، — قايدان كەلگەن؟
بەكتورى مۇڭايا جىميعان.
— اسپاننىڭ سىرىن كىم بىلگەن. بۇل زاۋالدىڭ نەلىكتەن كەلگەنىن، بولمىستىڭ قاي تۇكپىرىنەن بىزگە قاراي اتىلعانىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەشكىم ايتىپ بەرە المايدى. ايتەۋىر كەلدى، ءبارىن كۇيرەتتى دە كەتتى. ادام، پەرىشتەگە تەڭەسكەن ىزگى ەدى، يماندى ەدى، اقىلى قيىرداعىنى شالاتىن كەمەل ەدى. ءبىراق وسى الەمدىك، عارىشتىق اپاتتان كەيىن ادامزات باقىتسىز بولىپ قالدى. اقىلى كەمىس، جارىمجان بولىپ قالدى. كەمىس اقىل زورلىق-زومبىلىققا اكەلدى. وسىنىڭ ءبارى اسقىنا كەلە اقىرىندا بۇگىنگى كەنەۋسىز قياناتقا ۇلاستى. وسىنىڭ سالدارىنان، ءبىز، ادامنىڭ كوكىرەگىنە، كوڭىلىنە پەرىشتەمەن قاتار، تەڭ ۇيالاعان ءبىز — پەرىلەر، جىندار، سوڭىندا جاماندىق يەسى بولىپ شىقتىق. الايدا، ءبىزدىڭ اتىمىز وزگەرگەنمەن زاتىمىز وزگەرمەدى. جاراتقان يە موينىمىزعا ارتقان مىندەتتى ادال اتقارىپ كەلەمىز.
بەكتورى جالت ەتىپ ساعىندىققا ءبىر قاراعان.
— نە ايتقىڭ كەلگەنىن تۇسىنەم. دۇنيەگە جاماندىقتان نە پايدا دەمەكسىڭ عوي. جانىندا جاماندىق تۇرماسا جاقسىلىقتىڭ جاقسىلىق ەكەنىن قايدان بىلەسىڭ. قارسىسىندا جالعان مەن وتىرىك تۇرماسا اقيقاتتىڭ اقيقات ەكەنىن نەندەي تياناققا سۇيەنىپ ءبىلدىڭ. جولدىڭ سەرتى — اداسۋ، اداسىپ بارىپ تۇزەلۋ. ەكى ءتۇرلى پاكتىك بار. بىرەۋى انادان تۋعانداعى، كۇنا مەن زينا، قياناتتان بەيحابار، تاجىريبەسىز، مىنەزسىز پاكتىك. ەكىنشىسى، بۇ دۇنيەنىڭ بارلىق ساتىلارىنان قان كەشىپ ءجۇرىپ وتكەن، وتسە دە لايلانباي قالعان پاكتىك. ادام بولىپ قالام دەسەڭ وسىنىڭ بارىنەن وتۋگە، وسىنىڭ ءبارىن كورۋگە مىندەتتىسىڭ. مىنە، وسى قاسىرەتتى وتكەلەكتىڭ بارىنەن وتكىزەتىن، ءبىز، جىندار، پەرىلەر.
— ءسوزىڭىز اسىل، بەكتورى، — دەدى ساعىندىق تومەن قاراعان كۇيى، — تەك ءبىر عانا تۇيتكىل بار. مەن نەگە باسقا ادامنىڭ كەبىن كيدىم، وسى تۇسىنىكسىز.
بەكتورى شايىن ءىشىپ وتىرا بەردى.
— ايتايىن، — دەدى سودان سوڭ كۇرسىنىپ، — دۇنيە بارعان سايىن قيىنداپ، ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن كوڭىلى بارعان سايىن سۋىپ بارادى. قازاقتان پەيىل كەتتى. بۇرىن جاقسىلىعى اسىپ-توگىلگەن، توڭىرەكتەگى جۇرتتىڭ بارىنە پانا بولىپ، شاراپاتى جەتكەن قازاق، ەندى وزىنە قايىرىم قىلا الماي وتىر. سەن قايىربولدىنىڭ تاعدىرىن كەشتىڭ. قايىربولدى بولىپ كەدەيشىلىكتىڭ قورلىعىن دا، بايلىقتىڭ يگىلىگىن دە كوردىڭ. اسىپ-تاسقان مەيمانانىڭ نەگە اپارىپ سوعاتىنىنا دا كوزىڭ جەتتى. سەن ءوزىڭ مۇلدەم تانىمايتىن ادامنىڭ تاعدىرىنا تەلىندىڭ. بوگدەنىڭ تاعدىرىن ءوز تاعدىرىڭداي كەشكەندىكتەن سەن سول قايىربولدىنى ەندى وزىڭدەي كورەسىڭ. ۇرپاق ەندىگى جەردە بىر-بىرىنە وسىنداي باۋىرمال بولماسا، ءومىر ءسۇرۋ قيىن بولادى.
بەكتورى ورنىنان تۇردى.
— امان بول، ساعىندىق.
— بەكتورى، كەتپەڭىزشى، — دەدى ساعىندىق مەڭىرەيىپ وتىرىپ.
— مەنى كەتەدى دەپ كىم ايتتى، — دەدى بەكتورى جىميىپ، — مەن سەنىمەن عانا امانداسىپ تۇرمىن. ويتكەنى ساعان ەندى مەنىڭ كەرەگىم شامالى. مەن ەلدەن كەتپەيمىن. ەشقاشان دا. پەرىنىڭ قىزى بەكتورى قازاققا ءاماندا كەرەك.
ەسىكتە ءبىر ءسات قانا بوگەلىپ، قولىن بۇلعادى. سودان سوڭ باسىن بيىك ۇستاپ، شىعىپ جۇرە بەرگەن.
* * *
...ساعىندىق تۇنگى رەستورانعا كەلىپ شەتكى ستولعا وتىرعان. تەرەزەنىڭ الدىندا سويلەسىپ تۇرعان قىزداردىڭ بىرەۋى جانىنا كەلدى.
— نە بۇيىراسىز؟
— ماعان قايىربولدى قىزمەت قىلسا دەپ ەدىم، — دەدى ساعىندىق، — ونىڭ ۇستەلى قاي جەردە؟
داياشى قىز تاڭدانا قاراعان.
— قايىربولدى دەيسىز بە؟ ول كىم؟
ەندى ساعىندىقتىڭ تاڭداناتىن كەزەگى كەلدى.
— كىمى قالاي؟ وسى رەستوراندا جۇمىس ىستەيتىن داياشى.
داياشى قىز ادەپپەن جىميعان.
— كەشىرىڭىز، بۇل ءبىر تۇسىنىسپەۋشىلىك. قايىربولدى دەگەن داياشى بىزدە ەشقاشان بولعان ەمەس.
— مەن ون جىلدان بەرى وسى رەستوراندامىن، — دەگەن ودان كەيىن، — زاۆزالدى شاقىرايىق. مۇمكىن سول كىسى بىلەر.
زالدىڭ مەڭگەرۋشىسى، قالىڭ قايراتتى شاشىن قىراۋ شالعان، ەگدەلەۋ كەلگەن دەنەلى ادام ەكەن.
— قايىربولدى نامازبەكوۆ دەيسىز بە، — دەدى ماڭدايىن ۋقالاپ، — لاقاپ اتى ەمەس پە ەكەن؟
— جوق، ازان شاقىرىپ قويعان اتى — دەدى ەندى كۇلكىسى كەلە باستاعان ساعىندىق.
— وندا كەشىرىڭىز، — مەڭگەرۋشى قولىن جايدى، — مەن وتىز بەس جىلدان بەرى وسى قىزمەتتەمىن. ونداي ادام ەشقاشان بولماعان بىزدە.
ساعىندىق ورنىنان تۇردى.
— جارايدى، مازالاعانىم ءۇشىن كەشىرىم وتىنەم.
— وتىرىڭىز، ءدام تاتىڭىز، — دەدى مەڭگەرۋشى.
— كەلەسى جولى، — ساعىندىق سىرتقا بەتتەدى.
كوڭىلىندە ەشقانداي كۇمان، ەشقانداي ساۋال قالماعان.
— سەن پەرى ەمەسسىڭ — پەرىشتەسىڭ! — دەگەن، سامالاداي جارقىراعان الماتىنىڭ تۇنگى كوشەلەرىن تاماشالاپ كەلە جاتىپ، — جاسا، بەكتورى!
* * *
«مەن زامانىمدا كەدەيلىكتى دە، بايلىقتى دا كوردىم. باسىما نەلەر كەلىپ، نەلەر كەتپەدى. كەدەي ەدىم. كەدەي بولسام دا كوڭىلىممەن باي ەدىم. باي بولدىم، باي بولسام دا — كەدەي بولدىم. اقشاسى كوپ قايىرشى بولدىم. تاستان ساراي سالدىردىم، التىندى ۋىستاپ شاشتىم. ءبىراق كەۋدەمدەگى جۇرەگىم دە تاس ەدى. مىنە، مەن ءقازىر ەشكىمنەن ارتىق تا ەمەسپىن، كەم دە ەمەسپىن. تىرشىلىگىم ءبىر باسىما جەتەدى. ەسەسىنە كەۋدەمدە ءتىرى جۇرەگىم بار. كوڭىلىمدە ادامدارعا دەگەن قۇرمەت پەن ىقىلاس-پەيىل بار...
ساعىندىق قالامىن قويىپ، ۇستەلدەن شەگىنىڭكىرەپ وتىردى دا تەرەزەگە قارادى. قالىڭ باقتىڭ ار جاعىنان الماتىنىڭ عاجايىپ تاڭى اتىپ كەلە جاتىر ەدى.
You Might Also Like
-
ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ قاسىندا ءبىر شال تۇرادى. تۇرمايدى دا، بىرەۋدىڭ كۇركەسىن پانالاپ جاتادى. ويتكەنى ونىڭ ءۇيى دە، بالا-شاعاسى دا، تۋىسقاندارى دا جوق.
-
كۇن توبەدەن ۇزاماي، ىستىعى شەكەنى شاعىپ تۇرعان شاڭقاي ءتۇس، ارى-بەرى جۇرگەن سوڭ جاتاعان كولىكتىڭ ءىشى، تەك اق بۋى عانا جەتپەيدى دەمەسەڭ، قىز-قىز قايناعان مونشاعا اينالىپ شىعا كەلدى. سوڭعى كەزدەرى جان...
