شىرعالاڭ
اقپان-توقپان دا اياقتالدى. ساقىلداعان سارى ايازدىڭ بەتى قايتتى. ايتكەنمەن، ىزعار ءالى سىرەسىپ تۇر.
قاسات قاردى سىقىر-سىقىر، عىرت-عىرت باسىپ، اۆتوبۋس ايالداماسىنا قاراي اسىققان رۇستەم ءبىر مەزەت جالت ەتىپ كوك جۇزىنە كوز تىككەن.
اسپان «قاباعى» دا جازىلا قويماپتى. تۇيدەك-تۇيدەگىمەن سوزىلا جايىلعان جەلەڭ بۇلت ەڭسە باساتىنداي. بۇل دا ءوزىنىڭ ءسال جابىرقاۋ كۇيىنىڭ استانانىڭ ءدال قازىرگى اۋا رايىنا سايكەسەتىنىن اڭداپ، ەرىكسىز جىميادى.
مۇنىڭ دا كوڭىل تۇكپىرىندە شەتى سەتىنەمەگەن ءبىر سەڭ بار... جان سىزداتار اۋىر مۇڭ بار...
استانانىڭ دا الاپات سۋىعى سىنعانىمەن، ءبورىسىرعاق بورانداردىڭ دەمى ءالى سەزىلەتىندەي بولادى. سول ۇيىتقىعان تۇتەك قايتا اينالىپ سوقپايدى دەۋگە كەلمەس. «قاردىڭ باسىن قار الار» دەگەندەي، تەنتەك بۇرقاسىننىڭ، كەمى، تاعى ءبىر ەكىلەنە جۇيتكىتىپ وتەتىنى انىق. وسىنى ويلاعاندا بۇرىلا قايىرىلىپ، ەلوردانىڭ كوز ۇشىنداعى ىرگە تۇسىنا كۇدىكتەنە قارادى. ءوزى، سوندا ءولىارا شاققا جەتتىك پە، جەتپەدىك پە...
ىعى-جىعى، قاربالاس قالادا ەرسىلى-قارسىلى ىزعىتقان اۆتوموبيل ءنوپىرىنىڭ موتور گۋىلى، ازىناعان سينگال قۇلاق تۇندىرادى.
وسى كولىكتەر قايدا اسىعادى ەكەن؟ جاياۋ جۇرگىنشىلەر دە ىلعي بەزەك قاعىپ، قاي جاقتارعا قاراي جانىعادى؟..
اندا-ساندا وسىنداي تۇيتكىل دە قىلاڭ بەرىپ قالاتىنى جوق ەمەس.
البەتتە، تۇسىنىكتى عوي، ۇشقىر زاماننىڭ تالابى سولاي، الىپ شاھاردا دىتتەگەن مەجەڭە ۋاقىتىلى جەتىپ، ءتيىستى ۇلەسىڭدى قارماپ ۇلگەرمەسەڭ اۋزىڭ اڭقيىپ، بارماق شايناپ قالا بەرەسىڭ. دەگەنمەن، ول نيەت تە ءوز الدىنا؛ كەيدە بۇلاردىڭ قيمىلى جانۇشىرىپ، القىمنان العان قيىندىقتان بەزە قاشۋدىڭ كورىنىسى سياقتانادى. قىزىق. ءبىراق الدىڭنان ءبارىبىر وراعىتىپ قايتا شىعا كەلەتىن اۋىرتپالىقتان ءقايتىپ قۇتىلارسىڭ؟
كەيدە وسىناۋ ارەكەت جوڭكىلە جوسىپ، ۇدەرە كوشكەن مىڭ-سان كيىكتىڭ كەسكىنىن كوز الدىنا اكەلەدى. ارا-اراسىندا قاتتى اسىعۋ، ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزۋ سالدارىنان بىر-بىرىنە سوعىلىپ، ءبۇيىرى مايىسقان، بامپەرى جاپىرىلعان ماشينالاردى كورگەندە ەكپىندەتە جورتىپ ءجۇرىپ، جول تورىعان ءتۇز تاعىسىنا ساۋىرىن الدىرعان تۇلپارلار ەلەستەيتىنى بار. ەگەر ءبىر ءسات بيىكتەن قاراسا، جالپى قوزعالىس قۇجىناعان قۇمىرسقا يلەۋىنە ۇقسار ما ەدى...
اراگىدىك وسىناۋ قوزعالىس تولقىنى اراسىنان بۇرسەڭدەپ، بۇلكەكتەي سالىپ بارا جاتقان بىر-ەكى ءيتتى كورىپ قالدى. ولاردىكى دە قۋ تاماقتىڭ قامى. تۇرلەرى جۇدەۋ. البا-جۇلبا. شىركىن، تىرلىك... قايتەرسىڭ ەندى...
ءيا، اينالا يۋ-قيۋ. جاعالاي جانتالاسقان جۇرت، نەگىزىنەن، استانانىڭ سول جاعالاۋىنداعى سۋ جاڭا اكىمشىلىك عيماراتتارىنا اسىققان قىزمەتكەرلەر بولىپ شىعادى.
كۇندەگى كورىنىس وسى. سوناۋ جىپىرلاعان كوپ «قۇمىرسقانىڭ» ءبىرى — ءوزى. تاڭەرتەڭ ويانعان بويدا ساباققا باراتىن جاس ۇلدارىمەن جاعالاسىپ، بەتى-قولىن اسىعىس جۋادى. ءبىر ءتىلىم نانعا ماي جاعىپ جەپ، ءبىر شىناياق ءشاي ىشكەن بولادى. جاتار الدىندا ايەلى ۇتىكتەپ قويعان كوستيۋم-شالبارىن ۇستىنە ءىلىپ، ىرسىلداپ، اياق-كيىمىن كيەدى. وسىدان كەيىن تونى مەن قۇلاقشىنىنا قول سوزادى. ودان توڭازىتقىشتان شاعىن پلاستماسسا قالبىرعا سالىنعان تۇسكى ازىعىن الىپ، سىرتتقا بەتتەيدى. (قالبىردا، ادەتتە، ەكى-ۇش كەسەك ەت، بىرەر جاپىراق نان، جۋا، كوكونىس جاتادى. بۇل — اسقا اقشا ۇنەمدەگەن ءتۇرى-تىن. ءبىر ءبولىمنىڭ باستىعى بولسا دا، وسىنىسىنا ارلانىپ كورمەپتى).
بۇگىن دە اۆتوبۋسقا ەرتەرەك ىلىگىپ، جۇمىس ورنىما كەشىكپەي جەتەيىن دەپ ادىمداپ كەلە جاتقان بەتى ەدى.
كەنەت تىلىنە «بەلكا ۆ كولەسە» دەگەن تىركەس ورالدى. ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى تىرلىك «ىرعاعىن» ويلاعاندىقتان شىعار. وسىنى قازاقشا نە دەۋگە بولار ەدى؟ «شىعىرشىقتا شىر اينالعان ءتيىن» دەي مە... ءاي، ونشا ءدال ەمەس-اۋ. ايتەۋىر، مۇنىكى دە جاندالباسا جۇگىرىس قوي...
استانانىڭ جۇمىسباستى قاۋىمى تاڭعى جاتتىعۋداعى جاۋىنگەرلەردەي تاس كەڭسەلەرىنە قاراي ورشەلەنە ۇمتىلادى. اسىرەسە، ساعات ءتىلى توعىزعا تاقاعان ساتتە ەلدىڭ ءبىر-بىرىن قاعىپ-سوعۋى جيىلەيدى. ويتكەنى، قىزمەت ورىندارىنا كەشىكسە، ايلىقتارى قىسقارادى، توقسان سايىن قولعا تيەتىن سىياقىدان قاعىلادى. ءوزارا قاقتىعىس كىرەبەرىستەگى باقىلاۋ-وتكىزۋ پۋنكتىندەگى تار قۋىسقا كەپتەلگەن كەزدە تىپتەن كۇشەيمەكشى.
مەكتەپتە جاس ادەبيەتشىلەر ۇيىرمەسىنە قاتىسقانى بار. جەتەكشى اعايلارى شىعارما جازعىزسا، ەكى ءسوزىنىڭ بىرىندە كوزى ەجىرەيىپ: «كونفليكت كەرەك، كونفليكت» دەپ قاقساۋشى ەدى. سونى الىستان ىزدەۋدىڭ كەرەگى جوق ەكەن. اينالانىڭ ءبارى اياق باسساڭ-اق قىزۋ تارتىس، قىم-قۋىت قايشىلىق...
قاباقتارى قاتۋلى، جۇزدەرى سالقىن ساقشىلار دا ءاربىر ادامدى، جاۋ تۇتقىنداعانداي، باستان-اياق ءتىنتىپ، ۇزاق اۋرەلەيدى. كەيدە وسى ارەكەت نامىسىن كەلتىرەتىن. باياعى بالا كەزدە اۋىلداعىلاردىڭ توپىرلاتىپ قۋىقتاي ەسىكتەن شىعارىپ، قوي سانايتىن كەزىن ويلايدى. بۇل دا تۋرا سونداي سۋرەت.
الدەبىر باسقارما، شاعىن بولىمدەردىڭ قاتارداعى ماماندارى مىنانداي «قورلىققا» ءۇنسىز ءتوزىپ، بىلەكتەگى ساعاتتارىنا ءالسىن-السىن قاراپ، اۋىر كۇرسىنىپ، باس شايقاپ، تىقىرشىپ تۇرادى. ال ازداعان مانسابى، كىشىگىرىم بيلىگى بار رۇستەم سەكىلدىلەر تەز شيرىعىپ، اشۋ شاقىرادى.
— ءوي، باۋىرىم، كۇندە وسىنشا تەكسەرۋگە نەگە قۇمارسىڭ؟ تەزدەتسەڭشى! قالاتىن بولدىق جۇمىستان، — دەپ تۇتىگەدى.
ءبىراق پوليسيا قىزمەتكەرى دە ءوز مىندەتىن لايىقتى اتقارۋى كەرەك. بەلگىلەنگەن ءتارتىپ سولاي.
— كانە، ءبىر قادام ارتقا شەگىنىڭىز! قالتاڭىزداعى زاتتاردى جاشىككە سالىڭىز. بەرى قاراڭىز. اينالىڭىز، — دەپ قول دەتەكتورىن سۋماڭداتىپ، جۇمىسىن جالعاستىرا بەرەدى.
رۇستەم ەندى سىرتىندا قوزعالاقتاسىپ، كەزەك كۇتكەندەردىڭ بىرىنە رەنجي باستايدى.
— سەن دە يتەرمەلەي بەردىڭ-اۋ، اينالايىن. كىشكەنە كيمەلەمەي ارىرەك تۇرشى. كىرەسىڭ عوي.
ول دا ءبىر پالە ىزدەپ قالعان ءپاتشاعار ەكەن، شاق ەتە ءتۇستى:
— اعاي، چتو ۆى تولكاەتەس؟
— كاكوي يا تەبە «اعاي»؟ منە تريدسات چەتىرە گودا.
— ۆى ۆىگلياديتە كاك موي پاپا...
— ا تى ۆىگلياديش كاك مويا بابۋشكا.
— حام...
مىنە، ساعان «كونفليكت». باياعىدا اق نايزانىڭ ۇشىمەن، اق بەلەكتىڭ كۇشىمەن ەل مەن جەردى قورعاعان اتا-بابالار ۇرپاعىمىز كۇندەردىڭ كۇنىندە اياداي كەڭسە اۋزىندا ءيىن تىرەسىپ، وسىلايشا ورىسشا سالعىلاسىپ تۇرادى دەپ ويلادى دەيسىز بە؟!
بۇل دا قىزىق. قىزىق ەمەس-اۋ، شىنىندا، قاسىرەت شىعار.
ال مىنا «اگاي-ي» دەپ اۋزىن قايشىلاپ، «مايىسىپ» تۇرعان ايەلدىڭ قىرىقتان الدەقاشان اسىپ كەتكەنى داۋسىز. بەتىنە وپا-دالاپتى دا اياماي-اق جاعىپتى جارىقتىق. ءبىراق ونىسى ءوڭىن جاسارتىپ تۇرعانى شامالى. ءوزى اشۋلانعاندا شىن كەيپىنە ەنەتىن بولۋى كەرەك؛ كوگەرەڭدەپ، جۇلقىنىپ-جۇلقىنىپ، تەپسىنىپ-تەپسىنىپ قويادى. كوزى باعجاڭداعان سۇرى قانداي جامان! سۇيەگى دە ءىرى ەكەن. جارتى تۇيەنىڭ ەتىندەي بولىپ، مۇنى شىنتاعىمەن نۇقىپ-نۇقىپ قالعاندا ءبۇيىرىن تۇسىرە جازداعانى. ارى قاراي سالعىلاسسا، ءىستى ۋشىقتىرىپ، وزگەلەردىڭ دە جۇيكەسىنە تيەتىنىن سەزگەن رۇستەم ەندى ۇندەمەي قۇتىلۋدى ۇيعاردى.
الدەن ۋاقىتتا «ارپالىس» تا اياقتالىپ، ىشكە ەنگەن.
— ۋح-ھ، — دەدى يىققا ىلگەن قول سومكەسىن ۇستەلىنىڭ تارتپاسىنا سالىپ جاتىپ.
جاڭا عانا شاشتارى دۋدىراپ، القىن-جۇلقىن، ەنتىگە كىرگەندەر لەزدە وزگەرىپتى. قولما-قول كەرگىپ، كەربەزدەنە قالاتىندارى دا تاڭىرقاتادى. بىرەۋمەن سويلەسسە دە ىڭىرانىپ، ارەڭ جاۋاپ قاتىپ تۇرعاندارىن بايقايسىڭ.
ءزاۋلىم عيمارات ىشىندە ارى-بەرى سابىلىپ جۇزدەگەن ادام ءجۇر. وسىلاردىڭ ءبارى نە بىتىرەدى ەكەن؟ ەلدىك مۇددەگە، وتانعا تيگىزەتىن زارەدەي پايدالارى بار ما؟
جانتالاس سايابىرسىپ، بولمەسىنە كىرىپ، سىرت كيىمىن شەشىپ، ايناعا قاراپ شاش تاراپ تۇرعان مۇنى كەيدە وسى سۇراق مازالايدى. ويلاپ كورسە، ءوزىنىڭ دە تىندىرىپ، قيراتىپ جۇرگەنى شامالى سياقتى. كۇندەلىكتى كۇيبەڭ. قۇجات راسىمدەيدى، جان-جاققا ءتۇرلى حاتتار دايارلايدى. ولارعا قول قويعىزىپ، ءمور باستىرۋ ءۇشىن دە وزگە كابينەتتەر الدىندا سارىلىپ كەزەك كۇتەدى. ءتىپتى، ءبىر شارۋانى قۋزاۋ ءۇشىن ەكى-ۇش كۇن ءجۇرۋى دە عاجاپ ەمەس. باسشىلارىنىڭ كوڭىلىن تابۋعا تىرىسادى. جەتەكشىلەرى كەيدە ماقتايدى، كەيدە ەسكەرتۋ جاسايدى.
سول «دەرت» بىرتىندەپ بۇعان دا جۇعىپتى. بۇل دا قول استىنداعى ەكى-ۇش ادامعا ۇيىپ-توگىپ تاپسىرما بەرەدى. ەسەپ-قيساپتارىن تەكسەرىپ وتىرىپ، اراسىندا داۋىس كوتەرەتىن كەزى بولادى. اكەتىپ بارا جاتقان نەمەنە «اشۋ» دەسەڭىزشى...
ايتكەنمەن، ءوز-وزىن سوگۋگە ونشا اسىقپايتىنىن دا اڭداپ قالدى. سەبەبى، ءبولىم باستىقتىعىنا دەيىنگى جولدا قانشاما تەر توگىپ، ۇيقى-كۇلكىدەن، دەمالىستان باس تارتتى ەمەس پە. سەنبى مەن جەكسەنبى كۇندەرى دە جۇمىسقا كەلىپ، قاعازدارىن بۇرقىراتىپ، كومپيۋتەرگە شۇقشيىپ، ەڭبەكتەنەتىن ادەتتى تاستاي المادى. اۋەلدە بۇگىنگى ءىستى ەرتەڭگە قالدىرمايىن، تاپسىرىلعان مىندەتتى قالايدا ارتىعىمەن اتقارايىن دەپ تىرمىساتىن. كەلە-كەلە كەڭسەگە ءبىر سوعىپ كەتپەسە تۇرا المايتىن «كەسەلگە» شالدىقتى. ايتپەسە دەمالىس كۇندەرى رۇستەمدى ىزدەپ جاتقان ەشكىم جوق.
بۇل دا قاراپايىم اۋىل بالاسى-تىن. مەكتەپتە جاقسى وقىدى. قوعامدىق جۇمىستارعا دا بەلسەنە ارالاساتىن ەلگەزەك بولىپ ءوسىپتى. ۇيدەگى جۇمىسقا دا ۇلگەرىپ، كورشىلەرگە قولعابىس جاساپ، جۇگىرىپ جۇرەتىن. ەرەسەكتەرگە دە، قاتارلاستارىنا دا وسى قاسيەتىمەن ءقادىرلى بولدى. اسىرەسە شال، كەمپىر جاقسى كوردى.
اقساقالدار جاعى مۇنىڭ ەلدەن ەرەك كەپتەر اسىرايتىن اۋەستىگىنە ءسۇيسىنىپ:
— رۇستەمنىڭ ايرىقشا مەيىرىمدىلىگىن كوگەرشىن ۇستايتىنىنان-اق بايقاۋعا بولادى عوي. سول مىنەزى بۇل بالاعا ب ا ق بولىپ قونادى ءالى، قارا دا تۇر، — دەپ وتىراتىن.
توقسانىنشى جىلداردىڭ اياعى شەتەلدىك كولىك مىنگەن ادامدى سيرەك كەزدەستىرەتىن ۋاقىت ەدى.
رۇستەم دوستارىمەن بىرگە ءابدىعالي اقساقالدىڭ ءۇيىنىڭ جانىندا تۇرعان سۇلىكتەي قارا «تويوتو» اۆتوماشيناسىنا قاتتى تامسانىپ، داۋرىعا تالقىلاسىپ ۇيىنە قايتقان. كەلسە، اكەسى مەن شەشەسى شۇڭكىلدەسىپ ءشاي ءىشىپ وتىر. اناسى:
— ءابدىعاليدىڭ ۇلى وبلىس اكىمشىلىگىندە ىستەيدى ەكەن. اقشانى پىشەندەپ ورادى دەيدى عوي ول جەردە. مەنىڭ دە قۇلىندارىم كۇنى ەرتەڭ-اق ەرجەتىپ سول اكىمشىلىگىڭنىڭ قاق تورىندە وتىرادى ءالى. تىل-كوزىم تاسقا، مەنىڭ بالامدى مۇعالىمدەرى دە ىلعي ماقتايدى، — دەدى بۇعان سونشا مەرەيلەنە قاراپ.
بۇعان اكەسى دە شىنتاعىنداعى جاستىعىن ارلى-بەرى اۋدارىستىرىپ، ارقالانىپ قالدى:
— ە، وندا تۇرعان نە بار، امان بولسا ودان دا جوعارى قىزمەتتەرگە ىلىگەر. تەك، ايتەۋىر، ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماي، مەملەكەت قازىناسىنا قول سۇقپاي، ابىرويمەن جۇرسە بولدى ەمەس پە! لاۋازىمىڭ دا، كولىگىڭ دە — قولدىڭ كىرى. ەڭ الدىمەن ادامگەرشىلىكتى، كىسىلىك قاسيەتتى جوعالتپاۋ كەرەك!
بۇدان سوڭ ەكەۋى مۇنى ورتاعا الىپ الىپ، اۋلەتتىڭ كەلەشەكتە جەتكىزەتىن ورتاق ارماندارى تۋرالى كوپكە دەيىن قاۋقىلداستى. كەرەمەت ءبىر كەزدەر ەكەن.
سودان باستاپ، راسىندا دا، اكىمشىلىكتە ەڭبەكتەنسەم دەگەن ماقساتى ايقىندالا بەرىپتى.
ەسەپ ساباقتارىنا دا جۇيرىك ەدى، مەكتەپتى بىتىرە سالىسىمەن استاناعا كەلىپ، ەكونوميست ماماندىعى بويىنشا وقۋعا ءتۇستى. ونى دا جاقسى اياقتاعان. ءبىراق جۇمىس تاپپاي، ءبىر جىلدان اسا سەندەلىپ قالدى.
بىردە نەمەرە اعاسىنىڭ ۇيىندە بوس جۇمىس ورىندارىن جارنامالايتىن گازەتتى پاراقتاپ جاتىر ەدى، اعايى اۋداندىق اكىمدىكتىڭ ەكونوميكا بولىمىنە مامان قاجەت ەكەنىن ايتىپ كەلگەن.
— بايقاۋ جاريالاپتى. تەزىرەك سەن دە قۇجاتتارىڭدى وتكىز، — دەدى.
جاتپاي-تۇرماي دايىندالعان. الايدا جولى بولمادى. كوميسسيادان وتە المادى.
اراعا ۋاقىت سالىپ سىناققا جانە قاتىسقان. بۇل جولى الگى اعاسى ءبىر تانىس تاۋىپتى. كوميسسيا مۇشەسىنىڭ بىرىنە «سىياقى» بەرۋ كەرەك كورىنەدى.
باستاپقىدا بۇل:
— ويباي، اعا، وندايدىڭ قاجەتى جوق! كەرەك ەمەس. قارا جۇمىس ىستەسەم دە اشتان ولمەسپىز، — دەپ ىرشىپ تۇسكەن-دى.
— ۇندەمە، — دەدى اعايى. — اكەڭمەن حابارلاسىپ، شارۋانى ىڭعايلاپ تا قويدىق. سەن ءوز كاسىبىڭنىڭ قىر-سىرىن بىلسەڭ جەتكىلىكتى ەمەس پە. الگىندەي ارەكەتكە بارماساق، اڭگىمە كوپكە سوزىلىپ، ءجۇرىپ قالاتىن ءتۇرىڭ بار.
ۇزاماي اكەسى بايعۇس ءبىر قاراسىن سويىپ، ءتيىستى قارجىنى سالىپ جىبەرگەن. بۇل ىشتەي قاتتى قىنجىلسا دا، اعاسىنىڭ دەگەنىنە كونبەسكە امالى قالماپتى.
سودان ءبىر كۇنى اكىمدىكتىڭ سۋ جاڭا جاس مامانى بولىپ شىعا كەلدى.
جۇمىسىن جانىن سالا اتقارۋعا ۇمتىلاتىن. العىرلىقتىڭ، تياناقتىلىقتىڭ ارقاسى شىعار، اقىرىنداپ اراعا جىلدار سالىپ، وبلىس اكىمشىلىگىنە، ودان استاناعا اۋىسقان...
ۋاقىت دەگەنىڭ نەتكەن جۇردەك. ەكى ارالىقتا ون بەس جىلعا جۋىق ۋاقىت زۋلاپ وتە شىعىپتى. ارينە، ءار تۇستاردا ەرەكشە ەستە قالاتىنداي قۋانىشتى ساتتەر از بولعان جوق. ۇيلەندى، ءوزى دە اكە اتاندى.
قىزمەت بابىندا اياقتان شالۋ، الداۋ مەن ارباۋ، سىرتىڭنان ءسوز تاسۋ دەگەندەي قۇيتىرقىلىقتىڭ دا ءبىرتالايىن كورگەن.
ايتەۋىر، ءومىردىڭ ءوز «ويىن ەرەجەسى» بولاتىنىن ءتۇيسىندى. وسىعان قالايدا باعىنۋىڭ كەرەك. شەگىنەتىن، ىمىراعا كەلەتىن كەزدەردە يكەمدەلىپ، قايرات كورسەتەتىن تۇستا تايىنباۋ قاجەتتىگىن ءبىلدى. شىدامعا، سابىرعا توسەلدى.
قاجىعان، مۇقالعان، جۇقارعان كەزدەردى دە وتكەرىپتى. سوندايدا «ءاي، قويشى، قۇرىسىنشى ءبارى!» دەپ قولدى ءبىر سىلتەپ، بەتىڭمەن كەتە المايسىڭ. زيانىڭ بالا-شاعاڭا تيەدى. سەن جىبەرگەن قاتەلىكتىڭ زالالىن، ءتىپتى، بىر-ەكى بۋىن ۇرپاعىڭنىڭ تارتۋى دا عاجاپ ەمەس. ال ولاردىڭ تاعدىرىمەن ويناۋعا قاقىڭ بار ما...
قانداي تەكسەرۋدەن دە امان شىعاتىن. الايدا قىزمەت، قىزمەت دەپ ءجۇرىپ، تابيعي بولمىسىنان، ادامي قالپىنان بىرتىندەپ اجىراپ بارا جاتقانىن سەزبەي قالعانداي ەكەن دە. گالستۋگىن قىلقىنا تاعىپ الىپ، ءوزىن وتە ءبىر قاساڭ تارتىپكە سالىپ تاستاعانىن كەشىرەك ۇعىنعانداي. مۇنىڭ زيانى دا جەتىپ ارتىلاتىن سەكىلدەنەدى.
كابينەتىندە شاعىن شاينەگى بار. سونىڭ باۋىن توكقا تىعىپ، بولمە ەسىگىن ىشىنەن كىلتتەدى دە، ۇستەل ۇستىنە گازەت جايىپ، اۋقاتتانۋعا كىرىستى. كوز قيىعىمەن ساعاتقا قاراسا، تۇسكى ءۇزىلىستىڭ اياقتالۋىنا ءالى دە تالاي ۋاقىت بار ەكەن.
ەكى قولىن قالتاسىنا سالىپ، تۇنجىراعان كۇيى بولمەنى ارى-بەرى كەزىپ، ەداۋىر ءجۇردى. ودان تەرەزەدەن قاراپ، سىرتتى تاماشالادى. بيىكتەن «نۇرسايا» اللەياسى ايقىن كورىنەدى. سەرۋەندەپ جۇرگەن ادام قاراسى كوپ. التى اي قىس بولاتىن استاناعا دا كوكتەم ايىنىڭ كەلگەنى ەسكە ءتۇستى. بالالارىن ويناتىپ جۇرگەن ەرلى-زايىپتىلاردى اڭداپ، «وسى دەمالىستا مەن دە ۇلدارىمدى قىدىرتامىن، — دەپ شەشكەن. — الدە سولاردى الىپ بۋرابايعا تارتىپ كەتسەم بە ەكەن؟»
بالالارىنىڭ ساباعىنا دا ءمان بەرمەپتى. جۇمىس، جۇمىس دەپ، ۇيدەگى مىندەتتىڭ ءبارىن كەلىنشەگىنىڭ موينىنا ارتىپ قويىپتى...
قالعان ناندى سەلوفان قالتاعا سالىپ الىپ، كابينەتتى جاۋىپ، تىسقا شىقتى. كۇن ماۋجىراپ تۇر. كوگەرشىندەر جۇرگەن جەرگە جاقىنداپ، قولىنداعى نان قيقىمىن سەپتى. كىشكەنە كۇنىنەن قۇسقۇمار بالا كەيىن سول اۋەستىگىن دە ابدەن ۇمىتىپتى-اۋ.
كەپتەرلەرگە جەم شاشىپ وتىرىپ، ءوزىنىڭ تاماقتى ۇيدەن اكەلىپ ىشەتىن ادەتىنىڭ سىرىن قاراجات ۇنەمدەۋ ءۇشىن دە ەمەس، ءبىر مەزگىل جەكە قالۋدى، وڭاشادا ويلانىپ-تولعانۋدى كوكسەۋدەن تۋاتىنىن العاش رەت پايىمدادى.
الدەن مەزگىلدە ءوزىنىڭ قاپتاعان قۇس اراسىندا وتىرعانىن اڭعارعان. ويناپ جۇرگەن جەتكىنشەكتەر دە بۇل كورىنىستى قىزىق كورىپ، ۇيمەلەي قالىپتى. تاڭ اتپاي كەلىپ، جۇمىستان ءتۇن جارىمىندا شىعاتىن ادام ءبىر ءسات كوكتەم لەبىن، جاز جۇپارىن اڭسايدى ەكەن. رۇستەمنىڭ القىمىنا وكسىك تىعىلعانداي بولدى. قاراپ وتىرسا، ىلعي سىرتى كۇلىپ تۇرعانىمەن، ءىشى قان جىلايتىن ساتتەرى ءجيى كورىنەدى.
تىرشىلىكتىڭ قاراپايىم عانا راحاتىن سەزىنە الماۋى قانداي وكىنىشتى. قىزمەت قۋامىن دەپ ءجۇرىپ، كىسىلىك قاسيەتتەن جۇرداي بولعانى قالاي؟ اۋىلدا ءوزىنىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىرعان اتا-انا، باۋىرلارىنا بارماعالى، ءتىپتى، تەلەفون ارقىلى تىلدەسپەگەلى دە تالاي ۋاقىت ءوتىپتى. جولداستارى دا جۋىسۋدى قويعان. بارىس-كەلىسى ازايعان سوڭ اعايىنمەن دە قارىم-قاتىناس سيرەگەن. ارالاسپاعاننان كەيىن ۋاقىت ارانى مۇلدەم سۋىتىپتى.
جاستايىنان ادەبي شىعارمالار وقۋعا قۇمار ەدى. الايدا، كەيىنگى ارىپتەستەرى ودان دا اينىتتى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى زاماندا كوركەم ادەبيەتتىڭ تۇك تە پايداسى جوق. كەرىسىنشە، «تەز بايۋ جولدارى»، «ءوز ءىسىڭدى باستاۋ»، «بيزنەستىڭ قىر-سىرى» سىندى تاقىرىپتار الدەقايدا ءتيىمدى. ال ادەبي دۇنيەنى جاعدايىڭدى تولىق جاساپ، شەت ەلدە دەمالىپ جاتقان كەزدە وقۋ كەرەك دەپ اقىل قوسادى. بۇل دا حال-احۋالدى رەتتەپ الايىن دەپ قانشاما كىتاپ الدى. وقىپ تا جاتىر. ءبىراق مول بايلىق پەن اسقان داۋلەتتىڭ قاراسى كورىنبەيدى...
كەڭسەگە قايتا كىرگەن سوڭ دا كوپ تولعاندى.
سوندا، ءوزى، مىڭداعان ادام جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكە، بيلىك پەن مانساپقا نە ءۇشىن ۇمتىلادى؟ ماقسات نە؟ ارينە، مول داۋلەت، باقۋاتتى تۇرمىس كىم-كىمدى دە قىزىقتىرادى. ءبىراق ولەرمەندىكتىڭ دە ءوز زاڭدىلىعى بار شىعار. مىسالى، بۇل جۇمىسىنا ۇيىنەن تاماق تاسىپ، اقشا ۇنەمدەپ جۇرسە دە ايلىعى بىردە جەتىپ، بىردە جەتپەيدى. اجەسى مارقۇم: «تارىلساڭ، ودان ارى تارىعا بەرەسىڭ» دەۋشى ەدى. تەگىندە، سول ءسوزدىڭ جانى بار ەكەن.
كەزىندە قاراپايىم مامان بولىپ ءجۇرىپ، «كوكەلەرىنىڭ» كومەگى ارقىلى ءبىر كۇندە جاۋاپتى حاتشىلىققا جوعارىلاعان وزىنەن ەرەسەكتەۋ ارىپتەسىنىڭ ارەكەتىن ۇمىتپايدى. سوندا ءوزىن قويارعا جەر تاپپاعان ول: «قىزمەت دەگەن شىنىندا قىزىق ەكەن، ءا، قىزمەت دەگەن قىزىق ەكەن» دەي بەرىپ ەدى. ەرتەڭىنە-اق كۇرت وزگەردى. ينە-جىپتەن جاڭا شىققانداي سىقيا كيىنىپ، وقتاۋ جۇتقانداي سىرەسىپ كەلگەن ول تاڭ اتپاي عيمارات ءىشىن ازان-قازان قىلىپ، ەدەن جۋاتىن ايەلگە زىركىلدەپ، ۇرسىپ تۇردى. سونى كورىپ تاڭ قالعانى. وتە جۋاس، قوي اۋزىنان ءشوپ المايتىن بيازى ادامنىڭ ءبىر-اق ساتتە باسقا جانعا اينالعانى قايران قالدىرعان. ەندى ويلاسا، ءقازىر ءوزىنىڭ دە سودان ەشبىر ايىرماسى بار ما؟
كەيدە وسى جەردە تابىسقان كەيبىر ارىپتەستەرى سياقتى «اعا» جاعالاپ، قازىرگىمنەن دە ۇلكەن قىزمەتتەرگە ۇمتىلسام، قولدان كەلىپ تۇرعاندا كولدەنەڭ تابىستىڭ رەتىن تاۋىپ، پايداعا كەنەلسەم دەپ تە ويلايتىن-دى. ءبىراق اكەسىنىڭ «ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاما، ەل ريزىعىنا قول سالما، ادال بول» دەگەن ءسوزى ساناسىنا مىقتاپ بەكىپتى...
رۇستەم قويىنداپتەرىن اشىپ، قالامىن قولىنا الدى. الداعى جۇمىس كەستەسىن قاعازعا ءتۇسىرىپ قويۋ دا جاس مامان كۇنىنەن كەلە جاتقان ادەتى ەدى. ەڭ الدىمەن اتا-اناسىنا تەلەفون سوعىپ، اپتا اياعىندا بالالارىن قىدىرتۋدى، باياعى جاس شاقتاعىداي ايەلىمەن قولۇستاسىپ كينوعا بارۋدى ءتۇيدى. ءسويتىپ، بۇل جولى تۇڭعىش رەت جۇمىستىڭ ەمەس، «ۇساق-تۇيەك» تىرلىكتىڭ جوسپارىن ءتۇزۋدى ۇيعارعان. وسىلايشا ون بەس جىل بويى ابدەن بەيىمدەلگەن ءومىر-سالتىنا وزگەرىس ەنگىزبەكشى.
ءىستى نەدەن باستاسام ەكەن دەپ تەرەزەگە تەلمىرىپ وتىردى. كەنەت الدىنداعى تەلەفون شىرىلى سەلك ەتكىزگەن.
— اللو، رۇستەم تۇراروۆيچ، ءسىزدى باستىق شاقىرىپ جاتىر.
— ا، جاقسى. ءقازىر... ءقازىر كەلەم...
مەكەمە باسشىسى مۇنى شۇعىل تۇردە ەكى اپتالىق ءىسساپارعا جونەلتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپتى.
ول اسىعا باسىپ، اۆتوتۇراقتاعى قاپتاعان كولىكتەر اراسىن قاق جارىپ، ۇيىنە قاراي دەدەكتەپ بارا جاتتى. تەزىرەك كيىم اۋىستىرىپ، قاجەتتى زاتتارىن الىپ، جولعا شىعۋى كەرەك.
ال الگى ءتاتتى قيالى مەن جوسپارلارىنىڭ ءبارى جايىنا قالدى.
ءاي، بۇل شىرعالاڭ عۇمىرى بىتپەيدى-اۋ.
You Might Also Like
-
ۇلكەن اۋلانىڭ الدىندا ورنالاستىرىلعان ك-700 تراكتورىنىڭ ەسكى ورىندىعىنا كىشكەنتاي ەكى جيەنىن وتىرعىزىپ الىپ تەربەتىپ ويناتىپ جاتقان احمەت شالعا كورشىلەرى تاڭ قالادى. تاڭ اتقاننان كەش باتقانعا دەيىن...
-
دوڭگەلەگىن ساناپ اينالدىرعانداي، كەجەگەسى كەيىن تارتىپ، ءوزىن ءوزى قىستاعانداي ارەڭ ءجۇرىپ كەلىپ توقتاعان اۆتوبۋس ىشىنە ءيىن تىرەسكەن جۇرتپەن ارالاسىپ كىرگەن بويدا قالتاسىنان ۇيالى تەلەفونىن الىپ ۋاقىتت...
