بەينەلەۋ ونەرىن وقىتۋداعى نوباي ونەرىن يگەرۋدىڭ ادىستەمەلىك جانە تۆورچەستۆالىق جولدارى
بەينەلەۋ ونەرىن وقىتۋداعى نوباي ونەرىن يگەرۋدىڭ ادىستەمەلىك جانە تۆورچەستۆولىق جولدارى.
نوبايلاما ىلىمىنە پەداگوگيكالىق سيپاتتاما. نوبايلاما، ياعني جاتتىعۋ سۋرەتى - بەينەلەۋ ونەرى ءمۇعالىمىنىڭ ەڭ نەگىزگى ساباعىنىڭ ءبىرى. وسى سالاداعى سۋرەتشى - ءمۇعالىمنىڭ دايىندىعى، ەركىن پراكتيكالىق، سۋرەتتىڭ بارلىق ورىندالۋ جولدارىن وقىتۋعا اكەپ قيىلىستىرادى.
وقىتۋ پروسەسىندەگى الىنعان بىلىمدەرى مەن ۇيرەنگەندەرى مۇعالىمگە پەداگوگيكالىق كاسىپتىكپەن قاتار بەينەلەۋ ونەرىندە تۆورچەستۆولىق جۇمىستار جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى. وقىتۋدىڭ نەگىزى ناتۋرادان قاراپ سالىنعان، ۇزارتىلعان كوپ سەانستى سۋرەتتەردى قۇرايدى. دەگەنمەن ەڭ نەگىزگى ءبولىمى: قىسقا مەرزىمدى سۋرەتپەن جۇمىس بولىپ تابىلاتىن ناتۋرادان سالىنعان نوباي، ەستە ءتۇسىرىپ سالىنعان نوباي جانە ەلەستەتۋ ارقىلى سالىنعان نوباي.
نوبايلاما - سۋرەتشى پەداگوگتىق سۋرەتشىلىك وي - ءورىسىن جان - جاقتى بايىتا تۇسىرەدى. نوبايمەن جۇمىس – كوزدىڭ وتكىرلىگىن، زەرەكتىلىكتى دامىتادى. ناتۋرانى جالپى تۇردە قابىلداۋدى، قابىلەتتىلىكتى تاربيەلەيدى، تەحنيكالىق قابىلەتتىلىكتى پايدالانۋعا كومەكتەسەدى، جەكە دارالىق گرافيكتىك ءتىلدى جەتىلدىرەدى.
نوبايلاما جۇمىسىنىڭ پروسەسى ناتۋراعا قاراپ جۇمىس ىستەۋگە نەگىزدەلگەنىمەن، ونىڭ نەگىزىنە مودەلدى مەحانيكالىق كوشىرۋ دەگەن ءسوز ەمەس. بۇل پروسەسس زاتتاردىڭ جانە تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ ىشىنەن ەڭ ماڭىزدىلىعىن تاباتىن وبرازدىق جالپىلاۋدى كىرىستىرەدى.
جىلدام سالىنعان سۋرەتكە دەگەن تۆورچەستۆولىق قاتىناستى دامىتادى، سونىمەن قاتار قورشاعان ورتانىڭ شىنايىلىعىن سۋرەتتەۋدى دامىتادى.
نوبايلاما جانە سۋرەتتەمە ءار ءتۇرلى جۇمىس اتقارادى. ولار ۇزاق سالىناتىن سۋرەت ءۇشىن كومەكشى جاتتىعۋ بولىپ تابىلادى. ۇزاق مەرزىمدى وقۋ جۇمىسىنىڭ الدىن الادى، سونىمەن قاتار، ەگەردە ولار وقىپ ۇيرەنگەن ماتەريالدى تەكسەرۋ جانە بەكىتۋ جۇمىسىن اتقارسا، وندا وقۋ جۇمىسىن تولىقتىرۋ بولىپ تابىلادى.
ۋاقىتىلى نوبايمەن جۇمىس ىستەۋ سۋرەت سالىپ ۇيرەنۋ پروسەسىندە ۇلكەن ورىن الادى. نوباي مەن سۋرەتتەمە ارقىلى جۇمىس كەزىندە ورىندالۋ ءتارتىبىن انىقتايتىن، بەلگىلى ءبىر تاپسىرمانى بەلگىلەپ الۋ كەرەك. ەگەر سۋرەتشى ءبىر ءىس - قيمىلدى سۋرەتتەمەكشى بولسا، وندا وسى بەينەنى تەك بىرنەشە عانا سىزىقتار ارقىلى جوبالاپ كورسەتە الادى. ەگەر بەينەنىڭ كولەڭكە جەرلەرىن، ياعني نەگىزگى توندىق قاتىناسىن كورسەتۋ كەرەك بولسا، وندا جۇمساق قارىنداشپەن سول جەرلەردى قويۋىراق باسۋ كەرەك. كوبىنە نوبايدى كىشى كولەمدە سالادى. بىرنەشە كومەكشى سۋرەتتەمەلەردى ءبىر قاعاز بەتىنە ورنالاستىرۋعا بولادى.
وتە قاراپايىم، بىرنەشە عانا سىزىقشالارمەن سالىنعان نوباي، كومپوزيسيا جۇمىسىندا تاپتىرمايتىن كومەكشى ماتەريال بولىپ تابىلادى
ۇنەمى نوبايمەن جۇمىس، سۋرەتشىنىڭ قورشاعان ورتامەن تىلدەسىپ، جالپى سۋرەت ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
نوبايدىڭ ورىندالۋ ادىستەرى. نوبايلاما ءارتۇرلى ءادىس، تاسىلدەرمەن ورىندالادى. بۇل ءادىس، تاسىلدەر سۋرەت سالۋشىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى مەن تاپسىرماسىن انىقتاۋعا، بەينەدەگى فورمانىڭ ينديۆيدۋالدىق ەرەكشەلىگىن، سۋرەت سالۋ كەزىندەگى سۋرەتشىنىڭ پسيحيكالىق پروسەستەرىن، بەينەلەۋ قۇرالدارىن پايدالانۋ دارەجەسىن، كوركەمدىك قابىلەتتىلىگىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋعا زور ماڭىزى بار، مىسالعا: قۇمىرا، شاينەك، جەمىس - جيدەكتەر ت. ب - دى بەينەلەۋ كەرەك،- قارىنداشتىڭ كومەگىمەن فورمانىڭ بەينەسىن بىرنەشە عانا سىزىقشالار ارقىلى كورسەتۋگە بولادى؛ قۇرىلىس كەزىندەگى ترانسپورتتىق كراننىڭ جىلدام سالىنعان سۋرەتىن كورسەتۋ كەرەك بولسا، نەمەسە اۋىلدىق جەردەگى سارايدىڭ بەينەسىنە،- تۋش پەن قالامۇشتى قولدانۋعا بولادى؛ جانۋارلاردىڭ قيمىلىن ۇستاۋعا - قارىنداش، تۋش، كۇيەنى پايدالانۋعا بولادى.
مىندەتتى تۇردە ەڭ الدىمەن جىلدام سالىنعان نوبايدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىنە زەر سالۋ كەرەك. نوبايدىڭ ءساتتى شىعۋىنا سۋرەتشىنىڭ ماقساتى مەن تاپسىرماسىن انىق ءتۇسىرىپ ءبىلۋى ىقپال جاسايدى. نوبايمەن جۇمىس كوبىنەسە مىناداي تاپسىرمالار مەن ماقسات تالاپتاردى كەرەك ەتەدى:
- ءۇي جابدىقتارىنىڭ، پەيزاجدىڭ، ينتەرەردىڭ، ارحيتەكتۋرانىڭ (رەاليستىك) شىنايى بەينەسىن وقىتۋ.
- جانۋارلار الەمىنىڭ شىنايى بەينەسىن وقىتۋ؛
- ادامنىڭ فيگۋراسىن جانە ونىڭ پروپورسياسىن وقۋ؛
- پەرسپەكتيۆاداعى دەنەلەردىڭ قۇرىلىسىن، جارىق كولەڭكەسىن وقىتۋ؛
سۋرەتشىلەر ءۇشىن نەمەسە اسا دايىندالعان وقۋشىلار ءۇشىن مىناداي دا تاپسىرمالار قاجەت:
- پسيحيكالىق مىنەزدەمەگە ىزدەنىس - ەموسيانالدىق مانەرلەۋ؛
- سۋرەت سالۋشىنىڭ ويىنداعى ىزدەنىستەر، ياعني ءتۇردىڭ كەلبەتى، پروزاسى، ميميكاسىمەن قوزعالىستارىنىڭ سايكەستىگى؛
تۆورچەستۆوداعى ەلەستەتۋدىڭ ينديۆيدۋالدىق ەرەكشەلىكتەرى ءۇش تۇرگە بولىنەدى:
1) ەلەستەتۋ مەن ناتۋرانى قابىلداۋدىڭ جاناما پروسەسستەرى ناتۋرانى بەينەلەۋ كەزىندەگى سۋرەتشىنىڭ اسەرى، ياعني نوبايدى سالۋ كەزىندە ناتۋرانى ناقتى ءتۇسىنۋ قۇشتارلىعى كورىنەدى، سۋرەتشىگە كەرەگى - باستىڭ ءيىلۋى، فيگۋراسى، قولدىڭ ىرعاعى، ءتۇردىڭ پسيحولوگيالىق مىنەزدەمەسى.
2) كوزدىڭ قابىلداۋ ناتيجەسىنەن، - كورۋ دارەجەسى داميدى. بۇل جاعدايدا سۋرەتشى كومپوزيسيالىق جۇمىس ۇستىندە ناتۋراعا ءجيى - ءجيى نازار اۋدارىپ، ونىڭ نەگىزى حاراكتەرلى ماسەلەلەرىنە كوڭىل بولەدى.
سۋرەتشى ويدىڭ ەلەستەتۋ پروسەسىنە جۇگىنە وتىرىپ، كورۋ وبرازىنداعى ناتۋرانىڭ مىنەز - قۇلقىن تاڭداپ الۋ كەرەك.
سۋرەت شەبەرلەرى نوبايلارىنا اناليز جاساۋ كەزىندە مىناداي تۇجىرىمعا كەلەدى: ءاربىر سۋرەتشى نوبايدى ورنالاستىرۋدا ءار ءتۇرلى تاسىلدەرى قولدانا الادى جانە سونىمەن قاتار ناتۋرانىڭ كورىنۋ پروسەسىن وزىنشە ۇيىمداستىرادى. وسى تۇجىرىمنىڭ سەبەبىنەن تۆورچەستۆوداعى ەلەستەتۋدىڭ ينديۆيدۋالدىق ەرەكشەلىكتەرى پايدا بولدى.
نوبايلاما ىلىمىنە پەداگوگيكالىق سيپاتتاما. نوبايلاما، ياعني جاتتىعۋ سۋرەتى - بەينەلەۋ ونەرى ءمۇعالىمىنىڭ ەڭ نەگىزگى ساباعىنىڭ ءبىرى. وسى سالاداعى سۋرەتشى - ءمۇعالىمنىڭ دايىندىعى، ەركىن پراكتيكالىق، سۋرەتتىڭ بارلىق ورىندالۋ جولدارىن وقىتۋعا اكەپ قيىلىستىرادى.
وقىتۋ پروسەسىندەگى الىنعان بىلىمدەرى مەن ۇيرەنگەندەرى مۇعالىمگە پەداگوگيكالىق كاسىپتىكپەن قاتار بەينەلەۋ ونەرىندە تۆورچەستۆولىق جۇمىستار جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى. وقىتۋدىڭ نەگىزى ناتۋرادان قاراپ سالىنعان، ۇزارتىلعان كوپ سەانستى سۋرەتتەردى قۇرايدى. دەگەنمەن ەڭ نەگىزگى ءبولىمى: قىسقا مەرزىمدى سۋرەتپەن جۇمىس بولىپ تابىلاتىن ناتۋرادان سالىنعان نوباي، ەستە ءتۇسىرىپ سالىنعان نوباي جانە ەلەستەتۋ ارقىلى سالىنعان نوباي.
نوبايلاما - سۋرەتشى پەداگوگتىق سۋرەتشىلىك وي - ءورىسىن جان - جاقتى بايىتا تۇسىرەدى. نوبايمەن جۇمىس – كوزدىڭ وتكىرلىگىن، زەرەكتىلىكتى دامىتادى. ناتۋرانى جالپى تۇردە قابىلداۋدى، قابىلەتتىلىكتى تاربيەلەيدى، تەحنيكالىق قابىلەتتىلىكتى پايدالانۋعا كومەكتەسەدى، جەكە دارالىق گرافيكتىك ءتىلدى جەتىلدىرەدى.
نوبايلاما جۇمىسىنىڭ پروسەسى ناتۋراعا قاراپ جۇمىس ىستەۋگە نەگىزدەلگەنىمەن، ونىڭ نەگىزىنە مودەلدى مەحانيكالىق كوشىرۋ دەگەن ءسوز ەمەس. بۇل پروسەسس زاتتاردىڭ جانە تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ ىشىنەن ەڭ ماڭىزدىلىعىن تاباتىن وبرازدىق جالپىلاۋدى كىرىستىرەدى.
جىلدام سالىنعان سۋرەتكە دەگەن تۆورچەستۆولىق قاتىناستى دامىتادى، سونىمەن قاتار قورشاعان ورتانىڭ شىنايىلىعىن سۋرەتتەۋدى دامىتادى.
نوبايلاما جانە سۋرەتتەمە ءار ءتۇرلى جۇمىس اتقارادى. ولار ۇزاق سالىناتىن سۋرەت ءۇشىن كومەكشى جاتتىعۋ بولىپ تابىلادى. ۇزاق مەرزىمدى وقۋ جۇمىسىنىڭ الدىن الادى، سونىمەن قاتار، ەگەردە ولار وقىپ ۇيرەنگەن ماتەريالدى تەكسەرۋ جانە بەكىتۋ جۇمىسىن اتقارسا، وندا وقۋ جۇمىسىن تولىقتىرۋ بولىپ تابىلادى.
ۋاقىتىلى نوبايمەن جۇمىس ىستەۋ سۋرەت سالىپ ۇيرەنۋ پروسەسىندە ۇلكەن ورىن الادى. نوباي مەن سۋرەتتەمە ارقىلى جۇمىس كەزىندە ورىندالۋ ءتارتىبىن انىقتايتىن، بەلگىلى ءبىر تاپسىرمانى بەلگىلەپ الۋ كەرەك. ەگەر سۋرەتشى ءبىر ءىس - قيمىلدى سۋرەتتەمەكشى بولسا، وندا وسى بەينەنى تەك بىرنەشە عانا سىزىقتار ارقىلى جوبالاپ كورسەتە الادى. ەگەر بەينەنىڭ كولەڭكە جەرلەرىن، ياعني نەگىزگى توندىق قاتىناسىن كورسەتۋ كەرەك بولسا، وندا جۇمساق قارىنداشپەن سول جەرلەردى قويۋىراق باسۋ كەرەك. كوبىنە نوبايدى كىشى كولەمدە سالادى. بىرنەشە كومەكشى سۋرەتتەمەلەردى ءبىر قاعاز بەتىنە ورنالاستىرۋعا بولادى.
وتە قاراپايىم، بىرنەشە عانا سىزىقشالارمەن سالىنعان نوباي، كومپوزيسيا جۇمىسىندا تاپتىرمايتىن كومەكشى ماتەريال بولىپ تابىلادى
ۇنەمى نوبايمەن جۇمىس، سۋرەتشىنىڭ قورشاعان ورتامەن تىلدەسىپ، جالپى سۋرەت ونەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.
نوبايدىڭ ورىندالۋ ادىستەرى. نوبايلاما ءارتۇرلى ءادىس، تاسىلدەرمەن ورىندالادى. بۇل ءادىس، تاسىلدەر سۋرەت سالۋشىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتى مەن تاپسىرماسىن انىقتاۋعا، بەينەدەگى فورمانىڭ ينديۆيدۋالدىق ەرەكشەلىگىن، سۋرەت سالۋ كەزىندەگى سۋرەتشىنىڭ پسيحيكالىق پروسەستەرىن، بەينەلەۋ قۇرالدارىن پايدالانۋ دارەجەسىن، كوركەمدىك قابىلەتتىلىگىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن انىقتاۋعا زور ماڭىزى بار، مىسالعا: قۇمىرا، شاينەك، جەمىس - جيدەكتەر ت. ب - دى بەينەلەۋ كەرەك،- قارىنداشتىڭ كومەگىمەن فورمانىڭ بەينەسىن بىرنەشە عانا سىزىقشالار ارقىلى كورسەتۋگە بولادى؛ قۇرىلىس كەزىندەگى ترانسپورتتىق كراننىڭ جىلدام سالىنعان سۋرەتىن كورسەتۋ كەرەك بولسا، نەمەسە اۋىلدىق جەردەگى سارايدىڭ بەينەسىنە،- تۋش پەن قالامۇشتى قولدانۋعا بولادى؛ جانۋارلاردىڭ قيمىلىن ۇستاۋعا - قارىنداش، تۋش، كۇيەنى پايدالانۋعا بولادى.
مىندەتتى تۇردە ەڭ الدىمەن جىلدام سالىنعان نوبايدىڭ ءادىس - تاسىلدەرىنە زەر سالۋ كەرەك. نوبايدىڭ ءساتتى شىعۋىنا سۋرەتشىنىڭ ماقساتى مەن تاپسىرماسىن انىق ءتۇسىرىپ ءبىلۋى ىقپال جاسايدى. نوبايمەن جۇمىس كوبىنەسە مىناداي تاپسىرمالار مەن ماقسات تالاپتاردى كەرەك ەتەدى:
- ءۇي جابدىقتارىنىڭ، پەيزاجدىڭ، ينتەرەردىڭ، ارحيتەكتۋرانىڭ (رەاليستىك) شىنايى بەينەسىن وقىتۋ.
- جانۋارلار الەمىنىڭ شىنايى بەينەسىن وقىتۋ؛
- ادامنىڭ فيگۋراسىن جانە ونىڭ پروپورسياسىن وقۋ؛
- پەرسپەكتيۆاداعى دەنەلەردىڭ قۇرىلىسىن، جارىق كولەڭكەسىن وقىتۋ؛
سۋرەتشىلەر ءۇشىن نەمەسە اسا دايىندالعان وقۋشىلار ءۇشىن مىناداي دا تاپسىرمالار قاجەت:
- پسيحيكالىق مىنەزدەمەگە ىزدەنىس - ەموسيانالدىق مانەرلەۋ؛
- سۋرەت سالۋشىنىڭ ويىنداعى ىزدەنىستەر، ياعني ءتۇردىڭ كەلبەتى، پروزاسى، ميميكاسىمەن قوزعالىستارىنىڭ سايكەستىگى؛
تۆورچەستۆوداعى ەلەستەتۋدىڭ ينديۆيدۋالدىق ەرەكشەلىكتەرى ءۇش تۇرگە بولىنەدى:
1) ەلەستەتۋ مەن ناتۋرانى قابىلداۋدىڭ جاناما پروسەسستەرى ناتۋرانى بەينەلەۋ كەزىندەگى سۋرەتشىنىڭ اسەرى، ياعني نوبايدى سالۋ كەزىندە ناتۋرانى ناقتى ءتۇسىنۋ قۇشتارلىعى كورىنەدى، سۋرەتشىگە كەرەگى - باستىڭ ءيىلۋى، فيگۋراسى، قولدىڭ ىرعاعى، ءتۇردىڭ پسيحولوگيالىق مىنەزدەمەسى.
2) كوزدىڭ قابىلداۋ ناتيجەسىنەن، - كورۋ دارەجەسى داميدى. بۇل جاعدايدا سۋرەتشى كومپوزيسيالىق جۇمىس ۇستىندە ناتۋراعا ءجيى - ءجيى نازار اۋدارىپ، ونىڭ نەگىزى حاراكتەرلى ماسەلەلەرىنە كوڭىل بولەدى.
سۋرەتشى ويدىڭ ەلەستەتۋ پروسەسىنە جۇگىنە وتىرىپ، كورۋ وبرازىنداعى ناتۋرانىڭ مىنەز - قۇلقىن تاڭداپ الۋ كەرەك.
سۋرەت شەبەرلەرى نوبايلارىنا اناليز جاساۋ كەزىندە مىناداي تۇجىرىمعا كەلەدى: ءاربىر سۋرەتشى نوبايدى ورنالاستىرۋدا ءار ءتۇرلى تاسىلدەرى قولدانا الادى جانە سونىمەن قاتار ناتۋرانىڭ كورىنۋ پروسەسىن وزىنشە ۇيىمداستىرادى. وسى تۇجىرىمنىڭ سەبەبىنەن تۆورچەستۆوداعى ەلەستەتۋدىڭ ينديۆيدۋالدىق ەرەكشەلىكتەرى پايدا بولدى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ.
-
ماقساتى: بالالاردى قولونەردىڭ ءار الۋان تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. جاس جەتكىنشەكتەر ۇلتتىق ونەر ونىڭ ىشىندە ويۋ - ورنەك ەرەكشەلىكتەرىن سەزىنە ءبىلۋ قابىلەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال جاساۋ.
