مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى زاڭدارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ.
مەندەلدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى زاڭدارى.
ساباقتىڭ ماقساتى: مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋعا تۇسىنىك بەرىپ، بەلگىلەردىڭ اجىراۋىن مىسالدار كەلتىرىپ تالداۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، وزىندىك جۇمىس.
قۇرال - جابدىقتار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد « مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ».
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ناقتىراق ويلان!
1. گەنەتيكا عىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
2. تۇقىمقۋالاۋشىلىق دەگەنىمىز نە؟
3. گەنەتيكا تەرمينىن ەنگىزگەن عالىم؟
4. تۇقىمقۋالاۋشىلىق زاڭدىلىقتارىن زەرتتەۋدىڭ عىلىمي نەگىزىن كىم قالادى؟
5. مەندەل زەرتتەۋ جۇمىستارىنا نە سەبەپتى بۇرشاق وسىمدىگىن الدى؟
6. مەندەل بۇرشاقتىڭ 22 ىرىكتەمەسىن تاڭداپ الىپ، وسىمدىكتىڭ نەگىزگى 7 بەلگىسىنە كوڭىل اۋداردى؟
7. گيبريدولوگيا ءسوزى قانداي ماعىنا بەرەدى؟
8. گيبريدولوگيالىق ءادىستىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
جوسپار.
1. مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋعا مەندەلدىڭ جاساعان تاجىريبەسى.
2. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى زاڭدارى.
مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ دەگەنىمىز - اتا - انالارى ءبىر جۇپ بەلگىلەرى بويىنشا اجىراتىلاتىن دارالاردى بۋدانداستىرۋ.
بۋدانداستىرۋ ناتيجەسىندە ءبىرىنشى ۇرپاقتا الىنعان بۋدان وسىمدىكتەردىڭ بارلىعىنىڭ تۇقىمدارى سارى ءتۇستى بولىپ، بىردە - ءبىر جاسىل ءتۇس كورىنبەگەن. ولاي بولسا، اتا - انالىق ەكى ىرىكتەمەنىڭ تەك بىرەۋىنىڭ عانا بەلگىسى جارىققا شىققان. ءبىرىنشى ۇرپاقتا بىردەن كورىنىس بەرگەن مۇنداي بەلگىنى مەندەل دومينانتتى، ال كورىنبەي قالعان بەلگىنى رەسەسسيۆتى دەپ اتادى.
بۇل تاجىريبەدەگى تۇقىمنىڭ سارى ءتۇسى دومينانتتى، ال جاسىل ءتۇسى رەسەسسيۆتى بەلگى.
ءاردايىم ءبىرىنشى ۇرپاقتا ءار جۇپ بەلگىنىڭ بىرەۋى عانا كورىنىس بەرگەن، بۇل قۇبىلىستى
بىركەلكىلىك ەرەجەسى نەمەسە مەندەلدىڭ ءبىرىنشى زاڭى دەپ اتالادى.
مەندەل تاجىريبەنى ودان ءارى جالعاستىرىپ، وسى ءبىرىنشى ۇرپاقتىڭ سارى تۇقىمدارىن كەلەسى جىلى قايتا ەگىپ، ولارعا وزدىگىنەن توزاڭدانۋ جۇرگىزگەن. كۇزدە ءپىسىپ جەتىلگەن ەكىنشى ۇرپاقتىڭ وسىمدىكتەرىنەن بارلىعى 8023 تۇقىم جينالعان. سارى تۇقىم - 6022،
ال جاسىل تۇقىم - 2001بولعان. ەسەپتەگەندە بارلىق تۇقىمنىڭ 3 بولىگى سارى، ال 1 بولىگى جاسىل ءتۇستى. ءبىرىنشى ۇرپاقتا كورىنبەي قالعان جاسىل ءتۇس جاسىرىن كۇيدە بولىپ، ەكىنشى ۇرپاقتا شىققان. دومينانتتى جانە رەسەسسيۆتى بەلگىلەردىڭ اراقاتىناسى 3: 1. وسى قۇبىلىستى مەندەلدىڭ ەكىنشى زاڭى نەمەسە بەلگىلەردىڭ اجىراۋ زاڭى دەپ اتالادى.
وزىندىك جۇمىس.
وقۋلىقتاعى 1 - كەستەنى پايدالانا وتىرىپ، مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ جازىڭدار.
1. اسبۇرشاقتىڭ 8 ىرىكتەمەسىنىڭ ەرەكشە بەلگىلەرىن جازىڭدار.
2. ءبىرىنشى ۇرپاق بۋداندارىنىڭ كورىنىسىنە قاراپ، دومينانتتى جانە رەسەسسيۆتى بەلگىلەردى جازىڭدار.
3. ەكىنشى ۇرپاق بۋداندارىنىڭ اراقاتىناسىن جازىڭدار.
لوگيكالىق ەسەپتەر.
№1. كوك كوزدى جىگىتتىڭ اتا - اناسى قارا كوزدى. ول قارا كوزدى قىزعا ۇيلەنەدى. وسى وتباسىنان بۇل بەلگىلەرى بويىنشا قانداي ۇرپاق كۇتۋگە بولادى، ەگەر قارا كوزدى بەلگى كوك كوزدىگە قاراعاندا دومينانتتى بولسا؟
جاۋابى: بالالارى قارا كوزدى بولادى.
2 - ەسەپ.
ادامدا وڭقايلىق بەلگى سولاقايلىققا قاراعاندا باسىم.(دومينانتتى)
شەشەسى سولاقاي، ءوزى وڭقاي جىگىت وڭقاي قىزعا ۇيلەنەدى. وسى وتباسىندا بالالارى سولاقاي بولۋى مۇمكىن بە؟
جاۋابى: بالالارى وڭقاي دا، سولاقاي دا بولادى.
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ دەگەنىمىز نە؟
2. بىركەلكىلىك زاڭى دەگەن نە؟
3. قانداي بەلگىنى دومينانتتى، ال قانداي بەلگىنى رەسەسسيۆتى دەپ اتايدى؟
4. مەندەلدىڭ ەكىنشى زاڭىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
قورىتىندى:
تەست.
1. تۇقىم قۋالاۋشىلىقتىڭ زاڭدىلىقتارىن زەرتتەگەن كەزدە گ. مەندەل
قانداي ءتاسىل قولداندى؟
ا) گيبريدولوگيالىق
ب) بيوحيميالىق
س) سيتولوگيالىق
2. مەندەل بۇرشاقتىڭ 34 سورتىنان بەلگىلەرى ايقىن نەشە سورتىن الدى؟
ا) 21
ب) 22
س) 30
3. مەندەل ءوز ەڭبەگىن قاي جىلى جاريالادى؟
ا) 1862
ب) 1863
س) 1865
4. گەنەتيكا تەرمينين كىم ۇسىندى؟
ا) گ. مەندەل
ب) ۋ. بەتسون
س). ن. ۆاۆيلوۆ
5. گەنەتيكا عىلىمى زەرتتەيدى؟
ا) سۇرىپتاۋدى؛
ب) ەۆوليۋسيانى؛
س) تۇقىمقالاۋشىلىق پەن وزگەرگىشلتىكتى.
6. مەندەلدىڭ ەكىنشى زاڭى قالاي اتالادى؟
ا) تاۋەلسىز اجىراۋ زاڭى؛
ب) اجىراۋ زاڭى.
س) بىركەلكىلىك زاڭى
7. باسىم بەلگى قالاي اتالادى؟
ا) رەسەسسيۆتى؛
ب) دومينانتتى؛
س) باسىڭقى
8. مەندەل قانداي وسىمدىككە تاجىريبە جۇرگىزدى؟
ا) بۇرشاق؛
ب) قىزان؛
س) نامازشامگۇل
9. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى زاڭى قالاي اتالادى؟
ا) تاۋەلسىز اجىراۋ زاڭى؛
ب) بىركەلكىلىك زاڭى؛
س) اجىراۋ زاڭى.
10. كورىنبەي قالعان بەلگى قالاي اتالادى؟
ا) رەسەسسيۆتى؛
ب) دومينانتتى؛
س) اللەلدى
تەست جاۋاپتارى:
1. ا، 2. ب، 3. س، 4. ب، 5 س، 6. ب، 7. ب، 8. ا، 9. ب، 10. ا.
باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما: پ. 33. مازمۇنداۋ.
مەندەلدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى زاڭدارى.
ساباقتىڭ ماقساتى: مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋعا تۇسىنىك بەرىپ، بەلگىلەردىڭ اجىراۋىن مىسالدار كەلتىرىپ تالداۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، سۇراق - جاۋاپ، وزىندىك جۇمىس.
قۇرال - جابدىقتار: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد « مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ».
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
ناقتىراق ويلان!
1. گەنەتيكا عىلىمى نەنى زەرتتەيدى؟
2. تۇقىمقۋالاۋشىلىق دەگەنىمىز نە؟
3. گەنەتيكا تەرمينىن ەنگىزگەن عالىم؟
4. تۇقىمقۋالاۋشىلىق زاڭدىلىقتارىن زەرتتەۋدىڭ عىلىمي نەگىزىن كىم قالادى؟
5. مەندەل زەرتتەۋ جۇمىستارىنا نە سەبەپتى بۇرشاق وسىمدىگىن الدى؟
6. مەندەل بۇرشاقتىڭ 22 ىرىكتەمەسىن تاڭداپ الىپ، وسىمدىكتىڭ نەگىزگى 7 بەلگىسىنە كوڭىل اۋداردى؟
7. گيبريدولوگيا ءسوزى قانداي ماعىنا بەرەدى؟
8. گيبريدولوگيالىق ءادىستىڭ ەرەكشەلىگى نەدە؟
3. جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
جوسپار.
1. مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋعا مەندەلدىڭ جاساعان تاجىريبەسى.
2. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى جانە ەكىنشى زاڭدارى.
مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ دەگەنىمىز - اتا - انالارى ءبىر جۇپ بەلگىلەرى بويىنشا اجىراتىلاتىن دارالاردى بۋدانداستىرۋ.
بۋدانداستىرۋ ناتيجەسىندە ءبىرىنشى ۇرپاقتا الىنعان بۋدان وسىمدىكتەردىڭ بارلىعىنىڭ تۇقىمدارى سارى ءتۇستى بولىپ، بىردە - ءبىر جاسىل ءتۇس كورىنبەگەن. ولاي بولسا، اتا - انالىق ەكى ىرىكتەمەنىڭ تەك بىرەۋىنىڭ عانا بەلگىسى جارىققا شىققان. ءبىرىنشى ۇرپاقتا بىردەن كورىنىس بەرگەن مۇنداي بەلگىنى مەندەل دومينانتتى، ال كورىنبەي قالعان بەلگىنى رەسەسسيۆتى دەپ اتادى.
بۇل تاجىريبەدەگى تۇقىمنىڭ سارى ءتۇسى دومينانتتى، ال جاسىل ءتۇسى رەسەسسيۆتى بەلگى.
ءاردايىم ءبىرىنشى ۇرپاقتا ءار جۇپ بەلگىنىڭ بىرەۋى عانا كورىنىس بەرگەن، بۇل قۇبىلىستى
بىركەلكىلىك ەرەجەسى نەمەسە مەندەلدىڭ ءبىرىنشى زاڭى دەپ اتالادى.
مەندەل تاجىريبەنى ودان ءارى جالعاستىرىپ، وسى ءبىرىنشى ۇرپاقتىڭ سارى تۇقىمدارىن كەلەسى جىلى قايتا ەگىپ، ولارعا وزدىگىنەن توزاڭدانۋ جۇرگىزگەن. كۇزدە ءپىسىپ جەتىلگەن ەكىنشى ۇرپاقتىڭ وسىمدىكتەرىنەن بارلىعى 8023 تۇقىم جينالعان. سارى تۇقىم - 6022،
ال جاسىل تۇقىم - 2001بولعان. ەسەپتەگەندە بارلىق تۇقىمنىڭ 3 بولىگى سارى، ال 1 بولىگى جاسىل ءتۇستى. ءبىرىنشى ۇرپاقتا كورىنبەي قالعان جاسىل ءتۇس جاسىرىن كۇيدە بولىپ، ەكىنشى ۇرپاقتا شىققان. دومينانتتى جانە رەسەسسيۆتى بەلگىلەردىڭ اراقاتىناسى 3: 1. وسى قۇبىلىستى مەندەلدىڭ ەكىنشى زاڭى نەمەسە بەلگىلەردىڭ اجىراۋ زاڭى دەپ اتالادى.
وزىندىك جۇمىس.
وقۋلىقتاعى 1 - كەستەنى پايدالانا وتىرىپ، مىناداي سۇراقتارعا جاۋاپ جازىڭدار.
1. اسبۇرشاقتىڭ 8 ىرىكتەمەسىنىڭ ەرەكشە بەلگىلەرىن جازىڭدار.
2. ءبىرىنشى ۇرپاق بۋداندارىنىڭ كورىنىسىنە قاراپ، دومينانتتى جانە رەسەسسيۆتى بەلگىلەردى جازىڭدار.
3. ەكىنشى ۇرپاق بۋداندارىنىڭ اراقاتىناسىن جازىڭدار.
لوگيكالىق ەسەپتەر.
№1. كوك كوزدى جىگىتتىڭ اتا - اناسى قارا كوزدى. ول قارا كوزدى قىزعا ۇيلەنەدى. وسى وتباسىنان بۇل بەلگىلەرى بويىنشا قانداي ۇرپاق كۇتۋگە بولادى، ەگەر قارا كوزدى بەلگى كوك كوزدىگە قاراعاندا دومينانتتى بولسا؟
جاۋابى: بالالارى قارا كوزدى بولادى.
2 - ەسەپ.
ادامدا وڭقايلىق بەلگى سولاقايلىققا قاراعاندا باسىم.(دومينانتتى)
شەشەسى سولاقاي، ءوزى وڭقاي جىگىت وڭقاي قىزعا ۇيلەنەدى. وسى وتباسىندا بالالارى سولاقاي بولۋى مۇمكىن بە؟
جاۋابى: بالالارى وڭقاي دا، سولاقاي دا بولادى.
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. مونوگيبريدتى بۋدانداستىرۋ دەگەنىمىز نە؟
2. بىركەلكىلىك زاڭى دەگەن نە؟
3. قانداي بەلگىنى دومينانتتى، ال قانداي بەلگىنى رەسەسسيۆتى دەپ اتايدى؟
4. مەندەلدىڭ ەكىنشى زاڭىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟
قورىتىندى:
تەست.
1. تۇقىم قۋالاۋشىلىقتىڭ زاڭدىلىقتارىن زەرتتەگەن كەزدە گ. مەندەل
قانداي ءتاسىل قولداندى؟
ا) گيبريدولوگيالىق
ب) بيوحيميالىق
س) سيتولوگيالىق
2. مەندەل بۇرشاقتىڭ 34 سورتىنان بەلگىلەرى ايقىن نەشە سورتىن الدى؟
ا) 21
ب) 22
س) 30
3. مەندەل ءوز ەڭبەگىن قاي جىلى جاريالادى؟
ا) 1862
ب) 1863
س) 1865
4. گەنەتيكا تەرمينين كىم ۇسىندى؟
ا) گ. مەندەل
ب) ۋ. بەتسون
س). ن. ۆاۆيلوۆ
5. گەنەتيكا عىلىمى زەرتتەيدى؟
ا) سۇرىپتاۋدى؛
ب) ەۆوليۋسيانى؛
س) تۇقىمقالاۋشىلىق پەن وزگەرگىشلتىكتى.
6. مەندەلدىڭ ەكىنشى زاڭى قالاي اتالادى؟
ا) تاۋەلسىز اجىراۋ زاڭى؛
ب) اجىراۋ زاڭى.
س) بىركەلكىلىك زاڭى
7. باسىم بەلگى قالاي اتالادى؟
ا) رەسەسسيۆتى؛
ب) دومينانتتى؛
س) باسىڭقى
8. مەندەل قانداي وسىمدىككە تاجىريبە جۇرگىزدى؟
ا) بۇرشاق؛
ب) قىزان؛
س) نامازشامگۇل
9. مەندەلدىڭ ءبىرىنشى زاڭى قالاي اتالادى؟
ا) تاۋەلسىز اجىراۋ زاڭى؛
ب) بىركەلكىلىك زاڭى؛
س) اجىراۋ زاڭى.
10. كورىنبەي قالعان بەلگى قالاي اتالادى؟
ا) رەسەسسيۆتى؛
ب) دومينانتتى؛
س) اللەلدى
تەست جاۋاپتارى:
1. ا، 2. ب، 3. س، 4. ب، 5 س، 6. ب، 7. ب، 8. ا، 9. ب، 10. ا.
باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما: پ. 33. مازمۇنداۋ.
You Might Also Like
-
جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيانى پايدالانۋ – زامان تالابى
-
بەينەلەۋ ونەرىن وقىتۋداعى نوباي ونەرىن يگەرۋدىڭ ادىستەمەلىك جانە تۆورچەستۆولىق جولدارى.
