بۇل الەمگە كەلگەن سوڭ
تاقىرىپ: بۇل الەمگە كەلگەن سوڭ
قۇندىلىق: اقيقات قاسيەتتەر: سابىرلىلىق، اقىلدىلىق، ەرىك - جىگەرلىلىك
8 سىنىپ
ماقساتى: وقۋشىلارعا «الەم»، «ءومىر»، ادام ۇعىمدارىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى، اقيقات قۇندىلىعىنىڭ ءمانىن اشۋ.
مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ادامنىڭ رۋحاني الەمى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
تاربيەلىلىگى: ماڭگىلىكتى ۋاقىتشىدان، شىندىقتى جالعاننان اجىراتا بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىعى: تەرەڭ تولعانۋعا، وزدىگىنەن ىزدەنۋگە، ادام يگىلىگى ءۇشىن رياسىز قىزمەت ەتۋگە باۋلۋ؛
رەسۋرستار: داپتەر، ءۇنتاسپا، قۇرالدار، مالىمەتتەر
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋشىلىق كەزەڭ
وقۋشىلارمەن امانداسۋ. «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ساباعىنىڭ ەرەجەسىن «5 - ت» ەسكە ءتۇسىرۋ
تىنىشتىق ءساتى:
- بالالار، دۇرىس وتىرايىق، ارقالارىڭىزدى ءتۇزۋ ۇستايىق، قولدارىڭىزدى پارتاعا قويۋعا بولادى، كوزدەرىڭىزدى جۇمايىق
ەسكەرتۋ
توپپەن اتاۋ (ءتارتىپ، تالاپ، تازالىق، تاتۋلىق، تىنىشتىق)
ءجاي باياۋ جاعىمدى مۋزىكا قويۋ)
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
№1ساباق: «قايتقاندا» م. اۋەزوۆ
تالقىلاۋ سۇراقتارى
انالارى ابايدى قالاي قارسى الدى؟
اباي ءوزىنىڭ نانىم - سەنىمدەرگە كوزقاراسىن قالاي بايقاتتى؟
ابايدىڭ انالارىمەن قارىم - قاتىناسىن جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتار تۇرعىسىنان قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
ابايدىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتەردى بايقادىڭدار؟
ءوزىنىڭ اناڭمەن قانداي جاعىمدى وقيعالار بولدى؟ ايتىپ بەرىڭدەر؟
№2ساباق: «تاعىلىم» باقىتجان مايتانوۆ
تالقىلاۋ سۇراقتارى:
جازۋشى م. اۋەزوۆ اكە مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناس تۋرالى قانداي دەرەك قالدىرعان؟
ابايدىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىنىڭ، ماقسات - مۇراتىنىڭ، مىنەز - قۇلقىنىڭ قالىپتاسۋىنا كىمدەر ىقپال ەتتى؟
دۋلات اقىننىڭ باتا بەرۋىنە ابايدىڭ قانداي قاسيەتتەرى سەبەپ بولدى؟
ابايدىڭ بويىنداعى قانداي قاسيەتتەردى ۇلگى تۇتاسىڭدار؟ نەلىكتەن؟
ومىردە دانالىققا جەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىڭ؟
دايەكسوز توپپەن 3 رەت قايتالاۋ، داپتەرگە جازىپ الۋ
ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ...
اباي بۇكىل الەمدە ادام بالاسى قانشالىقتى مول بولسا، سونشالىقتى جالعىز – ونى جالعىزسىراتپايتىن ايرىلماس ادال دوسى - ءوزىنىڭ ويى عانا
ورالحان بوكەي
دايەكسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىندىڭدەر؟
بىرگە وقيمىز(ءمۇعالىمنىڭ سىيى)
№1 ساباق:
ءبىر ورماننىڭ جانىنداعى وزەننىڭ جيەگىندە اعاشتار وسەتىن ەدى، ولار كۇشتى جانە بيىك وسۋگە جانە ادەمى گۇلدەرى مەن قالىڭ جاپىراقتى بولۋلارى ءۇشىن بار كۇشتەرىن جۇمسايتىن.
البەتتە، ولاردىڭ تامىردى دامىتۋعا كۇشتەرى قالمادى، ولار ءۇشىن بيىكتىك پەن سۇلۋلىق ماڭىزدىراق بولىپ كورىندى…
سول وزدەرىنىڭ بيىكتىگىمەن جانە ۇلكەن گۇلدەرىمەن تامساندىرعان اعاشتاردىڭ اراسىندا گۇلسىز، كىشكەنتاي لاۆر اعاشى وسەتىن - ءدى.
ول بار كۇشىن تامىرعا جۇمسادى.
بارلىعى ونىڭ ۇلكەن ءارى ادەمى گۇلدەرى، الىپ بويى بولماعاندىقتان، مازاق ەتىپ كۇلەتىن.
«لاۆر! سەن بار كۇشىڭدى نەسىنە تامىرعا جۇمسايسىڭ، بىزگە قاراساڭشى. ءبىزدى ءبارى ۇلكەن جاپىراقتارىمىز، حوش ءيىستى گۇلدەرىمىز، بيىكتىگىمىز ءۇشىن ماقتايدى».
ال لاۆر بولسا بىلاي جاۋاپ بەرەتىن:
«مەن ودان دا ءوز كۇشىمدى تامىرىما جۇمسايمىن: وسەمىن جانە ماعان مۇقتاج بولعاندارعا ءوز جاپىراقتارىمدى بەرەمىن».
ءبىراق ءبارىبىر دە باسقالارى وعان كۇلۋدەن جالىقپادى.
بىردە قاتتى جەل سوعىپ، سول اعاشتار تامىرلارى ءالسىز بولعاندىقتان كۇلاپ قالدى. ال لاۆر بولسا، تەك ءبىر - ەكى جاپىراعىن عانا جوعالتقانى بولماسا، امان قالدى.
سول كەزدە عانا، باسقالارى قيىن ساتتەردە ءبىزدى سىرتقى كەلبەتىمىز بەن ءتۇرىمىز ەمەس، تامىرىمىزداعى، جۇرەگىمىزدەگى، جان - دۇنيەمىزدەگى كۇشىمىز ساقتاپ قالاتىنىن ءتۇسىندى. ينتەربەلسەندى تاقتادان اشىپ قويۋ.
№2 ساباق
قولدا بار رەسۋرستاردىڭ سانى ەمەس، ولاردى قولدانۋ مۇمكىندىگى الدەقايدا ماڭىزدى. ادام ومىرىندە ەڭ ماڭىزدى 3 رەسۋرس بار.
1. اقشا
اقشا ماڭىزدىلىعى جاعىنان ءۇشىنشى ورىنعا ىلىگەدى. ويتكەنى، ول – سارقىلمايتىن ءارى قايتا ورنىنا كەلەتىن ادام قاجەتتىلىگى. ارامىزدا اقشانىڭ تاپشىلىعىن سەزىنەتىن ادامدار بار. ايتا بەرمەسە دە، باي بولۋدى، كوپ اقشا تابۋدى ارماندايتىندار سانى جەتكىلىكتى. ءبىراق، سىزگە ۇسىنعالى وتىرعان 3 رەسۋرستىڭ ىشىندە اقشاعا قول جەتكىزۋ وڭاي ەكەنىن ەسكەرگەيسىز. تەك وعان قول جەتكىزۋدىڭ قاراپايىم ەرەجەسىن ەستە ۇستاساڭىز بولدى: سىرى – ەڭبەك.
2. كۇش
ەكىنشى ورىنعا كۇشتى قويدىق. سەبەبى، ءالسىز ادامنىڭ قولىنان كوپ نارسە كەلمەيدى. سوندىقتان، تىلەك ايتقانىمىزدا باستى ورىنعا دەنساۋلىقتى قويامىز. دەنى ساۋ ادامنىڭ كۇشى مەن مۇمكىندىگى الدەقايدا باسىم بولادى. كۇش – جەتىستىك باستاۋى. باستىسى ونى قالاي قولدانۋدى بىلسەڭىز جەتكىلىكتى. مىسالى، ءسىز كومپيۋتەر ويىنىن ويناپ وتىرسىز. قارسىلاسىڭىزدىڭ قارۋ - جارىعى، ءومىر دەڭگەيى مەن كۇشى سىزدىكىمەن بىردەي. ءبىراق، سوڭىندا بىرەۋ جەڭىلەدى، ال ەندى ءبىر جەڭەدى. نەگە؟ جەڭگەن ويىنشىنىڭ ارتىقشىلىعى ول ءوز رەسۋرستارىن ورىندى قولدانىپ بىلەدى. ومىردە دە سولاي: كۇشىڭىزدى ءتيىمدى جۇمساڭىز. پايداسىز نارسەگە كۇشىڭىز بەن جۇيكەڭىزدى قۇرتپاڭىز. جاستىق شاقتا ادام ءوزىنىڭ كۇشىنىڭ سارقىلمايتىنىنا سەنەدى. دەگەنمەن، 30 - 35 جاسقا كەلگەنىندە شەكسىزدىك دەپ جۇرگەنى ۋاقىتشا ەكەنىن ۇعادى. ويتكەنى، بۇرىنعىشا تاڭ اتقانشا قىدىرۋ، كەيىن كۇنى بويى جۇمىس ىستەۋ قولىنان كەلمەيدى. ال، ەسەيگەن سايىن «كۇش» تەك ازايا بەرەدى.
3. ۋاقىت
اقشاعا تىنباي ەڭبەك ەتۋ ارقىلى قول جەتكىزسەڭىز، كۇشتى ۋاقىتىلى دەمالۋ ارقىلى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى. ال، ۋاقىتتى قايتارۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، ۋاقىت – ادام ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى رەسۋرس. سەكۋندتار ءتىلى العا جىلجىعان سايىن ۋاقىتىمىز ازايىپ كەلە جاتقانىن دا ۇعۋ كەرەك. ورتا جاسقا كەلگەندە ادامدار ۋاقىتتارى تەككە كەتكەنىن ۇعىپ، بارماق تىستەپ قالىپ جاتادى. كەيبىر نارسەگە ۇلگەرمەيمىز: نە ۋاقىت، نە كۇش جەتپەيدى.
4. جاڭا اقپارات
اقىننىڭ وتىز توعىزىنشى ءسوزى وسى ءبىر كەزەڭدى سۋرەتتەيدى: «راس، بۇرىنعى اتا - بابالارىمىزدىڭ بۇل زامانداعىلاردان ءبىلىمى، كۇتىمى، سىپايىلىعى، تازالىعى تومەن بولعان، ءبىراق بۇل زامانداعىلاردان ارتىق ەكى مىنەزى بار ەكەن... ول ەكى مىنەزى قايسى دەسەڭ، ول زاماندا ەل باسى، توپ باسى دەگەن كىسىلەر بولادى ەكەن. كوش - قوندى بولسا، داۋ - جانجالدى بولسا، بيلىك سولاردا بولادى ەكەن. وزگە قارا جۇرت جاقسى - جامان وزدەرىنىڭ شارۋاسىمەن جۇرە بەرەدى ەكەن... ەكىنشىسى — نامىسقور كەلەدى ەكەن. ات اتالىپ، ارۋاق شاقىرىلعان جەردە اعايىنعا وكپە، ارازدىققا قارامايدى ەكەن، جانىن سالىسادى ەكەن...»
توپپەن ءان ايتۋ
ولەڭى: رينات زايىتوۆ
ءانى: ۇلىقپان جولداسوۆ
اسىپ - تاسىپ، توگىلەتىن،
القىنىپ ۇشاتىن كوڭىل - اي،
وزگەرمەستەي كورىنەتىن،
بايانسىز بەس كۇندىك ءومىر - اي،
تاسقىن بولىپ، تاسىپ تۇرعان
جاستىق شاق الدادى تاڭداماي
الدەنەگە اسىقتىرعان
جەلىگى باسىلماس جالعان - اي.
قايىرماسى:
ءومىر - وزەن اعادى، اتتەڭ،
وكىنىشتىڭ الاۋى
جانىمدى جەپ بارادى.
ءومىر - وزەن اعادى، اتتەڭ،
مەنىڭ جانىم جارالى
قاي جاعادا قالادى؟
دۇنيەگە الدانادى
قوماعاي كوزىمىز تويماعان.
ءبىراق سونىڭ بار ما ءمانى،
تەك وڭاشا ءۇنسىز ويلانام.
وتكىزەرمىن ءومىرىمدى
شابىتتى وزدىرىپ ساعاتقا،
جۇرەكتەگى سەنىمىمدى
سوندىرە كورمەشى، جاراتقان.
6. شىعارماشىلىق جۇمىس
1 - تاپسىرما، 10 - بەت
ۇلى ويشىل ابايدىڭ «اسەمپاز بولما ارنەگە» ولەڭىن وقىپ، ادامنىڭ ومىردەگى ورنى تۋرالى پىكىرلەرىڭدى ورتاعا سالىپ ايتىڭدار
2 - تاپسىرما،
ۇلى ويشىل ابايدىڭ تابيعات تۋرالى ولەڭدەرىن وقىپ، ونداعى ادام تابيعاتتىڭ ۇيلەسىمدىلىگى تۋرالى ايتىپ بەرىڭدەر.
3 - تاپسىرما،
ادامدار اراسىنداعى ىزگى قارىم - قاتىناس تۋرالى ەسسە جازىڭدار 4 - تاپسىرما، 13 - بەت
م. اۋەزوۆتىڭ «ادام بالاسىنىڭ جامان قۇلقى جاراتىلىسىنان ەمەس، وسكەن ورتا، كورگەن ۇلگى، ونەگە بىلەتىندىگىنەن... كوپشىلىكتى ادامشىلىققا تاربيەلەۋ ءۇشىن، جاس بۋىندى جاقسىلاپ تاربيەلەۋ قاجەت» دەگەن ويىن باسشىلىققا الىپ، وي - تولعاۋ جازىڭدار.
2 - تاپسىرما،
ءماتىندى وقىپ، «ءومىر جولى ۇلكەن قوزعالىس» دەگەن ويدى تالداڭدار.
3 - تاپسىرما، 14 - بەت
ولەڭدى وقىپ، ومىرگە بايلانىستى ءتۇيىندى سوزدەردى تەرىپ جازىڭدار. ماعىناسىن تۇسىندىرىڭدەر.
7. ۇيگە تاپسىرما:
№1 ساباق: 11 - 13 بەت وقۋ.
№2 ساباق: 16 - 18بەت وقۋ
8. ساباققا تالداۋ.
بۇگىنگى ساباقتى تالداپ كورەيىك اركىم قوياتىن باعاسىن ءبىر قولدىڭ ساۋساعىمەن، ساناق بويىنشا ءبىر مەزگىلدە كورسەتۋ كەرەك. نە ۇنادى؟ قانداي قيىندىقتار بولدى؟ كىمدى باعالاعان قيىن، ءوزىڭدى مە — وزگەنى مە؟
9. سوڭعى تىنىشتىق ءساتى
ساباقتان العان اسەرىمىزدى جۇرەگىمىزگە ساقتاپ، ومىردە قولدانا بىلەيىك. جاقسى اسەرلەرمەن بولىسەيىك. ساباق اياقتالدى. ساۋ بولىڭدار. باياۋ مۋزىكا تىڭداۋ.
مەكتەپ: №32 جوببم
ءمۇعالىم: توكەنوۆا ج.س.
قۇندىلىق: اقيقات قاسيەتتەر: سابىرلىلىق، اقىلدىلىق، ەرىك - جىگەرلىلىك
8 سىنىپ
ماقساتى: وقۋشىلارعا «الەم»، «ءومىر»، ادام ۇعىمدارىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى، اقيقات قۇندىلىعىنىڭ ءمانىن اشۋ.
مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا ادامنىڭ رۋحاني الەمى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ؛
تاربيەلىلىگى: ماڭگىلىكتى ۋاقىتشىدان، شىندىقتى جالعاننان اجىراتا بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
دامىتۋشىلىعى: تەرەڭ تولعانۋعا، وزدىگىنەن ىزدەنۋگە، ادام يگىلىگى ءۇشىن رياسىز قىزمەت ەتۋگە باۋلۋ؛
رەسۋرستار: داپتەر، ءۇنتاسپا، قۇرالدار، مالىمەتتەر
ساباق بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋشىلىق كەزەڭ
وقۋشىلارمەن امانداسۋ. «ءوزىن - ءوزى تانۋ» ساباعىنىڭ ەرەجەسىن «5 - ت» ەسكە ءتۇسىرۋ
تىنىشتىق ءساتى:
- بالالار، دۇرىس وتىرايىق، ارقالارىڭىزدى ءتۇزۋ ۇستايىق، قولدارىڭىزدى پارتاعا قويۋعا بولادى، كوزدەرىڭىزدى جۇمايىق
ەسكەرتۋ
توپپەن اتاۋ (ءتارتىپ، تالاپ، تازالىق، تاتۋلىق، تىنىشتىق)
ءجاي باياۋ جاعىمدى مۋزىكا قويۋ)
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
№1ساباق: «قايتقاندا» م. اۋەزوۆ
تالقىلاۋ سۇراقتارى
انالارى ابايدى قالاي قارسى الدى؟
اباي ءوزىنىڭ نانىم - سەنىمدەرگە كوزقاراسىن قالاي بايقاتتى؟
ابايدىڭ انالارىمەن قارىم - قاتىناسىن جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتار تۇرعىسىنان قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
ابايدىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتەردى بايقادىڭدار؟
ءوزىنىڭ اناڭمەن قانداي جاعىمدى وقيعالار بولدى؟ ايتىپ بەرىڭدەر؟
№2ساباق: «تاعىلىم» باقىتجان مايتانوۆ
تالقىلاۋ سۇراقتارى:
جازۋشى م. اۋەزوۆ اكە مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناس تۋرالى قانداي دەرەك قالدىرعان؟
ابايدىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىنىڭ، ماقسات - مۇراتىنىڭ، مىنەز - قۇلقىنىڭ قالىپتاسۋىنا كىمدەر ىقپال ەتتى؟
دۋلات اقىننىڭ باتا بەرۋىنە ابايدىڭ قانداي قاسيەتتەرى سەبەپ بولدى؟
ابايدىڭ بويىنداعى قانداي قاسيەتتەردى ۇلگى تۇتاسىڭدار؟ نەلىكتەن؟
ومىردە دانالىققا جەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىڭ؟
دايەكسوز توپپەن 3 رەت قايتالاۋ، داپتەرگە جازىپ الۋ
ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي باۋىرىم دەپ...
اباي بۇكىل الەمدە ادام بالاسى قانشالىقتى مول بولسا، سونشالىقتى جالعىز – ونى جالعىزسىراتپايتىن ايرىلماس ادال دوسى - ءوزىنىڭ ويى عانا
ورالحان بوكەي
دايەكسوزدىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىندىڭدەر؟
بىرگە وقيمىز(ءمۇعالىمنىڭ سىيى)
№1 ساباق:
ءبىر ورماننىڭ جانىنداعى وزەننىڭ جيەگىندە اعاشتار وسەتىن ەدى، ولار كۇشتى جانە بيىك وسۋگە جانە ادەمى گۇلدەرى مەن قالىڭ جاپىراقتى بولۋلارى ءۇشىن بار كۇشتەرىن جۇمسايتىن.
البەتتە، ولاردىڭ تامىردى دامىتۋعا كۇشتەرى قالمادى، ولار ءۇشىن بيىكتىك پەن سۇلۋلىق ماڭىزدىراق بولىپ كورىندى…
سول وزدەرىنىڭ بيىكتىگىمەن جانە ۇلكەن گۇلدەرىمەن تامساندىرعان اعاشتاردىڭ اراسىندا گۇلسىز، كىشكەنتاي لاۆر اعاشى وسەتىن - ءدى.
ول بار كۇشىن تامىرعا جۇمسادى.
بارلىعى ونىڭ ۇلكەن ءارى ادەمى گۇلدەرى، الىپ بويى بولماعاندىقتان، مازاق ەتىپ كۇلەتىن.
«لاۆر! سەن بار كۇشىڭدى نەسىنە تامىرعا جۇمسايسىڭ، بىزگە قاراساڭشى. ءبىزدى ءبارى ۇلكەن جاپىراقتارىمىز، حوش ءيىستى گۇلدەرىمىز، بيىكتىگىمىز ءۇشىن ماقتايدى».
ال لاۆر بولسا بىلاي جاۋاپ بەرەتىن:
«مەن ودان دا ءوز كۇشىمدى تامىرىما جۇمسايمىن: وسەمىن جانە ماعان مۇقتاج بولعاندارعا ءوز جاپىراقتارىمدى بەرەمىن».
ءبىراق ءبارىبىر دە باسقالارى وعان كۇلۋدەن جالىقپادى.
بىردە قاتتى جەل سوعىپ، سول اعاشتار تامىرلارى ءالسىز بولعاندىقتان كۇلاپ قالدى. ال لاۆر بولسا، تەك ءبىر - ەكى جاپىراعىن عانا جوعالتقانى بولماسا، امان قالدى.
سول كەزدە عانا، باسقالارى قيىن ساتتەردە ءبىزدى سىرتقى كەلبەتىمىز بەن ءتۇرىمىز ەمەس، تامىرىمىزداعى، جۇرەگىمىزدەگى، جان - دۇنيەمىزدەگى كۇشىمىز ساقتاپ قالاتىنىن ءتۇسىندى. ينتەربەلسەندى تاقتادان اشىپ قويۋ.
№2 ساباق
قولدا بار رەسۋرستاردىڭ سانى ەمەس، ولاردى قولدانۋ مۇمكىندىگى الدەقايدا ماڭىزدى. ادام ومىرىندە ەڭ ماڭىزدى 3 رەسۋرس بار.
1. اقشا
اقشا ماڭىزدىلىعى جاعىنان ءۇشىنشى ورىنعا ىلىگەدى. ويتكەنى، ول – سارقىلمايتىن ءارى قايتا ورنىنا كەلەتىن ادام قاجەتتىلىگى. ارامىزدا اقشانىڭ تاپشىلىعىن سەزىنەتىن ادامدار بار. ايتا بەرمەسە دە، باي بولۋدى، كوپ اقشا تابۋدى ارماندايتىندار سانى جەتكىلىكتى. ءبىراق، سىزگە ۇسىنعالى وتىرعان 3 رەسۋرستىڭ ىشىندە اقشاعا قول جەتكىزۋ وڭاي ەكەنىن ەسكەرگەيسىز. تەك وعان قول جەتكىزۋدىڭ قاراپايىم ەرەجەسىن ەستە ۇستاساڭىز بولدى: سىرى – ەڭبەك.
2. كۇش
ەكىنشى ورىنعا كۇشتى قويدىق. سەبەبى، ءالسىز ادامنىڭ قولىنان كوپ نارسە كەلمەيدى. سوندىقتان، تىلەك ايتقانىمىزدا باستى ورىنعا دەنساۋلىقتى قويامىز. دەنى ساۋ ادامنىڭ كۇشى مەن مۇمكىندىگى الدەقايدا باسىم بولادى. كۇش – جەتىستىك باستاۋى. باستىسى ونى قالاي قولدانۋدى بىلسەڭىز جەتكىلىكتى. مىسالى، ءسىز كومپيۋتەر ويىنىن ويناپ وتىرسىز. قارسىلاسىڭىزدىڭ قارۋ - جارىعى، ءومىر دەڭگەيى مەن كۇشى سىزدىكىمەن بىردەي. ءبىراق، سوڭىندا بىرەۋ جەڭىلەدى، ال ەندى ءبىر جەڭەدى. نەگە؟ جەڭگەن ويىنشىنىڭ ارتىقشىلىعى ول ءوز رەسۋرستارىن ورىندى قولدانىپ بىلەدى. ومىردە دە سولاي: كۇشىڭىزدى ءتيىمدى جۇمساڭىز. پايداسىز نارسەگە كۇشىڭىز بەن جۇيكەڭىزدى قۇرتپاڭىز. جاستىق شاقتا ادام ءوزىنىڭ كۇشىنىڭ سارقىلمايتىنىنا سەنەدى. دەگەنمەن، 30 - 35 جاسقا كەلگەنىندە شەكسىزدىك دەپ جۇرگەنى ۋاقىتشا ەكەنىن ۇعادى. ويتكەنى، بۇرىنعىشا تاڭ اتقانشا قىدىرۋ، كەيىن كۇنى بويى جۇمىس ىستەۋ قولىنان كەلمەيدى. ال، ەسەيگەن سايىن «كۇش» تەك ازايا بەرەدى.
3. ۋاقىت
اقشاعا تىنباي ەڭبەك ەتۋ ارقىلى قول جەتكىزسەڭىز، كۇشتى ۋاقىتىلى دەمالۋ ارقىلى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى. ال، ۋاقىتتى قايتارۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، ۋاقىت – ادام ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى رەسۋرس. سەكۋندتار ءتىلى العا جىلجىعان سايىن ۋاقىتىمىز ازايىپ كەلە جاتقانىن دا ۇعۋ كەرەك. ورتا جاسقا كەلگەندە ادامدار ۋاقىتتارى تەككە كەتكەنىن ۇعىپ، بارماق تىستەپ قالىپ جاتادى. كەيبىر نارسەگە ۇلگەرمەيمىز: نە ۋاقىت، نە كۇش جەتپەيدى.
4. جاڭا اقپارات
اقىننىڭ وتىز توعىزىنشى ءسوزى وسى ءبىر كەزەڭدى سۋرەتتەيدى: «راس، بۇرىنعى اتا - بابالارىمىزدىڭ بۇل زامانداعىلاردان ءبىلىمى، كۇتىمى، سىپايىلىعى، تازالىعى تومەن بولعان، ءبىراق بۇل زامانداعىلاردان ارتىق ەكى مىنەزى بار ەكەن... ول ەكى مىنەزى قايسى دەسەڭ، ول زاماندا ەل باسى، توپ باسى دەگەن كىسىلەر بولادى ەكەن. كوش - قوندى بولسا، داۋ - جانجالدى بولسا، بيلىك سولاردا بولادى ەكەن. وزگە قارا جۇرت جاقسى - جامان وزدەرىنىڭ شارۋاسىمەن جۇرە بەرەدى ەكەن... ەكىنشىسى — نامىسقور كەلەدى ەكەن. ات اتالىپ، ارۋاق شاقىرىلعان جەردە اعايىنعا وكپە، ارازدىققا قارامايدى ەكەن، جانىن سالىسادى ەكەن...»
توپپەن ءان ايتۋ
ولەڭى: رينات زايىتوۆ
ءانى: ۇلىقپان جولداسوۆ
اسىپ - تاسىپ، توگىلەتىن،
القىنىپ ۇشاتىن كوڭىل - اي،
وزگەرمەستەي كورىنەتىن،
بايانسىز بەس كۇندىك ءومىر - اي،
تاسقىن بولىپ، تاسىپ تۇرعان
جاستىق شاق الدادى تاڭداماي
الدەنەگە اسىقتىرعان
جەلىگى باسىلماس جالعان - اي.
قايىرماسى:
ءومىر - وزەن اعادى، اتتەڭ،
وكىنىشتىڭ الاۋى
جانىمدى جەپ بارادى.
ءومىر - وزەن اعادى، اتتەڭ،
مەنىڭ جانىم جارالى
قاي جاعادا قالادى؟
دۇنيەگە الدانادى
قوماعاي كوزىمىز تويماعان.
ءبىراق سونىڭ بار ما ءمانى،
تەك وڭاشا ءۇنسىز ويلانام.
وتكىزەرمىن ءومىرىمدى
شابىتتى وزدىرىپ ساعاتقا،
جۇرەكتەگى سەنىمىمدى
سوندىرە كورمەشى، جاراتقان.
6. شىعارماشىلىق جۇمىس
1 - تاپسىرما، 10 - بەت
ۇلى ويشىل ابايدىڭ «اسەمپاز بولما ارنەگە» ولەڭىن وقىپ، ادامنىڭ ومىردەگى ورنى تۋرالى پىكىرلەرىڭدى ورتاعا سالىپ ايتىڭدار
2 - تاپسىرما،
ۇلى ويشىل ابايدىڭ تابيعات تۋرالى ولەڭدەرىن وقىپ، ونداعى ادام تابيعاتتىڭ ۇيلەسىمدىلىگى تۋرالى ايتىپ بەرىڭدەر.
3 - تاپسىرما،
ادامدار اراسىنداعى ىزگى قارىم - قاتىناس تۋرالى ەسسە جازىڭدار 4 - تاپسىرما، 13 - بەت
م. اۋەزوۆتىڭ «ادام بالاسىنىڭ جامان قۇلقى جاراتىلىسىنان ەمەس، وسكەن ورتا، كورگەن ۇلگى، ونەگە بىلەتىندىگىنەن... كوپشىلىكتى ادامشىلىققا تاربيەلەۋ ءۇشىن، جاس بۋىندى جاقسىلاپ تاربيەلەۋ قاجەت» دەگەن ويىن باسشىلىققا الىپ، وي - تولعاۋ جازىڭدار.
2 - تاپسىرما،
ءماتىندى وقىپ، «ءومىر جولى ۇلكەن قوزعالىس» دەگەن ويدى تالداڭدار.
3 - تاپسىرما، 14 - بەت
ولەڭدى وقىپ، ومىرگە بايلانىستى ءتۇيىندى سوزدەردى تەرىپ جازىڭدار. ماعىناسىن تۇسىندىرىڭدەر.
7. ۇيگە تاپسىرما:
№1 ساباق: 11 - 13 بەت وقۋ.
№2 ساباق: 16 - 18بەت وقۋ
8. ساباققا تالداۋ.
بۇگىنگى ساباقتى تالداپ كورەيىك اركىم قوياتىن باعاسىن ءبىر قولدىڭ ساۋساعىمەن، ساناق بويىنشا ءبىر مەزگىلدە كورسەتۋ كەرەك. نە ۇنادى؟ قانداي قيىندىقتار بولدى؟ كىمدى باعالاعان قيىن، ءوزىڭدى مە — وزگەنى مە؟
9. سوڭعى تىنىشتىق ءساتى
ساباقتان العان اسەرىمىزدى جۇرەگىمىزگە ساقتاپ، ومىردە قولدانا بىلەيىك. جاقسى اسەرلەرمەن بولىسەيىك. ساباق اياقتالدى. ساۋ بولىڭدار. باياۋ مۋزىكا تىڭداۋ.
مەكتەپ: №32 جوببم
ءمۇعالىم: توكەنوۆا ج.س.
You Might Also Like
