InfoHub Logo

سورتتاردى ىرىكتەپ الۋ

ۋچاسكەنى رەتتەۋ الدىندا سورتتاردى ىرىكتەپ الۋدىڭ زور ماڭىزى بار. بۇل ءۇشىن ەڭ الدىمەن ءاربىر اۋدانعا لايىقتى ستاندارتتى سورتتى ىرىكتەپ الۋ شارت. ءاربىر شارۋاشىلىقتا ءتۇرلى مەرزىمدە پىسەتىن سورتتاردى ەككەن ءجون. تومەندە قازاقستاننىڭ ءتۇرلى اۋداندارى ءۇشىن ۇسىنىلاتىن قولايلى اسا ماڭىزدى سورتتاردىڭ ءتىزىمى كەلتىرىلەدى.

قىزىلوردا، شىمكەنت جانە جامبىل وبلىستارى ءۇشىن — ۋزبەكيستانسكايا، لۋيزا، ۋروجاينايا، لۋي-گوتە، قوح.

الماتى، تالدىقورعان، جامبىل وبلىستارى ءۇشىن — گەروينيا مانشۋك، كومسومولكا، ليۋبوۆ پوۆولجيا، نوۆينكا، پاميات شرەدەرا، تاشكەنتسكايا، لۋي-گوتە، قوح، لۋيزا، ساكسونكا، يۋلكە، پوزدنيايا لەوپولدسگالسكايا.

سولتۇستىك-شىعىس، ورتالىق جانە باتىس كازاقستان وبلىستارى ءۇشىن — روششينسكايا، اەليتا، ليۋبوۆ پوۆولجيا، قوح، ۆيكتوريا، لۋيزا، كومسومولكا.

اسا ماڭىزدى سورتتاردىڭ قىسقاشا سيپاتتاماسى، ۋروجاينايا. بۇل سورت الماتى وبلىسىندا كەڭىنەن تاراعان. سوڭعى كەزدە رەسپۋبليكانىڭ باسقا وبلىستارىندا دا تەز تارالا باستادى. بۇل سورتتىڭ ەرەكشەلىگى — كۇتىمدى ونشالىقتى كوپ كەرەك ەتپەيدى جانە وتە مول ءونىم بەرەدى (گەكتارىنا 13-15 تونناعا دەيىن). جيدەگىنىڭ ىرىلىگى ورتاشا، فورماسى دوڭگەلەك، ءتۇسى كورىكتى بولىپ كەلەدى. ءپىسۋ مەرزىمى ورتاشا، وڭدەپ تە پايدالانادى جانە جاڭادان جينالىپ الىنعان كەزدە دە تۇتىنادى.

لۋيزا. كازاق ءسسر-نىڭ وڭتۇستىك جانە وڭتۇستىك-شىعىس بولىگىندە كوپ تاراعان سورت. بۇل سورتتىڭ ەرەكشەلىگى - ءتۇسى ادەمى، جيدەگى ءىرى، وتە ءدامدى، تاسىمالعا جارامدى بولادى. ءتۇسىمى ورتاشا (گەكتارىنا 8 توننا). جيدەك شىعاتىن ۇشتارى كوپ بولادى. بىتىك شىقسا ناشار وسەدى. بۇل سورت كۇتىمدى، توپىراقتا كوپتەگەن قورەكتىك زاتتار بولۋىن كەرەك ەتەدى.

كومسومولكا. بۇل سورت از ۋاقىتتىڭ ىشىندە سوۆەت وداعىنىڭ كوپتەگەن وبلىستارىندا كەڭىنەن تارادى. ونىڭ ەرەكشەلىگى - ءتۇسىمى وتە مول (گەكتارىنا 20 توننادان اسا) بولادى. جيدەگى ءىرى، قوڭىر قىزىل ءتۇستى، ودەمى كەلەدى، ءپىسۋ مەرزىمى ورتاشا. وڭدەۋ ءۇشىن وتە قولايلى، سونىمەن بىرگە جاڭادان جيناپ العان كەزدە تۇتىنۋعا دا بولادى. بۇل سورتتىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى - گ ۇلىنىڭ ءتۇسى وتە نازىك كەلەدى. سوندىقتان كومسومولكا سورتىن توزاڭداندىرعىش سورتىمەن (روششينسكايا، ساكسونكا، تاعى باسقا سورتتارمەن) ارالاستىرىپ ەگۋ قاجەت.

گەروينيا مانشۋك. جيدەگىنىڭ ساپاسى جاقسى جانە مول ءونىمدى بولۋىنا بايلانىستى، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن وڭتۇستىك-شىعىسىنا كەڭ تاراعاڭ جانە مۇنداعى نەگىزگى سورتتاردىڭ قاتارىنا ەنەدى.

بۇتالارى ورتاشا، جيناقى، جاپىراقتارى تىك تۇرادى، ءتۇسى اشىق جاسىل. گۇل سيدامى قىسقا، جاپىراق دەڭگەيىنەن تومەن وتە بەرىك، سوندىقتان جيدەكتەرىنىڭ ءبارى بىردەي توپىراققا ءتۇسىپ جاتپاندى. جيدەكتەرى ەرتەرەك — ماۋسىمنىڭ ءبىرىنشى ون كۇندىگىندە پىسە باستايدى. ءپىسىپ جەتىلۋ 25-30 كۇنگە سوزىلادى. ءونىمدى مول بەرەدى.

جيدەكتەرىنىڭ ىرىلىگى ورتاشا 5 گ، مويىنى جوق، جالپاق سىنا ءتارىزدى، اشىق قىزىل. جۇمساعى تىعىز، قىزعىلت، حوش ءيىستى، ونشا سۋلى ەمەس، ءدامدى. جاس كۇيىندە جەلىنەدى، وڭدەلەدى. باسقا سورتتارعا قاراعاندا بۇل تاسۋعا ءتوزىمدى.

الماتى، جامبىل، قىزىلوردا جانە شىمكەنت وبلىستارىنىڭ بارلىك، ايماقتارىندا وسىرۋگە ۇسىنىلادى.

ليۋبوۆ پوۆولجيا. بۇتاسىنىڭ جاپىراعى وتە ءجيى. ماۋسىمنىڭ ءبىرىنشى ون كۇنىندە پىسەدى.

جيدەكتەرىنىڭ ىرىلىگى ورتاشا 5 گ، اشىق قىزىل، ءبىر جاعى شوشاق كەلگەن دومالاق. دامدىلىگى ورتاشا. جاس كۇيىندە جەلىنەدى جانە تەحنيكالىق قايتا وندەۋگە جۇمسالادى. ورال وبلىسىندا ەسىرۋگە ۇسىنىلادى.

تاشكەنتسكايا. جيدەگى كەشتەۋ — ماۋسىمنىڭ ەكىنشى ونىنشى كۇنىندە پىسەدى، جەمىس سالۋى 18-24 كۇن.

الماتى وبلىسىندا ءونىمدى مول بەرەدى. جيدەگى ءىرى 7-8 گ، ايقىڭ قىزىل، ءدامى ءقىشقىلتىم-تاتتى، ساپاسى ورتاشا. نەگىزىنەن وڭدەۋگە جۇمسالادى. الماتى، جامبىل، شىمكەنت جانە قىزىلوردا وبلىستارىندا ۇسىنىلادى.

ۋزبەكيستانسكايا. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندە تاراعان. بۇتاسى بيىك وسەدى، ازداپ سالبىراڭقى. جاپىراقتارى ءىرى، قىرتىستى. العاشقى جيدەكتەرى ماۋسىمنىڭ ەكىنشى ون كۇندىگىنىڭ باسىندا پىسەدى. جەمىس سالۋىنىڭ ۇزاقتىعى 22 كۇن.

جيدەكتەرى ءىرى 8-9 گ، شوشاق نەمەسە توپال شوشاق ءپىشىندى، ءبۇيىرلى، ايقىن قىزىل، جىلتىر. جۇمساعى قىزىل، سۋلى، بۋلى. ءدامى جاقسى. جاس كۇيىندە جەيدى جانە وڭدەپ تە پايدالانادى. شىمكەڭت، الماتى، جامبىل وبلىستارىنىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىنا ۇسىنىلادى.

زەنگا-زەنگانا. جيدەگى ساپاسىنىڭ جاقسى جانە مول ءونىمدى بولۋىنا بايلانىستى. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن وڭتۇستىك-شىعىسىنا كەڭ تارادى جانە مۇنداعى نەگىزگى سورتتاردىڭ قاتارىنا ەنەدى. ورتاشا، كەش پىسەتىن سورت. بۇتالارى بيىك، جيناقى جاپىراقتارى ءجيى بولادى، ءتۇسى اشىق قىزىل. بۇل سيدامى ورتاشا، جاپىراق دەڭگەيىنەن تومەن وتە بەرىك، سوندىقتان جيدەكتەرىنىڭ ءبارى بىردەي توپىراققا ءتۇسىپ جاتپايدى. دەسەرتتىك كومپوت جاساۋعا جانە جاس كۇيىندە پايدالانادى. باسقا سورتتارعا قاراعاندا بۇل تاسۋگا ءتوزىمدى. سەيانەس زيگەر فرگ-دان شىعارىلعان سورت. ءونىمى كگ/م² شامامەن 0،96-1 كگ. گ ۇلى قوس جىنىستى.

ءونىمدى جيناۋ

بۇلدىرگەن جيدەگى بىردەن عانا جيىلمايدى، پىسۋىنە قاراي بىرتە-بىرتە جينالادى. 7-8 رەت جيناۋعا بولادى.

جيدەگى ونشالىقتى بەرىك بولمايتىن كوح، لۋي-گوتە سياقتى سورتتاردىڭ جيدەگىن كۇن ارالاتىپ جيناۋعا بولادى، ال لۋيزا، ساكسونكا، كازاحستانسكايا سياقتى سورتتاردىڭ جيدەگى 4-5 كۇندە ءبىر رەت جينالادى. جيدەكتى ونىڭ تۇبىندەگى توستاعانشا كوك جاپىراعى مەن جانە ۇزىندىعى ءبىر سانتيمەترگە جۋىق ساباعىمەن بىرگە جيناۋ كەرەك.

بۇلدىرگەن جيناعان كەزدە ۋچاسكەدەگى بارلىق شىرىگەن جانە زياندالعان جيدەكتەردىڭ بارلىعى دا تۇگەلدەي جينالىپ الىنادى. جينالعان بۇلدىرگەندى سول كۇنى، ءارى كەگكەندە كەلەسى كۇنى پايدالانۋ كەرەك. جيناپ العان بۇلدىرگەندى ءبىر ىدىستان ەكىنشى ىدىسقا اۋىستىرۋعا بولمايدى، سونىمەن قاتار كۇن كوزىنە ۇزاق ۋاقىت قالدىرۋعا دا بولمايدى. ويتكەنى كۇن كوزىنە قالدىرعان بۇلدىرگەن تەز بۇزىلىپ كەتەدى.

بۇلدىرگەن ەگىلگەن ۋچاسكەنى جاسارتۋ

بۇلدىرگەن بۇتاتاسى جىلما-جىل وسۋمەن بىرگە توپىراق بەتىنە جايىلىپ قوبىرايدى، سونىڭ ناتيجەسىندە وسىمدىكتىڭ قورەكتەنۋى ناشارلايدى. نەگىزگى تۇپتەن جىل سايىن جاس تامىرلاردىڭ تارالۋى جاس وسىمدىكتىڭ ءوسۋىن ناشارلاتادى جانە ءونىمىن كەمىتەدى. بۇلدىرگەن بۇتاسىنىڭ ادەتتە ءتورت جىلدان كەيىن ءونىمى كەمي باستايدى. ۋچاسكەنىڭ ءونىم بەرۋىن ودان ءارى جاقسارتا بەرۋ ءۇشىن ونىڭ توپىراعىن قۇنارلاندىرۋ قاجەت.

ەسكى ۋچاسكەنى جاسارتۋدىڭ ەڭ جاقسى ءادىسى مىناداي: جيدەكتى جيناپ الىسىمەن سۋارىپ، ونان كەيىن بۇلدىرگەننىڭ جەر بەتىندەگى بولىگىن تۇبىنە دەيىن شاۋىپ، سيرەتۋ قاجەت. 2-3 كۇن وتكەن سوڭ ۋچاسكەنى تاعى دا سۋارادى، ءار گەكتارعا 90 كگ تولىق مينەرال تىڭايتقىش - ازوت، فوسفور، كاليي تىڭايتقىشتارىن ەنگىزىپ، ۇستەپ قورەكتەندىرىلەدى. ودان ءارى كۇتۋدىڭ جالپى ادىستەرى قولدانىلادى. كۇزگە دەيىن مۇنداي وسىمدىك ءوسىپ جەتىلەدى، ال كەلەسى جىلى ءونىم بەرەدى. جاسارتقاننان كەيىن ۋچاسكە ەكى جىل بويىنا جاقسى ءونىم بەرەدى، ونىڭ ونىمدىلىگى مولشەرمەن العاندا 30 پروسەنت ارتادى.

ۋچاسكەدەگى قاتارلاردى اۋىستىرۋ ارقىلى جاڭارتۋعا دا بولادى. بۇل ءۇشىن قاتارارالىقتارىندا وسىمدىك ۇشتارى جۇلىنادى. بۇل ءادىس تەك 3 جىلدان اسپاعان ۋچاسكەدە عانا ويداعىداي ناتيجە بەرەدى، مۇنداي جەردە جەتكىلىكتى مولشەردە جاقسى وسىمدىك ۇشتارىن وسىرۋگە بولادى.

جوعارىدا ايتىلعان كومپلەكستىك اگروتەحنيكا شارالارىن قولدانۋ بۇلدىرگەننەن جىل سايىن مول ءونىم الۋعا (گەكتارىنا 10-13 تونناعا دەيىن) مۇمكىندىك بەرەدى. قازاق جەمىس-جيدەك جانە ءجۇزىم عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى جەمىستەردى ساقتاۋ تەحنولوگياسى ءبولىمىنىڭ پلانتاسيالارىندا، جەكە تاجىريبە ۋچاسكەلەرىندە جاقسى سورت جىل سايىن گەكتارىنا 13-15 تونناعا دەيىن ءونىم بەرىپ كەلەدى، ال سۋارىلمايتىن تاۋلى جەرلەردە لۋي-گوتە سورتى كەيبىر جىلدارى گەكتارىنا 18-20 تونناعا دەيىن ءونىم بەرەدى.

ەرەكشەلىگى

بۇلدىرگەن ءوزىنىڭ تەگى جاعىنان العاندا ورماندا شىعاتىن وسىمدىك، قار قالىڭ جاۋاتىن، جازدا ونشالىقتى ىستىق بولمايتىن، ىلعالدى سالقىن اۋالى ايماقتاردا وسەدى. بۇلدىرگەن ءشوپ پەن اعاشتىڭ ارالىق فورماسىنداعى جارتىلاي جاتىق باعىتتا، ءاردايىم كوك قالپىندا بولاتىن كوپجىلدىق وسىمدىك.

بۇلدىرگەندى ەگىسىمەن كەلەسى جىلى جيدەك بەرە باستايدى. بۇلدىرگەننىڭ تامىرى جەرگە 40-50 سانتيمەتر تەرەڭگە تارايدى، ءبىراق بۇلاردىڭ نەگىزگى بولىگى 25 سانتيمەتر تەرەڭدىكتە بولادى.

---