بيعانشانىڭ حاتى
ەرماعامبەتتىڭ سۇلتانى دەيتىن بار ەدى. بازاردان بازارعا شاپقىلاپ، تەرى سۇيرەپ، مال جەتەلەپ، ساۋدا قىلاتىن دا جۇرەتىن. "جۇرگەن اياققا جورگەم ىلىگەدى" دەپ، پايدانى مولىراق ىستەگەن جولى ميىعىنان كۇلەتىنى دە بولاتىن. " اينالايىن كەڭەس جارىلقادى عوي، كەڭەستىڭ ارقاسى عوي، وسى جايراڭداپ جۇرگەنىمىز" — دەپ، كوڭىلى كەلگەندە، ۇكىمەتتى دە ماقتاپ قوياتىن.
بيعانشا دەيتىن ىنجىقتاۋ، كوپ سويلەمەيتىن، ىستەگەن شارۋاسىن عانا بىلەتىن ءبىر ايەلى بولدى. بۇل ايەل سۇلتانمەن ومىردە جايراڭداپ سويلەسكەن دە ەمەس. سۇلتان پايدا تاۋىپ كەلگەن ەكەن دەپ، تاسىپ قۋانعاندا ەمەس.
— ءبىزدىڭ قاتىن "سۆابودا" بولعانىن ءالى بىلمەي كەلەدى، — دەپ، سۇلتاننىڭ سىقاقتاپ كۇلەتىنى دە بار.
وسى سۇلتان بىلتىردان باستاپ "بەلسەندى" اتاندى دا كەتتى. ساۋدا دوعارىلدى. قايدا جيىلىس، ىسكوت بولسا، سۇلتان سوندا بولاتىن بولدى.
— قۇرتۋ كەرەك! جويۋ كەرەك! تامىرىنا بالتا شابۋ كەرەك! — دەپ، ايقايدى سالىپ سۇلتان شىقسا، جۇرت جىم بولاتىن بولدى.
— وسى سۇلتان اياق استىنان قايدان شىقتى ءوزى؟ — دەپ، بىرەن-ساران تاڭدانعاندار كۇڭكىلدەپ، ۇزاپ كەتە المادى.
— مەن بەلسەندىمىن، بەلسەندى ادامنىڭ قاتىنى دا بەلسەندى بولۋ كەرەك. سەن تۇنجىرايسىڭ دا جۇرەسىڭ، — دەپ، سۇلتان ءبىر رەت بيعانشانى دا ءبۇرىپ الدى.
بيعانشا نە دەسىن، نان يلەپ وتىر ەدى، يلەي بەردى نانىن.
— انا ءبىر تەزەك ءتۇسىپ كەتتى پەشتەن. جيا سالشى، ءتۇتىن شىعىپ كەتتى، — دەدى بيعانشا نانىن يلەپ وتىرىپ.
— ە، ءوزىڭ نەمدى ءبىتىرىپ وتىرسىڭ؟ — دەپ سۇلتان شاتىناي قالدى.
— قايدام، بەلسەندى ادام پەشكە ارالاسۋعا ارلانبايدى عوي دەپ ايتىپ ەدىم، — دەدى بيعانشا.
سۇلتان ءمۇدىرىپ قالىپ، جەلكەسىن قاسىدى.
ەگىس ناۋقانى كەزىندە سۇلتان ايقايدى مۇلدە ۇدەتتى: "كولحوز ءجۇز پروسەنت... بۇعان سالىنباعان كۇش قالماسىن!" ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى وسى.
— ءبىز وسى كولحوزدا ەمەسپىز بە؟ — دەدى بيعانشا ءبىر كۇنى سۇلتانعا.
— بولسا شە؟ — دەپ سۇلتان بەدىرەيە قالدى.
— نەگە بەدىرەيدىڭ؟ بەلسەندىلىگىڭە نۇقسان كەلتىرەتىن ءسوز ايتتىم با مەن؟ انا شوشالاداعى استىعىڭدى قايتەسىڭ؟ تاپسىراتىن بولساڭ، تاپسىرسايشى! قاپشىقتى بوساتىپ الايىق.
— ءاي، ءيتسىڭ-اۋ، دىم بىلمەيسىڭ-اۋ. "شاشى ۇزىن، اقىلى قىسقا" دەگەن وسى-ay! — دەپ، سۇلتان كۇيىپ-پىستى دە قالدى.
بيعانشا قايىرىپ ۇندەگەن جوق. سول كۇنى تۇندە ول استىقتى سۇلتان تيەپ الىپ، الدەقايدا جونەپ كەتتى.
سۇلتان اۋىلدان اسىپ، اۋدان جۇمىسىنا ارالاستى. اۋداننان اۋىلدارعا وكىل بولىپ شىعاتىن بولدى. "سۇلتان وكىل" دەگەن اتقا دا يە بولدى.
ءبىر كۇنى، بيعانشا شىرت ۇيقىدا جاتقاندا، بىرەۋدىڭ سۋىق قولى دەنەسىندە جورعالاپ بارادى. وسى اۋىلداعى ەرماقتىڭ قولى سياقتى. تۇنەۋكۇنى ءسۇيتىپ ءبىر شوشىتقان عوي ول. "سەن وسى ۇيىقتاعان سوڭ كەلۋىڭدى قوي، جاراتپايمىن وندايدى... ەرتە كەلسەڭ، سەنى بىرەۋ قۋا ما؟!" — دەپ بيعانشا وعان ىلعي ەسكەرتەتىن.
— اۋلاق، جانىم، ەرىكپەي! — دەپ، بيعانشا قولىن قاعىپ كەلىپ جىبەردى. ايتسە دە، كوڭىلىنە اۋىر الىپ قالا ما دەپ باسىن كوتەردى.
سۇيتسە، بۇل ءوزىنىڭ ەرى سۇلتان بولىپ شىقتى.
— نەمەنە، جازعان، شىرت ۇيقىدا جاتقاندا، — دەپ، بيعانشا كۇڭكىلدەدى.
— تىس... س... شىعارما ءۇنىڭدى. شوشالانى اش...
بيعانشا جارىق قىلىپ، شوشالانى اشتى. شوشالانىڭ تەرىندە جۇك. جۇك استىندا تىعىندالعان قۇرىم كيىز. قۇرىم كيىزدى بەرى قاراي تارتساڭ، ۇڭىرەيگەن اپاندى كورەسىڭ. بۇل - سۇلتاننىڭ جاسىرىنىپ ءجۇرىپ جازداي قازعان اپانى.
سۇلتان استىق اكەلىپتى. باداناداي ءىرى بيدايلار اپانعا ساۋىلداپ قۇيىلىپ جاتىر. اپان بەتىمەن بىردەي بولدى.
— ءجۇز پۇت سيارسىڭ-اۋ دەپ شامالاپ ەدىم، شامام-شاما-اق ەكەن،— دەدى سۇلتان ماساتتانىپ، ماڭدايداعى تەرىن ءسۇرتىپ.
ەرتەڭىنە سول اۋىلدا جيىلىس بولعاندا، سۇلتان الدىمەن شىقتى:
— ءبىز كولحوزبىز. ءبىز — ۇكىمەتتىڭ تىرەگىمىز. ءبىز استىق جوسپارىن الدىمەن ورىنداۋىمىز كەرەك... وسى اۋىلدا كولحوز جوسپارىنان تىسقارى ەگىن سالعاندار دا بار. سولار العان استىعىن تۇگەلىمەن ۇكىمەتكە تاپسىرسىن! —دەدى سۇلتان.
مەڭەتاي شال ازىراق بوگەلىپ تۇردى دا:
— وسى دا ءجون-اۋ. ىشەرلىگىمىزدى كولحوزدان الدىق، ۇكىمەتكە بەرمەي ونى قايتپەكشىمىز؟ كولحوز جوسپارىنان تىسقارى جارتى دەستە سالىپ ەدىم، 50 پۇت استىق قورىم دا تۇر. جازىڭدار، سونى تۇگەلىمەن بەرەمىن، — دەدى ول.
استىعى بارلار وزدەرى ايتىپ تۇگەل جازدىرىپ شىقتى...
اۋداندا وتىرعان سۇلتانعا اۋىلىنان حات كەلدى. حاتى جازعان — بيعانشا. حاتتى وقىپ، سۇلتان سۇپ-سۇر بولدى. بىلاي دەپ جازىپتى بيعانشا:
"بەلسەندى" ساۋداگەر سۇلتانعا!
باعدىندا ايتار ءسوزىم، سەن بۇرىن ءىرى بايدىڭ تۇقىمى ەدىڭ. كەدەيلەنگەن سوڭ ساۋدا قىلدىڭ. ساۋدادان شىعىپ، بەلسەندى اتىن الدىڭ. بۇل كۇندە اۋداندا ءىرى قىزمەتتە دەپ ەسىتەم. اۋداندا وتىرعان ادام از نارسە ءۇشىن اۋىلعا كەلە قويماس دەپ سەندىم. ءارى "بەلسەندى ەمەسسىڭ" دەپ سەنىڭ ۇرسا بەرەتىنىڭ ەسىمە ءتۇستى. سوسىن، الگى ءبىر اپاندا جاتاتىن از عانا استىق بار ەدى عوي (100 پۇت)، سونى قىزىل كەرۋەنمەن قالاعا جونەلتتىم. سودان بەرى كادىمگىدەي بەلسەندى بولا باستادىم. ۇزاماي اۋدانعا دا بارسام كەرەك...
بيعانشانىڭ حاتىنان ءبىر كۇن كەيىن اۋداندىق سوت سۇلتاننىڭ ماتەريالىن "افورميت" ەتىپ تە ۇلگىردى.
You Might Also Like
