دارىلىك وسىمدىكتەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: دارىلىك وسىمدىكتەر
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ دارىلىك وسىمدىكتەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛ وقۋشىلاردى تابيعاتتا وزدەرىن دۇرىس ۇستاۋعا ۇيرەتۋ.
دارىلىك وسىمدىكتەردى ومىردە پايدالانا بىلۋگە، ءوز اۋلاسىنا مادەني وسىمدىكتەردى ءوسىرىپ كۇتىپ - باپتاۋعا باعىت بەرۋ.
كورنەكىلىگى: دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ سۋرەتى، سلايد، فيتو - شاي
ساباقتىڭ بارىسى: 1. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1) توپىراقتىڭ قۇرامىن اتا
- توپىراقتىڭ قۇنارلىعى ازايماۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار جۇرگىزىلەدى؟
- قۇنارلى توپىراق نە ءۇشىن قاجەت؟
2) وسىمدىكتەر تىرشىلىگى ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار
3) ادام وسىمدىكسىز ءومىر سۇرە الا ما؟ ەگەر جەر بەتىندە وسىمدىكتەر بولماسا، نە بولار ەدى؟
4) جەمىستەر قۇرعاق جانە شىرىندى بولىپ بولىنەدى. قۇرعاق جەمىستەردى اتاڭدار، شىرىندى جەمىستەر قايسىسى؟
3. جاڭا ماتەريالمەن جۇمىس.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە اڭگىمەسى: قازاقستاننىڭ وسىمدىك الەمى ءار ءتۇرلى پايدالى وسىمدىكتەرگە باي، ونىڭ ىشىندە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. دارىلىك پرەپاراتتاردىڭ 40 پايىزىنان استامى دارىلىك وسىمدىكتەردەن جاسالعان.
قازاقستاننىڭ دارىلىك وسىمدىكتەرى
رەسپۋبليكا تەرريتورياسىنان 6000 - عا جۋىق وسىمدىك تۇرلەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. ولاردىڭ تۇرلەرىنىڭ كوپتىگى جونىنەن قازاقستان وداق كولەمىندە ءبىرىنشى تۇر. وسىمدىكتەر دۇنيەسىنىڭ وسىنداي مولدىعىنا بايلانىستى ولاردىڭ ىشىندەگى دارىلىك وسىمدىكتىڭ زەرتتەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
مال باعۋمەن ەرتە زاماننان اينالىسقان قازاق حالقى شوپتەرىڭ، جالپى وسىمدىكتەردىڭ ەمدىك، دارىلىك قاسيەتتەرىن ەرتەدەن بىلگەن. ءسويتىپ ەل اراسىندا اۋرۋعا شالدىققان ادامداردى دارىلىك وسىمدىكتەرمەن ەمدەۋ ىلگەرىدەن - اق كەڭىنەن تارالعان.
ەرتەدە ءومىر سۇرگەن ءال - فارابي، ءابۋ ءالي يبن سينا، بارۋني ءال - دجۋرجاني جانە ورتا عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن تاعى دا باسقا شىعىس عالىمدارىنىڭ قازاق حالىق مەديسيناسىنىڭ دامۋىنا اسىرەسە دارىلىك وسىمدىكتەردى تانىپ پايدالانۋىنا ەتكەن ىقپالدارى زور بولدى.
ءار وبلىستىڭ، ايماقتىڭ، حالىق دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ ءار ءتۇرلى قاسيەتتەرىن وزدەرىنشە پايدالانۋى دا مۇمكىن.
ونىڭ دا ءجونى بار. ويتكەنى كەيبىر وسىمدىكتەردىڭ بىرنەشە ءتۇرلى دارىلىك قاسيەتتەرى بار.
4. سلايد ارقىلى دارىلىك وسىمدىكتەرمەن تانىستىرۋ
ايۋقۇلاق – بيىكتىگى 0، 4 - 1، 2 سم، قالىڭ قابىعى تۇكتەنىپ تۇراتىن ەكى جىلدىق وسىمدىك. جاپىراعى ۇزىنشا، كەزەكتەسىپ ورنالاسقان. گ ۇلى اشىق سارى ءتۇستى، وسىمدىك ساباعىنىڭ باسىندا ماساق تارىزدەنە ورنالاسقان، ماۋسىم - تامىز ايلارىندا گۇلدەيدى.
ەلىمىزدىڭ ەۆروپالىق بولىگىندە ورتالىق جانە وڭتۇستىك اۋداندارىندا، كوبىنەسە شابىندىق، توعايلى قۇمدى جەرلەردە وسەدى
التىن تامىر - ءىرى ءارى جۋان تامىرى بار، كوپ جىلدىق، ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. كەيبىر تامىرىنىڭ سالماعى 900گ دەيىن جەتەدى. تامرىنىڭ سىرت جاعى التىن تۇستەس سارى دا، ىشكى جاعى اق ءتۇستى كەپكەن كەزدە تامىرىنىڭ
سىنعان جەرى اشىق قىزىل تۇستەس بولادى. سارى ءتۇستى گۇلدەرى وسىمدىكتەردىڭ جوعارى جاعىندا شوعىرلانىپ تۇرادى. ماۋسىم - شىلدە ايلارىندا گۇلدەيدى.
شاشىراتقى – بيىكتىگى 1، 5 مەترگە دەيىن جەتەتىن، ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. تامىرى - جۋان، ۇزىندىعى 1مەتردەن اسادى. گۇلدەرى كوگىلدىر ءتۇستى، جاپىراقتارىنىڭ اراسىندا 2 - 3 -تەن ورنالاسقان. شىلدە - قىركۇيەك ايلارىندا گۇلدەيدى. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا كوپتەپ تاراعان.
جالبىز - بيىكتىگى 20 - 60سانتيمەتردەي، تىك وسەتىن ءتورت قىرلى ساباعى بار كوپجىلدىق وسىمدىك. تامىرى كولبەي تارامدالىپ، ۇزىن بولىپ وسەدى. گۇلدەرى ۋاق، قىزىل جاسىل ءتۇستى، ءبارى جينالىپ ماساق ءتارىزدى ساباق بارىسىندا ورنالاسقان. ماۋسىم ايىندا قىركۇيەككە دەيىن گۇلدەيدى.
ەلىمىزدە ۋكراينا، مالدوۆا، كراسنادار ولكەسىندە قيىر شىعىس، بەلارۋسيا، پريبالتيكا، قازاقستاندا وسەدى.
دارىلىك وسىمدىكتەر. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ دارىلىك وسىمدىكتەر تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛ وقۋشىلاردى تابيعاتتا وزدەرىن دۇرىس ۇستاۋعا ۇيرەتۋ.
دارىلىك وسىمدىكتەردى ومىردە پايدالانا بىلۋگە، ءوز اۋلاسىنا مادەني وسىمدىكتەردى ءوسىرىپ كۇتىپ - باپتاۋعا باعىت بەرۋ.
كورنەكىلىگى: دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ سۋرەتى، سلايد، فيتو - شاي
ساباقتىڭ بارىسى: 1. پسيحولوگيالىق دايىندىق.
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1) توپىراقتىڭ قۇرامىن اتا
- توپىراقتىڭ قۇنارلىعى ازايماۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار جۇرگىزىلەدى؟
- قۇنارلى توپىراق نە ءۇشىن قاجەت؟
2) وسىمدىكتەر تىرشىلىگى ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار
3) ادام وسىمدىكسىز ءومىر سۇرە الا ما؟ ەگەر جەر بەتىندە وسىمدىكتەر بولماسا، نە بولار ەدى؟
4) جەمىستەر قۇرعاق جانە شىرىندى بولىپ بولىنەدى. قۇرعاق جەمىستەردى اتاڭدار، شىرىندى جەمىستەر قايسىسى؟
3. جاڭا ماتەريالمەن جۇمىس.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە اڭگىمەسى: قازاقستاننىڭ وسىمدىك الەمى ءار ءتۇرلى پايدالى وسىمدىكتەرگە باي، ونىڭ ىشىندە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. دارىلىك پرەپاراتتاردىڭ 40 پايىزىنان استامى دارىلىك وسىمدىكتەردەن جاسالعان.
قازاقستاننىڭ دارىلىك وسىمدىكتەرى
رەسپۋبليكا تەرريتورياسىنان 6000 - عا جۋىق وسىمدىك تۇرلەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. ولاردىڭ تۇرلەرىنىڭ كوپتىگى جونىنەن قازاقستان وداق كولەمىندە ءبىرىنشى تۇر. وسىمدىكتەر دۇنيەسىنىڭ وسىنداي مولدىعىنا بايلانىستى ولاردىڭ ىشىندەگى دارىلىك وسىمدىكتىڭ زەرتتەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
مال باعۋمەن ەرتە زاماننان اينالىسقان قازاق حالقى شوپتەرىڭ، جالپى وسىمدىكتەردىڭ ەمدىك، دارىلىك قاسيەتتەرىن ەرتەدەن بىلگەن. ءسويتىپ ەل اراسىندا اۋرۋعا شالدىققان ادامداردى دارىلىك وسىمدىكتەرمەن ەمدەۋ ىلگەرىدەن - اق كەڭىنەن تارالعان.
ەرتەدە ءومىر سۇرگەن ءال - فارابي، ءابۋ ءالي يبن سينا، بارۋني ءال - دجۋرجاني جانە ورتا عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن تاعى دا باسقا شىعىس عالىمدارىنىڭ قازاق حالىق مەديسيناسىنىڭ دامۋىنا اسىرەسە دارىلىك وسىمدىكتەردى تانىپ پايدالانۋىنا ەتكەن ىقپالدارى زور بولدى.
ءار وبلىستىڭ، ايماقتىڭ، حالىق دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ ءار ءتۇرلى قاسيەتتەرىن وزدەرىنشە پايدالانۋى دا مۇمكىن.
ونىڭ دا ءجونى بار. ويتكەنى كەيبىر وسىمدىكتەردىڭ بىرنەشە ءتۇرلى دارىلىك قاسيەتتەرى بار.
4. سلايد ارقىلى دارىلىك وسىمدىكتەرمەن تانىستىرۋ
ايۋقۇلاق – بيىكتىگى 0، 4 - 1، 2 سم، قالىڭ قابىعى تۇكتەنىپ تۇراتىن ەكى جىلدىق وسىمدىك. جاپىراعى ۇزىنشا، كەزەكتەسىپ ورنالاسقان. گ ۇلى اشىق سارى ءتۇستى، وسىمدىك ساباعىنىڭ باسىندا ماساق تارىزدەنە ورنالاسقان، ماۋسىم - تامىز ايلارىندا گۇلدەيدى.
ەلىمىزدىڭ ەۆروپالىق بولىگىندە ورتالىق جانە وڭتۇستىك اۋداندارىندا، كوبىنەسە شابىندىق، توعايلى قۇمدى جەرلەردە وسەدى
التىن تامىر - ءىرى ءارى جۋان تامىرى بار، كوپ جىلدىق، ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. كەيبىر تامىرىنىڭ سالماعى 900گ دەيىن جەتەدى. تامرىنىڭ سىرت جاعى التىن تۇستەس سارى دا، ىشكى جاعى اق ءتۇستى كەپكەن كەزدە تامىرىنىڭ
سىنعان جەرى اشىق قىزىل تۇستەس بولادى. سارى ءتۇستى گۇلدەرى وسىمدىكتەردىڭ جوعارى جاعىندا شوعىرلانىپ تۇرادى. ماۋسىم - شىلدە ايلارىندا گۇلدەيدى.
شاشىراتقى – بيىكتىگى 1، 5 مەترگە دەيىن جەتەتىن، ءشوپ تەكتەس وسىمدىك. تامىرى - جۋان، ۇزىندىعى 1مەتردەن اسادى. گۇلدەرى كوگىلدىر ءتۇستى، جاپىراقتارىنىڭ اراسىندا 2 - 3 -تەن ورنالاسقان. شىلدە - قىركۇيەك ايلارىندا گۇلدەيدى. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا كوپتەپ تاراعان.
جالبىز - بيىكتىگى 20 - 60سانتيمەتردەي، تىك وسەتىن ءتورت قىرلى ساباعى بار كوپجىلدىق وسىمدىك. تامىرى كولبەي تارامدالىپ، ۇزىن بولىپ وسەدى. گۇلدەرى ۋاق، قىزىل جاسىل ءتۇستى، ءبارى جينالىپ ماساق ءتارىزدى ساباق بارىسىندا ورنالاسقان. ماۋسىم ايىندا قىركۇيەككە دەيىن گۇلدەيدى.
ەلىمىزدە ۋكراينا، مالدوۆا، كراسنادار ولكەسىندە قيىر شىعىس، بەلارۋسيا، پريبالتيكا، قازاقستاندا وسەدى.
دارىلىك وسىمدىكتەر. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاراۋ: ەڭبەك جاعدايلارى
