InfoHub Logo

دەنساۋلىق – ءبىزدىڭ جالعىز عانا اسىل دۇنيەمىز. دەنساۋلىقتى اقشاعا ساتا دا المايمىز، ساتىپ تا الا المايمىز. سەبەبى اقشا بايلىق ەمەس، ەڭ باستى بايلىق-دەنساۋلىق.  دەنساۋلىعىمىزدى ساقتاماساق، كۇتپەسەك، ونى قۇرتىپ الۋىمىز مۇمكىن. ال اۋىرىپ ەم ىزدەگەننەن گورى، اۋىرمايتىن جول ىزدەۋ جەڭىلىرەك بولارى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى

دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن پايدالى، ادام ومىرىنە زيانىن تيگىزبەيتىن تاعامداردى تۇتىنۋ، سپورتپەن شۇعىلدانۋ قاجەت، جاقسى ۇيىقتاپ، تازا اۋامەن دەمالعان دا وتە پايدالى. ادام دەنەسىنىڭ كوپ بولىگى سۋدان تۇرادى. سوندىقتان كۇنىنە كەم دەگەندە بىر-ەكى ليتر سۋ ءىشۋ كەرەك.  ادامدار اۋىرىپ قالسا، دارىگەرگە بارماي، ءوز بەتتەرىمەن ەمدەلەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. سەبەبى ءبىز اۋىرىپ تۇرعان جەرىمىزدى ەمدەپ، باسقا اعزاعا زيان كەلتىرۋىمىز مۇمكىن. سول سەبەپتەن اۋىرىپ قالعان جاعدايدا دارىگەرگە بارىپ، دۇرىستاپ تەكسەرىلىپ، جازىپ بەرگەن ءدارىسىن ىشكەن ءجون.

دەنساۋلىققا وتە قاتتى زيانىن تيگىزەتىن ىشىمدىك، شىلىم جانە ت.ب. سول سياقتى زياندى زاتتار جەتەرلىك. بۇنداي زاتتاردى مۇلدە پايدالانباۋ كەرەك. مايلى، گازدالعان، قۋىرىلعان تاعامداردى، جارتىلاي دايىن ونىمدەردى، قانتتى از مولشەردە تۇتىنعان ءجون. ولاردىڭ ورنىنا سۇتتەن، بالىقتان، ەتتەن جاسالعان تابيعي ءارى پايدالى ونىمدەردى، جەمىس-جيدەكتى، كوكەنىستى كوپتەپ جەگەن دۇرىس.

«دەنى ساۋدىڭ جانى ساۋ» دەگەن اتا-بابالارىمىز. ءاربىر ادام كۇنىنە شامامەن سەگىز ساعات ۇيىقتاۋى كەرەك. سوندا ادام كۇنى بويى كوڭىلدى، سەرگەك بولىپ جۇرەدى. سپورتپەن شۇعىلدانۋ،  جەكە باس تازالىعىن دا ۇمىتپاعان ءجون. سپورتپەن شۇعىلدانساڭ، دەنەڭ شيراق بولادى، ءوز-وزىڭدى  سەرگەك، جەڭىل سەزىنەسىڭ. ال بۇنداي كوڭىل-كۇيدىڭ ادام دەنساۋلىڭى ءۇشىن ماڭىزى از ەمەس. جەكە باس تازالىعىنا كەلەر بولساق، تازا جۇرگەن ادام كوپتەگەن جۇقپالى اۋرۋلاردى جۇقتىرۋ قاۋپىنەن ادا بولادى. حالقىمىز «تازالىق – ساۋلىق نەگىزى» دەپ بەكەر ايتپاسا كەرەك.

دەنساۋلىق ەكىگە بولىنەدى: ءبىرىنشىسى فيزيكالىق دەنساۋلىق، ەكىنشىسى پسيحيكالىق دەنساۋلىق. پسيحيكالىق دەنساۋلىق دەگەنىمىز – ادامنىڭ كوڭىل-كۇيى. اينالاداعى بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىنە اسەر ەتەدى. ادامداردىڭ ساعان دەگەن كوزقاراسى، كوپشىلىكتىڭ اراسىندا ءوزىڭدى قالاي سەزىنۋىڭ سەنىڭ جان ساۋلىعىڭا اسەر ەتەدى. ەكولوگيا دا دەنساۋلىققا زيانىن تيگىزۋى مۇمكىن. اۋا لاستانعان بولسا،  وكپەگە كەسىرىن تيگىزەدى. رادياسياسى كوپ جەرلەردە بالالار قانداي دا ءبىر اۋرۋمەن دۇنيەگە كەلەدى. ءال-فارابي اتامىزدىڭ دەنساۋلىق جايلى ايتقان ناقىل ءسوزى: «ادامنىڭ دەنەسىنىڭ جەتىلۋى – ونىڭ دەنساۋلىعى: ەگەر دەنىڭ ساۋ بولسا، وندا ونى ساقتاماق كەرەك، ال ەگەر ساۋ بولماسا، وندا دەندى ساۋىقتىرۋ كەرەك» دەگەن. بۇل ءبىزدىڭ ومىرلىك ۇستانىمىمىز بولۋ كەرەك.

قورىتىندىلاي كەلە،  دەننىڭ ساۋ بولۋى دا، بولماۋى دا اركىمنىڭ وزىنە بايلانىستى. سەبەبى كۇندەلىكتى قانداي تاعام تۇتىناتىنىمىزدى، نەمەن شۇعىلداناتىنىمىزدى، ادامدارمەن قانداي قارىم-قاتىناستا بولاتىنىمىز ءوز ەركىمىزدە. ءار ادامنىڭ دەنساۋلىعى ءوز قولىندا!

---