InfoHub Logo

ول وسى اۋىلداعى مارشال ءابدىحالىقوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپكە تاياۋ تۇستاعى اق شاڭقان ۇيدە تۇرادى. جانە مەن ءقازىر زەينەتكەر ەدىم دەپ قاراپ جاتقان ول جوق. اۋىلدا، ماڭعىستاۋ ستانساسىنداعى تەمىر جول باسقارماسىندا وتەتىن شارالاردان شاماسى كەلسە قاعىس قالمايدى. وتكەن جىلعى تامىزدا قازاقستان تەمىر جولىنىڭ استانادا وتكەن تويىنا قۇرمەتتى قوناق رەتىندە قاتىسىپ كەلدى. مەرزىمدى باسپا ءسوز بەن تەلەديداردان وبلىسىمىزدا، كەڭ بايتاق ەلىمىزدە بولىپ جاتقان جاعدايلاردى ءبىلىپ قانا قويماي، جاقسىسىنا ءسۇيىنىشىن، كەيبىر اتتەگەنايلارعا رەنىشىن جاسىرماي، ءوز پايىمداۋىن ورتاعا سالادى. ونىڭ اۋىل، اۋدان اكىمدەرىنىڭ جىل باسىنداعى ەسەپ بەرۋ جينالىسىندا كاسىپكەرلەرگە قاراتىپ ايتقان ءسوزى ەسىمىزدە. "جاپالاق جەمىن باسىپ جەيدى، سۇڭقار جەمىن شاشىپ جەيدى"، دەگەندەي، شاما كەلسە سۇڭقار بوپ كۇن كەشكەنگە نە جەتسىن. سوندىقتان دا سۇڭقارشا ەلگە قارايلاسقاننان ۇتپاساڭىز ۇتىلمايسىز، بۇگىندە اقشۇڭقىرىمىز داۋلەتىنە ساۋلەتى ساي ىرگەلى اۋىلعا اينالدى. وسىندا جەتپەي تۇرعان ءبىر نارسە بار، ول — مەشىت. بۇل ءۇشىن تۇرعىنداردان تىرنەكتەپ قارجى جيناۋ ونبەيتىن ءىس سىقىلدى. وسىنى وزدەرىڭىزدىڭ قاپەرىڭىزگە بەرگىم كەپ تۇر، مۇنداي ساۋاپتى ءىس ەلدىڭ ەسىندە قالادى، بىردەن-بىرگە جەتىپ، ەشقاشان ۇمىتىلمايدى"، — دەگەن-دى.

وتكەن جىلعى تەمىرجولشىلار كۇنى نە ارنالعان سالتاناتتى جيىندا ونى توردەن كوردىك. ومىراۋى جارقىراپ تۇر. كوزىمىز "ەڭبەك قىزىل تۋ"، "قۇرمەت بەلگىسى" وردەندەرىنە، "ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن"، "ۆ. ي. لەنيننىڭ 100 جىلدىعى"، "ەڭبەك ارداگەرى"، "قازاق تەمىر جولىنا 100 جىل" مەدالدەرىنە ءتۇستى. دۇيسەكەڭ سونىمەن قاتار تەمىر جولداعى ەڭ جوعارى اتاققا، "قۇرمەتتى تەمىرجولشى" اتاعىنا يە بولعان ەكەن.

ول 1939 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ماڭعىستاۋ اۋدانى جەرىندە دۇنيەگە كەلەدى. مەكتەپتىڭ ءتورت سىنىبىن دا سوندا بىتىرەدى. ۇلى وتان سوعىسىنا اتتانعان اكەسى ءابىل كەلدىبايەۆتان "قارا قاعاز" كەلگەننەن كەيىن كراسنوۆودسك (قازىرگى تۇرىكمەنباشى) قالاسىندا تۇراتىن اكەسىنىڭ ءىنىسى قولىنا الىپ، 1956 جىلى ونجىلدىقتى، ەكى جىلدان كەيىن سول قالاداعى تەمىر جول تەحنيكالىق ۋچيليششەسىن ءبىتىرىپ شىعادى. سودان التى جىل كراسنوۆودسك تەمىر جول ديستانسياسىندا ماستەر بولىپ جۇمىس ىستەيدى.

"ەر تۋعان جەرىنە..." دەپ اتام قازاق ايتقانداي، ءوزى تۋىپ-وسكەن اتاجۇرتى ماڭعىستاۋ قايتا تۇلەپ، التىن شاڭىراعىن كوتەرگەن شاقتا، اۋەلدەن دە كوڭىلى الاڭداۋلى دۇيسەكە شەتپە قايداسىڭ دەپ تارتىپ وتىرادى. بۇل ونىڭ نۇرىش اپامىزعا ۇيلەنىپ وتباسىن قۇرىپ، ءوز ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەپ تاجىريبە جيناقتاپ، ءتىپتى بۇكىلوداقتىق سوسياليستىك جارىستىڭ جەڭىمپازى اتانىپ جۇرگەن كەزى بولاتىن. "ىزدەگەنگە — سۇراعان" دەگەندەي، تەمىر جول ەندى عانا تارتىلىپ جاتقان ماڭعىستاۋعا ول تاپتىرماس مامان-دى. 1964 جىلدىڭ مامىرىندا شەتپەگە كوشىپ كەلگەننەن كەيىن N 99 قۇرىلىس باسقارماسى تەمىر جولدى پايدالانۋعا بەرۋ ءبولىمىنىڭ ماستەرى بولىپ جۇمىسقا كىرىسىپ كەتەدى.

— مامان رەتىندە ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ شەتپە — سايوتەس ارالىعىن جالعايتىن تەمىر جولدىڭ سالىنۋىنا ات سالىستىم. 1966 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ول پايدالانۋعا بەرىلدى. جولدى قابىلداپ الۋشى رەتىندە 201ء-ىنشى شاقىرىمدا "التىن كاستەلدىڭ" قاعىلۋ سالتاناتىنا قاتىستىم، — دەيدى دۇيسەكەڭ.

— ول ءبىر ەستە قالارلىقتاي قۋانىشتى ءسات بولعان شىعار؟

— ارينە، قازىنالى وڭىرگە حالىق شارۋاشىلىعى جۇكتەرىن تاسىمالدايتىن بىردەن-بىر جول، تۇبەككە جان بىتىرەتىن كۇرەتامىر ىسپەتتەس عوي. ونىڭ ولكە دامۋىندا قانداي ءرول ويناعانىن ءوزىڭىز دە بىلەسىز.

— ءيا، ءبىز درەزينامەن N 1 پوەزدىڭ الدىندا ءجۇرىپ وتىردىق. رەسپۋبليكا ۇكىمەتىنەن بەيسەبايەۆ، قازاق تەمىر جولىنىڭ باسشىسى يۆان اكيموۆيچ زادوروجنىي، اتىراۋ (ول كەزدە گۋريەۆ) تەمىر جول ءبولىمىنىڭ باستىعى مۇحامبەت قاراباسپاقوۆ، ماڭعىستاۋ ستانساسىنان پچ باستىعى ساعىمبايەۆ بار. جۇمىسشى كوميسسياسى جولدى قابىلداعان قۇجاتتارىن مەملەكەتىك كوميسسياعا تاپسىردى. ول كەزدە مامان جەتكىلىكسىز، ءار ستانسادا ەكى-ۇش ادامنان عانا بار-دى.

— قانشا ستانسا بار؟

— جاڭا ستانسالار اشىلدى، ءقازىر جاڭىلماسام بەينەۋدەن بەرى ون سەگىزگە جەتتى عوي دەيمىن. ال، جول تۇيىسكەندە قاعىلعان، توت باسپايتىن تەمىردەن جاسالعان "التىن كاستول" سايوتەس ستانساسىندا ساقتاۋلى، كەيىن مۇراجاي اشىلسا تاپسىرامىز دەپ قويعانبىز. قازبالاپ سۇراعانىڭا قاراعاندا ماراپات جاعىن بىلگىڭ كەلەتىن سياقتى، وسى ەڭبەگىم ءۇشىن كسرو تەمىر جول قاتىناسى ءمينيسترى تاراپىنان ءاتى-جونىم جازىلعان ساعاتپەن سىيلىقتاندىم. 1967 جىلدان باستاپ تەمىر جولمەن حالىق شارۋاشىلىعى جۇكتەرى اعىلا باستادى، "ماڭعىشلاق-گۋريەۆ" جولاۋشىلار پوەزىنىڭ قاتىناسى جولعا قويىلدى.

دۇيسەكە ءابىل ۇلى شەتپە-سايوتەس ارالىعىندا اعا جول ماستەرى، ۋچاسكە باستىعى بولىپ ەڭبەك ەتتى. 1969 جىلعى تامىزدىڭ توعىزىندا ول سايوتەس ستانساسىنا كوشىپ بارادى. الماتى، اقتوبە، نوۆوسيبيرسك تەمىر جول ينستيتۋتتارىندا ماماندىق جەتىلدىرۋ كۋرستارىنان وتكەن ول سايوتەستە تابان اۋدارماستان وتىز جىل بويى ۋچاسكە باستىعى بولدى. ون بەس جىل پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى، اۋىلدىق كەڭەس دەپۋتاتى، اۋىل اقساقالدار كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، تەمىر جول مەكەمەسىنىڭ قوزعالىس قاۋىپسىزدىگى جونىندەگى تەحنيكالىق كەڭەس مۇشەسى سياقتى قوعامدىق جۇمىستاردى دا بەلسەنە اتقاردى. ول تاجىريبەلى مامان رەتىندە ماقات، قاندىاعاش، اقتوبە، ارىس ستانسالارىنداعى جولداردى جاڭارتۋ، كولەمدى قۇرىلىس جۇمىستارىنا قاتىسىپ تۇردى.

وتباسى جاعدايىنا كەلەر بولساق، زايىبى نۇرىش اپامىز دا ۆاگونداردى ەسەپكە الۋ جونىندەگى وپەراتور بوپ 28 جىل ەڭبەك ەتتى. ەكەۋىنىڭ تاربيەلەپ، وسىرگەن ۇلى تالاپ پەن ءۇش قىزى بۇگىندە ءبىر-بىر كاسىپتىڭ قۇلاعىن ۇستاعان، جوعارى ءبىلىمدى مامان.

— مەن سايوتەسكە كوشىپ بارعانىمدا جەتى-اق ءۇي بار ەدى، — دەپ ەسكە الادى دۇيسەكە، — جانە ورىس كوپ ەدى. ارميادان كەلگەن جاستاردى تەمىر جول جۇمىسىنا الا بەردىك، تاربيەلەدىك، ءىستىڭ قىر-سىرىن جالىقپاي ۇيرەتتىك. ستانسانىڭ قارسى بەتىنەن العاش قولدان ءۇي سالىپ العان دا مەن ەدىم. ءقازىر ءوزىڭىز بىلەسىز، سايوتەس ىرگەلى اۋىلعا اينالدى.

ءيا، تەمىر جول سالاسىندا 41 جىل ەڭبەك ەتكەن دۇيسەكە ءابىل ۇلى 1999 جىلعى تامىزدا اقشۇقىر اۋىلىنا كوشىپ كەلىپ، تۇرىپ جاتىر. زەينەتكەر.

ەسىمى ولكە تاريحىندا جازىلىپ قالعان جامانعارا يسا تىلەمباي ۇلى شىققان اۋىلدىڭ بۇگىنگى بار اقساقالى دۇيسەكەڭ شەجىرەنى، ەل ىشىندەگى شەشەندىك سوزدەردى، ەلدىك پەن ەرلىككە ۇندەيتىن وقيعالاردى، ءاڭىز-افسانالاردى كوپشىلىككە، اسىرەسە جاستارعا اڭگىمەلەپ وتىرادى. جىلدان-جىلعا وركەندەۋ ۇستىندەگى ەلىمىزگە، وبلىسىمىزداعى يگىلىكتى ىستەرگە سۇيسىنەدى. ەلباسىنىڭ ۇستانعان ساياساتىن قولدايتىنىن، ۇكىمەت تاراپىنان زەينەتكەرلەرگە جاسالىپ جاتقان قامقورلىققا ريزالىعىن ايتادى.

"اقىلدى قاريا — اعىپ جاتقان داريا"، دەمەكشى ەل ىشىندە وسىنداي ۇلكەندەردىڭ بولعانىنا نە جەتسىن، امان بولىڭىز، اقساقال، دۇيسەكە ءابىل ۇلى!

---